0002823

göre “varlıklı esnaf, para ve akar sahibi kişiler” (102) ve benzeri yeni toplumsal
kesimler, hem kendi sanatçılarını hem de kendi okur kitlelerini oluşturarak yeni edebiyat
tarzlarının kabul görmesini mümkün kıldılar. Bu kesimler, artık sadece “resmi” dil ile,
yani “savaşların, zaferlerin, saray etiketinin dili” ile yazılmış bir edebiyatı değil,
“dostluğun, aşkın, cinselliğin, sahtekarlığın dilini” kullanan ve kendi, “mahrem”
hayatlarını yansıtan bir edebiyatın arayışı içindeydiler (110). Geçirdikleri statü
değişimleri sayesinde yeni hayatlar yaşamaya başlayan bu toplumsal gruplar, yeni
hayatlarının olanaklarını araştıran bir edebiyat istiyorlardı ve bu edebiyatın hem
yazarlarını, hem de “baş müşterileri”ni (114) kendi içlerinden ürettiler. Bu yeni
edebiyatın tipleri de, elbette kendi gündelik hayatlarını yansıtan varlıklardı: “Yalnız
Ferhat (Hüsrev) ile Şirin, Leyla ile Mecnun, Yusuf ile Züleyha değil, sıradan insanların
hayat biçimleri ilk kez sınırlandırıldı, adlandırıldı, ‘tüccar’, ‘mirasyedi’, ‘eşcinsel’ gibi
kuşatıcı tiplemeler oluşturuldu” (115).
Özetleyecek olursak, Tıflî hikâyelerini, temsil edilen toplumsal sınıf sistemlerine
göre farklı aşamalara ayırmanın mümkün olduğunu söyleyebiliriz. Tek yazma hikâyede
geleneksel toplum tabakalarının sürdüğünü belgeleyen meslek çarşıları gibi göstergelere
rastlarız. Litografya yapıtların tümünde, yönetici sınıftan bahsedilmeye başlanmış,
bunun karşısına ise, iki hikâyede, sağlamlık ve kalıcılık açısından çok daha düşük bir
değer verilen tüccar sınıfı yerleştirilmiştir. Bu iki hikâye, Hançerli Hikâye-i Garîbesi ve
Letâ’ifnâme’dir ve ikisi de, tüccar sınıfı çocuklarının ticaretten vazgeçip yönetici sınıfa
asimile olmasıyla sonuçlanır. 19. yüzyıl hurufat hikâyelerinde ise durum çok değişiktir.
Tüccar sınıfı burada artık, litografya hikâyelerde yönetici sınıfın tekelinde olan tüm statü
sembollerini ele geçirmiş ve yönetim tarafından da meşrulaştırılmıştır. Buna karşın, eski
yapıda saygın bir yere sahip olan zanaatkârlar ve ayrıca kısa sürede zengin olma
96