0002823

Bu genel dünya görüşü çerçevesi içinde, yazma ve litografya yapıtlar boyunca
birçok değişim yaşanır. Tüccar sınıfı, kendini ve ihtirasını göstermeye başlar. Eğlence
türleri, toplumsaldan bireysele doğru ilerler. Kadınlar, edilgen de olsalar olumlu roller
üstlenmeye başlar. Mertlik ve kaba kuvvet gibi olumlu değerler, yerlerini çıkarcılık ve
zekâ gibi yeni değerlere bırakır. Toplumsal statünün her şey ve paranın önemsiz olduğu
bir anlayışın yerine, toplumsal statünün para tarafından belirlendiği bir anlayış geçmeye
başlar.
Tüm bu değişimlerin yarattığı baskı yüzünden, yazma ve litografya yapıtların
sunduğu bütüncül dünya görüşü, 19. yüzyıl hurufat yapıtlarında kırılma noktasına gelir.
Burada artık sadece dünya görüşünün genel çerçevesi içindeki küçük öğeler değil,
çerçevenin kendisi değişime ve parçalanmaya uğrar. Yeni zengin sınıflar, paraları
sayesinde yönetici sınıfın prestijine ortak olurlar. Erkek ve genç oğlan ilişkisi
olumsuzlanır ve yerini erkek-kadın ilişkisine bırakır. Etkin ve olumlu kadınlar, toplum
hayatına giriş yapar. Cinsellik, duygusallık ve evlilik gittikçe birbiriyle kenetlenir. Ve
belki de en önemli öğe olarak, toplum, bütünlüğünü ve paylaştığı değer yargılarını
yitirip paraya göre belirlenen ve birbirine pek de sıcak bakmayan yeni tabakalara
bölünmeye başlar. Erdem anlayışı göreceleşmiş, bireysel başarının ise herhangi bir
garantisi kalmamıştır.
Tıflî hikâyelerinin dışsal özellikleriyle ilgilenirken de gördüğümüz gibi, bu
bölümde de, hikâyeleri homojen bir bütün olarak görmektense farklı aşamalara
ayırmanın daha gerçeğe yakın bir yaklaşım olduğu göze çarpmaktadır. Bu aşamaların,
bir yanda yazma ve litografya yapıtlar, diğer yanda da 19. yüzyıl hurufat yapıtlarından
oluştuğu belirlenebilmektedir. Dünya görüşüyle ilgili ele aldığımız tüm kıstaslara göre
ilk aşamanın çok daha geniş ve ayrıntılı bir yelpazeyi kapsayan bilgiler veriyor olması
138