0002823

[Tayyârzâde’nin] Karacaahmet Mezarlığı’ndaki kabir taşı son zamanlara
kadar duruyordu; yeni İstanbul-Ankara karayolu açılırken kaldırıldı,
kayboldu. 1943’te tespit edilmiş kitabesi şudur:
‘Hüvelbaki. Sultan Murad Hanı Rabi asrında şehri İstanbul’da
hüsni cemal, hüsni hulk ile ve Gümrükçü Hüseyin Efendi Çubuktarı
denmekle benam olup eyyamı civanîsinde fevt olan Nedimi Şehriyarî
Tayyarzade Mehmed Ağa ruhu için el-Fatiha, sene 1040 (1630)’. (221)
Binbirdirek Batakhanesi Cevahirli Hanımsultan’ın, tüm Tıflî hikâyeleri arasında en
güçlü tarihsel gerçeklik iddiasında bulunduğunu söylemek yerinde olacaktır; ancak bu
iddia, artık sorgulanmayan geleneksel otoritelere değil, malzemesine mesafeli biçimde
yaklaşan bir araştırmacı-yazarın belgelerle desteklendiği öne sürülen söylemine
dayanmaktadır.
Gördüğümüz gibi, tarihsel gerçeklik iddiasının en tutarlı biçimde savunulduğu
aşama, bu iddiayı geleneksel otoritelere dayandıran litografya Tıflî hikâyelerinden
oluşmaktadır. Bütün litografya hikâyeleri, bu iddiayı destekleyen veriler
barındırmaktadır. Buna karşılık, 19. yüzyılda hurufat yoluyla verilmiş dört yapıttan üçü,
tarihsel gerçeklik iddiasını zayıflatan öğelere yer vermektedir. 20. yüzyıl yapıtları ise,
geleneksel otoritelere dayanan tarihsel gerçeklik iddiasından neredeyse tümüyle arınmış
ve bunun yerine, iki hikâyede, modern bir tarihçi yaklaşımını geçirmiştir.
Tıflî hikâyelerini, neden-sonuç ilişkileri, gerçeklik etkisine katkıda bulunan
öğeler, gerçekdışı öğelerin bilinçli kullanımı ve tarihsel gerçeklik iddiası sorunsalları
bağlamında ele almış bulunuyoruz. Hikâyelerin bu dört ana sorunsal açısından yaşadığı
değişimleri, geleneksel bir tarihsel gerçeklik iddiasından modern (romansı) bir edebî
gerçekçiliğe doğru bir gelişme olarak özetlemek mümkündür.Yazma ve litografya
167