0002823

Mirasyedi hayatından kurtulduğu andan itibaren Süleyman’ın eylemlerinin
arkasındaki başlıca motivasyon, kaybettiği zenginliğe tekrar ulaşmaktır. Yine de ticaret,
Süleyman’ın bu yolda tercih ettiği yöntem değildir. Süleyman’ın teyzesi, gencin
kendisine âşık olan Hürmüz’e yaranarak “pek çok hediyeler alub pederinin vefâtında
nâ’il oldıgın emvâli” (35) geri kazanabileceğini vurgular. Süleyman, Hürmüz’le
ilişkisine bu bilinçle girer ve bedestende devam etmektense Hürmüz’e “intisâb tahsîl”
(49) eder. Hürmüz’ün genç için “Sultan Ahmed civârında bir münâsıb konak iştirâsıyla
her levâzımâtını tanzîm ve tesviye” (46) etmesi, genci çalışma zorunluluğundan
kurtarmak içindir. Süleyman, bu konakla hayatının değiştiğinin bilincindedir: “[B]ir
tarafdan harâb oldıksa da bir yandan âsâr-ı yavrı-yı tâli‘ ru-nümâ [?] oldı” (49).
Süleyman, kısa yoldan köşeyi dönme olarak özetleyebileceğimiz davranışlarında
bulunurken yalan söylemekten de çekinmez. Böylece, Hürmüz’ü ziyaret edebilmek için
çarşıdaki işverenine “ne gûnâ yalan söyliyeceğini tefekkür ve endîşe idüb tururken
teyzenin keyifsizlik haberini işitdim zavallının kimsesi yokdır oraya gideceğim” (40)
gibi mazeretler uydurur.
Hançerli Hikâye-i Garîbesi’nin dikkate değer bir diğer noktası, mertliğin vücut
bulmuş biçimi olarak görmüş olduğumuz Sansar Mustafa tipinin burada işe yaramaz bir
dalkavuk olarak yeniden tanımlanmasıdır. Süleyman’ı mirasyediliğe sürükleyen işsiz
serserilerden birinin “Sansar Hasan” adıyla tanınması bu bağlamda dikkate değerdir
(11). Sansar Mustafa da işsiz ve meyhanede yaşayan bir tiptir, ancak bunlar, “Hikâyet”
tarafından temsil edilen dünya görüşüne göre mutlaka olumsuz özellikler değildir.
Ayrıca, Sansar Mustafa’nın “âdemi buçukluk çeker gibi köpek agzına virir” (37a) olması
“Hikâyet”te alkışlanırken, dalkavukların “insanı tarfet-ül-‘ayn içre esîr deyü satmaga
muktedir” (14) oluşu Hançerli Hikâye-i Garîbesi’nde yerilmektedir. Hançerli Hikâye-i
129