0002823

hikâyelerinin tasdik ettiği gibi, “şimdiye kadar Osmanlı evliliği hakkında yürütülmüş
çalışmaların belki en önemli sonucu olarak”, “çokeşliliğin önemini epeyce abartmış
olduğumuz” (119) ve özellikle şehirlerde yaşayan toplumun genel itibarıyla “tekeşli
aile”lerde (120) yaşadığı ortaya çıkmıştır.
Cinsellik, duygusallık ve evlilik konusundaki bulgularımızı özetlediğimizde, bir
yanda yazma ve litografya yapıtlar, diğer yanda ise 19. yüzyıl hurufat yapıtları arasında
önemli bazı farklılıklar göze çarpmaktadır. İlk aşamadaki hikâyelerin ikisinde
duygusallığın bir sonucu olarak yaşanan cinselliğe ve evliliğe rastlarız. Ancak
hikâyelerin ikisi evliliksiz, biri statü evliliğiyle, biri de çokeşlilikle sonuçlanır. Bunun
dışında, bütün ilk aşama hikâyeleri, cinsellikten zorla elde edilen ve / ya da bir çıkar
karşılığında sunulan bir meta olarak yararlanır. Beş hikâyenin dördünde ise, cinsellikle
ilgili son derece açık ifade ve betimlemelerle karşılaşırız. 19. yüzyıl hurufat yapıtlarına
döndüğümüzde, cinselliğin bunların üçünden tümüyle, birinden ise metalaşmış ve açık
saçık biçimiyle kaybolduğunu görürüz. Bu aşamada da bir statü evliliğiyle ve bir
evliliksiz sonla karşılaşırız. Ancak çokeşliliğe rastlamayız ve norm, belli bir yakınlığı
olan iki kişi arasında bu yakınlık temelinde gerçekleştirilen üç evlilik tarafından
oluşturulur. 20. yüzyıl yapıtlarında ise bu verilere, tek bir hikâyeye yeni girmiş bir
çokeşlilik vurgusu dışında, yenileri eklenmez. Tıflî hikâyelerinin, genel itibarıyla,
cinsellik, duygusallık ve evlilik konularında büyük değişimler yaşamış bir toplumun
farklı dünya görüşlerine ışık tuttuğu söylenebilir. Toplumun zaman içinde statü evliliği
anlayışından aşk evliliği anlayışına geçtiği, cinselliği ise açıkça tartışılabilen dünyevî bir
konudan önce duygusallıkla ilişkili ve ima yoluyla ele alınan, sonra da tümüyle tabu
hâline gelen bir konuya dönüştürdüğü açıktır.
120