0002823

C. Erdem Anlayışı
Sansar Mustafa, mütevazı koşullarda yaşayan bir karakterdir. Babasının “berber”
(33b) oluğunu öğrendiğimiz Sansar, işsizdir ve ikamet ettiği mekân da çok etkileyici
değildir: “Mumhâne Kapusı’nda bir meyhâneci var idi adına Panayod dirler idi ânın
meyhânesinin yukarusında bir odası var idi ânda yatub kalkardı” (26b-27a). Para,
eylemlerini mertlik bağlamında gerçekleştiren Sansar için yönlendirici bir güç değildir.
Gerçi Sansar, para kazanmasını da bilir: Mısır’da “iyü yerde bir kahve gediği alub pâk
kahvenin icin silüb süpürüb Ahmed’i kahve icün ocak başına koyub kendi pîş-tahta
başına” oturan Sansar, Ahmet’in güzelliğini görmeye gelen müşteriler sayesinde “ol
kadar mâl” kazanır “kim hesâba gelmez” (43b). Buna karşın Sansar ve Ahmet,
İstanbul’a dönünce Ahmet’in ailesiyle yaşamaya başlar (44b) ve sonunda maddî refaha
ve toplumsal statüye kendi çabalarıyla değil, padişahın himayesine girerek ulaşırlar.
“Hikâyet”in bir diğer önemli boyutu, şiddetin hikâyede ayrıntılı, olağan ve hatta
olumlu olarak ele alınmasıdır. Bu vurgu, sıradan insan hayatına ve haysiyetine karşı belli
bir kayıtsızlıkla el ele gitmektedir. Bu iki eğilim, kendini en iyi biçimde Rukiye’nin
akıbetinde gösterir. Rukiye’nin kendisini ele vermeyi planladığını öğrenen Sansar,
“koynından çalar sâ‘at gibi âteş renginde bir Cezâir palası çıkarub geçer gibi olub öyle
çaldı kim ‘avretin kellesini tob gibi meydâne galtân eyledi” (29a). Rukiye’nin “leşi”,
Sansar tarfından “iki pâre” edilip bir sandığın içinde denize atılır (30a). Ceset, Tıflî’nin
eline geçtikten sonra da daha iyi bir muameleye uğramaz: Tıflî ve adamları, “ ‘avreti
deryâya salub sandûgı pâk silüb” sandıkla Sansar’ın peşine düşerler (31b).
Bu gibi davranışların “Hikâyet”te resmedilen tüm toplumda kabul gördüğü
açıktır. Anlatıcı, Sansar’dan “gâyet şecâ‘atlü ve salâbetlü gürbüz yiğit” (27a) olarak
bahseder; Sansar’ı yakalamakla görevli Hacı Subaşı da, “bu kadar yaş yaşadık ve ‘ömür
121