0002823

Garîbesi’ndeki gibi rastlantı eseri beliren bir kurtarıcıya değil, önceden annesi tarafından
Yusuf’u korumak üzere görevlendirilmiş bir kişi yoluyla gerçekleşir. Dolayısıyla, hem
mucizevî neden-sonuç ilişkisinin, hem de rastlantının Letâ’ifnâme’de, Hançerli Hikâye-i
Garîbesi’ne göre çok daha küçük bir rol oynadığını söyleyebiliriz.
Diğer iki litografya yapıt, yani “Tayyârzâde Hikâyesi” ve “Tıflî Efendi
Hikâyesi”, mucizevî neden-sonuç ilişkisine yer vermez. Ancak rastlantıların rolü,
özellikle “Tıflî Efendi Hikâyesi”nde oldukça büyüktür. Örneğin, Tıflî’nin, kendisine
Bektaş tarafından sunulan kitaplarla ilgilenmesi ya da kitaplar hakkında bilgiye sahip
olması belli bir nedene bağlanmaz (29). Bektaş’ın, eline geçirdiği Tıflî’yi yeniden
salıvermesi de keyfî bir harekettir (45). Tıflî’yle Bektaş’ın bir sonraki karşılaşması,
ikisinin de “ittifâk” (bu sözcük burada “tesadüfen” anlamıyla kullanılmaktadır), aynı
mecliste bulunmasından doğar (47). Tıflî, Bektaş’ın katilleriyle yolda rastlantı eseri
karşılaşır ve yine rastlantı eseri olay yerinden geçen yeniçeriler sayesinde kurtulur (51).
Bir kez daha rastlantı eseri Beş Boynuz’a görünen Tıflî (59) bu kez de katilin elinden,
imdat çağrılarının, “hikmet-i Hudâ”, bizzat Sultan Murat tarafından duyulmasıyla
kurtulur (65). Daha sonra Sultan Murat, rastlantı eseri Tıflî’nin kendisinden saklandığı
evin altından geçer (74). Kara Mustafa’nın hoşlandığı çelebinin Tıflî’nin düşmanı Kanlı
Bektaş’tan hoşlanıyor olması, bir diğer rastlantıdır (76). Hikâyenin sonunda ise Sultan
Murat, tam Tıflî’nin altında saklandığı battaniyeyi kaldıracakken “İstanbul tarafından bir
âteş zuhûr” etmesiyle olay yerinden uzaklaşmak zorunda kalır (92).
Yazma ve litografya yapıtlarda mucizevî ve rastlantısal neden-sonuç ilişkilerine
sıkça rastlanırken, 19. yüzyıl hurufat yapıtlarının hiçbirinde, mucizevî neden-sonuç
ilişkisine rastlamayız. Olay örgüsünde rastlantılara verilen yer de, bu hikâyelerde çok
daha azdır. Bunun en iyi örneği, “Tıflî Efendi Hikâyesi”nin değişikliklere uğramış bir
144