0002823

ir zamanlar ikram etmiş olduğu “bir filcân kahvenin altında” (29) kalmamak derdiyle
bir tarafa itilir ve Abdi, Cevrî ve Rukiye affedilir. Vezir ve padişah arasındaki ahlâkî
çifte standardın yanı sıra, kızının ifadesine göre “her zemân” yalısında âlemlere dalan
Mahmut’un vezir önünde namus bekçisine dönüşerek kendi kişiliğinde sergilediği ahlâkî
çifte standart da çarpıcıdır.
Şimdiye kadar ele aldığımız tüm Tıflî hikâyelerinde—parodik “Tıflî Efendi
Hikâyesi” dışında—ister mertlik ve kaba kuvvet, ister mertlik ve zekâ, ister de çıkarcılık
ve zekâ yönünde olsun, belli bir erdem anlayışının savunulduğuna ve hikâyenin sonunda
haklı çıkarıldığına tanık olduk. Böyle bir erdem anlayışı, Hikâye-i Cevrî Çelebi’de
karşımıza çıkmaz. Burada, başka hikâyelerde baş karakterleri tehdit eden ve bu yüzden
olumsuzlanan bazı davranışların artık tepki toplamaması ve farklı hikâye karakterlerinin
değer yargıları arasında bir ayrılık yaşanması gibi öğelere rastlarız. Bu ise, önce mertliğe
ve doğruluğa, sonrasında ise çıkarcılığa yönelen ama her takdirde bütüncül ve tutarlı
kalmayı başaran dünya görüşününün bu hikâyeyle birlikte parçalanmaya başladığına
işaret etmektedir.
İki Birâderler Hikâyesi’nin başında paralarını birlikte mirasyedilikle tüketen
Hasan ve Hüseyin, Tayyârzâde, Süleyman ve Cevrî gibi işsiz ve / ya da parasız diğer
karakterlerin tersine, kendilerine para ve statü kazanmada yardımcı olabilecek zekâya
sahip değillerdir. Kendilerine bir iş önermesini rica ettikleri Danişmend Baba adlı
ihtiyar, “kendilerine kayıkcılıkdan başka daha münâsib san‘at olamıyacagını beyân”
eder (4). İkili, Danişmend Baba’da rastlantı eseri “hem kirâya virilmek ve hem de satılık
olmak üzre iki çifte bir kayık” (4) bulunmasını bile şüpheyle karşılamaz. Bunun dışında,
Hasan ve Hüseyin’in, para kazanmak için olağanüstü güzelliklerinden yararlanan Ahmet
ve Süleyman gibi karakterlerin tersine bu gibi fiziksel avantajları da yoktur. İkili, sıradan
132