0002823

iderek Süleyman Beğ’in [?] inşâd eylediği eş‘ârı hâvî bir nefîs
dîvânçesiyle münşe’âtını şâmil mecmû‘a-yı mürettebeleri vardır ve
görenlerden hayli kimseden işidilmişdir ve bu sibâk üzre terceme-i hâli
görülmişdir (111)
Selim Nüzhet (Gerçek), Türk Temaşası adlı yapıtında bu bölümün “hikâyeyi yüksek bir
şahsiyete atfederek hakkında alâkayı tezyit etmek gayesile de yazılmış” (25)
olabileceğini öne sürmüştür. Ancak burada asıl önemli öğe, ilgi çekme amacı değil, ilgi
çekme yöntemidir. Hançerli Hikâye-i Garîbesi’nin bu sonsözünde, sadece belli bir
tarihsel dönemin bilinçli-bilinçsiz yansıtılmış olmasından doğan dolaylı bir gerçekçilikle
değil, romanlarda sıkça rastlandığı gibi, yazarın belgelere dayanma savını devreye
sokarak doğrudan planlamış olduğu bilinçli bir tarihsel gerçeklik iddiasıyla karşı
karşıyayız.
Hançerli Hikâye-i Garîbesi dışındaki üç litografya yapıtta da, bu kadar çarpıcı
olmamakla birlikte yine de tarihsel gerçeklik iddiasını destekleyen ifadelere rastlarız.
“Tıflî Efendi Hikâyesi”nde Sultan Murat ve Tıflî dışında üçüncü bir tarihsel kişiliğe
daha, Kara Mustafa’ya rastlarız. Letâ’ifnâme’nin sonunda, Rabia’nın yalısı yıkılmıştır ve
“öyle rivâyet iderler ki şimdi ol yalı olan mahal kayıkhânedir dirler” (153). “Tayyârzâde
Hikâyesi”nin sonunda ise, hikâye kahramanının maceradan sonraki yaşamıyla ilgili
oldukça gerçekçi ayrıntılar verilir: “[B]irkaç sene mürûr eyleyüb Tayyârzâde üc tûg ile
Kütahya’ya mansıbına bekâm olub pâdişâh ile ‘ömürleri safâ-yı hâtır ile geçirüb katî cok
kazâlarda devlet-i ‘aliyyenin ümmet-i Muhammed’in hidmetinde bulundı deyü nakl
iderler” (67). Tüm litografya hikâyelerdeki tarihsel gerçeklik iddiasının, hikâyeleri
naklettiği varsayılan kişilere ya da yazmalara, yani geleneksel otoritelere dayandırılıyor
olması ilginçtir.
164