0002823

zamanda çok mesafe kat’etmek emelinin de tesiri olduğu muhtemeldir”. Âlî’nin işrete
başlamasında toplumsal statüsüne ve kazandığı paranın azlığına karşı isyanının rol
oynamış olması düşünülebilir. Neticede, “[i]şrete hayatının hangi devresinde mübtelâ
olduğu mezbut değilse de erbab-ı şiir ve inşa ile ihtilâta başladığı demden itibaren dem-
keş olduğuna şübhe yoktur. Mâlûmdur ki bizim diyarda işret; musiki ve şiirin lâzım-ı
gayr-i müfarıkı addolunur. İşretsiz musiki dinlenemeyeceği gibi işretsiz şiir de
söylenemez zannedilir” (153).
Âlî’nin yaşam öyküsünden Hançerli Hikâye-i Garîbesi’ni ilgilendiren bir ayrıntı
daha dikkate değerdir. Âlî’nin babası öldükten sonra annesi bir kavasla evlenmiş ve Âlî,
bunlarla yaşamaya başlamıştır. “Âlî’nin—hânede hizmet eden—‘Hürmüz’ nâmında bir
kıza rûy-i iltifat göstermesini, valide hanım hoş görmeyerek bir karlı gecede biçare kızı
sokağa atar. Kız, zatü’c-cenbe tutularak az müddette vefat eder” (145). Âlî, Hançerli
Hikâye-i Garîbesi’nde Hürmüz’ü hem cariyelik statüsünden hanımlık statüsüne terfi
ettirmiş, hem de tüm kötülüklerini “aşk uğruna” yaptığı gerekçesiyle karakteri mutlu bir
sona ulaştırmaktan kendini alamamıştır. Hürmüz’ün bir hikâye karakteri olarak yeniden
canlandırılmasının yanı sıra, hikâyelerin sunduğu erdem anlayışı bağlamında Hançerli
Hikâye-i Garîbesi’nden bahsederken ele aldığımız içki ve eğlence yüzünden sefalete
düşme ve kısa sürede para ve statü kazanma gibi öğelerin Âlî’nin yaşam öyküsünde de
karşımıza çıkması, hikâyeyi dönemin toplumunun güncel sorunlarına birebir bağlayan
öğelerdir.
Edebiyatın toplumsal güncellikle yakın bir ilgi içinde olması gerektiğini savunan
bir diğer kuramcı, Mikhail Bakhtin’dir. Bakhtin’in “Epik ve Roman” adlı makalesinde
belirttiğine göre, bir edebî yapıtı “romansı” (yani Bakhtin’e göre olumlu) kılan
özelliklerin arasında “bir belirsizlik, belli bir anlamsal açık-uçluluk, sona ermemiş, hâlâ
172