bölüm 6 sualtı fizyolojisi - adanascuba.com

ÖNSÖZ 

Bu kitap, 1990 yılından beri Çukurova Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi ile Beden 

Eğitimi ve Spor Yüksekokulu öğrencilerine vermekte olduğum "Dalıș Tekniği ve ilk 

Yardım" dersi için bir temel bașvuru eseri olarak hazırlanmıștır. Günümüzde dalıș 

eğitimi konusunda çeșitli sportif veya mesleki kurulușlarca hazırlanmıș birçok kitap, 

broșür ve görsel eğitim kasetleri mevcuttur. Ancak öğrencilerimizin sorgulayıcı ve 

detaylı bilgi taleplerini karșılamak amacıyla, aletli dalıș tekniği öğretisinin bir ders notu 

șekline dönüștürülmesine ihtiyaç duyulmuștur. Bu notun hazırlanmasında bașta PADI 

ve CMAS gibi sportif dalıș eğitimi veren çeșitli kurulușların eğitim kitapları ile dalıș 

konusunda uzmanlașmıș çeșitli yurtiçi ve yurtdıșı dergilerden faydalanılmıștır. Eserin, 

bu sahada mevcut önemli bir türkçe kaynak eksikliğini gidereceğine inanıyorum. 

Doğa sevgisi ve çevre bilinci içerisinde yetiștirmeye çalıștığımız öğrencilerimize 

her șeyden önce bir doğa sporu olan dalma ile birlikte su ortamlarının da tanıtılması 

amaçlanmıștır. Onlarla, yașamlarında ilk defa karșılaștıkları yeni bir dünyanın gizemi 

karșısında duyulan heyecan ve zevki paylașmak uğrașımızın en anlamlı dakikalarını 

olușturmaktadır. Sualtı dünyasının gizemi karșısında ilk defa duyulan heyecan çoğu 

kișinin iç dünyasında zamanla bir tutkuya dönüșmektedir. Her tutkuda olduğu gibi dalma 

sporunda da kiși kendisini hata yapma olasılığı gittikçe artan bir faaliyet içerisinde 

bulur ve yapar da!. Bu eser ile dalgıç adaylarına kendi fiziksel sınırlarını tayin 

etmelerinin ne kadar gerekli olduğu vurgulanmıș, sorumluluk ve paylașma isteyen 

tüm olayların ve becerilerin önemi anlatılmaya çalıșılmıștır. Bazı önemli kavram ve 

teknik terimlerin İngilizceleri verilerek öğrencilerimize konuyla ilgili uluslararası temel 

iletișim zemini hazırlanmıștır. 

Bu ders notunun hazırlanmasında yakın teșvik ve yardımlarını gördüğüm ve 

yıllarca dalıș deneyimlerimi paylaștığım balıkadam dostlarım, Prof. Dr. Kurtuluș 

Tuncer, Dr. Hakan Güzel, Mustafa inal , Bülent Özgümüș ve Ayhan Veziroğlu'nu 

burada șükranla anıyorum. Ayrıca, tüm șekil ve yazıların bilgisayar ortamında 

hazırlanmasında emeği geçen Canset Çan'a teșekkür ederim. 

Beni sualtında da yalnız bırakmayarak dip zamanımın bir kısmını paylașan eșim 

Asiye YAMAN bu eserin hazırlanmasında en büyük destek ve eșin kaynağım 

olmuștur. 

Adana, Kasım, 1997 

Prof. Dr. Servet Yaman

ÖNSÖZ 

İÇİNDEKİLER 

TARİHÇE .............................................………………………………...……… 7 

BÖLÜM 1 DALMADA TEMEL FİZİKSEL KAVRAMLAR 

YOĞUNLUK ...........................................………………………………………… 10 

YÜZERLİK ............................................. ………………………………………… 11 

BASINÇ..................................................………………………………………… 13 

Atmosfer Basıncı .................................. ………………………………………… 14 

Hidrostatik Basınç..................................………………………………………… 15 

SAZ KANUNLARI ...................................………………………………………… 18 

Boyle-Mariotte Kanunu ..........................………………………………………… 18 

Boyle-Mariotte Kanununun Dalıș Tekniğindeki 

Pratik Uygulamaları...............................………………………………………… 21 

Guy-Lussac ve Charles Kanunları.........………………………………………… 22 

Guy-Lussac ve Charles Kanunlarının Dalıș 

Teknigindeki Pratik Uygulamaları .........………………………………………… 23 

Dalton Kanunu....................................... ………………………………………… 24 

Dalton Kanununun Dalıș Tekniğindeki Uygulamaları ………………… 25 

Henry Kanınu ........................................………………………………………… 27 

Henry Kanununun Dalıș Tekniğindeki Uygulamaları ………………………… 29 

Graham Kanunu .....................................………………………………………… 24 

Graham Kanununun Dalıș Tekniğindeki……………………………………… 30 

Uygulamaları .........................................………………………………………… 30 

1 

Sayfa

BÖLÜM 2 DALIȘ MALZEMELERİ 

MASKE................................................... ………………………………………… 33 

ȘNORKEL............................................... ………………………………………… 34 

PALETLER............................................. ………………………………………… 34 

BALIKADAM ELBİSESİ .......................... ………………………………………… 35 

DENGE YELEĞİ ...................................... ………………………………………… 37 

AĞIRLIK KEMERİ ………………………………………………………………… 37 

TÜPLER...................................................………………………………………… 38 

TÜP VANALARI .........................................………………………………………… 42 

REGÜLATÖR...........................................………………………………………… 43 

KONSOL .................................................. ………………………………………… 45 

BÖLÜM 3 ALETLİ DALIȘ UYGULAMALARI 

SUALTI EL İȘARETLERİ.............................. ………………………………………… 47 

DALIȘ PLANLAMALARI .............................. ………………………………………… 47 

DALIȘ ȘARTLARI VE DALIȘ ORTAMI ......... ………………………………………… 49 

MALZEMELERİN HAZIRLANMASI ................………………………………………… 44 

DALIȘ ARKADAȘI .......................................………………………………………… 50 

DONANIM KONTROLÜ .................................………………………………………… 50 

SUYA GİRİȘ.................. :............................………………………………………… 53 

REGÜLATÖR TEMİZLİĞİ ..............................………………………………………… 55 

ȘNORKEL KULLANMA .................................………………………………………… 55 

MASKE TEMİZLENMESİ.............................. ………………………………………… 56 

DENGELEME............................................………………………………………… 57 

SUDA ALÇALMA VE YÜKSELME……………………………………………………… 58 

2

YEDEK HAVA KAYNAKLARI VE ÇİMLENME…………………………………………. 58 

ACİL DURUMLAR VE YARDIM...................………………………………………… 59 

Tükenme ………………………………………………………….. 60 

DİPTE BAYGIN DALGICA YARDIM ve KURTARMA…………………………………. 60 

Yardım ………………………………………………………….. 61 

Kurtarma ………………………………………………………….. 62 

ACİL ÇIKIȘ.................................................. ………………………………………… 64 

EMNİYET KURALLARI..................................………………………………………… 64 

SUNİ TENEFFÜS VE KALP MASAJI ............………………………………………… 66 

Suni Teneffüs …………………………………………………………… 67 

Kalp Masajı …………………………………………………………… 68 

BOLUM 4 SUALTI FİZİĞİ 

SUALTINDA GÖRME…….……………………………………………………..…...... 70 

Kırılma………………………………………………………………………..…….. 71 

Sualtında Ișık ve Renk….……………………………………………………..…… 73 

Yayılma ………………….……………………………………………………..… 73 

Bulanıklık…………………….……………………………………………………... 74 

Absorbsiyon………………………………………………………………………... 74 

SUALTINDA SES………………..………………………………………………………. 76 

BÖLÜM 5 DENiZ BiLGiSi 

DENİZLERDE SICAKLIK VE TUZLULUK …………………………………………… 78 

AKINTILAR…………………………………………………………………………. 79 

Rüzgar Akıntıları…………………………………………………………………… 80 

Tuzluluk ve Sıcaklık Akıntıları …………………………………………………… 80 

3

Gel-Git Akıntıları…………………………………………………………………… 81 

Boğaz Akıntıları……………………………………………………………………. 83 

Dalga Akıntıları…………………………………………………………………….. 83 

DALGALAR…………………………………………………………………………….. 85 

Rüzgar Dalgalan…………………………………………………………………… 86 

DALIȘTA GiRiȘ VE ÇIKIȘ NOKTALARI…………………………………………….. 90 

TERMAL TABAKALAȘMA…………………………………………………………… 90 

Termoklin………………………………………………………………………….. 91 

SUALTI CANLILARI…………………………………………………………………… 93 

Zehirli Balıklar…………………………………………………………………….. 94 

BÖLÜM 6 SUALTI FİZYOLOJİSİ 

DALIȘ TEHLİKELERİ, KAZALARI VE HASTALIKLARI……………………………. 98 

Azot Narkozu………………………………………………………………………. 98 

Vurgun……………………………………………………………………………… 100 

Vurgunu Arttıran Nedenler…………………………………………………… 101 

Vurgun Belirtileri………………………………………………………………… 102 

Vurgun Tedavsi ……………………………………………………………. 103 

Oksijen Zehirlenmesi ……………………………………………………. 105 

Karbonmonoksit Zehirlenmesi …………………..…………………………….. 105 

SOLUNUM VE DOLAȘIM SİSTEMLERİ……………….……………………………… 108 

Solunum Sistemi………………………………………………………………. 108 

Hipervantilasyon ………………………………………………………….…. 112 

Dolașım Sistem………………………………………………………………… 113 

Karotis-Sinus Refleksi …………………………………………………... 114 

4

Kramplar……….……………………………………………………………….. 114 

VÜCUTTAKi HAVA BOȘLUKLARI …………………………………………………… 115 

Kulak Boșluğu………………………………………………………………….. 115 

Vertigo……………………………………………………………………….…. 118 

Sinüs Boșlukları…………………………………………………………….….. 119 

Akciğerler……………………………………………………………………… 120 

Hava Embolizması………………………………………………………….….. 121 

Pnömotoraks…………………………………………………………………... 122 

Diğer Boșluklar………………………………………………………………….. 123 

Diș Boșlukları……………………………………………………………………. 123 

Mide Bağırsak Boșlukları.………………………………………………………. 124 

Maske Boșluğu……………..……………………………………………………. 124 

SICAK VE GÜNEȘ ÇARPMASI…………………………………………………………. 124 

SU SICAKLIĞI VE ETKiLERi……………………………………………………………. 125 

Hipotermia………………………………….…………………………………… 127 

Hipoterminin Belirtileri ve Önlemleri………………..………………………. 128 

Soğuk Suda Korunma…………………………………………………………... 129 

Kızıșma………………………………………………………………………....... 129 

STRESS………………………………………………………………………………... 130 

ZEHİRLİ BALIK SOKMALARI………………………………………………………. 131 

BÖLÜM 7 DALIȘ TABLOLARI 

TARİHÇE VE PRENSİPLER…………………………………………………………… 133 

DALIȘ PROFiLLERİ…………………………………………………………………….. 136 

PADI DALIȘ TABLOSU……………………………………………………………… 138 

5

BULHMANN/HAHN DALIȘ TABLOSU……………………………………………….. 143 

HAVA TÜKETİM HESAPLARI ……………………………………………………… 149 

UNUTULMUȘ DEKOMPRESYON…………………………………………………… 153 

DALIȘTAN SONRA UÇAĞA BİNME………………………………………………… 155 

SAĞLIK ve DALIȘ……………………………………………………………………. 155 

DALIȘ ȘAMANDIRASI ve DALIȘ BAYRAĞI……………………………………… 156 

YARARLANILAN KAYNAKLAR………………………………………………… 158 

6

TARİHÇE 

İlk insanlar su bitkilerinin, kabuklu hayvanların, balıkların ve iri su 

memelilerinin karșısında hayranlık ve șașkınlık duymușlardır. Mavi 

derinliklerin gizemi, denizlerin öngörülemeyen davranıșları ve suda 

yașayan garip yaratıklar ilk çağlarda bile insanın merakını, cesaretini ve 

hayalini kamçılamıștır. Denizleri güçlü tanrıların ve korkunç canavarların 

yașadığı ayrı bir dünya olarak düșlemișler, derin maviliklerin 

araștırılmasında tehdit edici güçler olarak görmüșlerdir. Buna karșılık 

fırsat buldukça balık avlamak, yük tașımak, fetihler yapmak amacıyla 

denirlere açılmıșlar, yolculuklar yapmıșlar ve zamanla derinlerin 

korkularını yenerek deniș altını araștırmaya bașlamıșlardır. 

Tarihte ilk apne dalgıçlarının keten kumașları boyamak amacıyla 

Akdeniz’de mor salyangoz avladıkları bilinmektedir. Yüzlerce yıl bu çıplak 

dalgıçlar balık, yosun, sünger, inci, mercan, kabuklular ve batık hazineleri 

için denizlere dalmıșlardır. Sümerlerin mitolojilerinde Gılgamıș'ın 

ölümsüzlük otlarını denizlerin derinliklerinden çıkardığı anlatılır Tarihçi 

Thucydides, M.Ö. 5'ci yüzyılda Yunanlı savașçı dalgıçların istilacı Pers 

donanmasına karșı bașarıyla savaștıklarını, Atina donanmasının Sicilya 

Siraküz limanına saldırısı sırasında dalgıçların liman kapısını açtıklarını 

kaydetmiștir. 

İnsan deniz altında akciğerlerinin kapasitesi elverdiği sure ve 

derinlikte kalabilmiștir. Günümüzde çok kiși șnorkel, palet ve maske 

kullanarak ve de birkaç derin nefes alarak sığ denizlerde çevrelerini 

seyrederler. Bu basit araçlarla sualtının birçok alanına erișmek mümkün 

olmuștur. Ne var ki bu .büyülü dünyada nefes tutularak erișebilinecek 

derinlik ve sure azdır. Bunları arttırmak için uzun ve güçlü bir eğitim 

gerekir. Günümüzde Japonya ve Kore kıyılarında yașayan "ame'"ler eskiden 

beri süregelen midye ve yosun avcılığı geleneklerini sürdürmektedir. 

Yıllarca nefeslerini tutarak dalan kadın avcılar I8m'ye saatte 60 dalıșı 4 

saat boyunca yapabilmektedirler, Pasifik Okyanusundaki Tuamoto 

adalarındaki yerli inci avcıları ise daha da derinlere ve daha uzun süre 

dalmaktadırlar. Öyle ki bir taș yardımı ile 30-40 m'ye inebilen avcı günde 

ortalama 40 dalıș yapabilir. Özel hipervantilasyon egzersizleri yaparak 

dalıș sürelerini ortalama 1.5-2.5 dakika ve daha uzun sure uzatabilirler. Bu 

dalgıçların üstün bir fizik güce eriștikten muhakkaktır. 

7

Apne dalıșlarının en etkileyici derinlik rekoru 1977'de Jacgues 

Mayolun ilk defa 100 m'ye ulașan ve 3 dakika 39 saniye süren dalıșıdır 

Günümüzde bu rekor 127 m ile Kübalı Pipine aittir. 

Șekil 1. Hava tulumlarından Soluyan 

Asurlu Dalgıçlar 

(M.Ö.900, Taș Kabartma) 

İnsanın denizlerden beklediği 

kazanç anlayıșı geliștikçe su altında 

daha uzun ve daha derin kalmak 

istemesi olağandır. Bu amaçla birtakım 

aletlerin kullanılmasına M.Ö. 900 

yıllarında bașlanmıștır Bu tarihlerde 

deriden yapılmıș ve ucuna taș 

bağlanmıș torbalardan soluyarak 

savașan Asurlular ilk aletli dalgıçlar 

olarak kabul edilirler (Șekil 1). Hatta 

M.Ö. 300 yıllarında Büyük İskenderin bir 

ilkel dalgıç çanı içerisinde sualtına 

indiği söylenir. Dalgıç çanı orta 

çağlarda deniz altı çalıșmalarında çok 

kullanılmıș bir aygıttır (Șekil 2). Çan 

tersine donmuș bir kap olup içerisinde bulunduğu derinliği yansıtan 

yüksek basınçta hava bulunur veya hava yukarıdan pompalanır Kabın 

yukarı çıkması çanın kendi ağırlığı veya ilave ağırlıklarla önlenir. Dalgıç çan 

içerisinde sıkıștırılmıș havayı solur ve bu șekilde dipte uzun süre çalıșabilir. 

Șekil 2. Dalgıç Çanı (Halley çanı, 1690) 

8

1819 yılında August Siebe dalgıcın bașını içerisine alan ve 

omuzlara bağlanabilen bir küçük çan geliștirdi. Bu can içerisine 

gemilerden veya kıyıdan bir pompa yardımı ile hava verilmekteydi. 

Su miğfere girmediğinden normal nefeslenme yapılabilmekteydi. Artık 

fazla hava canın alt kısmından çıkmaktaydı. Hareketleri kısıtlı olan 

bu aygıtla beraber ağır kurșun ayakkabılar gerekliydi, 1850'lerde su 

geçirmez çadır bezinden yapılmıș ilk dalgıç elbisesi miğfere 

bağlandı ve miğfere artık havayı atmaya yarayan bir musluk takıldı. 

Pompalanan hava hem miğfer içerisinde hem de elbise 

içeriğinde bulunmakta, artık fazla hava ise dalgıç tarafından 

musluk uygun miktarda açılarak tahliye edilmekteydi Bu klasik 

dalgıç kıyafeti günümüze kadar gelmiș ve halen kullanılmaktadır. 

1947 yılında Jacques Yves Cousteau ve Emile Gagnan 

tarafındangeliștirilen ve dalgıçların su yüzeyi ile ilișkisini kesen aygıtlar 

kullanılmaya bașlandı. "Su ciğeri" adı verilen aygıtlar 200-300 bar 

hava sıkıștırılmıș çelik tüpler ile bundan istenildiği anda hava 

almayı sağlayan regülatörlerden olușmaktadır. Bundan böyle dalgıç 

sualtında sorunsuzca soluk alıp verebilir, sırtında tașıdığı hava 

deposu ile uzunca bir sure bir balık gibi serbest dolașabilirdi. 

