0002823

ve Cevrî’yi, kısacası hikâyedeki neredeyse bütün önemli karakterleri parmağında oynatır
ve sonunda arzuladığı genci, yani Abdi’yi elde etmeyi başarır.
Hikâye-i Tayyârzâde’ye geçtiğimizde, bu hurufat yapıtı litografya “Tayyârzâde
Hikâyesi”nden ayırt eden özelliklerden birinin, kadın karakterlerden birindeki farklılık
olduğunu görürüz. “Tayyârzâde Hikâyesi”nin Subha’sı, sadece Tayyârzâde’nin arzu
nesnesi ve gence Gevherli’nin batakhane sistemini anlatan kişidir. Hikâye-i
Tayyârzâde’de Sahba adını taşıyan karakter ise, batakhanenin hikâyesini duyduktan
sonra Tayyârzâde’nin “gözine uyku girmediğini” farkeder ve genci şu sözlerle avutur:
“[M]e’mûl ider misiniz ki sizin gibi bî-menend ve nâzik ve dil-ârâ bir civânın cânına
kasd itdireyim v’Allahi kendümi telef iderim” (40). 20. yüzyıl yapıtlarından Tayyârzâde
ve Bin Bir Direk Batakhânesi’nde ise Sahba, biraz daha da cesaretlenip Tayyârzâde’yi
korumak için canını feda etmektense “konagı alt üst” (28) etmeyi vaadeder.
Meşhûr Tıflî Efendi ile Kanlı Bektâş’ın Hikâyesi’nin Bektaş tipi, “Tıflî Efendi
Hikâyesi”ne göre çok daha zeki olarak verilir. Bektaş, söz ustası Tıflî’yi sözlerle tuzağa
düşürür. Hikâyenin başında Tıflî’nin hakaretine maruz kalan Bektaş, kendisini
tanımayan Tıflî’ye, “bir kimsenin bir kimseye agzı dili olmasa” ve diğer kişi “dürlü
dürlü fenâ ta‘bîr ile sohbet söylese ol âdeme ne lâzım” sorusunu yöneltir. Tıflî ise, “ânın
katli vâcib” (20) yanıtıyla kendi idam fermanını imzalamış olur. “Tıflî Efendi
Hikâyesi”nde sonunu öğrenmediğimiz Bektaş, yeni versiyonda öldürülür. Ancak idamı
için Tıflî ile yaşadığı olayların yeterli görülmemesi ilginçtir. Padişah, ancak yakalanan
Beş Boynuz’dan “Kanlı Bektâş’ın batakcılıgı ne vecihledir ne kadar âdem katl eyledi ve
lâşeleri kuyuda oldıgı” (30) gibi korkunç bilgiler aldıktan sonra bu idamı yerinde görür.
İki Birâderler Hikâyesi’nin adsız genç kızı, Tıflî hikâyelerinin olumlu ve etkin
kadın karaketerlere yönelişinde doruk noktasını oluşturur. Babası müzehhip olan kız, bir
112