0002823

19. yüzyıl hurufat yapıtlarından birinde de, açık bir tarihsel gerçeklik iddiasına
rastlarız. Bu, Meşhûr Tıflî Efendi ile Kanlı Bektâş’ın Hikâyesi’dir. Gerçekten yaşadığını
bildiğimiz “Nef‘î” adlı divan şairi, tüm hikâye Tıflî tarafından padişaha anlatılırken
oradadır ve hikâyeden öğrendiğimize göre “bu hikâyeyi Tıflî’nin huzûrında nakl iderken
kendüsinin agzından böylece yazdık deyü rivâyet” etmiştir (29). Buna karşın, Kara
Mustafa bu hikâyede karşımıza çıkmaz. Bu aşamanın diğer üç hikâyesinde ise, sadece
tarihsel gerçeklik iddiasını pekiştiren ifadelere rastlamamakla kalmayıp, tersine, bu
iddiayı zayıflatan bazı öğelerle karşılaşırız. Örneğin, hurufat Hikâye-i Tayyârzâde’de,
litografya “Tayyârzâde Hikâyesi”nin sonunda Tayyârzâde’nin geleceğiyle ilgili verilen
bölüme yer verilmemiştir. Hikâye-i Cevrî Çelebi, Sultan Murat’ın vazgeçilmez musahibi
Tıflî’ye yer vermez. İki Birâderler Hikâyesi’nde ise, Tıflî’ye yer verilse de, bu kez
Sultan Murat’ın kendisi adıyla anılmaz ve sadece “padişah” olarak geçer.
20. yüzyıl yapıtlarında, tarihsel gerçeklik iddiası açısından çelişkili gelişmelerle
karşılaşırız. Bir yandan, Tayyârzâde ve Bin Bir Direk Batakhânesi ve 1001 Direk
Batakhanesi adlı yapıtlardan Tıflî’nin, tüm 20. yüzyıl Hançerli Hikâye-i Garîbesi
versiyonlarından ise hikâyenin tarihsel gerçekliğiyle ilgili sonsözün kayboluşuna tanık
oluruz. Diğer yandan ise, Tayyârzâde ve Bin Bir Direk Batakhânesi’nde, Gevherli’nin
“bugün Fazlî Paşa Caddesi denilen ve o zamân Fazlî Paşa’nın cesîm konagı bulınan
mahal”de (19) oturduğunu öğreniriz. Hançerli Hanım’da ise, Hürmüz’ün yalısının
“Bogaz İçi’nde .. yalı” (26) olarak adsız bırakılmak yoluyla tarihte varolmuş ama adı
bazı nedenlerden dolayı verilmeyen bir mekân gibi sunulması söz konusudur.
Litografya hikâyelerde karşımıza çıkan tarihsel gerçeklik iddiasının geleneksel
otoritelere dayandığını görmüştük. Bu iddianın yerini, Reşad Ekrem Koçu’nun
yapıtlarında, farklı kaynaklardan bilgiler toplayıp sentezleyen modern bir tarihçi edası
165