0002823

yeni versiyonu olan Binbirdirek Batakhanesi Cevahirli Hanımsultan’ın anlatıcısı ise,
eski versiyonların abartılı listelerini üstü kapalı biçimde eleştiren bir ifadeye yer verir:
“Eğer burada Fazlıpaşa Sarayı’nın iç güzellik ve ihtişamını da anlatmak lazım ise, asla
inanılmayacak şeyler yazmak gerekir. Onun içindir ki dekoru, bu satırları okuyanın
muhayyilesine bırakmak daha doğru olur” (179). Bu olgu, hikâyenin yazarı Reşad
Ekrem Koçu’nun, yeniden değerlendirdiği geleneksel malzemeye eleştirel bir mesafeyle
yaklaştığının iyi bir göstergesidir.
Listeler, “Tayyârzâde Hikâyesi”ne bir yandan gerçekçi, bir yandan da masalsı bir
hava katmaktadır. Listelerin gerçekçi yönü, hikâyeye kattıkları ayrıntı zenginliğinden
kaynaklanmaktadır: Örneğin, Hüseyin’in Tayyârzâde’ye döşettiği oda, içindekilerin
listelenmesiyle herhangi bir oda olmaktan çıkar ve okurun gözünde canlanır. Ancak tek
tek ele alındıklarında gerçeklik etkisi yaratan bu ayrıntıların masalsı bir boyuta kayması,
olasılığın sınırlarını zorlayacak kadar fazla sayıda verilmiş olmalarındandır.
Gevherli’nin meclisindeki tüm şarap çeşitleri teker teker gerçek olabilir, ancak gerçek
bir kişi, bunların hepsini aynı mecliste bulundurmayacaktır. Listeleriyle “Tayyârzâde
Hikâyesi”, gerçekçilik olgusunun en az olağan ayrıntıların verilmesiyle olduğu kadar
bunların olası bir biçimde verilmesiyle de ilgisi olduğunu göstermektedir.
Hikâye karakterlerinin davranış tarzlarına gösterilen ilgi, hikâyeden hikâyeye
değişmektedir. Davranış tarzlarıyla ilgili bilgiler, yazma ve litografya hikâyelerde
genellikle sadece insan gruplarının ortak hareketleri bağlamında verilir. Bunların iyi bir
örneği, bir kez daha meclistir. “Tıflî Efendi Hikâyesi”nde, böyle meclislerde “biraz
musâhabetden sonra ta‘âmdır döşenüb sükkerî şerbetler”, “mümessek kahveler ve
‘anberli dühânlar keyvân oglu işi çubuklardan lâ-nazîr oglu lülelerden dühânlar” (8-9)
içildiğini, sıklıkla “bir fasıl Şehnâme’den” okunduğunu ve gerekirse “fî-l-cümle yârân
158