0002823

ebrişim peştemal üst baş gâyet temiz ve hüsünde Yûsuf-ı sânî” (20b) bir görünüşle
çıktığını öğreniriz. Ahmet’in güzelliğini tasvir etmek için bir edebî kalıptan yararlanılsa
da, üstündeki giysilerin gerçekçi ayrıntılarla betimlemesi ilginçtir. Aynı biçimde Sansar,
Ahmet’i kurtarırken tanınmamak için kıyafet değiştirir: “Sansar soyunub bir tepesi delik
fes üzerine bir parça astar ve otuz yerden yamalı bir ‘aba ve ayagına bir çarık giydi”
(36a). Bu giysiyle karşısına çıktığı cellat, onu tanımakta güçlük çeker: “hâtırına Sansar
Mustafa geldi ammâ gayri kıyâfet meyhâneci şâkirdine benzer” (36b). “Tayyârzâde
Hikâyesi”nde Subha’nın betimlenişi de kayda değerdir: Subha’yı ilk gördüğümüzde,
kızın giyimiyle ilgili “bülbül dimâgı ferâce şerbetî yaşmakdan taşrada perüşânî kâhküller
al yanaga dökülmiş” ve “kırma penpe hotoz üzre elmas alınlıklar yaşmakdan hayâl gibi
görinür ferâcesin kavışdırmış servi gibi hırâm ider ferâcenin eteklerinden bir karış nar
çiceği tefe başı ‘anteri taşra çıkmış” (26) gibi ayrıntılı bilgiler alırız. Yine “perüşânî
kâhküller” ve “servi gibi hırâm” etmek gibi edebî kalıplarla karşılaşsak da, Subha’nın
renkli giysileri ve bunların bir araya geldiklerinde yarattıkları etki, son derece çarpıcı
biçimde aktarılmıştır.
Diğer üç litografya yapıtta, yani “Tıflî Efendi Hikâyesi”, Hançerli Hikâye-i
Garîbesi ve Letâ’ifnâme’de, bu tarz gerçekçi betimlemelerin yerini tümüyle klasik
Osmanlı edebiyatının kalıpları almıştır. Böylece, “Tıflî Efendi Hikâyesi”nin “çelebi”si,
“çeşm-i âhûları âmân virmez müjgânları cellâda benzer yüzin gül kâhküli sünbül dili
bülbül cemâl-i âfitâb” (71) gibi kalıplarla betimlenir. Hançerli Hikâye-i Garîbesi’nde,
Hürmüz ve Kamer’in bulunduğu koçudan “matla‘-ı şems-i ‘âlem-ârâ gibi bir şu‘le-i pür-
tâb” (32) zuhur etmektedir. Letâ’ifnâme’nin Yusuf’u ise, “cemâlde cemîl hüsn içinde bî-
‘adîl şîve-i reftâr ile kebg-i hırâme nâz ü ‘işve ile serv-semiyy-i endâme kadd-i bâlâsı
câna belâ kâmet-i müntehâsı şâh-ı Tûbâ çehresi gün gibi rûşen alnı açuk ebrûları güşâde
154