SCUBA (Self Contained Underwater Breathıng Apparatus) adı 

verilen aygıtların keșfiyle su altı dünyası herkese açılmıș oldu. O 

zamandan gönümüze dalgıçlık bir spor olarak büyük adımlarla 

ilerlemiștir. 

9

BÖLÜM 1 

DALMADA TEMEL FİZİKSEL KAVRAMLAR 

Bu bölümde, Yoğunluk (özgül ağırlık), Yüzerlik, Basınç ve Gaz 

Kanunları ile bu kavramların dalmadaki pratik uygulamalarından söz 

edilecektir. 

YOĞUNLUK (Density) 

Doğadaki tüm maddelerin bir ağırlığı vardır. Çoğu kez bu ağırlıklar 

tarafımızdan ağır veya hafif olarak yorumlanarak algılanır ve hissedilir. 

Maddenin ağırlık birimi yoğunluğu esas alınarak ifade edilir. Yoğunluk, 

"Bir maddenin bir birim hacminin ağırlığıdır" seklinde tanımlanır. 

Bu tanım; 

d = W / V formülü ile ifade edilir. 

W : Ağırlık (gr.) V : Hacim (cm 3 ) d : Özgül Ağırlık (gr/cm 3 ) 

Bu tanımlamada madde; katı (tuz), sıvı (su) veya gaz (hava) olabilir. 

Katıların hacim ve yoğunlukları sabittir. Sıvılar șekil değiștirebilirler 

ancak hacimleri değișmez. Gazların ise; hacimleri değișkendir ve 

sıkıștırabilirler, dolayısıyla yoğunlukları da değișir. 

Konumuzla ilgili bazı önemli maddelerin yoğunlukları așağıda 

verilmiștir; 

Hava………….. 0.00129 gr / cm 3 

Saf su.……….. 1.00 gr / cm 3 

Deniz suyu….. 1.027 gr / cm 3 

Demir………… 7.85 gr / cm 3 

Kurșun……….. 11.34 gr / cm 3 

10

Gaz ve sıvı karıșımların yoğunlukları o karıșımı olușturan 

maddelerin yoğunluklarına bağlı olarak değișir. Örneğin; saf su içerisine 

tuz ilave edildiği zaman suyun yoğunluğu artar. Gazların yoğunluğu 

etkisinde kaldığı basınca göre değișir. Bașka bir deyișle sıkıștıkça 

(basınç arttıkça) artar, genleștikçe (basınç azaldıkça) azalır. 

YÜZERLİK (Buoyancy) 

Su içerisine girdiğimiz zaman kendimizi hafiflemiș hissederiz. Aynı 

duyguyu ağır bir taș parçasını su içerisinde kolayca kaldırabildiğimiz 

zaman da hissederiz. Suya giren cisimler adeta hafifleșirler. Bu durum 

Arșimed Kanunu ile açıklanır; "Sıvıya atılan bir cisim tașırdığı 

sıvının ağırlığına eșit bir kuvvetle așağıdan yukarı doğru itilir" 

Bu durumda cisimler suda adeta ağırlıklarından bir kısmını kaybetmiș 

gibilerdir. Su yoğun ise tașan su daha ağır olacağından kaldırma kuvveti 

de o kadar fazla olacaktır. Nitekim yoğunluğu fazla olan tuzlu deniz 

suyunun kaldırma kuvveti tatlı suya göre daha fazladır. Cismin kendi 

hacmine eșit suyun ağırlığı cismin kendi ağırlığından fazla ise cisim 

yüzer, aksi halde batar. Yüzen cisim (+) yüzerlikli, batan cisim (-) 

yüzerlikli, su içerisinde asılı duran cisim ise nötr yüzerlikli kabul edilir. 

Șekil 3. Yüzerlik kavramı. (+) Yüzerlikli cisimler su yüzeyinde, (-) 

yüzerlikli cisimler suyun tabanında, nötr yüzerlikli cisimler su 

içerisinde asılı olarak durur. 

11

Genel olarak insanlar ( + ) yüzeliklidir. Bir çoğumuz batabilmek için 

nefesimizi vermek zorunda kalırız. Nefes vermekle göğüs hacmimiz 

küçüleceğinden yüzerliğimiz azalır, bu da batmamızı sağlar. 

Dalgıçlarda vücuda giyilen elbise ve diğer teçhizatlar toplam 

yoğunluğu düșürdüğü için veya hacim büyümesine neden olduğu için batma 

güçleșir. Bunun için kursun baklalar içeren kemer seklinde ilave ağırlıklar 

takmak gerekir, ideal olan, tüm teçhizatını kușanmıș bir dalgıcın su 

yüzeyinde nefes aldığında yüzer, nefes verdiğinde batar durumda kendini 

ayarlayacağı ağırlıktaki ağırlık kemeri ile dalmasıdır. Bir dalgıç için 

yüzerliliğin (+) veya (-) hale getirilebilmesi, yani yüzerlik kontrolü B.C.D. 

(Buoyancy Control Device) denen șișirilebilir bir yelek ile sağlanır. 

Nitekim su yüzeyinde (+) yüzerlikli bir dalgıç batmayacağından fazla 

enerji sarf etmeden su üstünde kalabilir veya B.C.D.'nin havasını tahliye 

ederek suya batabilir, Nötr yüzerlikti bir dalgıç hiç enerji harcamadan su 

içerisinde istediği noktada kalabilir. Yüzerliğin kontrol edilmesi bir 

balıkadam için öğrenilmesi gereken önemli beceri ve uygulamalardan 

biridir. 

Dalıșa geçen ve tüm teçhizatını kușanmıș 80 Kg'lık (W) bir dalgıcın 

yoğunluğunu ortalama 1.1 gr/cm 3 (d) olarak kabul edersek bu dalgıcın 

hacmi V (dalgıç) ; 

V(dalgıç) = W / d 'den V = 80/1.1 V = 72.7 lt. dir. 

Bașka bir ifade ile, Arșimed kanununa göre bu dalgıç suya girdiğinde 

72.7 It.'lik, bir su tașırmıș olacaktır. 

Deniz suyunun yoğunluğunu d = l .027 gr / cm 3 alırsak 

Deniz suyunun kaldırma kuvveti W = 72.7 x 1.027 ' den 

W (deniz suyu) = 74.66 kg olacaktır. 

Dalgıcın batmadan önceki ağırlığı 80 kg olduğundan dalgıcın su 

içerisindeki ağırlığı W(su) ; 

W (su) = Dalgıç Ağırlığı - Suyun Kaldırma Kuvveti 

W (su) = 80 - 74.66 ' dan W(su) = 5.34 kg gelecektir. 

12

Görüldüğü gibi 5.34 Kg'dan az veya biraz daha fazla bir ağırlık 

dalgıcın yüzerliğini ( + ) veya (-) yapabilmektedir. Aynı hesaplamaları aynı 

dalgıcın tatlı su (d = 1 gr/cm 3 ) içerisindeki durumu için yapacak olursak 

suyun kaldırma kuvvetini W (tatlı su) = 72,7 kg buluruz. Diğer yandan; 

W(deniz suyu) = 74.66 kg olduğu göz önüne alındığında deniz suyunun tatlı 

suya göre 1.96 Kg daha fazla kaldırma kuvvetine sahip olduğu görülür. 

Tam teçhizatlı bir dalgıcın suya girdikten sonra ağırlığını 

değiștirmesi imkansızdır. Bu yüzden yüzerlik kontrolü B.C.D. ile 

yapılmalıdır. Diğer yandan; neopren malzemeden üretilen dalgıç elbiselerinin 

kumașı içerisinde hava kabarcıkları (gözenekleri) vardır. 

Unutulmamalıdır ki bu hava kabarcıkları derinlere indikçe artan basınç 

karșısında küçülecektir. Bu durumda dalgıcın elbisesi derinlere indikçe 

incelecek ve hacimce küçülecektir. Bunun doğal sonucu olarak dalgıç, 

derinlere indikçe daha da ağırlașacaktır. Bu durumlarda dalgıcın 

yüzerliğini B.C,D ' ye biraz hava vererek ayarlaması gerekir. Çıkıșlarda da 

tersi bir durum olacağını unutmamak gerekir. Nötr yüzerliğin temini dalgıçlar 

için önemli bir uygulamadır. 

BASINÇ (Pressure) 

Katı maddelerin belirli șekilleri ve hacimleri vardır. Sıvıların 

belirlenebilen hacimleri vardır, șekilleri yoktur. Gazlar ise değișken bir 

hacme ve șekle sahiptirler. Katı, sıvı veya gaz maddeler kütlelerinden 

dolayı içlerinde barındırdıkları cisimlerin üzerine bir kuvvet uygularlar. 

Bu kuvvete basınç denir. Dalgıçlar üzerinde iki basınç etkilidir. Bunlar 

Atmosferik Basınç ve Hidrostatik Basınçtır. 

Basınç "Birim alana etki eden kuvvet " olarak tanımlanır ve (P) 

harfi ile gösterilir. Basınç birimi atmosfer'dir. Bir cm 2 lik bir yüzeye bir 

kg'lık bir kuvvet etki ediyorsa basınç bir atmosferdir. 

P (atm) = F / S 

P : Basınç ( kg/cm 2 ) 

F : Kuvvet ( kg) 

S : Yüzey (cm 2 ) 

13

Atmosfer Basıncı (Atmospheric Pressure) 

Kabaca bir küre șeklinde olan dünyamız üzerindeki atmosfer 

tabakasının kalınlığı yaklașık 80 km'dir. Bu kalınlık doğal olarak ekvatorda 

daha kalın kutuplarda daha incedir. Üstümüzdeki bu kalın atmosfer 

tabakası kendi ağırlığı nedeniyle hem yeryüzüne hem de kendi içinde 

bulunan yüzeylere bir kuvvet uygular. Bu kuvvetin yüzeyin birim alanına 

düșen payına açık hava basıncı, ya da Atmosfer Basıncı denir (Șekil 4). 

İnsan vücudu bu basıncı hissetmez. Hissedilmemesinin nedeni bu basıncın 

temelde çoğunluğu su olan vücudumuzda vücut içi boșluklar dahil her 

tarafa eșit olarak dağılmasıdır. Deniz seviyesinde bu basınç ölçülecek 

olunursa bunun 1 cm çaplı 760 mm yükseklikte bir cıva sütununun 

yaptığı basınca eșit olduğu görülür. Bu da 1033 gr'lık bir kuvvete 

eșdeğerdir. Bașka bir ifadeyle taban alanı 1 cm 2 olan ve yüksekliği 

atmosferin sınırına kadar (80 km) olan içi hava dolu olan bir sütunun 

ağırlığı 1033 gr'dır (Pratik uygulamalarda 1033 gr yuvarlatılarak 1 kg 

olarak alınır). 

Șekil 4. Atmosfer Basıncı. Yaklașık 80 km kalınlığında 

ve tabanı 1 cm 2 olan bir hava kütlesinin 

yeryüzüne etki eden ağırlığıdır. 

14 

Basınç birimleri ülkelere 

ve yayınlara göre değișik 

isimler halinde karșımıza 

çıkabilir. Bunlardan en çok 

rastlananlar așağıda 

verilmiștir. 

1 bar = 1,02 kg/cm 2 

1 atm = 0,98 bar 

Basınç değișimi birim 

yüzeye etki eden kuvvetin 

çoğalması veya azalması 

ile olur ve barometre ile 

ölçülür. Atmosfer basıncı 

doğal olarak deniz 

seviyesinden itibaren 

yükseldikçe azalır. Bu azalma her 10.5 m’lik yükselme için 0,1 mm'dir. 

Basınç düșmesi ya yüksek rakımlara çıkmakla, ya da en belirgin șekliyle 

uçak yolculuğu sırasında olur.

Atmosfer tabakası bașta sıcaklık değișimleri ve rüzgarlar olmak zere 

çeșitli nedenlerle yer yer sıkıșır ve olduğundan daha yoğun bir hale gelebilir. 

Bu durum kendisini barometre basıncının yükselmesi ile belli eder. Aksi 

durumlarda ise barometre basıncı düșer, Hava yüksek basınçtan alçak 

basınca doğru hareket eder. Barometrik basıncın düșmesi bașka bölgelerden 

o noktaya hava akımı geleceği anlamına gelir ki bu durum çoğu kez bölgeye 

yağmur ve rüzgarın gelmesiyle ile sonuçlanır. 

Hidrostatik Basınç (Hydrostatic Pressure) 

Hidrostatik basınç; su içerisinde bulunan bir cismin yüzeyine su 

ağırlığının yaptığı basınçtır. 

P = d x H ile ifade edilir 

P = Basınç (gr/cm2) 

d = Suyun özgül ağırlığı (gr/cm3) 

H = Su derinliği (cm) 

Su içinde alınan herhangi bir noktaya etki eden su basıncı ; 

a-Suyun özgül ağırlığı ile doğru orantılıdır. 

b-Cismin suyun açık olan yüzeyine olan yüksekliği (derinliği) ile 

doğru orantılıdır. Cisim ile su yüzeyi arasındaki derinlik basınca 

etki eden en önemli faktördür, 

c-Su basıncı suyun derinliğine bağlıdır, çevrenin șekline biçimine 

veya sıvı miktarına bağlı değildir. Cismin üzerindeki su kalınlığı 

ve suyun yoğunluğu ne kadar fazla ise basınç o kadar fazla olur. 

Tatlı suların yoğunlukları 1gr/cm3 , deniz sularının yoğunlukları ise 

ortalama 1.02 gr/cm3 olarak alınabilir. Kızıldeniz, Akdeniz gibi bazı çok tuzlu 

denizlerde su yoğunluğu 1.04 gr/cm3 'e kadar çıkabilir. 

Su altında artan basınç miktarı her metrede 0.1 atm veya her 10 mlik su 

kalınlığı için 1 atm.'dir (Șekil 5). Tuzlu deniz suyu için bu rakam her metrede 

0.102 atm 'dir. 

15

Șekil 5. Atmosfer Basıncı ve Hidrostatik Basınç 

Örneğin ; Deniz dalıșlarında -10 m' ye inildiğinde dalgıç üzerine 

etki eden basınç ; 

P = d x H 'den d = 1.02 gr/cm3 

H = 10 m (=1000 cm)'dir 

P = 1.02 x 1000 

P = 1020 gr/cm2 buradan 1 atm = 1000 gr/cm3 olduğundan 

P = 1.02 alm bulunur. 

Dalgıç aynı dalıșı bir tatlı su ortamında yapıyor ise ; 

P = dxH 

P = 1 x 1 00 

P = 1000 gr/cm3 buradan; 1 atm = 1000 gr/cm3 olduğundan, 

P = 1 atm olacaktır 

Görüldüğü gibi -10 m' de tuzlu deniz suyunun dalgıç 

üzerine uyguladığı basınç 0.2 atm. daha fazladır. 

16

Örneğin; denizde -14 m de bulunan bir dalgıç üzerine etki eden 

basınç; 

P = d x H den d ve H değerleri yerine yazılırsa ; 

P = 1.02x 1400 

P= 1428 gr/cm2 buradan 1 atm =1000 gr/cm2 olduğundan 

P = 1.428 atm olacaktır 

Bulunan bu değerler ; deniz yüzeyinde basıncın sıfır olduğu kabul 

edilerek bulunmuș ve sadece su kalınlığının basıncını yansıtan 

değerlerdir. Buna Geyç Basıncı denir. Hakikatte su yüzeyinde etkin olan 

1 atm 'lik atmosfer basıncı vardır. Bu basınçla birlikte su kalınlığının 

basıncına Mutlak Basınç (Pm) denir ; 

Pm = Geyç Basıncı + Atmosfer Basıncı olarak ifade edilir 

Örneğin ; Su içerisinde -13 m de bulunan bir dalgıcın üzerine etki eden 

Mutlak Basınç ; 

P = d x H 'den P = 1 x13 00 buradan ; 

Geyç Basıncı; 

P = 1.3 atm olarak bulunur. 

Pm = Geyç Basıncı + Atmosfer Basıncı olduğundan , 

Mutlak Basınç ; 

Pm = 1.3 + 1 den, Pm = 2.3 atm olacaktır. 

Derinlik Geyç Basıncı Mutlak Basınç 

0 m 0 atm 1 atm 

-10 m 1 atm 2 atm 

-20 m 2 atm 3 atm 

-30 m 3 atm 4 atm 

-40 m 4 atm 5 atm 

Tablo 1. Derinliğe karșılık Geyç Basıncı-Mutlak Basınç değerleri 

17

Pratik uygulamalarda tuzlu deniz sularının yoğunluk değeri 

yuvarlanarak d = 1gr/cm 3 olarak alınır. Buna göre Derinlik-Geyç 

Basıncı-Mutlak Basınç ilișkileri așağıda tablo 1 de verilmiștir. Böylece 

inilen her 10 m için hidrostatik basıncın 1 atm artacağı esas alınır. 

İnsan vücudu büyük ölçüde sıvılardan meydana geldiği için ve sıvılar 

sıkıștırılamadığından artan hidrostatik basınç vücudumuzun her tarafına 

eșit ve simetrik olarak yansır. Ancak aynı durum vücut.içerisindeki sinüs, 

kulak, akciğer gibi hava boșlukları için bir sorun olușturur. Dıș etkenlere 

kapalı olan bu boșluklar basınç etkisi karșısında direnç gösteremezler, 

oldukça hassastırlar. Artan basınç karșısında söz konusu boșlukların 

davranıșlarını temel gaz kanunları çerçevesinde incelemek gerekir. 

GAZ KANUNLARI 

Gazlar içinde bulundukları kapalı kapların çeperlerine veya temasta 

oldukları yüzeylere basınç uygularlar. Bu basınç gaz moleküllerinin birim 

yüzeye çarpma sayılarıyla orantılıdır. Kap çeperine çarpan molekül sayısı 

hemen hemen aynı olduğundan her noktada basıncın değeri aynıdır. 

