0002823

yalısından aşağı kalır bir tarafı olmadığını göstermektedir. Hikâyenin sonunda ise Sultan
Murat, “Hâce Mahmûd’ı kendüye bâzergân başılıga kaftân” (32) giydirerek yeni esnaf
zenginliğinin artık saray tarafından da kabul gördüğünü belgeler.
Hikâye-i Cevrî Çelebi’nin 20. yüzyıl versiyonu olan “Bursalı’nın Kahvehanesi”
adlı hikâyede toplumsal sınıfların, ilk hikâyedekilerle pek bir ilişkisi kalmamıştır. Sultan
IV. Murat devrini sadık bir biçimde yansıtma kaygısını taşıyan Reşad Ekrem Koçu’nun
kaleminden çıkan yeni versiyonda, Fındıkoğlu tarafından gözler önüne serilen
geleneksel toplumsal tabakalaşma, “[u]lema”sıyla, “hattat”ıyla ve “derviş”iyle geri
dönmüştür (112). Tüccar sınıfı ise tümüyle ortadan kaybolmuştur. Rukiye, artık
görkemli bir bezirgânın kızı değil, “[i]çindekilerin fakir kimseler olduğu anlaşılan
küçücük bir ev”de (117) yaşayan “bir eskicinin kızı”dır (138). Hikâye-i Cevrî Çelebi’nin
Tanzimat döneminde yaşanan toplumsal değişimleri yansıtan birçok yönünün
“Bursalı’nın Kahvehanesi”nden kaybolmuş olması, ilk hikâyenin kendi dönemine ne
kadar sadık olduğunun iyi bir göstergesidir.
Yeni Osmanlı elitlerinin yükselişinin diğer yüzü, Tülay Artan’a göre “zenginle
fakir arasındaki ayırımın” (111) gittikçe netlik kazanmasıydı. Hikâye-i Cevrî Çelebi, bu
düzendeki yeni zenginlerin hikâyesiyse, İki Birâderler Hikâyesi’ne de yeni fakirlerin
hikâyesi olarak bakabiliriz. Hikâyenin kahramanı, kaynağı belli olmayan baba mirasını
tükettiğinden beri gece gündüz “mâh-be-mâh altmış pâre”ye (4) kiraladığı kayığı işleten
Hasan’dır. Hasan’ın kurtardığı kızın babası ise, “Sultân Bâyezîd’de” dükkânı olan Musa
Çelebi adında bir “müzehhib”dir (6). Musa Çelebi, “ihtiyâr bulındıgından yalnız
idemiyeceğini ve evde işlerin yüz üstine kalacagını” (8) gerekçe göstererek kızını
evlendirmeye karşı çıkacak kadar fakirdir. Bu insanın, Fındıkoğlu tarafından özetlenen
eski toplumsal yapıda sağlam bir yeri bulunmuş olan bir zanaatkâr ve dahası, Tıflî
94