0002823

kaygısında olmamasını ilk iki kahramandaki gibi genel bir umursamazlığa değil, bu
servete bağlamak yerinde olacaktır. Sultan Murat’ın himayesine girmesi, Yusuf’un
maddî durumunu değiştirmez. Süleyman ise, zenginlikten yoksulluğa düşmüş ve bu
zenginliği yeniden elde etmeyi kendine başlıca amaç edinmiş bir karakterdir. Süleyman,
bu amaca iki yolla ulaşır: Bir yandan kendi emeğiyle para kazanmakta, diğer yandan da
Hürmüz ve padişah gibi kişilerin himayesine girmektedir.
Gördüğümüz gibi, kaba kuvvetten zekâya, mertlikten de çıkarcılığa
ilerlendiğinde para sahibi olmanın erdem anlayışındaki rolü de gittikçe artmaktadır.
Dolayısıyla yazma ve litografya yapıtlar, erdem anlayışı açısından karşımıza geniş bir
yelpaze çıkarmaktadır. Ancak yine de, tüm bu anlayışları birbirine bağlayan iki temel
olgu vardır. Bunlar, ister şiddete ya da zekâya, ister mertliğe ya da çıkarcılığa dayansın,
bir kişinin toplumda başarılı olmasını sağlayacak belli davranış tarzlarının varlığı ve bu
davranış tarzlarının metinlerde temsil edilen toplum tarafından benimsenmesi ya da en
azından kabul görmesidir.
Tıflî hikâyeleri külliyatına 19. yüzyıl hurufat yapıtları yoluyla eklenmiş iki özgün
hikâyeye döndüğümüzde, bu iki temel varsayımın da sarsıldığını görürüz. Hikâye-i
Cevrî Çelebi’nin ve İki Birâderler Hikâyesi’nin kahramanları, yazma ve litografya
hikâye kahramanlarına belli benzerlikler gösterirler. Cevrî, hikâyenin başında
Tayyârzâde’yi andıran, fazla varlıklı olmamakla birlikte zeki bir gençtir. Hasan ise,
hikâyenin başında Süleyman gibi baba mirasını eğlencelerde tüketir. Ayrıca iki
kahraman da, hikâyelerin sonunda Sultan Murat’ın himayesine girerek refaha erer.
Ancak hikâyelerin başı ve sonu arasındaki süreç, 19. yüzyıl hurufat yapıtlarıyla yazma
ve litografya yapıtlar arasında erdem anlayışı açısından derin farklara işaret eder.
136