0002823

Tıflî hikâyelerinde kadınlara verilen roller, zaman içinde çarpıcı bir değişime
uğramıştır. Elimizdeki en eski Tıflî hikâyesi olan “Hikâyet”te, baş karakterler arasında
kadın yoktur ve aslına bakılırsa tek kadın karakter, ortaya çıkmasından kısa süre sonra
Sansar tarafından öldürülen Rukiye adlı fahişedir. Aynı “Hikâyet”te de olduğu gibi,
“Tıflî Efendi Hikâyesi”nde de olaylara karışan tek kadının bir fahişe olduğu göze çarpar.
Kanlı Bektaş, “Hikâyet”in Rukiye’sinin tersine öldürülmese de Tıflî gibi karakterler
tarafından olumsuzlanır: “[Ş]imdi ânın yüzine bakanın işi râst gelmez kim bilür ne şekil
hınzır altından kalkmışdır” (25). Kadının bu rolü, “Tıflî Efendi Hikâyesi”nin
“Hikâyet”in yazılış zamanına yakın yazılmış bir diğer hikâyeden esinlenmiş
olabileceğini akla getiriyor. Bu hikâyeler, en az ev içindeki mahrem alanda olduğu kadar
topluma açık alanlarda da geçmektedir. Tanzimat öncesinde edebiyata her iki alanda da
etkinlik gösteren bir kadın tipi sokmak isteyen yazarların fahişe tipine başvurmaktan
başka çareleri kalmamış gibi görünmektedir. Reşad Ekrem Koçu’nun “Fâhişe, Fâhişeler”
adlı makalesine göre, “fâhişelere XVIII. Yüzyılın ilk yarısına kadar, hepsi bekâr olan
yeniçerileri tatmin etmek için izin verilmiş”ti (5478). Bu, fahişelerin Tıflî
hikâyelerindeki rahat ve otoriteler tarafından engellenmeyen hareketlerini açıklamaya
yardımcı olabilecek bir veridir.
Hançerli Hikâye-i Garîbesi, Letâ’ifnâme ve “Tayyârzâde Hikâyesi” adlı
litografya yapıtlarla Tıflî hikâyelerine iki yeni kadın tipi girer. Bunların biri, Ahmet Ö.
Evin’in sözleriyle, “tehlikeli tutkular”ın pençesinde olan “zengin ve güçlü bir kadın”dır
(37). Bu tipin örneklerine, Hürmüz, Rabia ve Gevherli karakterlerinde rastlarız. Hürmüz
ve Rabia sadece nüfuzlu birer hanımken Gevherli’nin bu tiple fahişe tipinin bir sentezini
sunması dikkate değerdir. Diğer yeni kadın tipi, oğlanların arzu nesnesi olarak
fahişelerin yerine geçen cariyelerdir. Bu grup, Özdemir Nutku’ya göre, “[e]konomik
110