0002823

yaşanmış” olaylara dayandığı yolundaki sav incelenecektir. Alt bölümün sonunda,
hikâyelere gerçekçilik katan değişik öğelerin kullanımıyla tarihsel gerçeklik iddiasının
varlığı ya da yokluğu arasındaki ilişki irdelenecek ve hikâyeler, tüm bu öğeler ışığında
aşamalara ayrılmaya çalışılacaktır. “Güncellik” başlığını taşıyan ikinci alt bölümde ise,
farklı Tıflî hikâyelerinin toplumsal güncelliğe sahip olup olmadığı incelenecek ve bu
güncelliğin varlığına ve eksikliğine dayanan bir aşamalandırma denenecektir. Bölümün
sonunda, edebî gerçekçilik, tarihsel gerçeklik iddiası ve toplumsal güncellikle ilgili elde
ettiğimiz veriler bir araya getirilerek hikâyeler bu kıstaslara göre aşamalara ayrılmaya
çalışılacaktır.
A. Gerçekçilik ve Gerçeklik
Neden-sonuç ilişkileri, Ian Watt tarafından biçimsel gerçekçiliğin önemli bir
kıstası sayılır. Watt’a göre, “eski anlatılara güç katan şaşırtmacaların ve rastlantıların
yerini” biçimsel gerçekçilik öğeleri sergileyen yapıtlarda “zaman boyunca ilerleyen
nedensel bir bağ” almaktadır (33). Tıflî hikâyelerinin olay örgüleri, bir yandan mucizevî
ve dünyevî neden-sonuç ilişkileri, diğer yandan da belli bir neden-sonuç ilişkisi
göstermeyen rastlantılar üzerine kuruludur. Neden-sonuç ilişkilerinin bu farklı biçimleri
ve / ya da yoklukları, hikâyeden hikâyeye değişmektedir. Birçok araştımacı, Tıflî
hikâyelerinde mucizevî bir boyuta rastlamadığımızı öne sürmüştür. Pertev Naili
Boratav’a göre hikâyeler, “olağanüstü ögelerden arınmıştır” (100 Soruda Türk… 67) ve
“ancak her gün rastlayabileceğimiz olağan hâdiseleri, alelâde insanların alelâde ölçüler
içinde geçen maceralarını” işlemektedir (“İlk Romanlarımız” 308). Ne var ki, bu
genellemeyi tüm Tıflî hikâyeleri için geçerli saymak olanaksızdır.
141