Moleküllerin hareketi en çok sıcaklık ve basınç etkisiyle gerçekleșir. 

Sıcaklık arttıkça molekül hareketleri artacağından meydana gelen 

hareketlenme çeperi dıșa doğru itme kuvvetini de artırır. Aynı durum gaz 

üzerine bir basınç uygulandığı zaman da söz konusudur. Bu durumda 

moleküller sıkıșacağından çepere çarpan molekül sayıları artacaktır, bu 

da gaz basıncını arttıracaktır. 

Görüldüğü gibi sıcaklık, basınç ve hacim değișkenleri gazların 

davranıșlarını belirleyen en önemli etkenlerdir. 

Boyle-Mariotte Kanunu 

Gazların sıkıștırılabilme, genișleme ve diffüzyon özellikleri sıvı ve 

katılardan çok farklıdır. Gazlar sıkıștırılabirler. Nitekim, sabit 

sıcaklıkta kapalı bir kapta bulunan bir gaz sıkıștırıldığında gazda iki 

önemli değișiklik olur; 

a- Gazın hacmi sıkıștırma miktarına göre küçülür, 

b- Gazın özgül ağırlığı sıkıștıkça artar. 

18

Kapalı kaplarda yapılan deneylerde hacim ve basıncın ters orantılı 

olarak değiștiği ancak basınç ve hacim çarpımlarının daima sabit kaldığı 

görülmüștür. Sonuçlar șu șekilde ifade edilir , "Sabit sıcaklıkta bir 

gazın hacmi ile basıncının çarpımı sabittir" Bu kanun 

matematiksel olarak ; 

P x V = K (sabit) bağıntısı ile gösterilir, 

P : Basınç (atm) 

V : Hacim (cm 3 ) 

K : Sabit sayı 

Șekil 6. Basınç (P), Hacim (V) ikilisi. 

(P) artarken (V) azalır. 

Bu eșitlikte P küçüldükçe V büyüyecek veya tersi durumda P 

büyüdükçe V küçülecektir (Șekil 6) , 

Madem ki bir gazın basıncı ile hacminin çarpımı sabittir, o halde aynı 

gazın hacmini birkaç defa değiștirirsek, her yeni durumda K sabit 

olacağından ifade ; 

P1 x V1 = P2 x V2 = P3 x V3 =...............= K șeklinde yazılabilir. 

Bu durum su içerisine indirilen ters bir kova içerisinde sıkıșan ve 

hacmi gittikçe küçülen hava üzerinde incelenebilir (Șekil 7). 

Örnek ; Bir gazın hacmi 200 °C 'de ve 1 atm basınç altında 10 litre 

olsun. Aynı sıcaklıkta ve 2 atm basınç altında ölçüm yapılsaydı gazın 

hacmi ne olurdu ? 

Çözüm ; Madem ki basınç artmıștır, Boyle-Mariotte kanununa göre 

basınç altında hacim küçülecektir. 

19

P1 = 1 atm V1 = 10 lt 

P2 = 2 atm V2 =? 

P1 x V1 =P2 x V2 bağıntısından , 

V2 = V1 x P1/P2 = 10 litre x 1 atm / 2 atm 

V2 = 5 litre bulunur. 

Șekil 7. Böyle - Mariotte Kanununun pratik uygulaması. Kova derine 

indikçe artan basınç karșısında içerisindeki hava sıkıșır. Basınç (P) 

ve Hacim (V) çarpımı sabittir (K). 

Örnek ; sabit sıcaklıkta bir bisiklet pompasının pistonu ileri doğru 

itilerek basınç 3 P ' ye çıkarıldığında hacim kaç V olur ? 

Çözüm ; Basınç hacim ile ters orantılı olduğundan, basınç 3 katına 

çıktığında hacim 1/3 'üne düșer. Yani V/3 olur . Veya ; 

P1 x V1 = P2 x V2' den hesaplanırsa; 

P1 x V1 = 3P2 x V2 yazılabilir, buradan ; 

V2 = P1 x V1 / 3P2 = 1 x V1 / 3 

V2 = V1/3 bulunur. 

20

Boyle-Mariotte Kanunun Dalıș Deknigindeki Pratik Uygulamaları 

Boyle - Mariotte kanunu aynı zamanda elastik kaplar ve içerisinde 

bulunan bir veya birkaç gaz karıșımı için de geçerlidir. Kanunun en önemli 

öğretisi gazların basınç karșısında hacim değiștirdikleridir. Solunan 

hava bir gaz karıșım] olduğundan basınç altındaki davranıșları aynı diğer 

gazlar gibi olacaktır. Bilindiği gibi hidrostatik basınç her 10 m’ lik su 

kalınlığına karșılık 1 atm'lik mutlak basınç verir, içi hava dolu olan bir 

balon sualtına indirildiğinde balon yüzeyine etki eden hidrostatik basınç 

nedeniyle hacmi küçülecektir. Derinliklere göre havanın sıkıșması 

sonunda olușan basınç - hacim ilișkileri Șekil 7 'de verilmiștir. Bu șekil 

dikkatli olarak incelendiğinde en büyük hacim değișikliğinin ilk -10 m 'de 

olduğu görülür (Șekil 8), 

Șekil 8. Basınç-Hacim ilișkileri. Basınç (derinlik) arttıkça balon 

içerisindeki gaz sıkıșır ve balon küçülür 

Bir an için serbest dalıș yapan ve su yüzeyinde derin bir nefes 

alarak alçalmakta olan bir dalgıcın ciğerlerini düșünelim; aynı balon gibi 

o da hidrostatik basınç etkisiyle küçülecektir. Küçülen ciğerlerdeki hava 

hem sıkıșacak hem de yoğunlașacaktır. Dalgıç tekrar yüzeye ulaștığında 

ciğer hacmi ve havanın yoğunluğu tekrar bașlangıçtaki haline dönecektir. 

Aletli dalıș yapan bir dalgıç derinlerde tüpünden nefes aldığı 

zaman hava o derinliğin mutlak basıncı etkisinde sıkıșmıș halde 

ciğerlerine dolar. Örneğin dalgıç -10 m de ise, bu derinlikte mutlak 

21

asınç 2 atm olduğundan hava 2 defa daha yoğun ve sıkıșmıș olarak 

ciğerlerine dolacaktır. Dalgıç -10 m'den -20 m'ye gelirse mutlak basınç 

3 atm olacağından soluduğu hava daha da sıkıșmıș ve yoğun olacaktır. 

Dalgıç çıkıș amacıyla yüzeye yaklaștığında örneğin -10 m geldiğinde 

ciğerlerindeki hava tekrar genleșecektir. Yüzeye çıkıldığında genleșme 

daha da artıp hava maksimum genleșmeye ulașacaktır. Bu durumda 

dalgıcın ciğerlerinde genleșen havayı mutlaka tahliye etmesi gerekir. 

Tahliye devamlı nefes alıp-verme șeklinde veya acil çıkıșlarda devamlı 

bağırarak yapılır. 

Havanın değișen basınç karșısında devamlı hacim değiștirdiği 

gerçeği aletli dalıșın en önemli kuralını ortaya koyar. Bu kural "Dalıș 

sırasında devamlı nefes al-ver, asla nefes tutma ! " șeklinde 

ifade edilir. Dalgıcın yükselme sırasında nefes tutması veya 

ciğerlerindeki havayı gerektiği kadar tahliye edememesi durumunda "Hava 

Embolizması" denilen ve ciddi bir rahatsızlık olan akciğer yırtılmalarına 

neden olur. 

Boyle-Mariotte Kanununun diğer bir sonucu da sıkıșan havanın 

yoğunlașması ile ilgilidir. Derinlerdeki bir dalgıç bulunduğu 

derinlik basıncına uygun yoğunlașmıș hava solur. Bu durumda dalgıç tüpünde 

miktarı belli olan hava derinlere gittikçe daha çabuk tükenecektir. 

Örneğin; yüzeyde dakikada 25 lt. hava tüketen bir dalgıç -10 m' ye 

indiğinde dakikada 50 lt. tüketecektir, Dalgıçlar, pratikte tașıdıkları 

hava miktarını ve ineceği derinliği göz önüne alarak hava tüketim 

zamanlarını hesaplayabilirler. 

Guy-Lussac ve Charles Kanunları 

Boyle-Mariotte deneylerinde sıcaklık sabit tutularak basınç ve 

hacim arasındaki değișimler incelenmiști. Șimdi de basıncı sabit tutup 

sıcaklığı değiștirdiğimizde hacimde nasıl değișikliklerin olduğu 

incelenmiștir. Yapılan deneylere göre; sabit basınçta, bir gazın sıcaklığı 

1°C arttırıldığında hacmi 1/273 kadar artar. Charles Kanunu sıcaklık 

ve hacim arasındaki ilișkiyi "Sabit basınçta bir gazın hacmi mutlak 

sıcaklığı ile doğru orantılıdır" șeklinde ifade eder ve ; 

V1/V2=T1/T2 veya V1xT2=V2xT1 bağıntısı ile gösterilir. 

22

Bir gazın hacmini sabit tutup basıncın sıcaklıkla değișimini 

incelersek Charles kanununa benzer ifadeyle karșılașırız. Guy – Lussac 

Kanunu olarak bilinen bu kanun " Sabit hacimde bir gazın basıncı ile 

mutlak sıcaklığı doğru orantılıdır" șeklinde ifade edilir ve ; 

P1/P2 = T1/T2 veya P1xT2 = P2xT1 bağıntısı ile gösterilir. 

V1 : ilk hacim ( lt ) 

V2 : son hacim 

T1 : ilk sıcaklık (°K) 

T2 : son sıcaklık 

P1 : ilk basınç ( atm ) 

P2 : son basınç 

Burada T mutlak sıcaklıktır ve Kelvin derecesi (°K) ile ifade edilir . 

T = 273 + t°C șeklinde hesaplanır. Burada t°C (Centigrad) ölçülen 

sıcaklıktır. 

Örneğin ; Bir gaz 12 °C de ve 1 atm ' de 600 lt gelmektedir. Bu gaz 

22°C 'ye getirilirse hacmi ne olur ? 

Çözüm ; Charles kanununa göre gazın sıcaklığı arttığına göre hacmi de 

artacaktır , önce T1 ve T2 mutlak sıcaklıkları hesaplıyalım ; 

T1 = 273 + 12° T2 = 273 + 22° 

T1 = 285°K T2 = 295°K 

V1 = 600 lt’dir, 

V2 = ? 

V1 / V2 = T1 / T2 formülünde değerler yerine konursa ; 

600 / V2 = 285 / 295 buradan V2 = 600 x 295 / 285 tir, 

V2 = 621 lt. bulunur. 

Guy - Lussac ve Charles Kanunlarının Dalıș Tekniğindeki Pratik 

Uygulamaları 

Dalıș tüpleri belli hacimleri olan ve belli basınçta hava 

doldurulan kaplardır. Bunların teknik donatısı, ve kullanım, her dalgıcın 

bilmesi gereken temel bilgilerdir. Dolu bir tüpün sıcaklığı arttığı 

23

zaman iç basıncı da artar. Pratikte tüp ısınmaları tüplerin güneșe 

bırakılması ile olur. 

Örneğin ; 12 lt' lik bir dalgıç tüpü sıcaklığı 18 °C olan bir su bidonu 

içerisinde 200 atm lik bir basıçla hava dolduruluyor. Tüp dolumu sonunda 

güneșe maruz kalan tüp sıcaklığı 36 °C ye ulașıyor. Tüp basıncı ne olur ? 

t1 = 18 °C 

t2 = 36 °C 

P1 = 200 atm. 

P2 = ? sorulmaktadır , 

Guy-lussac Bağıntısından ; P1 / P2 = T1 / T2 yazılabilir. 

T = 273 + t den, T1 =273+ 18 =291°K 

T2 = 273 + 36 = 309°K olarak hesaplanır ve yerine konduğunda; 

200 /P2= 291/309 dan P2 = 200 x 309 / 291 

P2 = 212.4 atm. bulunur. 

Görüldüğü gibi sıcaklık artmasıyla tüp basıncı 12.4 atm artmıștır. 

Yaz aylarında kıyı veya dalıș teknelerinde güneș ıșınları tüpleri 65-70 °C 

ye kadar ısıtabilir. Tüpler her ne kadar 300 atm veya daha yukarı 

basınçlara dayanıklı yapılmıșlarsa da dolum basıncının üzerinde basınç 

yüklemesi gereksiz yere tüp metalinin deformasyon limitlerini 

zorlayacağı muhakkaktır. Bu nedenle dolu tüplerin ısınmayacakları 

yerlerde muhafaza edilmeleri gerekir. 

Dalton Kanunu 

Karıșımlar halindeki gazların basınçlarını inceleyen bağıntıları 

ortaya koyar. "Bir gaz karıșımının toplam basıncı o karıșımı 

meydana getiren gazların kısmi basınçlarının toplamına eșittir" 

șeklinde ifade edilir. Bir karıșım n sayıda gazın karıșmasıyla olușmuș ise 

bu karıșımın basıncı (PT) ; 

PT = P1 + P2+P3 .......Pn 'dir. 

24

Karıșımı olușturan çeșitli gazların basıncına kısmi basınç denir 

ve bu basınç gazların miktarları ile doğrudan orantılıdır. Gaz miktarı 

arttıkça karıșımdaki o gazın basıncı da artacaktır, Buradan eğer karıșım 

iki gazdan meydana gelmișse iki gazın ayrı ayrı basınçları toplamı 

karıșım basıncına eșit olur. 

Örneğin ; Deniz yüzeyinde yani 1 atm lik basınç altında 100 litrelik 

bir kaba 12 litre hidrojen, 80 litre helyum ve 8 litre oksijen koyalım. Bu 

gaz karıșımının basıncı ayrı ayrı hidrojen helyum ve oksijen gazlarının 

basınçları toplamına eșit olacaktır yani; 

PT = P (hidrojen) + P (helyum) + P (oksijen) 

100 litrelik kabın %12'sini hidrojen, %80'ini Helyum, %8' ini Oksijen 

olușturmaktadır. Kapta latm 'lik basınç hüküm sürdüğüne göre bu basıncın % 

12 atm' ni hidrojen, %80 atm 'ni helyum ve %8 atm' ni oksijen vermektedir. 

Matematiksel olarak ; 

PT = 12/100 + 80/100 + 8/100 olacaktır. 

PT = 0.12 + 0.80 + 0.08 

PT = 1 atm 

eșitliği sağlanmıș olur. 

Gaz karıșımları basınç altına girdikçe karıșımı olușturan gazlar da 

sıkıșarak kısmi basınçlarını arttırırlar. 

Dalton Kanununun Dalıș Tekniğindeki Uygulamaları 

Dalton Kanununun en önemli öğretisi sualtında soluduğumuz basınçlı 

yoğun havanın etkilerini açıklamasıdır. Bunun için bir gaz karıșımı olan 

havayı tanımamız gerekir. 

Hava; Renksiz kokusuz bir gaz karıșımı olup bașlıca oksijen ve 

azottan olușur, Bunların yanısıra diğer gazlar da bulunmaktadır. Kuru 

havanın hacimce yüzde bileșimi șöyledir; 

25

Gaz %V Hacim 

Azot (N2) 78.00 

Oksijen (02) 21.00 

Argon (Ar) 0.90 

Karbondioksit (C02) 0.04 

Diğer gazlar 0.06 

Bu tabloda diğer gazlar olarak ; metan (CH4), karbonmonoksit (CO), 

helyum (He), hidrojen (H2), kripton (Kr), su (H2O) ve neon (Ne) gazlarının 

tümünün toplam yüzdeleri verilmiștir. Bu bileșimde karbondioksit, 

karbonmonoksit ve su buharı yüzdelerinin sıkça değișebileceğini 

unutmamak gerekir. Genelde havanın esas bileșenleri ; azot, oksijen ve 

diğerleri olmak üzere üç grupta incelenirler. Buna göre ; 

Deniz yüzeyinde 1 atm'lik basınç altında soluduğumuz havayı 

olușturan gazların kısmi basıncı; 

P (hava) = P (azot) + P (oksijen) + P (diğer gazlar) 

șeklinde ifade edilebilir. Bașka bir ifadeyle yüzeyde solunan 1 atm'lik 

hava basıncının % 78'ni azot, % 21'ni oksijen % 1'ni ise diğer gazlar 

sağlayacaktır. 

P (hava) = 78 / 100 (azot)+21 / 100 (oksijen) +1/100 (diğer gazlar) 

P (hava) = 0.78 + 0.21 + 0.01 

P (hava) = 1 atm olacaktır. 

Dalgıç aynı havayı -20 m ' de yani 3 atm mutlak basınç altında 

soluyorsa havayı olușturan gazların kısmi basınçları ; 

P (azot) = 0.78 x 3 

P (oksijen) = 0.21 x 3 

P (diğer gazlar) = 0.1 x 3 

P (hava) = 0.78 x 3 + 0.21 x 3 + 0.1 x 3 

3 (hava) = 2.34 (azot) + 0.63 (oksijen) + 0.3 (diğer gazlar) 

olacaktır. Bașka bir deyișle; üçünün toplamı dalgıcın soluduğu 3 atm'lik 

havanın basıncını verecektir. 

26

Dalgıç derinlere indikçe soluduğu havanın mutlak basıncı dolayısıyla 

azotun, oksijenin ve diğer gazların da kısmi basınçları artacaktır. Artan 

basınç karșısında azot ve diğer gazların insan metabolizması üzerine 

etkisi değișmeye bașlar. Çeșitli araștırmalar P (azot) = 3.2 atm'e 

ulaștığında bu gazın narkoz (uyușturucu) etkisi yaptığını göstermektedir. 

