0002823

Hançerli Hikâye-i Garîbesi’nde de farklı mucizevî neden-sonuç ilişkileriyle
karşılaşırız. Bunların ilki, Süleyman’ın babasının ölümü bağlamında ortaya çıkar.
Süleyman’ın sayısız âşığı, “pederi vefât itse de na’il-i visâl ve seyr-i çeşm-i envâr-ı
cemâl olsak deyü gönüllerini mûmâileyhin tebdil-i câme-i hayât itmesine rabt”
etmişlerdir ve âşıkların bu “sûziş-i dilleri Halil Efendi’nin libâs-ı ömr ü enfâsını az vakit
içinde ihrâk bi-n-nâr” etmiştir (6). Dolayısıyla, Halil Efendi’nin ölümü, diğer insanların
içten dileğine bağlanmaktadır. Hikâyedeki diğer mucizevî neden-sonuç ilişkisi,
Kamer’in yarı ölü biçimde yılanlı ormana atılışı etrafında döner. Ormandaki vahşi
hayvanlar, kızı parçalayacaklarına “bi-hikmet-i bâliga-i cenâb-ı mennân o kızın da
mârlar kendinin hâfız ve hârisi” (61) olurlar. Burada da mucizenin, “Hikâyet”te de
olduğu gibi ilâhi güce bağlanması kayda değerdir. Kamer de hikâyenin sonlarına doğru,
“Mevlâ’nın öldürmediği iki taş arasına konsa ve benim gibi mecrûhen yılan çıyan yatagı
ormanlara atılsa yine ölmez” (95) sözleriyle kurtuluşunu Tanrı’nın müdahalesine borçlu
olduğunu açıkça dile getirir.
Letâ’ifnâme’de karşılaştığımız tek mucizevî neden-sonuç ilişkisi, hikâyenin
başında bir türlü çocuğu olmayan Hace Tursun’un içten duaları sonucunda kendisine
“cenâb-ı Hakk” tarafından “bir erkek evlâd” bağışlanmasıdır. Tursun da, diğer
hikâyelerdeki karakterler gibi, bu mucizenin ilâhi boyutunun farkındadır ve Yusuf’un
doğumundan sonra “kurbânlar ve ihsânlar” da bulunur (3). Buna karşın, Hançerli
Hikâye-i Garîbesi’nde ya doğaüstü güçlere ya da inanılması zor rastlantılara bağlanan
birçok öğe, Letâ’ifnâme’de daha “gerçekçi” bir biçime sokulmuştur. Örneğin, Hace
Tursun’un ölümü Yusuf’un âşıklarının herhangi bir bedduasıyla ilgili değildir. Ayrıca
Letâif, Tanrı’nın müdahalesi değil kendisini Boğaz’a atacak olan kayıkçıların merhameti
yoluyla ölümden döner. Yusuf’un Rabia’nın elinden kurtuluşu ise, Hançerli Hikâye-i
143