0002823

namâzı edâ eyledikden sonra tekrâr kahveler dühânlar”ın tazelendiğini öğreniriz (9).
Meclisin sonunda ise konuklar, “gulâmlarına işâret idüb fenârları hâzır” (11) ettirip
evlerine dönerler.
Tek bir kişinin rutin davranış biçimleriyle ilgili ayrıntılara ilk kez 19. yüzyıl
hurufat yapıtlarından Meşhûr Tıflî Efendi ile Kanlı Bektâş’ın Hikâyesi’nde rastlarız.
Tıflî’nin günlük rutini, burada hiçbir diğer Tıflî hikâyesinde rastlamadığımız bir ayrıntı
zenginliğiyle gözler önüne serilir. Kitapçı dükkânı “bedestân kapusında” olan Tıflî’nin
“sermâyesi ganîce ve dolâbı içinde ol vakitde beş altı kîselik kitâb-ı nefîsesi” vardır (2).
Tıflî, çalışma gününü ikiye böler: “[G]ündüzi öyleye değin dükkânda alış viriş eyliyüb
öyleden sonra erkân-ı zürefâ ile Mahmûd Paşa Çarşusı’nda meşhûr Kahveci Rahîkîzâde
Çelebi’nin dükkânında eğlenür idi”. Tıflî’nin, kahveci dükkânında da takip ettiği
kendine özgü alışkanlıkları vardır: “Tıflî Efendi’nin mahsûs oturacak yeri var ânın
yerine bir kimse oturamaz ve fincânından bir kimse kahve içemez su bardagına varınca
kendüye mahsûsdır” (3).
20. yüzyıl yapıtlarından Hançerli Hanım Hikâyesi’nde ise artık tek bir kişinin
rutin davranışlarının da ötesinde, anlık küçük hareketlerine bile önem verilmektedir.
Süleyman’ın babası, ölüm döşeğinde oğluna öğüt vermekle meşguldür: “Halil efendi
burada biraz durdu. Sonra aklına bir şey gelmiş gibi elile oğlunun başını okşıyarak şu
beyitleri okudu” (10). Süleyman, mezar başında dövünen bir dalkavuğu “sırtını
okşıyarak” (16) teselli eder. Süleyman’la koçudaki Hürmüz’ün işaretlerle iletişimi de
son derece ayrıntılıdır: “Hanım, elini dudaklarına götürüp bir buse yolladı, Süleyman da
buna karşılık verince hanım gülümsedi” (40). Dolayısıyla, yazma ve litografya
yapıtlarda toplu ve rutin davranış tarzlarına odaklanan ilginin 19. yüzyıl hurufat
159