Narkoz belirtileri kendine așırı güvenme, anlamsız ișaretler ve dengesiz 

hareketlerle kendisini belli etmeye bașlar Oksijen kısmi basıncı için 

durum biraz değișiktir. P (oksijen) = 1.8 atm'e ulaștığında akut oksijen 

zehirlenmesi belirtileri bașlayabilir. P (azot) = 3.2 atm'e ulașması için 

ortamın 4 atm'lik bir basınçta olması gerekir ki bu da, -30 m'lik derinliğe 

karșılık gelir. Bu nedenle, sportif dalgıçların -30 m altına inmeleri 

durumunda çok dikkatli olmaları gerekir. Dalgıç, -30 m den itibaren 

daha derinlere doğru inerken hem kendisini hem de arkadașını 

azot narkozu etkisine karșı kontrol etmelidir. Derin dalıșlarda 

azotun narkoz etkisini bertaraf etmek için profesyonel dalgıçlar azot 

yerine helyum içeren özel hava karıșımları solurlar. Kısmi basınç 

etkilerinin beklenmedik sonuçları diğer gazlar için de görülebilir. Solunan 

havanın içerisinde çok az da olsa bulunan CO2, CO gibi gazların kısmi 

basınçları arttıkça boğucu ve zehirleyici etkileri de artacaktır. 

Henry Kanunu 

Bir sıvı ile temas halinde bulunan bir gaz, sıvı içerisinde az veya çok 

çözünür. Çözünme derecesi gazın ve sıvının cinsine göre değișir. Sıvı ile 

kimyasal reaksiyon veren gazlar doğal olarak daha çok çözünürler. 

Reaksiyon vermeyenler ise genelde az çözünürler. Kanun ; "Bir gazın bir 

sıvı içerisindeki konsantrasyonu o gazın kısmi basıncı ile doğru 

orantılıdır" șeklinde ifade edilir. Yani bir sıvının üzerinde bulunan gazın 

kısmi basıncı ne kadar büyükse gaz sıvı içeresinde o kadar çok 

çözünecektir (Șekil 9). 

Șekil 9. Gazların Çözünürlüğü. Basınç arttıkça gazın sıvı 

İçerisindeki çözünürlüğü artar. Basınç azaldıkça sıvı 

içerisindeki gaz tekrar açığa çıkar. 

27

Eğer bir gaz karıșımı varsa; her gazın sıvı içerisindeki çözünürlüğü 

kendi kısmi basıncı ile doğru orantılı olur ve her gaz diğerinden bağımsız 

hareket eder. Kanun ; 

C = K x P formülü ile ifade edilir. Burada ; 

C :çözünen gazın konsantrasyonu 

P :kısmi basınç 

K :sabit (normal 1 atm basınç altında bir gazın bir litre sıvıda 

çözünme miktarını gösteren katsayıdır) 

Doğal olarak K ve P ne kadar büyükse çözünme o kadar çok olacaktır. 

Değișik sıcaklıklarda havayı olușturan K sabitleri așağıda verilmiștir 

(Bunzen Katsayıları) ; 

Gaz 0 °C 20 °C 

Azot 0.0239 0.0164 

Oksijen 0.0489 0.0310 

Karbondioksit 1.7130 0.8780 

Karbonmonoksit 0.0354 0.0232 

Tablodan da görülebileceği gibi sıcaklık arttıkça çözünen gaz 

miktarında azalma veya sıcaklık azaldıkça gaz miktarında artma 

olmaktadır. 

Örneğin ; Oksijen ve azotun 20°C lik sabit bir sıcaklıkta ,1 ve 2 

atm'lik basınç altındaki su içindeki çözünmelerini inceleyelim.(Su için 

K (azot) = 0.064 K (oksijen) = 0.0310 dir ) 

1 atm'lik basınç için azot; 1 atm'lik basınç için oksijen; 

C=KxPden C=KxP 'den 

C = 0.064 x 1 C = 0.0310 x 1 

C = 0.064 lt. C = 0.0310 lt. 

2 atm 'lik basınç için azot; 2 atm 'lik basınç için oksijen; 

C = K x P 'den C = K x P 'den 

C = 0.064x2 C = 0.0310x2 

C = 0.128 lt. C = 0.062 lt. 

28

Dikkat edilirse basınç arttıkça azot ve oksijen gazlarının çözünme 

miktarları da artmaktadır. Basınç kalktığında çözünmüș olan gazlar 

tekrar sıvıdan ayrılarak gaz haline gelecektir. Bu olay içerisine basınçla 

gaz basılarak doldurulan bir gazoza benzetilebilir, içerisinde çözünmüș 

gaz bulunan gazoz șișesinin kapağı açılınca gaz sıvıdan ayrılarak 

kabarcıklar halinde çıkmaya bașlar. Burada dikkat edilmesi gereken 

önemli bir nokta, sıvılarda çözünen gaz eğer sıvı ile kimyasal reaksiyona 

giriyorsa, gazın hem çözünme miktarı daha fazla olur hem de basınç 

azalması sonunda sıvıdan ayrılarak tekrar gaz haline geçmesi uzun zaman 

alır. Nitekim amonyak ve kükürtdioksit gibi gazlar su ile reaksiyona 

girdiklerinden daha çabuk çözünürler. 

Henry Kanununun Dalıș Tekniğindeki Uygulamaları 

Gazların basınç altında sıvılarda çözünmeleri tüm canlıların 

hayatında önemli rol oynar. Basınç altında bulunan bir dalgıcın soluduğu 

hava, bașta dalgıcın en sıvı kısmı olan kanı içerisinde çözülecektir. Bașta 

azot oksijen ve diğer gazlar olmak üzere bunların kan üzerindeki kısmi 

basınçları arttıkça çözülmeleri daha çok olacaktır. Basıncın yanısıra 

soğuk ortam çözünen gaz miktarını arttıracaktır. Azot, çözünürlüğü ve 

kısmi basıncı fazla olduğundan kanda en çok çözünen gazdır. Bunu oksijen 

ve diğer gazlar takip eder. Basınç azalması ile birlikte kanda çözülmüș 

olan hava tekrar gaz haline dönüșecektir. Oksijen, kandaki hemoglobin 

maddesi ile reaksiyona girdiğinden tekrar gaz haline dönüșü yavaș olur. 

Azot kolayca tekrar gaz haline dönüșür. Akciğerler kandaki gazı daha 

kabarcıklanma olmadan atabilirler. Burada dikkat edilmesi gereken nokta 

bu dönüșümün yavaș olmasıdır. Bunu kontrol etmenin tek yolu basıncı 

yavașça azaltmak, yani çıkıșları yavaș yapmaktır. Bunun için çeșitli dalıș 

kurumları değișik çıkıș hızları verirler. Dalgıçların çıkıș hızlarına 

uymaları gerekir. Amerikan Deniz Kuvvetleri dalıș uygulamalarında 

çıkıș hızları maksimum 18 m/dk., C.M.A.S ekolünde 10 m/dk. olarak 

verilmiștir. Kan içerisinde çözülen hava bașta azot olmak üzere zamanla 

sıvıya yakın kıvamdaki diğer organlar içerisinde de çözünür. Bu dokular 

arasında kıkırdak ve kas dokuları kandan sonra azotu en çok absorbe eden 

dokulardır. Bu nedenle basınç artmasının yanısıra uzun zaman faktörü de 

azotun çözünme miktarını hem arttıracak hem de bașka dokulara 

yayılmasına neden olacaktır. 

29

Graham Kanunu 

Gazlar birbirleriyle her oranda karıșabilirler. Odanın bir köșesinde 

serpilen kolonyanın kokusunu diğer köședen duyabiliriz. Bu durum ancak 

kolonya buharının hava içerisinde ilerlemesi ile mümkündür, buna 

gazların diffüzyonu denir. Yapılan deneylerde çok ince deliklerden 

geçirilen gazların geçme hızlarının yoğunlukları (ağırlıkları) ile ters 

orantılı oldukları görülmüștür. Buna göre iki ayrı gazdan birinin bir 

delikten geçme hızı V] , diğerininki \/2 ise yoğunlukları di ve d2 olmak 

șartıyla; 

V1 / V2 = d2 / d1 

yazılabilir. Buradan "bir gaz ne kadar yoğun (ağır) ise diffüzyonu o kadar 

az olur" sonucuna varılır. Gazların yoğunluğu molekül ağırlıklarına (M) 

açıklanır. Bu kanun "gazların diffüzyon hızları molekül 

ağırlıklarının karekökü ile ters orantılıdır" șeklinde ifade edilir. 

M1 ve M2 molekül kütlesinin kareökleri olarak alınırsa, bu ifade, 

V1 / V2 = (M2 /M1) șeklinde yazılabilir. 

Diğer yandan iki gazın aynı miktarda hacimlerinin diffüzlenmesi için 

geçen zaman t1 ve t2 olarak alınırsa yukarıdaki bağıntı; 

t1 / t2 = (M2 / M1) = V1 / V2 yazılabilir 

Buradan, hafif gazlar için diffüzyon zamanı daha az fakat diffüzyon 

hızları daha çok olur sonucu çıkar Buna göre bir gaz karıșımı olan havanın 

içerisindeki gazların diffüzyon hızlar da değișik olacaktır. 

Graham Kanununun Dalıș Tekniğindeki Uygulamaları 

Basınç altında gazların sıvılarda çözünmesi ve sonra da diffüzyon 

yolu ile dokulara geçmesi Graham kanununun önemli sonuçlarından biridir. 

Solunan kuru ve temiz havanın en önemli bileșenleri oksijen (02) ve azot 

(N2) tur. Graham kanununa göre bu gazların diffüzyon hızı ; 

30

M1 (oksijen) : 16 

M2 (azot) : 14 her iki gazın atom ağırlığı olarak alındığında, 

V1 : azot 

V2 : oksijen ise; 

V1 / V2 = (M2 / M1) den 

V1 / V2 = 14 / 16 

V1 / V2 = 0.93 

V1(azot) = 0.93 V2 (oksijen), bulunur. 

Buradan azot gazının oksijene göre daha hızlı ve daha çabuk yayıldığı 

sonucu çıkar. Ayrıca oksijenin kan hemoglobini ile reaksiyona girerek 

dokulara bu șekilde iletilmesi onun gaz olarak etkisini oldukça azaltır. 

Sonuç olarak ; artan basınç altında insan vücuduna etki eden en önemli 

gazın azot olacağı sonucuna varılır. 

Basınç altındaki dalgıcın soluduğu havadaki en hafif gaz olan azot 

tüm vücut dokularına diffüzyon yolu ile yayılır. Diffüzyon zamanı ne kadar 

uzun olursa dokuların gaz doygunluğu da o kadar çok olur. Çıkıșa geçen bir 

dalgıç basınç azalması ile birlikte tüm vücut dokularındaki azotu da 

solunum yolu ile atmaya bașlar. Dokulardan azotun atılması için belli bir 

zaman gerekir. Bu zaman dalgıcın indiği derinlik ve o derinlikte geçirdiği 

zamana bağlı olarak değișir. Dalgıç ne kadar derine inmișse ve orada ne 

kadar çok zaman geçirmișse vücut dokularında biriken azotun atılması da 

o kadar uzun olur. Normal çıkıș hızı ile yüzeye çıkabilmek ve aynı zamanda 

vücuttaki azotu atmak için çeșitli dalıș tabloları geliștirilmiștir. Bu 

tablolar inilen derinliği ve orada kalınacak maksimum zamanı verirler. 

Dalgıç bu tablolarda belirtilen zaman ve derinlik limitlerine uyduğu 

zaman belirtilen yükselme hızı ile su yüzüne çıkabilir. Dalıș 

tablolarındaki derinlik ve zaman limitleri geçildiği takdirde azalan 

basınç karșısında azot solunum yolu ile vücuttan atılma zamanı 

bulamayacağından, yüzeye vardıktan sonra da kan ve dokulardan ayrılmaya 

devam eder. Kan içerisinde olușan azot kabarcıkları damarlarda hareket 

etmeye bașlar, geçemeyeceği büyüklükteki damarlara rastgeldikçe tıkar. 

31

Bu durum Vurgun denilen önemli bir dalıș hastalığına neden olur. Bu 

durumları önlemek için "Tablolarda belirtilen Derinlik-Zaman 

limitlerine uy !" kuralının dikkatlice uygulanması gerekir. Belirtilen 

limitler așılmıș ise dalgıç vücut dokularındaki azotu atmak için yüzeye 

varmadan belli derinliklerde belli bir zaman geçirmek için durur. Bu 

duraklara dekompresyon durakları veya kısaca Deko adı verilir. Deko 

uygulamaları her zaman bir risk faktörü tașıdığından uzun deneyimlere 

sahip olmadan dekolu dalıș yapmak sakıncalıdır. Sportif amaçlı dalıșlar 

dekosuz planlanan dalıșlardır . 

32

BÖLÜM 2 

DALIȘ MALZEMELERİ 

Sualtı dünyasındaki bir yașama, geçici de olsa uyum 

sağlayabilmek için bir takım aletlere ihtiyaç vardır. Bu aletler; görmeyi 

kolaylaștırıcı Maske (mask), su üstünde nefes almayı sağlayan Șnorkel 

(snorkel), su altında hareket sağlayan Palet (fins), üșümeyi önleyen 

Elbise (suit), yüzerliği kontrol ekmeye yarayan B.C.D. (buoyancy control 

device) ve Ağırlık Kemeri (weight belt), su altında solumayı sağlayan 

Tüp (tank) ve Regülatör (regülatör) takımlarıdır. Dalgıçlar bu aletleri 

kullanmadan önce çalıșma prensipleri, seçimi, dalıșa hazırlanmaları, 

kullanım ve bakımları ile ilgili temel bilgileri almalıdır. 

MASKE 

Su altında gözler ile su arasında bir hava boșluğu olușturarak net bir 

șekilde görmemizi sağlayan cam, kauçuk veya silikondan yapılmıș 

malzemedir. Seçiminde dikkat edilecek özellikler; 

a) Burnu kapayan ve dıșarıdan elle burnun yanlarını sıkabilecek 

șekilde "burunlu" bir yapıda olması, 

b) Geniș görüș alanı ve küçük iç maske hacmine sahip olması 

c) Kırılmaz camdan (tempered glass) yapılmıș olması, 

șeklinde sıralanabilir. Maskeler çeșitli șekillerde ve renklerde 

olabilirler. Bunlar arasında tahliye valfi ( purge valf ) içeren veya 

dereceli cam takılabilen modeller sayılabilir. Maske camı göze ne kadar 

yakın ise görme alanı o kadar geniș olur. Bu durum aynı zamanda küçük iç 

hacmi de sağlar. Küçük hacimli maskelerde su tahliye ișlemi daha 

kolaydır. Geniș görüntü alanı yaratmak için bazı modellerde (triview 

mask) maske yanlarına da ilave camlar konmuștur. Maske içi boșluk artan 

basınç etkisinde olduğundan derinlere indikçe iç ve dıș basıncın 

dengelenmesi gerekir. Maskenin basınç dengelemesi burundan hava 

vererek yapılır. 

33

Maske seçiminde en önemli kriter maskenin yüze iyi oturması ve 

rahatlığıdır. Maskenin yüze iyi oturup oturmadığını anlamak için kayıș 

takmadan maske yüze oturtulur, hafifçe yüze bastırılır ve nefes tutulur. 

Maske düșmeden yüzde duruyor ise oturması ve uyumu iyidir. Maske bașa 

takıldıktan sonra kayıșı ne gevșek ne de sıkı olmalıdır. 

Suya girmeden önce maske içi buğulanmasını önlemek için maske 

içerisinde cam üzerine özel spreyler, alkol veya deniz yosunu gibi 

maddeler sürülür. En çok uygulanan pratik șekliyle dalgıçlar maske 

içerisini ve camı tükürükleriyle ovmak suretiyle bu ișlemi yaparlar. 

Maskeler her dalıștan sonra tatlı su ile yıkanmalıdır. 

ȘNORKEL 

Su üzerinde yüzen bir dalıcının bașını kaldırmadan nefes almasını 

sağlayan özel J harfi șeklinde kıvrılmıș bir borudur. Dalıșa bașlamadan 

önce ve dalıștan sonra yüzeydeki dalgıcın tüp havasını kullanmadan nefes 

almasını sağlar. Șnorkellerin nefes almayı engelleyici ve içine dolan suyu 

atmada zorlayıcı olmaması esastır. Bunun için çapı yaklașık 2 cm boyu 

30-35 cm olmalıdır. Șnorkelin ağıza alınan kısmına "maps" denir. Burada 

aleti ağızda tutmaya yarayan iki adet dișlik bulunur. Uzaktan görülmeyi 

kolaylaștırmak için boru kısmının uç kısmı genelde renklidir. 

Șnorkel seçiminde dikkat edilmesi gereken iki nokta; uyum ve 

rahatlıktır. Bunun için șnorkel dișler arasına alınır ve nefes alınarak 

boyu, durușu, uyumu ve rahatlığı kontrol edilir. Șnorkel özel bağ lastikleri 

ile maskenin sol tarafında maske kayıșına bağlanır. Dalıștan sonra tatlı 

su ile yıkanmalıdır. 

PALETLER 

Su yüzeyinde veya su içinde el kullanmadan kolayca hareket etmeyi 

sağlayan geniș yüzeyli, elastik ayak kılıflarıdır. Kauçuk veya silikondan 

yapılmıș olanların yanısıra topuğu kapalı veya arkası atkılı çeșitleri 

vardır. Paletlerin yüzeyleri değișik büyüklükte ve uzunlukta olabilir. 

Dalgıçlar cüsselerine, amaçlarına ve zevklerine göre palet büyüklüğü ve 

sertliği konusunda seçim yaparlar. Seçimde en önemli noktalar; uyum ve 

rahatlıktır. Atkılı paletlerin kușanmadan önce atkı ayarlarının yapılması 

gerekir. Dalıștan sonra tatlısu ile yıkanmalıdır. 

