0002823

Bazı Tıflî hikâyelerini gerçekçi bir yapıdan uzaklaştıran bir eğilim, farklı edebî
geleneklerde klişeleşmiş roller oynayan ve bu edebî klişeleşme yüzünden gerçekdışılığı
ortada olan bazı öğelerin kullanımıdır. Bu öğelerden ilki, Reşad Ekrem Koçu tarafından
“ayyaşların piri” (Tarihimizde Garip Vakalar 61) olarak adlandırılan ve bilinen bir
meddah ve karagöz tipi olan Bekrî Mustafa’nın Hançerli Hikâye-i Garîbesi’nde küçük
bir rolde karşımıza çıkmasıdır. Anlatıcı, “râvînin rivâyetine göre Bekrî Mustafa didikleri
şîr-i Rüstem-mu‘âdil”in, Süleyman’ın Tıflî tarafından denizden çıkarıldığı gecede
Tıflî’nin kayıkçılığını yaptığını belirtir (90). Bekrî Mustafa’nın ancak “râvînin rivâyetine
göre”, yani anlatıcı dışındaki bir kaynağa atfedilerek hikâyeye girmesi, inanması zor
gelebilecek bu öğeyi geleneğe yaslanan bir kalıpla meşru kılmaya yönelik çarpıcı bir
girişimdir. Bekrî Mustafa, Hançerli Hikâye-i Garîbesi’nin 20. yüzyıl versiyonlarından
hiçbirine girmeyi başaramamıştır.
Hikâye-i Cevrî Çelebi, masallardan ve halk hikâyelerinden tanıdığımız birçok
öğe barındırır. Abdi ve Rukiye, birçok halk hikâyesi kahramanı gibi birbirlerine
resimden âşık olurlar (4, 12). Cevrî, Abdi’nin evini kırk gün boyunca gözetler (2) ve
hem Cevrî hem de Abdi, aşk acısıyla kırk gün yataklara düşerler (6). Mahmut’un evinin
önünde, “bir dudagı yerde ve bir dudagı gökde gözleri pencereden nişâne viriyor dişeri
kazmaya benzer başı kazgan gibi parmakları odun gibi” olarak betimlenen iki “ ‘Arab”
nöbet tutmaktadır (9). Masal ve halk hikâyesi öğelerine elbette başka Tıflî hikâyelerinde
de rastlamaktayız. Ne var ki, diğer hikâyelerdeki öğeler, buradakiler kadar kalıpsal
değildir; hikâyenin tümüyle daha organik bir biçimde bütünleşir ve buradakiler kadar
göze batmaz. Dolayısıyla bu öğelerin, Hikâye-i Cevrî Çelebi’de bilinçli olarak ve belli
edebî geleneklerin yarattığı atmosferden ve çağrışımlardan yararlanmak için özellikle
hikâyeye sokulduğunu öne sürmek olanaklı görünmektedir.
161