0002823

GİRİŞ
Tıflî hikâyeleri olarak adlandırdığımız metinler, bu adı, 100 Soruda Türk Halk
Edebiyatı yapıtında bazılarını “Tıflî hikâyeleri çemberi” (71) başlığı altında toplayan
Pertev Naili Boratav’dan almaktadır. Bu hikâyelerin en önemlileri, 1850-80 yılları
arasında İstanbul’da litografya ya da hurufat baskısı olarak yayımlanmıştır ve büyük
çoğunluğunun yazarı bilinmemektedir. Yer yer şiirden de faydalanan hikâyeler, aslen
düzyazı olarak kaleme alınmıştır. Tüm Tıflî hikâyeleri, Sultan IV. Murat devrinin (1623-
40) İstanbul’unda geçer. IV. Murat’ın kendisi ve o dönemin gerçek bir tarihsel kişiliği
olan meddah, divan şâiri ve padişah musahibi Tıflî Ahmet Çelebi, çoğu hikâyede yan
karakter olarak yer alır. Hikâyelerin konusu ise, büyük ölçüde macera, aşk, cinsellik ve
para etrafında döner.
Türk edebiyat araştırmaları tarihinin farklı dönemlerinde, bu gruba katılabilecek
farklı metinler su yüzüne çıkmıştır. Hikâyelerin bugüne kadar saptanabilmiş külliyatı, şu
metinlerden oluşmaktadır: “Bursalı’nın Kahvehanesi”, Hançerli Hikâye-i Garîbesi,
Hikâye-i Cevrî Çelebi, Hikâye-i Tayyârzâde, “Hikâyet” (Sansar Mustafa hikâyesi), İki
Birâderler Hikâyesi, Letâ’ifnâme, Meşhûr Tıflî Efendi ile Kanlı Bektâş’ın Hikâyesi ve
“Tıflî Efendi Hikâyesi”. Burada sadece, birbirinin versiyonu olarak ele alınmalarını
yetersiz kılacak kadar büyük farklılıklar gösteren metinler sayılmıştır. İleride de
göreceğimiz gibi, bu dokuz ana metinden kimisi sadece bir kez yayımlanmış, bazıları ise
değişik tarihlerde, değişik adlar taşıyarak ve içerikleri az ya da çok değiştirilmiş olarak
tekrar yayımlanmışlardır (tüm Tıflî hikâyelerinin ve versiyonlarının ilişkisi ve tarihsel
1