34

BALIKADAM ELBİSESİ 

Su içerisinde giyilen, dalgıcın ısı kaybını önlemeye ve her türlü 

yaralanmalar ile birlikte zehirli canlılara karșı vücudu korumaya yarayan 

elbisedir. Balıkadam elbisesi sentetik kauçuk ve neopren denilen kalın ve 

içi azot gazı ile kabarcıklandırılmıș (gözenekli) süngerimsi malzemeden 

yapılır. Elbiselerde neopren, sade ve yalın șekliyle kullanılabilir. Ancak 

(güneș, yırtılma, sıyrılma gibi dıș etkenlere karșı elbise ömrünü 

uzatmak, ayrıca zevk ve kullanım rahatlığı sağlamak amacıyla genelde 

neoprenin dıș ve iç yüzeyleri çeșitli jarse (lycra) veya iç yüzeyleri havlu 

(plush) astar kumașlarla kaplı bir șekilde kullanılır. Elbiseler, 2-8 mm 

arasında değișen kalınlıklarda ve çeșitli modellerde üretilir, Dalıș 

elbiseleri tek parça olabileceği gibi genelde bașlık, ceket ve pantolon 

olmak üzere üç parçadan olușur. Kabarcıklı neopren kumaș (+) yüzerlikli 

olduğundan elbiseyi giyen kimseyede (+) yüzerlik kazandırır. Nitekim, bu 

elbiseyi giymiș bir kișinin ilave ağırlık takmadan dalması imkansızdır. 

Șekil 10. Islak ve Kuru elbise. Islak elbisede su neopren ile 

vücut arasına girer, kuru elbisede neopren 

ile vücut arasında hava boșluğu vardır. 

Elbiselerin yaș ve kuru tipleri mevcuttur. Sportif amaçla dalanlarda 

en çok yaș tip elbise kullanılır (Șekil 10). Bu tip elbisede su, elbise ile 

vücut arasına girer ve elbise ile vücut arasında adeta hareket etmeyen bir 

ince tabaka olușturur. Hareket etmeyen su tabakası ısıyı bașka bir yere 

istemeyeceğinden bir müddet sonra kendisi de vücut ısısına ulașır ve 

35

suya ilk giriște hissedilen üșüme bir müddet sonra kaybolur. Elbisenin 

vücuda tam uyumu suyun hareket etmesini önler. Kuru tip elbisede su 

vücuda girmez, elbise ile vücut arasına hava verilerek adeta șișirilir. 

Hava tabakası iyi bir ısı yalıtımı sağladığından bu tip elbiseler soğuk 

sularda tercih edilir. 

Elbise tipi veya kalınlığı dalınması planlanan bölgelerdeki su 

sıcaklığına ve mevsimlere göre seçilir. Suyun sıcaklığı azaldıkça 

kullanılacak dalıș elbisesinin kalınlığı da arttırılmalıdır. Fazla kalın 

elbise fazla ( + ) yüzerlik vereceğinden batmak için daha fazla ağırlık 

kullanmak gerekir. Bu durum dalgıcın hareketlerini kısıtlar. Ülkemizde Deniz 

suyu sıcaklıkları A - 29° C arasında değișmektedir. Akdeniz bölgesinde 

genelde 4-5 mm, Marmara ve Karadeniz Bölgelerinde 6-7 mm kalınlığında 

yaș elbiseler tavsiye edilir. Burada dalgıcın zayıflığı, șișmanlığı ve 

haraketliliğinin üșüme duygusuna etki eden önemli kișisel faktörler 

olduğununu hatırlamak gerekir. Deniz suyu sıcaklığı derinlere indikçe 

azalır. Örneğin, -20 m' den itibaren denizsuyu sıcaklığı +4 ile +13 derece 

olabilmektedir. Mevsimsel ortalamalara göre su sıcaklığı , O - 12° C 

arasında ise. kuru elbiselerin, 12 - 22° C aralığında yaș elbiselerin 

kullanılması tavsiye edilir. 

Her iki tip elbisede basınç artıșı karșısında büzülür ve hacmi 

küçülür. Kalınlığı azalan ve gittikçe incelen elbisenin hem ( + ) yüzerliliği 

hem de ısı yalıtımı azalır. Bunun doğal sonucu olarak derinlere doğru 

süzülen dalgıç gittikçe ağırlașır ve ısı kaybı fazlalaștığından soğuğu 

daha çok hissetmeye bașlar. Azalan yüzerliğin tekrar kazanılması için 

B.C.D.' ye zaman zaman ilave hava verilir. Ancak çıkıșta verilen havaları 

tahliye ederek tekrar denge sağlanması unutulmamalıdır. 

Bașlık çizme ve eldivenler elbisenin aksesuvarları olup özellikle 

doğrudan su ile temas ederek derisi yumușayarak hassaslașan el ve 

ayakları hertürlü tahriș ve sıyrıklara karșı korumaya yararlar. 18° C den 

daha soğuk sularda bașlık giyilmesi tavsiye edilir. 

Elbise seçiminde amaca uygun elbise seçmek esastır. Dikkat 

edilmesi gereken önemli noktaların bașında, rahatlık ve uygunluk gelir. 

Elbise, vücuda rahat oturmalı ve çok sıkı olmamalıdır. Dikișlerin esnek 

olmasına, ceketin enseyi kapacak șekilde olmasına, eğer bașlık ayrı ise 

bașlığın ceket yakasından içeri girecek uzunlukta olmasına dikkat 

edilmelidir. 

36

Elbiseler her dalıștan sonra tatlı su ile yıkanmalı ve gölgede 

kurutulmalıdır. Zaman zaman fermuar aksam üzerine yağlayıcı silikon ile 

neopren kumaș üzerine koruyucu sprey sıkılması, uzun süre 

kullanılmayacaksa katlanmadan bir askı üzerinde açık bırakılarak 

saklanması tavsiye edilir. 

DENGE YELEĞİ (B .C.D., Buoyancy Control Device) 

B.C.D. șișirilebilen bir can yeleğine benzer. Suya giriș ve çıkıșlarda 

dalgıcın su üzerinde durmasını, dinlenmesini, su içerisinde ise basınçtan 

dolayı değișen yüzerliğini kontrol etmeye yarayan bir teçhizattır. Șișirme 

ișlemi ağızla veya tüpe bağlı bir hortum düğmesi yardımı ile olur. Șișme 

kapasiteleri 5 -13 lt. arasında değișir. Hava boșaltma düğmesi șișirme 

düğmesinin hemen yanında yer alır. Çeșitli modelleri mevcuttur. Bunlar 

arasında tehlike anında kendi özel CO2 tüpü ile șișmeyi sağlayan 

modelleri ile șișmeyi kendi özel tüplerinden yapan modelleri mevcuttur. 

Üretici firmalara göre șekil ve kapasiteleri değișik olabilir. Bebe önlüğü 

șeklinde olanlar, yelek șeklinde olanlar veya tüp çevresini kaplayan at 

nalı șeklinde olan modelleri vardır. Hepsi de aynı amaçla kullanılır. 

Aranan özellikler arasında özellikle tüpten yapılan șișirmelerde 

patlamayı önlemek için fazla havayı tahliye eden bir subap ve iyi bir 

kayıș sistemi bulunmasına dikkat edilmelidir. Seçiminde rahat ve 

uygunluk esastır. Yelek fonksiyonlarının sade , basit ve kullanıșlı olması 

kullanım kolaylığı sağlar. 

Her kullanıștan sonra B.C.D.'lerin içi ve dıșı tatlı su ile yıkanmalı, 

șișirme düğmelerine zaman zaman silikon yağ sürmeli, gölgede 

kurutulmalı ve yarı șișik vaziyette muhafaza edilmelidir. 

AĞIRLIK KEMERİ 

Dalgıçlar bașta elbiseleri ve diğer teçhizatlardan kaynaklanan (+) 

yüzerliğini nötr veya (-) hale getirebilmek için kullandıkları üzerine 

parçalar halinde kurșun ağırlıklar takılabilen bir ucu tokalı kemerlerdir. 

Bu ilave ağırlıklar olmadan dalgıcın suya batması hemen hemen 

imkansızdır. Ağırlık, kemer ve tokalar çok çeșitli tipte, șekilde ve 

renkte olurlar. Kemerler günümüzde 1 mm kalınlığında esnek sentetik 

37

dokumadan yapılmaktadır. Kurșun ağırlıklar genelde 1-4 kg arasında 

değișen parçalardan olușur. Seçiminde dikkat edilmesi gereken önemli 

nokta kemerin kolayca çözülebilen bir toka ile donatılmıș olmasıdır. 

Kolay çözülebilmekten gaye tek elle ve tek hareketle tokanın çabukça 

açılabilmesidir. Zira bir tehlike veya kaza halinde dalgıç ağırlık kemerini 

atıp acil çıkıș yapabilmelidir. Dalıștan önce ağırlık kemerinin 

hazırlanması ve gerekli ağırlığın tespiti mutlaka yapılmalıdır. Takılacak 

ağırlıklar dalgıcın yapısına, ağırlığına tașıdığı kușamın cinsine ve suyun 

yoğunluğuna bağlıdır. Kemere takılacak ağırlık genelde insan ağırlığının 

%10'u kadardır. Ağırlık tespitinde bașka bir yöntem de uygulanabilir. Buna 

göre dalgıç boyundan derin suya tam teçhizatlı olarak girer, B.C.D. 

tamamen sönmüș vaziyette derin nefes alarak suda dik vaziyette durur. 

Dalgıç eğer göz hizasına kadar batmıș ise ve nefes verdiğinde suya 

hafifçe batıyor ise, o andaki ağırlığı yeterlidir. Bu test sonu tespit edilen 

ağırlık eșit aralıklarla ve tokadan 4-5 cm mesafede olacak șekilde 

kemere takılır. Tokadan çıkan kemerin ucu 8-10 cm' yi geçmemelidir. 

Dalgıç derinlere indikçe elbise hacminde küçülme olacağından dipte iken 

kemer bollașır. Bu durum öngörülerek yüzeyde kemer bele sıkıca 

bağlanmalıdır. 

TÜPLER 

Bir kompresör yardımı ile içerisine basınçlı hava doldurulan 

silindirik metal kaplardır. Genel olarak çelik, alüminyum veya bu iki 

metalin ağırlıklı alașımlarından yapılır. Değișik boyda, genișlikte ve 

șekilde üretilirler. Tüp boyları 60 • 70 cm, ağırlıkları 8 •• 25 kg 

arasındadır. Üretici firmaların bulunduğu ülkelerin kullandıkları 

birimlere göre "cubic feet" veya "litre" olarak iç hacim miktarlarına göre 

sınıflandırılırlar ve buna dayanarak değișik boyutlarda üretilirler. 

Amerikan ve ingiliz birimlerine göre tüp hacimleri 38, 50, 71.5 , 80, 92, 

100 cubic feet arasında değișir. Bunlar arasında 71.5 ile 80 'lik tüpler 

çok kullanılır. Avrupa tüpleri ise 10, 12, 16 ,18, 20 litrelik tüplerdir. 

Hava tüplere özel yüksek basınç kompresörleri yardımı ile doldurulur. 

Genellikle 100 - 150 - 200 atm (1800 - 2250 - 3000 psi ) en çok 

kullanılan dolum basınçlarıdır. (1 psi =0.07 at veya 1 atm = 14.28 psi' dir ) 

Tüp hacimleri ve dolum basınçları bilindiğine göre bir tüpün içerisine aldığı 

38

hava miktarı hesaplanabilir. 12 itlik bir tüpün 200 atm. basınçtaki hava 

miktarı; 

Tüp Hacmi x Tüp Dolum Basıncı = Hava Miktarı (lt) 

12 x200 = 2400 It'dir 

Tüm yüksek basınç tüplerinin üzerinde olduğu gibi dalıș tüplerinin 

üzerinde de tüpün hüviyetini ve teknik özelliklerini belirten ișaret ve 

yazılar vardır. Amerikan standartlarına göre tüpler, ancak Ulaștırma 

Bakanlığının (D.O.T.) "Department of Transport" kabul ettiği standartlara 

ve peryodik bakım kurallarına göre kullanılabilir. Buna göre tüplerin 

üzerinde; tüpün yapıldığı malzemenin cinsi veya kodu, imalat tarihi, seri 

numarası, tüp dolum basıncı, hidrostatik test basıncı, tarihi ve testi 

yapan kurulușların belirtilmesi gerekir. Tüplerin her türlü darbeye ve 

düșmeye karșı zarar görmesini önlemek için tabanlarına özel plastik 

altlıklar takılır. Günümüzde tüpler aynı amaç için ağsı plastik kılıflarla 

kaplanmaktadır. 

Tüplerin bakım ve onarımı özel bilgi gerektiren ve ihmale gelmeyen 

kurallar içerir. Bunlar ; 

a-Tüpler ağır malzemelerdir. Tașınması ve muhafazası sırasında 

düșme ve yuvarlanmalara karșı .özellikle vana üzerine gelebilecek 

darbelerden korunmalıdır. 

b-Tüpler vana sökme veya boyama maksadıyla kesinlikle ısıl ișleme 

sokulmamalıdır. 

c-Tüpler tamamen boș olarak değil içerisinde 200-300 psi hava ile 

serin yerde saklanırlar. Dolu tüpler güneșe birakılmamalı tașınmaları 

sırasında serin yerlerde ve yatık vaziyette bırakılmalı, dalıștan sonra 

tatlı su ile yıkanmalıdırlar. 

d-Vanalar kolaylıkla açılıp kapanmalı , kesinlikle zorlanmamalıdır. 

e-Tüpler sadece hava ile doldurulur. Dolum sırasında tüp bir su 

banyosu içerisine konur. Eğer J vana kullanılıyorsa rezerv kolu așağıda 

olmalıdır. 

f-Tüpler tamamen kuru hava ile doldurulmalıdır. Rutubeti alınmamıș 

hava iç korozyona (paslanmaya) neden olur. Korozyon etkilerini takip 

etmek için tüp içleri yılda bir defa kontrol edilmelidir. Bunun için tüp 

vanası sökülür ve iç cidarın durumu bir lamba yardımıyla incelenir. 

39

g- Tüpler, üzerinde belirtilen basınca kadar doldurulmalıdır. Fazla 

dolumlar tüp metalinin deformasyonunu çabuklaștırır. Tüp metalindeki 

deformasyonu takip etmek için beș yılda bir hidrostatik test 

uygulanmalıdır (Șekil 11 ). 

Șekil 11. Hidrostatik Basınç testi. Su ceketi içerisine yerleștirilen 

tüp içerisine basınçlı su verilerek deformasyonu ölçülür. 

Hidrostatik test uygulaması için tüpün vanası sökülür ve yerine 

takılan bir boru yardımı ile yüksek basınçta su veren bir su cenderesine 

bağlanır. Tüp bu vaziyette bir su ceketi içerisine yerleștirilir ve su 

ceketinin kapağı kapatılır. Sıvılar basıncı aynen ilettiklerinden cendere 

ile tüp içerisine su basılır. Tüp içerisine daha önce tespit edilen test 

basıncı kadar su basıncı uygulanır. Basınç kuvveti karșısında tüpte bir 

hacim genișlemesi olur. Bunun miktarı su ceketi yanındaki kılcal borudan 

su seviyesinin yükselmesiyle takip edilir. Test basıncına ulaștıktan 

sonra cendere durdurulur ve basınç düșürülür. Sağlam bir tüpte basınç 

kalkar kalkmaz tüp hacmi tekrar eski haline döner. Yani tüp metali elastik 

bir davranıș gösterir. Bu da kılcal borudaki su seviyesinin eski haline 

gelmesiyle belli olur. Metal yorgunluğu bașlamıș ve ileri derecede 

korozyonlu tüplerde basınç karșısında genișleyen tüp hacmi bașlangıçtaki 

eski haline tekrar dönmez, yani plastik bir davranıș gösterir. Bu durumda 

kılcal boruda yükselmiș olan su seviyesi eski seviyesine inmez . Plastik 

deformasyon limitini așan bu gibi tüpler, uygulanan her basınç kuvveti 

karșısında gittikçe genișler, bunun da sonunda yarılma-patlama noktasına 

ulașır. Plastik deformasyon gösteren tüpler derhal imha edilmeli kesinlikle 

kullanılmamalıdır. 

40

Çelik tüpler basınç ve darbelere karșı daha dayanıklıdır. Ancak 

korozyona karșı dayanaksızdır. Bu nedenle çelik tüplerin her yıl mutlaka 

görsel olarak kontrol edilmesi gerekir. Alüminyum tüpler korozyona daha 

dayanaklıdır. Ancak Alüminyum alașımları ısıl ișlemlere karșı çok 

hassastır. Alüminyum alașımları 125°C den itibaren bozulmaya bașlar ve 

175°C de ilksel metal dokusunu kaybeder. Bu nedenle alüminyum tüplerin 

ısınmamasına çok dikkat edilmelidir. Genelde tüplerin üzerinde dolum ve 

test basınçları verilmiștir. Çelik tüplerde dolum basıncı/ test basıncı = 2 / 3 

iken alüminyum tüplerde bu oran 3/5 tir. 

Örnek ; Bir çelik tüpte test basıncı 300 atm olarak verilmiștir. Dolum 

basıncı ne olmalıdır ?. 

dolum basıncı 2 dolum basıncı 2 

Çelik tüplerde, = olduğuna göre; = 

test basıncı 3 test basıncı 3 

300 x 2 

dolum basıncı = = 200 atm olmalıdır. 

3 

Örnek; Bir alüminyum tüpte dolum basıncı 190 atm olarak verilmiștir. 

Test basıncı ne olmalıdır?, 

dolum basıncı 3 190 3 

Alüminyum tüplerde, = olduğuna göre = 

test basıncı 5 test basıncı 5 

190 x 5 

test basıncı = = 316 atm olmalıdır. 

3 

41

TÜP VANALARI 

Tüpün ayrılmaz parçalarıdır. Tüp bakımı için önerilen çoğu konular 

vanalar içinde geçerlidir. Tüp vanaları iki çeșittir (Șekil 12) ; 

K - Vana ; Açıp kapama ișlemi yapan vanadır. Yuvarlak bir kulpu ve 

regülatörün oturtulup bağlandığı 0-ring'li bir yuvası 

vardır. 

