0002823

hikâyeler, mucizevî neden-sonuç ilişkilerine ve rastlantılara verilen önemli yer, dış
görünüş betimlemelerinde yararlanılan edebî kalıplar ve bir hikâyede abartılı ve
karikatüre yakın bir biçimde kullanılan nesne, ad ve fiziksel özellik listeleri açısından,
bazı biçimsel gerçekçilik kıstaslarına hurufat hikâyelerine göre daha uzaktır. Buna
karşılık, bu hikâyeler, genel olarak gerçekçi semt, mekân ve kişi adlarından, gündelik
hayata ait nesnelerden ve ayrıntılı betimlenen toplu etkinliklerden yararlanmaktadır. Bu
gerçekçi öğelerin tümü, hikâyelerin “gerçekten yaşanmış” olduğu savını
desteklemektedir ve dolayısıyla tarihsel gerçeklik iddiasını güçlendirici öğeler olarak
anlaşılabilir.
19. yüzyıl hurufat basmalarında mucizeler ve inanılması güç rastlantılar büyük
ölçüde ortadan kalkmış, kalıplara dayanan dış görünüş betimlemeleri azalmış, nesnelere,
adlara ve bireylerin davranışlarına gösterilen ayrıntılı ilgi ise yoğunlaşmıştır. Buna
karşılık, bir hikâyede semt ve mekân adları yoluyla yaratılan gerçeklik etkisinin
yitimine, iki hikâyede gerçekdışı öğelerin bilinçli kullanımına, üç hikâyede ise tarihsel
gerçeklik iddiasının azalmasına tanık oluruz. Tarihsel gerçeklik iddiasının 19. yüzyıl
hurufat yapıtlarında yitmesi ve yapıtlara yer yer başka edebî geleneklerden devralınan
gerçekdışı öğelerin girmesi, bu hikâyelerin, yazarları tarafından gerçek birer olay değil,
“sadece” birer edebî yapıt olarak anlaşılmaya ve / ya da kaleme alınmaya başladığına
işaret eden öğelerdir.
20. yüzyıl yapıtlarına geldiğimizde ise, farklı edebî geleneklerden gerçekdışı
öğelerin kullanımına yer verilmediğini, masalsı listelerin ortadan kalktığını, gerçeklik
etkisine katkıda bulunan tüm öğelerden—özellikle Reşad Ekrem Koçu’nun yapıtlarında,
bunların “romansı” olarak tanımlanmasını haklı çıkaracak ölçüde—yararlanıldığını ve
neden-sonuç ilişkisinin artan bir oranda makul kişisel motivasyonlarla açıklandığını
168