0002823

hic benden havf itmedin mi kızlar şol oglanı bogun kayıkcılara teslîm idin gîce denize
bıraksunlar didi” (133). Hikâyenin “kötü” karakteri olan Rabia’nın bile yalanı bu
biçimde cezalandırması ilginçtir.
Yusuf, kendiliğinden Tayyârzâde kadar erdemli davranmasa bile, savurganlık ve
yalancılık gibi konularda Bekir Odabaşı ve Rabia gibi toplumun diğer fertleri tarafından
hizaya getirilir. Doğruluk ve dürüstlük üzerindeki bu vurgu ve paranın önemsizliği, bu
hikâyeyi “Hikâyet” ve “Tayyârzâde Hikâyesi”nin mertlik ve vefa üzerine kurulu erdem
anlayışına yakın kılmaktadır.
Letâ’ifnâme ve Hançerli Hikâye-i Garîbesi’nin, aynı konuları işlemekle birlikte
bu konulara aslında çok farklı açılardan yaklaşan iki hikâye olduğu, günümüze dek
araştırmacıların dikkatini çekmemiştir. İlk hikâyede erdem anlayışı bağlamında
gözümüze çarpan tüm olgular, Hançerli Hikâye-i Garîbesi’nde derin değişimlere
uğramıştır. Konuyla ilgilenen eleştirmenlerin mirasyedi prototipi olan Süleyman,
Yusuf’un tersine, tüm baba mirasını dalkavuklarla tüketmiş, aile konağını bile satmış ve
sonunda ayyaş bir dilenci olarak sokaklarda yaşamaya başlamıştır. Babasının
Süleyman’ı emanet ettiği ve sonunda genci bu durumdan kurtaran kişi ise, bir asker
değil, babanın tüccar bir dostudur. Bu dost, Süleyman’ı bedestende çırak olarak
çalıştırmaya başlar ve Süleyman, güzelliğinin de yardımıyla ticarette başarılı olur. Baba
dostu, bunun üzerine Süleyman’ın “az vakit içinde kendi tarafından sermâye i‘tâsiyle
ticâretde istiklâl vireceğini ta‘ahhüd” (39) eder. Hikâyenin diğer yerlerinde de ticaret
vurgusuyla karşılaşırız. Böylece Süleyman, hikâyenin sonlarında Tıflî tarafından
gönderildiği ve Mısır’dan İran’a kadar uzanan ticaret yolculuklarında çok para kazanır.
Yine bir çarşıda çalışan Seyf-i dil ise, Nâ-yab’a âşık olunca “üc kat bahâsına mâl alarak
kendi mâllarını sermâyesinden aşagı” (79) satmak gibi deliliklerde bulunur.
128