J - Vana ; Tüpte sona kalan belirli miktarda havayı tutmaya 

yarayan üzerinde bir yuvarlak kulp ve kol bulunan 

vanalardır. 

K vana J vana 

Șekil 12. J ve K vanaların çalıșma șeklini gösteren kesitler 

Tüpteki hava 400 - 500 psi'ye indikten sonra J - vana havayı çok az 

vermeye bașlar ancak kol așağıya indirildikten sonra kalan havayı tekrar 

verir. Bu kola aynı zamanda rezerv kolu da denir. Dalgıç bu kol yukarıda 

iken dalıșa bașlar. Havası yaklașık tüpün 1/5 kadar azaldığı zaman 

regülatörden hava emiși zorlașır. Bu durumda dalgıç havasının bitmek 

üzere olduğunu konusunda uyarılmıș olur. Dalgıç rezerv kolunu așağıya 

çekerek kalan havayı rahatça kullanır ve yüzeye çıkar. Mağara ve batık 

dalıșlarında rezerv kolu bulunmayan tüpler kullanılmamalıdır. 

42

Vanaların regülatör bağlantı yuvalan üretici ülkelerin 

standartlarına göre değișik çapta olabilir. Bu nedenle bazı regülatör 

bağlantıları için adaptörler kullanmak gerekir, 

Tüm vanalar patlama diski denilen bir emniyet parçası ile 

donatılmıșlardır. Bu düzenek, fazla dolum sırasında veya sıcaktan 

genleșen tüplerin emniyetini sağlar. Vanalar darbelere karșı korunmalı, 

boğaz ve regülatör yuva 0-ring leri sıkça kontrol edilmelidir. 

REGÜLATÖR 

Regülatör kelimesi "ayarlayıcı-düzenleyici" anlamına gelir. 

Regülatörler tüpteki basınçlı havayı inilen derinliklerdeki basınca göre 

ayarlayarak istenildiği anda, istenildiği kadar solunuma verir. Bu sayede 

dalgıç dalıșın her safhasında rahatça soluma imkanı bulur. Regülatörler 

bir veya iki kademeli olarak yapılırlar. Her kademe kendisine gelen 

basıncı düșürerek verir. Tek kademeli regülatörler kullanım riskleri 

nedeniyle günümüzde sportif dalıșlarda pek kullanılmamaktadır. 

Çift kademeli regülatörlerde kademeler bir hortum ile birbirine 

bağlıdır. Birinci kademe tüpe bağlıdır. Tüpten gelen yaklașık 3000 psi'lik 

basınçlı havayı 150-160 psi' ye indirerek 1'ci kademeye verir. 2'ci 

kademe ise havayı çevre basıncına indirerek verir. Regülatörlerin șematik 

çalıșma prensipleri șekil 13 ve 14 te verilmiștir. Ancak unutulmamalıdır 

ki gelișen teknoloji ile bu dizaynlar ve kullanılan malzeme yeni 

modellerde sıkça değișmektedir. 

1'ci Kademe ; Mengene, yüksek basınç (HP) odası ve alçak basınç 

odası (LP) olmak üzere üç ana bölümden olușur (Șekil 13). 

Șekil 13. Regülatör 1’ci kademe çalıșma prensibini gösteren kesit 

43

Regülatörün Normal Durușu Nefes Alma Nefes Verme 

Șekil 14. Regülatör 2'ci kademe çalıșma prensibini gösteren kesitler 

Mengene grubu regülatörü tüp vanasına bağlar ve aynı zamanda toz 

kapağını sabitlemeye yarar. 1'ci kademe yuvası ile 0-ring'li tüp vana 

yuvası karșılıklı olarak birbirleri içerisine yerleștirilir ve mengene 

vidası yardımı ile sıkıștırılarak bağlanır. Tüpün vana kolu açıldığında 

yüksek basınçlı hava regülatöre girer. Filtre kısmından geçen hava yüksek 

basınç odasındaki piston subabını iterek kapatır ve burada kalır. Bu 

odadan yüksek basınç, HP (High Pressure) çıkıșı vardır ve tüp basınç 

göstergesi (manometre) bu çıkıșa bağlanır. Alçak basınç odasında 

pistonun diğer ucuna bağlanmıș bir yay daha vardır. Bu yay piston üzerine 

baskısı ayarlanabilir bir basınç yapar. 1'ci kademeden hava çekildiği 

zaman alçak basınç odasında azalan hava ile birlikte basınç düșer. Bu 

sırada piston arkasındaki yayın da yardımıyla yüksek basınç odasına 

doğru hareket eder ve subabı tekrar açarak hava gelișini sağlar. Ancak 

baskı öyle ayarlanır ki; burada olușan hasınç 150-160 psi'yi bulduğunda 

piston geri gelerek subabı kapatır. Bu șekilde 1'ci kademeden istenen hava 

temin edilmiș olur. Alçak basınç odasında genelde üç çıkıș (Low 

Pressure) bulunur. Bunlardan birine regülatör, ikincisine B.C.D. hortumu 

üçüncüsüne ise ahtapot (octopus) tabir edilen 2'ci regülatör bağlanır. 

Regülatörlerin yay ayarları, piston yüzeyleri ve hava giriș filtresi en 

hassas kısımlarıdır. Bakım veya onarımları sırasında itinayla sökülüp 

takılmalıdır, 

44

2ci Kademe; diyafram, tahliye düğmesi (purge). ağızlık (maps) ve 

egzoz diyaframı kısımlarından olușur. Diyafram elastik bir zar olup 

ortasında paslanmaz çelikten yapılmıș bir plaka bulunur. Egzoz diyaframı 

adeta ince elastik (silikon) bir perdedir. Normal konumda, regülatör 1'ci 

kademeden gelen hava hortumunun ucu yaylı bir levye-kol ile kapalıdır. Bu 

kolun diğer ucu diyaframın orta plakası ile hassasça temastadır. Dalgıç 

nefes aldığı zaman regülatör içi boșlukta basınç azalması olacağından 

diyafram geriye doğru çekilir (Șekil 14). Bu sırada orta çelik plakaya 

dayanmıș olan yaylı kol da geriye itilir. Kolun geri itilmesi ile birlikte 

hava kanalı açılır ve içeri dolan hava solunur. Nefes verme sırasında 

diyafram tekrar öne itileceğinden artık hava gelimi durmuștur. Verilen 

nefes egsoz yolu ile dıșarı atılır. 

Su altında regülatör ağızdan çıkarıldığında içerisine su dolar. Bu 

nedenle tekrar ağıza alındığında içerisindeki suyu tahliye etmek gerekir. 

Bunun için eğer mümkünse içerisine hava üflemek veya tahliye 

düğmesine(purge) basmak gerekir. Her dalıștan önce tahliye düğmesine 

basılarak hava verip vermediği kontrol edilmelidir. 

Regülatör seçiminde rahat nefes alıp verme özelliği esastır. Bunların 

yanı sıra çeșitli modeller ve tali özellikler seçim kriterlerini 

olușturabilir. Regülatörler kum ve çamurdan zarar görür, hatta çalıșamaz 

duruma gelebilirler. Dalıștan sonra özellikle regülatör kumlu- çamurlu 

ortamlardan korunmalı, tüpten ayırdıktan hemen sonra 1'ci kademenin 

tozkapağı kurutularak takılmalı ve içerisine su girmemesine dikkat 

edilmelidir. Regülatörler her dalıștan sonra tatlı su ile, mümkünse ılık 

akar su altında yıkanmalıdırlar. Kullanımdan hemen sonra kaldırılmalı, 

mümkünse özel torbası içerisinde muhafaza edilmelidir. Kullanılmayan 

zamanlarda ise hortumları fazla kıvırmadan yatık vaziyette muhafaza 

edilmeli, yıllık bakımları ise uzman personel tarafından yapılmalıdır. 

KONSOL 

Tüp basınç saati, derinlik saati ve pusulanın beraberce üzerinde 

bulunduğu parçadır. Dalıșın her așamasında tüp havası, derinlik, zaman ve 

yön hakkında dalgıcın bilmesi gereken tüm bilgileri birarada vermesini 

sağlar. Bilgisayar donanımlı konsollar günümüz dalıș tekniğinde çok 

kullanılmaya bașlanmıștır. Konsol, dalgıcın kolaylıkla görebileceği bir 

șekilde B.C.D.'nin sol tarafında bulunur. Sade bir konsol üzerinde bulunan 

parçalar sırasıyla; tüp basınç saati, derinlik saati ve pusuladır. 

45

a)Tüp Basınç Göstergesi; Manometre veya finimetre adıyla da 

anılırlar. Tüp içerisindeki hava miktarını gösterir. Dalıșın her așamasında 

dalgıç bu saati izleyerek tüpündeki hava miktarını kontrol etmek 

durumundadır. Dijital veya mekanik olanları vardır. 

b)Derinlik Saati; Dalgıç sualtında inmiș olduğu derinliği bilmek 

zorundadır. Derinlik saatları inilen derinliği her an gösterebilen ayrıca 

maksimum derinliği kaydedebilen bir kadran içerir. Mekanik veya yağlı 

sistemle çalıșanları vardır. 

c)Pusula; Su altında özellikle görüș mesafesinin az olduğu 

ortamlarda, geçe dalıșlarında veya önceden saptanmıș belirli noktalara su 

üzerine çıkmadan ulașmaya yarar. Pusulada, içi sıvı dolu bir haznede 

çalıșan bir manyetik kuzey oku ile üzerinde sabit bir doğrultu çizgisi 

bulunan ve 360° dönebilen bir çerçeve bulunur. Kerteriz alma, yön 

belirleme ve navigasyon uygulamalarında çok kullanılır. 

Konsol yüksek bir basınç hortumu ile regülatör 1'ci kademenin 

yüksek basınç çıkıșına (HP) bağlanır. Bu șekilde regülatör ile birlikte 

sökülüp takılır. Dalıștan sonra tatlı su ile yıkanmalı hortumun fazla 

bükülmeden muhafaza edilmesine dikkat edilmelidir. 

d)Zaman Saati; Sualtında geçen zamanın izlenmesi için 

kullanılan dakika taksimatlı ve su geçirmez (water proof) saatlerdir. 

Digital veya Mekanik olanları vardır. Günümüzde oldukça gelișmiș 

kronometren saatler mevcuttur. Saatler kol veya konsol üzerine 

takılabileceği gibi sualtı zamanı dalıș bilgisayarları tarafından da 

izlenebilir. 

46

BÖLÜM 3 

ALETLİ DALIȘ UYGULAMALARI 

Aletli dalıșlarda dalgıçların tüm dalıș malzemelerinin çalıșma 

prensiplerini bilmeleri, kullanmaları ve dalıș tekniğini uygulamaları 

esastır. Dalıș uygulamalarında herșeyden önce dalıș șartlarının ve 

ortamın gözden geçirilmesi gerekir. Tüm teçhizatın doğru hazırlanması ve 

kușanılması, donanımların kontrolü, suya giriș, yüzerlik ayarı, șnorkel 

kullanma, maske temizliği, dengeleme, paletlerin kullanılması, suda 

alçalma, yükselme ve basınçlı hava soluma tekniği becerilerinin uygulama 

ile kazanılması gerekir. Kazanılan tüm beceriler iyi bir dalıș planlaması 

ile uygulanmalıdır. 

SUALTI EL İȘARETLERİ (Hand signals) 

Sualtında konușamayan dalgıçlar birbirleriyle iletișimi birbirlerine 

dokunmayla, sualtı ișaretleriyle, çıkardıkları herhangi bir sesle, bir 

tablet üzerine yazılan yazıyla veya bir ip yardımı ile sağlarlar. Bu amaç 

için özel sualtı telefonları geliștirilmiș ise de bu pahalı sistemler 

genelde profesyonel balıkadamlar tarafından kullanılır. Tüm bu iletișim 

çeșitleri arasında sualtı ișaretleri her balıkadam tarafından bilinmesi 

gereken çoğu uluslararası nitelikte "el ișaretleri"dir (Șekil 15). El 

ișaretlerinin ne anlama geldiğinin tam olarak bilinmesi gerekir. Bu 

nedenle dalmadan önce el ișaretleri dalıș arkadașları tarafından gözden 

geçirilmeli ve karșılıklı olarak tam anlașma sağlanmalıdır. 

DALIȘ PLANLAMALARI 

Günümüzde dalma olayı genelde bir telefon konușması ile bașlar. Bir 

arkadaș veya arkadaș grubu aranarak beraber dalıșa gitme teklifi yapılır. 

Olumlu yanıt alınmasıyla birlikte bir dalıș grubu olușturulmuș olur. Bu 

andan itibaren herkes için geçerli bir dalıș planı yapılarak 

uygulanmalıdır. Dalıș planlamaları șu sıralamaya göre yapılır ; 

1- İlk Planlama; Dalıș yeri ve Dalıș arkadașı seçimi yapılır. Bu 

yapılırken dalıșta amaç birliği olmasına dikkat edilmelidir. Bir dalgıç 

balık avlamak için dalıșa gitmek isterken diğerinin dalıșta fotoğraf 

47

okey? İyimisin ? dalıyorum… dur ! çıkıyorum… 

iyiyim dalıyoruz çıkıyoruz… 

bir terslik mi var ? bu seviyede kal… yavaș ! 

havam bitti rezervimi aç ! imdat ! yardım edin ! 

GECE GECE GECE (Uzaktan) 

İyi gitmeyen șeyler var okey… iyi misin ? okey… her șey yolunda mı? 

gel iyiyim. her șey yolunda. 

Șekil 15. El İșaretleri. Bu ișaretlerin çoğu uluslar arası değișik dalıș kurumlarınca kullanılmaktadır. 

48

çekmeyi amaçlaması her ikisi içinde yanlıș bir arkadaș seçimi demektir. 

Aynı amacı güden ve zevki paylașan bir arkadaș seçimi, iyi bir 

planlamanın ilk așamasıdır. Arkadaș, yer, tarih ve saat tespitinden sonra 

o günkü hava koșullarında vb. olușabilecek olumsuzluklar göz önüne 

alınarak ikinci bir yer daha tespit etmekte yarar vardır. Bu kararlar 

alınırken bölgede ulașım, barınma gibi sorunlar tespit edilmeli ve 

çözülmelidir. 

2-Hazırlık; Bu așamada tüm dalıș malzemeleri hazırlanır ve 

toparlanır. Malzemelerin önceden hazırlanmıș bir liste yardımı ile 

hazırlanmasında yarar vardır. Zira dalıș mahalline varıldıktan sonra 

farkına varılan, ağırlık kemeri veya maske gibi unutulmuș bir malzeme o 

anda dalıș planının sona ermesine neden olur. 

3-Dalıș Öncesi Planlama; Bu așama dalıș mahalline geldikten 

sonra yapılır. Dalıșın emniyetli ve zevkli yapılabilmesi bu așamadaki 

planlamanın iyi yapılmasına bağlıdır. Dalıș șartları, giriș çıkıș noktaları, 

el ișaretleri, dalıș ortamının özellikleri ve kullanılacak teknikler, 

derinlik ve zaman planlamasına ait tüm planlamalar burada dalıș arkadașı 

ile birlikte yapılır. Planlamalar yapıldıktan sonra dalıș arkadașlarının 

birbirleriyle ilk yardım ve kaza tedbirleri ve uygulamaları hakkında bir 

acil durum planını konușmalarında büyük yarar vardır. 

DALIȘ ȘARTLARI VE DALIȘ ORTAMI 

Dalıș yerine varır varmaz, bölgeyi tanıyıp çevreyi incelemek gerekir. 

Sırasıyla dalıșı etkileyebilecek tüm etkenler gözden geçirilir. Hava 

raporu, dip yapısı, derinlik, varsa akıntılar ve șiddeti hakkında ayrıntılı 

bilgi toplanır. Tüm veriler uygun olduğu taktirde dalıș karan verilir ve 

dalıș planı buna göre hazırlanır, Havanın tüm dalıș saatleri boyunca uygun 

olacağına emin olmak gerekir; zira günlük rüzgar değișimlerinin dalıșları 

çok olumsuz etkilediği bilinmektedir. Dalgıç dalacağı yerin dip yapısı 

hakkında bilgi edinmelidir. Dip yapısı kumlu, yosunlu, çamur veya kayalık 

olabilir. Derinlik bilinmeden sağlıklı bir dalıș planı yapmak mümkün 

değildir. Akıntıların yönü ve șiddeti hakkında kesin bilgi edinilmesi 

gerekir. Bu bilgiler en sağlıklı olarak yerel gemici veya balıkçılardan 

öğrenilir. 

Pratikte tekne dalıșlarında çapa atmıș teknenin burnu akıntının 

geldiği yönü gösterir. Kıyı girișlerinde dalga akıntılarının olup olmadığı 

kontrol edilmelidir. Dalgalı bir kıyıdan giriș yaparken dalgalara dik ve 

49

geri geri yürünür. Dalganın geldiği an hafifçe dalgaya doğru yaslanarak 

denge korunur, iki dalga arasında çabuk hareket edip yüzülebilir derinliğe 

ulașmaya çalıșılır, ilk fırsatta suya girilir. Giriș sırasında regülatör 

ağıza alınmalı ve maske elle korunmalıdır. 

MALZEMELERİN HAZIRLANMASI 

Tüp, regülatör ve B.C.D.'nin hazırlanması genelde balıkadam elbisesi 

giyilmeden yapılır; zira dalıș elbisesinin ısı koruması altında bu 

ișlemleri yapmak çoğu kez dalgıcı kızıșma (overheating) noktasına 

getirir. 

Tüp - B.C.D. bağlantısı, kullanılan modellere göre değișebilir. 

Günümüzde en çok kullanılan B.C.D. tipi yelek șeklinde olanlardır. 

