0002823

Hikâye kahramanlarının adları, Tıflî hikâyelerinin kişisel adlar konusundaki
büyük gerçekçiliğini sergiler. Bunun dışında, yazma ve litografya yapıtlarda sıklıkla
“Hançerli Hürmüz” ve “Sansar Mustafa” gibi lâkaplara ve “Beş Boynuz” ve “Gevherli
Hanım” gibi takma adlara rastlarız. Bunlar, genelde suçlarıyla ya da bazı özellikleriyle
halk arasında ün yapmış kişilere verilmekte ve bu yüzden gerçekçi yapıyı
zedelememektedir. “Hikâyet” kahramanı Sansar Mustafa’nın lâkabı, “ayagı cabıklığı”yla
açıklanır (37b). Asesbaşıyla Hacı Subaşı’na göre, “sansar yer yüzünde ne şekil kacarsa
tamda on kat ziyâde kacar dirler” (38a). Hançerli Hikâye-i Garîbesi’nin Hürmüz’ü ise,
kendisini kandıracaklarından şüphelendiği kayıkçılarının “tenini ta‘me-i dehân-ı hançer”
etmekten sözederken “bana ad ü sânla Hançerli Hürmüz dirler” (68) ifadesini
kullanarak, lâkap takmanın eski Osmanlı kültüründe ne kadar yaygın bir uygulama
olduğunu gösterir.
Adlar konusunda belki en belirgin hassasiyete 19. yüzyıl hurufat yapıtlarından
Meşhûr Tıflî Efendi ile Kanlı Bektâş’ın Hikâyesi’nde rastlarız. Hikâyede, “biri Yâsemin
biri Gümüş-endâze” (23) adında oldukları dışında haklarında hiçbir bilgi alamadığımız
Bektaş’ın cariyeleri gibi yan karakterler bile adlandırılır. Ayrıca, Tıflî’nin mahlası, Deli
Mehmed’in dikkatini çeker: “[B]unda Tatlu Efendi mi yoksa Zatlu Efendi varmış
tonuzun adın unutdım ben de bilmem bir adı var müslümân adı gibi Ahmed Mehmed
değil” (5). Hasekiler de, Tıflî’den duydukları Beş Boynuz adını garipserler: “[B]e âdem
nasıl Beş Boynuz cin misin şeytân mısın yohsa görilmedik bir hayvân mısın zîrâ
hayvânâtda iki boynuz olur Beş Boynuz nedir” (27).
Yazma ve litografya hikâyelerden “Hikâyet” ve “Tayyârzâde Hikâyesi”nde bazı
karakterlerin fiziksel görünüşüyle ilgili oldukça ayrıntılı bilgiler alırız. Böylece,
“Hikâyet”te Ahmet’in berber dükkânından “iki kolları sıgalı elinde gümüş leğen belinde
153