Bunlarında semerli veya semersiz- sırtlıklı olanları vardır. B.C.D.'nin tüp 

bağlantı kayıșları yeteri kadar gevșetilerek tüp kalınlığına göre ayarlanır 

ve tüp üzerine geçirilir. Burada tüp hava çıkıș deliğinin semere doğru 

durmasına dikkat edilmelidir. Tüp bağlama yüksekliği, genelde tüp vanası 

B.C.D.'nin semer kulpunun üst hizasına gelecek șekilde ayarlanır. Bağlama 

tokası kilitlendikten sonra semerden tutup kaldırılarak, yani tüp adeta 

tartılarak bağlantı kontrol edilir. Bağlantının gevșek olması veya yanlıș 

bağlanma sonunda sıkça karșılașılan bir durum ortaya çıkar; dalıș 

sırasında tüp bağlantı kayıșlarından kayarak çıkabilir. B.C.D. bağlantısı 

yapıldıktan sonra tüp vanasına regülatörün 1 'ci kademesi bağlanır. Bunun 

için önce tüp vanasındaki yuvarlak contanın (0-ring) yerinde olup 

olmadığı kontrol edilir (Yedeklerinin mutlaka bulundurulması gereklidir). 

Vana hafifçe açılarak biraz hava salınır. Böylece hava çıkıș deliğinin 

içerisinde bulunabilecek toz, kum vs. temizlenir. Regülatör mengene 

vidası gevșetilir, toz kapağı çıkarılır ve kapağın altındaki regülatörün 

sustalı kısmı vananın o-rıng contasının üzerine gelecek șekilde ve metali 

ısırtmamaya dikkat edilerek oturtulur. Bu arada regülatör 2'ci 

kademesinin sağ tarafta, konsol ve B.C.D. șișirme hortumunun sol tarafta 

olmasına dikkat edilir. Regülatörün mengene vidası sıkılarak tüp- 

regülatör bağlantısı tamamlanır. Sıkma ișleminin tatlı-sıkı olmasına 

dikkat edilmelidir. Tüpte J-vana kullanılıyorsa vana kolu yukarıda olmalı 

ve kolu așağı çekme mili düzgün durmalıdır. Tüm kontroller yapıldıktan 

sonra vana vidası yavașça ve sonuna kadar açılır ve tüp basıncı kontrol ve 

tespit edilir. Bundan sonra regülatörden bir-iki nefes alarak çalıșması 

kontrol edilir. 

50

Kușanma, elbise altının giyilmesi ile bașlar ve bunu ceket ve bașlık 

takip eder. Elbiselerin ıslatılarak giyilmesi biraz kolaylık sağlar. Giyim 

sırasında elbiselerin özellikle dikiș yerleri fazla çekiștirilmemeli ve 

fermuarlar zorlanmamalıdır. 

Ağırlık kemeri elbise giyiminden sonra takılır. Kemer hem takarken 

hem de çıkarırken serbest ucundan tutularak kaldırılır. Bu șekilde 

ağırlıkların kemer üzerinden kayıp düșmesi önlenmiș olur. Kușanırken 

kemerin iki ucu tutulur, üzerinden öne doğru atlayarak iki elle yukarı 

kaldırılırken hafifçe öne eğilinir bu șekilde bele otutulan kemerin tokası 

rahatlıkla kilitlenir. Bazı amerikan eğitim sistemlerinde toka sağ elle 

açılıcak șekilde takılır. Toka kilitlendikten sonra ağırlıkların yerleri 

kontrol edilir. Ağırlıkların hafifçe öne doğru yayılmasında su içi 

hidrodinamiği açısından yarar vardır. Yelek tipi B.C.D, kullanmayan 

dalgıçların ağırlık kemeri her türlü kayıș askı vs'nin üzerinde olmalıdır. 

Dalgıçlar ağırlık kemerlerini gözü kapalı takıp çıkarabilecek derecede 

alıșkın ve becerili olmalıdır. 

Maske ve șnorkel suya girmeden önce takılır. Maske camının 

buğulanmaması için camın iç yüzeyine buğu ilaçları, deterjan veya deniz 

yosunları sürülebilir. Pratikte en çok kullanılan tükürüktür. Kullanıma 

hazır hale getirilen maske önce yüze oturtulur, kayıșı diğer elle baș 

üzerinden arkaya doğru çekilerek bağlanmıș olur. Maske kayıș ayarı çok 

sıkı veya çok gevșek olmalı, șnorkel bağlantı yeri ağıza göre uygun 

mesafede ayarlanmalıdır. Çoğu sualtı eğitim sistemlerinde maskenin 

alında tașınması zor durumda olan bir balıkadamın en bariz görüntüsü 

olarak kabul edildiğinden maskeyi taktıktan sonra birdaha çıkarmamayı 

alıșkanlık haline getirmekte yarar vardır. 

Paletler en son kușanılan malzemedir. Bu nedenle suya en yakın yerde 

ve genelde bir yere veya dalıș arkadașına tutunarak giyilir. Paletler 

giyildikten sonra yürüme yapılmamalı, gerekiyorsa dikkatlice arka arka 

yürüme yapılmalıdır. 

Malzeme ve kușanma kontrolü için sırasıyla B.C.D. bağlantıları ve 

çalıșma șekli, ağırlık kemerinin rahatça çıkarılabilecek pozisyonda 

olması, havanın açılması ve tüp basınç saatinin çalıșması, regülatör ve 

varsa ahtapot kontrolü yapılmalıdır. Suya girmeden önce arkadașlar 

birbirlerinin değișik marka veya modellerde olabilecek dalıș 

malzemelerini, kullanma ve kușanma șekillerini de iyi tanımalıdır. Tüm 

kontroller tamamlandıktan sonra dalgıçlar birbirlerine "okey" ișareti 

vererek artık suya girebilirler. 

51

Ancak, kușanma bittikten sonra suya girmeden önce dalıș 

malzemelerinin son kontrolü bir bașkası tarafından yapılmalıdır. Bunun 

için en uygun kiși dalgıca en yakın olan kiși yani dalıș arkadașıdır. 

DALIȘ ARKADAȘI (Buddy) 

Balıkadam eğitimi veren kurulușların çoğu sportif dalıșlar için 

arkadaș sistemi uygulaması yaparlar. Balıkadamlar dalıș gayesini 

kendisiyle paylașan, yardımlașan ve kendisini daha emniyette 

hissetmesini sağlayan bir arkadaș ihtiyacını her zaman hissederler. 

Malzemelerin hazırlanması, kușanma sırasında veya sualtında çaparize 

düșme durumunda, herhangi bir beklenmedik tehlike karșısında 

balıkadamın o andaki tek yardımcısıdır. Sualtına beraber inen 

arkadașlarda amaç birliği esastır. Amaç fotoğraf çekme, inceleme , zevk 

alma vs. olabilir. Müșterek amaç olușturulduktan sonra önceden 

aralarında yapılan bir dalıș planı çerçevesinde dalıș gerçekleștirilir. 

Dalıștan önce arkadașların el ișaretlerini, birbirlerini kaybetmeleri 

halinde ne yapacaklarını, kaza halinde neler yapmaları gerektiğini 

konușmaları gerekir. Beraberce yapılan dalıșlarda en çok karșılașılan 

olaylardan birisi arkadașını kaybetmedir. Bu durumda dalgıç bulunduğu 

yerden hafifçe yükselir ve arkadașının hava kabarcıklarını görmeye 

çalıșır. Göremezse yüzeye çıkar ve burada kabarcık izlerini aramaya 

devam ederek kendisini bekler. Doğal olarak bu durumların arkadașlar 

arasında önceden konușularak, uygulama birlikteliğinin sağlanması 

gerekir, Diğer dalgıç ta aynı șekilde davranırsa tekrar bulușma bu șekilde 

sağlanmıș olur. 

DONANIM KONTROLÜ 

Kușanmadan sonra dalıș arkadașları birbirlerinin donanımlarını 

kontrol ederler, Kontroller șu sırayla yapılır; 

1 - B.C.D.'nin bağlantıları, çalıșması, 

2 - Ağırlık kemerinin durușu , 

3 - Tokaların yerleri ve kontrolü, 

4 - Hava ve saatlerin kontrolü, 

5 - "okey" ișareti. 

52

Pratikte dalgıçlar konrol sırasını hatırlamak için "BC, ağırlık, toka, 

hava, okey !" kelimelerini veya baș harflerini kısaca hatırlayıp uygularlar. 

SUYA GiRiȘ (Entry) 

Tüm dalıș takımlarını kușanmıș dalgıç üzerinde yaklașık 30 kilo yük 

tașır. Bu șartlarda suya giriș bulunulan ortama göre değișen șekillerde 

yapılır. Suya giriș basit ve en risksiz șekilde olmalıdır. Bunlar arasında 

yürüyerek, hafifçe kayarak, atlayarak veya sırtüstü takla atarak yapılan 

girișlerden birisi uygulanır. Hangi șekil uygulanırsa uygulansın, giriș 

sırasında dalıș aletlerinin emniyeti ve kișinin dengesini kontrolde 

tutabilmesi esastır. Suya giriș tercihi yapıldıktan sonra bazı noktalara 

dikkat etmek gerekir. Giriș sırasında; 

a - Suya giriș noktası engelsiz olmalı, 

b - B.C.D. yarıyarıya șișirilmiș olmalı, 

c - Regülatör ve maske emniyete alınmalı, 

Suya giriși gerçekleștirdikten sonra bașka balıkadamların girișine 

mani olmamak için giriș noktasından hemen uzaklașılır. Tüm bu 

hareketler yapılırken, arkadașlar birbirlerini izlemeli, gerektiğinde 

birbirlerini uyarmalıdır. 

1 ) Yürüyerek giriș; Denize kıyıdan giriliyorsa giriș doğal olarak 

yürüyerek yapılır. Bu șekilde paletler genelde su dize kadar geldikten 

sonra giyilir. Bu șekil girișlerde paletle yürüme yapılmamalı eğer 

yapılacaksa az mesafede, o da ters yürüyerek yapılmalıdır. 

2) Kayarak girișler oturulduğunda ve ayaklar uzatıldığında su 

seviyesi bilek veya dizleri kadar geliyorsa uygulanabilir (Șekil 16). 

Șekil 16. Kayarak suya giriș 

53

Bu șekilde dalgıç ayaklarını suya uzatmıș durumda iki elini bir 

tarafında yere bastırarak ve tüm ağırlığını elleri üzerine vererek hafifçe 

kalkar, sırtını suya döner ve kendisini hafifçe suya bırakır. Bu șekil aynı 

zamanda kontrollü giriș olarak ta anılır. 

3)Atlayarak giriș (giant stride entry) șekli atlama noktası su 

seviyesinden 1-2 m yüksek ise uygulanır. Bu șekilde dalgıç ayaktadır ve 

yüzü suya dönüktür (Șekil 17). Regülatör ağıza alınır sonra maske ile 

regülatör üzerine sağ elin ayası ve parmaklarıyla beraberce tutulur ve 

bastırılır, sol el ile B.C.D. borusu, șnorkel ve konsol gibi sarkan aletler 

tutulur, beraberce hafifçe göğüse bastırılarak korumaya alınır. Bu șekilde 

suya çarpma anında malzemenin kaymaları veya düșmeleri önlenmiș olur. 

Dalgıç bu șekilde öne doğru bir adım atar ve suya ayaküstü girmiș olur. 

4)Ters takla ile giriș (sitting back roll entry) özellikle küçük 

teknelerden yapılan bir giriș șeklidir. Dalgalı havalarda veya dengesi 

hassas teknelerde en çok tercih edilen giriștir. Bu șekilde dalgıç tekne 

kenarında sırtı suya dönük oturur. Kușanma ve kontrol tamamlandıktan 

sonra BCD yarım șișirilir, regülatör ağıza alınır, maske ve regülatör sağ 

el ile hafifçe bastırılarak tutulur, sol el ile B.C.D. hortumu, konsol, 

șnorkel gibi sarkan aletler toparlanıp göğüse bastırılarak tutulur, 

yavașça geriye doğru ve ayaklar çekilerek suya yuvarlanılır (Șekil 17). 

Șekil 17. Atlayarak ve Ters takla suya giriș 

Tekneden yapılan girișlerde bazı noktalara dikkat etmek gerekir. 

Tekne küçük ise, dalıș malzemelerinin dengeli bir șekilde 

yerleștirilmesine özen gösterilmelidir. Denge sorunları ve yer darlığı göz 

önüne alarak kușanma ișlemi dikkatlice yapılmalı, dalgıç dalıș çantasını 

hemen yanında bulundurmalıdır. Dalıș sonunda tüm teçhizatla küçük 

54

tekneye çıkmanın zor ve dengeyi bozucu olacağı düșünerek teknenin 

sağından solundan malzemelerin așılabileceği ip, kanca vb. önceden 

sarkıtmakta yarar vardır. 

Tekne dalıșlarında ipten inmek iyi referanslı ve güvenli alçalma 

sağlar, ipten uzaklașmadan önce çapanın takılıp takılmadığını kontrol 

etmeli, gerekirse düzeltme yapılmalıdır. Acil durumlarda bir șeyler 

yapabilmek için teknenin çalıștırılması ve kullanılması hakkında 

bir șeyler bilmekte yarar vardır. 

REGÜLATÖR TEMİZLİĞİ 

Su içerisinde öğrenilmesi gereken ilk beceri regülatör temizliğidir. 

Bunun için bir nefes alınarak regülatör ağızdan çıkarılır. Ağızdan 

çıkarılan regülatör tekrar ağıza alındığında içerisine su dolabilir. Tekrar 

nefes almadan önce, bu suyun temizlenmesi gerekir. Bu iki șekilde 

yapılabilir. Birincisi; regülatör ağıza tekrar alındığında içerisine azda 

olsa nefes verilir. Bu șekilde regülatör içi suyu temizlenir ve bundan 

sonra rahatça nefes alınabilir, ikincisi; ağıza yerleștirilen regülatörün 

tahliye(purge) düğmesine basılarak içerisine hava verilir. Regülatör 

eksozlarından çıkan havayı takiben soluma yapılır. Regülatör ağızdan 

çıkarıldığı zaman ciğerlerde basınçlı hava tutmamak için hava ağızdan 

yavaș yavaș üflenerek tahliye edilir. Burada dikkat edilmesi gereken 

nokta, heriki temizleme yönteminden sonra ilk nefesi alırken boğazımıza 

bir miktar su kaçabilir. Bunu önlemek için ilk nefes sırasında dil yukarı 

doğru kaldırılarak suyun nefes borusuna kaçması engellenir. Buna 

kontrollü soluma denir. Balıkadamlar benzeri durumla en çok içerisine su 

alan bozuk regülatör kullanılması sırasında karșılașırlar. Bu durumla 

dalıș sırasında karșılașılmıș ise, kontrollü soluma tekniği ile problem 

soğukkanlılıkla giderilmelidir. 

ȘNORKEL KULLANMA 

Su üstünde baș su içerisine yarı batık vaziyette iken, yatay 

vaziyette yüzüstü durmak en rahat ve dinlendirici pozisyonlardan 

birisidir. Șnorkel, su üstünde yüzerken bașı yukarı kaldırmadan nefes alıp 

vermeyi sağlayan bir malzemedir. Bu șekilde yüzerek varılması istenilen 

noktaya en az yorularak varılır. Dalgıç suda dik durmak istiyorsa B.C.D.'yi 

55

gerektiği kadar șișirmesi gerekir. Suda dik durmak için palet kullanılması 

durumunda dalgıç gereksiz yere yorulur. Șnorkel soluması yavaș ve derin 

olmalıdır. Șnorkel ağızlığı diș ve dudaklar arasına gelecek șekilde ağıza 

yerleștirilir. Șnorkelin açık ucu baș suda iken suya dik duracak șekilde 

ayarlanır. Șnorkelde ilk nefesi alırken dikkatli olunmalıdır. Bunun için 

ağızlıktan önce nefes verilir, bu șekilde içerisinde su olup olmadığı 

kontrol edilir. Su var ise, kuvvetle üflenerek içerisinde bulunabilecek su 

temizlenir. Su altında șnorkele su dolacağından su yüzeyine geliște ve 

șnorkele geçiște bu suyun üflenerek temizlenmesi gerekir. Bunun için 

șnorkele ilk nefes kuvvetlice ve üflenerek verilir. Buna rağmen șnorkel 

içerisinde bir miktar su kalmıș olabilir. Bu durumda nefes alırken 

kontrollü soluma yapılır. Tekrar nefes verirken aynı șekilde sert üfleme 

yapılarak șnorkel içerisindeki su tekrar temizlenir. Bu ișlem birkaç defa 

tekrarlanabilir. 

Serbest dalıș yapan dalgıçlar dipten yüzeye doğru gelirken șnorkel 

ağızda, yukarı bakacak șekilde bașı arkaya yaslar. Bu durumda șnorkelin 

açık ucu yere bakacak șekilde durur. Bu șekilde yükselen dalgıç șnorkel 

içerisine hafif hafif hava üfler ve bu. șekilde șnorkeldeki suyu daha su 

altındayken temizlemiș olur. Yüzeye varıp bașını tekrar yatay duruma 

geldiğinde dalgıç șnorkelini temizlemeden solumasına devam edebilir. 

MASKE TEMİZLENMESİ 

Dalıș sırasında maske içerisine az veya çok su girer. Bu durumu 

gidermek için maskenin temizlenmesi ișlemini tüm dalgıçların 

uygulaması gerekir. Bunun için ilk önce sualtında maskesiz soluma 

egzersizlerinin yapılması gerekir. Bunun için su içerisinde maske 

çıkarılır ve bu șekilde ağızdan nefes alarak burundan verme uygulaması 

yapılır. Bu șekilde dalgıç hem bu yeni duruma alıșır hem de maske 

temizleme ișlemi için paniğe kapılmadan yerinde bir beceri kazanmıș 

olur. Bu becerinin aynı zamanda maske camı kırılması, maske kayıșının 

kopması gibi kazalar karșısında da yararlı olacağını unutmamak gerekir. 

Sualtında maske içerisine giren su, dalgıcı hem rahatsız eder hem de 

görüșüne mani olur. Bu suyun maske dıșına atılması gerekir. Bunun için 

dalgıç hafifçe bașını kaldırır, iki elinin parmaklarıyla maskenin üst 

kısmına bastırırken aynı anda alt kısmımda hafifçe kaldırır ve burnundan 

maske içerisine hava üfler. Maskeye giren hava çıkıș yeri olarak maskenin 

56

alt kısmını bulacağından buradan çıkarken beraberinde içeri dolmuș olan 

suyu da çıkarır. Bu șekilde maske temizlenmiș olur. Burundan hava üfleme 

devamlı ve yavaș olmalı ve bu ișlem mümkün olduğu kadar az nefes 

harcanarak yapılmalıdır. Bu beceriyi kazanan dalgıç su altında iken 

maskesini çıkarıp takabilmeli sonrada maske içerisindeki suyu rahatça 

temizlemelidir. 

DENGELEME/KULAK AÇMA (Equalization) 

Tüm malzemesi ile suya giren dalgıç bașını suya sokar sokmaz kulak 

zarı üzerine baskı yapmaya bașlayan su basıncına karșı dengelemeye 

bașlar. Bunun için bir elle B.C.D.'nin havası boșaltılırken diğer elle maske 

dıșından burun sıkılarak genizden kulaklara hava verilir (Șekil 18). 

Kulaklara hava verme ișlemi devamlı olmalı ve en derin dalıș noktasına 

varıncaya kadar devam etmelidir. Östaki kanallarının açılmaması 

durumunda ikinci deneme fazla zorlama yapmadan ve makul bir sürenin 

geçmesini bekledikten sonra yapılır. Dengeleme zorluğu herhangi bir 

derinlikte de olabilir Bu durumda dalgıç gerekirse yüzeye kadar tekrar 

yükselir. Bu sefer dengelemeyi, devamlı yaparak yavașça alçalır. 

Dengelemenin yamsıra, sinüs boșluklarında da sıkıșma olabilir. Bu durum 

yine benzer ișlem uygulanarak giderilmeye çalıșılır. Tekrar deneme 

sonunda bașarılı olunamıyorsa ısrar edilmeden dalıș ertelenmelidir. 

Normal Durum Artan Basınç Altında Dengeleme 

Șekil 18. Kulağın șematik yapısı ve dengeleme ișlemi. Artan basın; karșısında 

kulak zarı içe doğru bükülür. Genizden üflenen hava ile içe bükülen zar 

düzelir ve dengeleme sağlanmıș olur 

57

SUDA ALÇALMA VE YÜKSELME (Descent and Ascent) 

Dalgıçlar suda belli bir hızla alçalırlar ve yine belli bir hızla 

yükselirler. Alçalma "dalıyoruz" ișareti ile bașlar. Dalgıç sol eli ile B.C.D. 

hortumunu kavrar ve yukarı kaldırır, șișirme düğmesinin üzerine parmağı 

ile basarak havayı boșaltır. Hava boșaldıkça ağırlașma artar ve sonunda 

dalgıç batmaya bașlar. Batma olayının bașlaması ile birlikte B.C.D.'den 

hava tahliyesi durdurulur. Alçalma tüm sıkıșmaları giderecek ve 

dengelemeyi uygulayacak kadar yavaș olmalıdır. Dibe doğru indikçe hacim 

küçülüp ağırlık artacağından, zaman zaman B.C.D.'ye tekrar hava verilerek 

nötr yüzerlik sağlanır. Alçalma ayaküstü bașlamalı, dibe varılması 

durumunda önce ayaklar yere temas etmelidir. Uygun yüzerlik kontrolü ile 

dibe varmadan hidrodinamik yüzüș șekline geçme en uygun olanıdır. Dibe 

vardıktan sonra nötr yüzerlik sağlamak için dalgıç basit bir test 

uygulayabilir; bunun için dalgıç eller yanda dibe yüzüstü uzanır ve 

B.C.D.'sini biraz șișirir. Öyle ki paletlerinin ucu ile yere hafifçe 

dokunurken, dalgıç nefes alıp ciğerlerini șișirdiğinde hafifçe yükselir. 

Nefes verdiği zaman ise, tekrar yere alçalır. Bu durumda nötr yüzerlik 

sağlanmıș olur. 

Çeșitli dalıș ekolleri, yükselme hızını değișik dalıș tablolarına bağlı 

olarak, değișik uygularlar. Amerikan öğretisi yükselme hızını 18 m/dk olarak 

öngörürken; Avrupa ekolü bu hızı 10 m/dk. olarak uygular. Çıkmaya karar 

veren dalgıç B.C.D.'sine az bir hava vererek paletlerinin yardımı ile 

yükselir. Çıkıș sırasında dalgıç sağ elini yukarı kaldırır ve yukarı 

bakarken 360° dönerek yavașça yükselir. Pratikte, dalgıç yükselirken 

regülatöründen çıkardığı en küçük hava kabarcığını geçmeyecek bir hızla 

yükselir. Yüzeye vardıktan sonra, B.C.D. șișirilerek yüzerlik sağlanır. 

Yükselme sırasında kesinlikle nefes tutulmamalı ve devamlı nefes alıp 

verilmesine dikkat edilmelidir. Bazı șartlarda tekneye çıkarken 

malzemeleri suda çıkarmak gerekir. Sırasıyla, ağırlık kemeri ve tüp 

çıkarılarak paletler en sona bırakılır. 

YEDEK HAVA KAYNAKLARI VE ÇİMLENME 

Sualtında hava bitme durumunda dalıș arkadașlarının birbirlerine 

hava verme ve bu durumda yüzeye çıkma becerilerini kazanmaları gereklidir. 

Bunun için dalgıçlar ahtapot denilen 2'ci kademe regülatörü tașırlar. 

Ahtapotlar kolayca tanınmalarını sağlamak amacıyla göz alıcı renklerden 

seçilirler. Hortumları ise normalden daha uzun olur. Bunun dıșında, 

dalgıçların üzerlerinde tașıyabilecekleri, vana kısmında özel regülatörü 

monte edilmiș olan küçük yedek hava tüpleri de (ponny bottle) vardır. 

58

Ahtapot veya yedek tüp bulunmaması durumunda dalgıçlar, aynı 

regülatörü ortaklașa kullanabilirler. Bu olaya "çimlenme" denir. Bunun 

için havası biten 1 nolu dalgıç "havam bitti" çimlenelim ișareti vererek 

ve regülatörünü ağzından çıkararak arkadașına yaklașır. Bunu gören 2 nolu 

dalgıç sağ eliyle kendi regülatörünü kavrar, sol eliyle 1 nolu dalgıcın 

B.C.D.'sinden tutar ve derin bir nefes alarak regülatörünü 1 nolu dalgıcın 

ağzına dayar. 1 nolu dalgıç bu durumda iki derin nefes alır, üçüncü 

nefesini tutar ve regülatör tekrar 2 nolu dalgıca döner. Aynı uygulama 

roller değiștirilerek tekrarlanır. Çimlenme sırasında iki dalgıçta 

çimlenme düzenini bozmadan suda yükselme ve yüzeye çıkma 

uygulamalarını yaparlar. 

ACiL DURUMLAR VE YARDIM 

Dalgıçlık bilgi ve beceri isteyen bir spordur. Dalgıçların tüm dalıș 

tekniği bilgilerinin yanısıra, ilk yardım bilgilerine de sahip olmaları 

gerekir. Dalıș noktaları genelde sağlık merkezlerine uzak yerlerdir. Bu 

nedenle acil bir durum karșısında ilk müdahele ancak bir dalıș arkadașı 

tarafından yapılabilir. Alınan tüm tedbirlere ve yapılan iyi bir planlamaya 

rağmen dalgıç, dalıș sırasında beklenmedik durumlarla karșılașabilir. 

Dalgıcın karșılașabileceği bu durumlarda neler yapabileceğini ve nasıl 

müdahale edebileceğini bilmesi ve uygulaması gerekir. 

Acil durumlarda yapılması gereken ilk iki șart ; Sakin ol ...! ve 

Yüzerliğini sağla...! șeklinde olmalıdır. 

Acil durumlar en çok dalgıç su yüzeyinde iken olușur. Bunların 

bașında așırı yorgunluk, tükenme, su yutma ve kramp olayları gelir. Su 

yutma sonunda dalgıçlar hemen maskeyi ve șnorkeli çıkarma eğilimine 

girerler. Bu durum maske çıkarılmadan bir-iki defa yutkunarak 

geçiștirilmelidir. Deniz dalgalı ve șnorkelden hava almak mümkün değilse 

regülatör kullanılmalıdır. Tükenme ve așırı yorgunluk ise; sakin ve 

hareketsiz bir șekilde durma sonunda, derin ve yavaș nefes alındığında 

kendiliğinden geçer. Kramplar adaleyi gevșetmek ve ovalamakla 

geçiștirilebilir. 

Acil durumla karșılașan bir bașka dalgıç ise; aynı müdahaleleri ona 

da hemen uygulamak gerekir. Önce sakinleștirip, yüzerliğini temin 

ettikten sonra, kendisini tekne veya sahile götürmek uygun olur, Yüzerlik 

temini için gerekirse ağırlık kemeri atılmalıdır. 

Sualtında iken karșılașılan acil durumların en önemlisi havasız 

kalmaktır. Havasız kalacağını hisseden dalgıç, paniğe kapılmadan önce bir 

59

an durup düșünmeli ve sonra sakin bir șekilde hareket etmelidir. Bu 

durumda üç șekilde hareket edilebilir ; 

1 - Derinlik fazla değilse, sakin bir șekilde yükselip yüzeye varılır. 

Yükseldikçe tüp ve hortumlardaki hava genleșeceğinden dalgıç 

regülatöründen bir miktar hava geldiğini hissedecektir. 

2 - Dalıș arkadașı yakında ise, derhal ona yönelmeli ve havam bitti..! 

çimlenelim ! ișaretini vermelidir, Arkadașının havasını ortak kullanarak 

beraberce yüzeye çıkılmalıdır. 

3 - Eğer derinlik fazla ve kendisi arkadașından uzakta ise sakin bir 

șekilde "acil çıkıș" yapılmalıdır. Acil çıkıș tekniği hakkında bilgiler ayrı 

bir bașlık altında ileride verilmiștir. 

Tükenme (Overexertion) 

Dalıș sırasında,akıntıya karșı yüzme, hızlı hareket, ağır yük tașıma 

gibi çabuk ve yorucu hareketler sonucu ortaya çıkan geçici bir durumdur. 

Tükenme; yorgunluk hissi, havasız kalma hissi, hızlı nefes alma, 

güçsüzlük ve sıkıntı gibi belirtiler ile ortaya çıkar. Önlem alınmazsa sonu 

panik ile biten hatalara neden olur. Tükenme belirtilerini hisseden dalgıç 

mümkünse bir yere tutunur, sakin ve hareketsiz durarak derin ve yavaș 

soluma yapar. Bu ișleme normal solunum düzenine gelinceye kadar devam 

edilmelidir. 

DİPTE BAYGIN DALGICA YARDIM ve KURTARMA 

Dipte baygın ve hareketsiz yatan dalgıca derhal müdahale 

edilmelidir. Baygın dalgıcın regülatörü ağzından düșmüș ise hiç vakit 

kaybetmeden yüzeye yollanır. Regülatör ağzında ise dalgıcın önce bașı 

düzgün duruma getirilir. Gerektiğinde baygın dalgıcın B.C.D.'si kullanılarak 

su yüzeyine çıkarılır. Çıkıș sırasında regülatörün ağzında olmasına dikkat 

edilmelidir. Bunun için bir elle B.C.D. hortumunu kullanırken diğer elle 

regülatör ağızda tutulmalıdır. Kurtarıcı dalgıç beraberce su yüzeyine 

çıkarken duruma hakim olacak pozisyonda olmalıdır. Su yüzeyine varır 

yarmaz, önce dalgıcın yüzerliği sağlanır. Solunum kontrol edilir ve nefes 

yollarının açık olması sağlanır. Bunun için baș geriye atılarak, gerekirse 

suni teneffüs uygulanır. Tekne veya sahile doğru yüzülürken bu ișlem 

devam eder. Daha sonra baygın dalgıç sol tarafına, baș așağı gelecek 

șekilde yatırılır ve vücut sıcaklığı muhafaza edilerek oksijen verilir. 

Kurtarıcı dalgıç arkadașını yalnız bırakmadan sağlık birimlerine haber 

gönderir ve dalıș kazası ile ilgili teknik bilgileri gerektiğinde doktor 

tarafından kullanılmak üzere bir tarafa not eder. 

60

Dipte yardım isteyen veya hareketsiz yatan dalgıca derhal müdahele 

edilmelidir. Kazazede dalgıcın bilinci yerinde ise yapılan ișlemlere 

"Yardım", bilinci yerinde değil ise "Kurtarma" denir. Yardım amacıyla 

bașlayan bir hareket çıkıș sırasında bir kurtarmaya dönüșebilir. Her iki 

yaklașımda belirli farklılıklar olacağından dalgıçların yardım ve 

kurtarma becerilerini iyi bilmeleri gerekir. 

Yardım 

Zor durumda kalmıș ve tek bașına su üstüne çıkmada zorlanan bir 

dalgıca yapılır. Dipte henhangi bir nedenle yardım isteyen dalgıca doğru 

yönelirken mümkünse problemin nedenleri incelemeye alınır. Yardım 

kramp, zehirli balık sokması, tükenme, azot narkozu, fenalık hissetme, 

çarpıntı vb. gibi nedenlerle istenmiș olabilir. Nedenleri ne olursa olsun 

derhal kazazede dalgıca doğru yönelinirve sırasıyla șu noktalara dikkat 

edilerek yardıma bașlanır. 

a ) Kazazede dalgıcın yanına yönelirken var ise kendi rezerv kolunu, 

varır varmaz var ise kazazede dalgıcın rezerv kolu indirilir. 

b ) Kazazede dalgıç sıkıca tutulur ve yakında var ise diğer dalgıçlara 

çıkıș ișaret verilir. 

c ) Kazazede dalgıcın ip, ağ gibi nedenlerle dibe takılı olup olmadığı 

kontrol edilir. 

d ) Kurtarıcı dalgıç kendi B.C.D sini veya kazazede dalgıcın B.C.D ni 

kullanarak hafifçe yükselir, yükselme sırasında havayı gerektiği 

kadar boșaltarak 17 m/dk lık hızı geçmeyecek kontrollü yükselme 

sağlanır, 

e ) Yükselme sırasında kazazede dalgıcın gözlerine bakarak her an 

psikolojik olarak rahatlaması sağlanır, 

f ) Tüm göstergelerinizi her an görebilecek konumda tutulur. 

Kazazede dalgıca gerekirse hava vermeye hazır olunur, 

g ) Gerekiyor ise deko duraklaması yapılır, 3 m de biraz bekleyerek 

yavașça yüzeye ulașılır 

Kazazede dalgıcın havası var ise regülatörü ile , bitmiș ise șnorkel 

kullanarak tekneye ulașmasına yardım edilir. 

61

Kurtarma 

Kurtarma ișlemi bilincini kaybetmiș baygın dalgıçlara uygulanır. 

a ) Dipte bilincini kaybetmiș kazazede dalgıca rastlanılmıș ise ve 

regülatörü ağzından düșmüș ise yapılacak ilk iș en çabuk șekilde 

regülatörü tekrar ağızma yerleștirmektir. 

b ) Kazazede dalgıcın bașı sudan çıkıncaya kadar regülatör ağızda 

tutulur. 

c ) 17 m/dk'lık çıkıș hızına uyun olarak yükselinir ancak deko 

duraklaması yapılmaz. Yüzeye vardıktan sonra kazazede dalgıç 

kendine gelirse ve gerekiyorsa unutulmuș dekompresyon 

kaidelerini uygulayarak tekrar suya indirilir. 

Kurtarma ișlemleri uygulanırken dikkat edilmesi gereken 

noktalardan birisi de baygın dalgıcın tutuș șeklidir. Değișik dalıș 

ekollerinde tutuș șekilleri değișik șekillerde uygulanabilirler ancak 

hepsinde müșterek ve geçerli bir nokta vardır ki o da tutușun etkili bir 

șekilde olmasıdır. En çok uygulanan iki tutuș șekli așağıda verilmiștir. 

62

a 

b 

Șekil 19. Su üstünde suni solunum uygulamaları. Tüm bu uygulamalar sırasında 

baygın dalgıcın ağzının su üzerinde tutulmasına dikkat edilmelidir. 

a ) Kurtarıcı dalgıç baygın dalgıcın bașını geriye atar, hafifçe 

kendisine doğru çevirir, bir eli ile ensesini hafifçe kaldırır, 

hava yolu açılırken diğer eli ile burnu kapatır ve ağızdan ağza 

suni solunum uygulamasına geçer. 

b ) Su üstünde șnorkel kullanılarak suni solunum uygulaması. 

Baygın dalgıç sırt ustu vaziyete getirilir. Kazazedeyi arkadan 

bir kolu ile kavrayan kurtarıcı dalgıç șnorkelinin ağızlığını 

baygın dalgıcın ağzına yerleștirir ve elinin parmakları ile 

sıkıca kavrayarak ağızda tutunmasını sağlar. Diğer ucundan her 

beș saniyede bir devamlı hava üfler. Bu ișlemlere sahile veya 

tekneye varıncaya kadar devam edilir. 

63

ACiL ÇIKIȘ (Emergency Ascent) 

Sualtında havası biten ve bașka seçeneği bulunmayan dalgıç; acil 

yükseliș yaparak su yüzeyine ulașabilir. Bu beceri ile 20-25 m derinlikten 

rahatlıkla çıkıș yapılabilir. Dalgıç sol eli yukarıda , paletlerini kullanarak 

hızlı bir șekilde yükselirken ciğerlerinde genleșen havayı boșaltmak için 

regülatör ağzında devamlı "aaa...!." diye bağırır ve bu șekilde yüzeye 

ulașır. Bu uygulama önce havuzun derin yerinden dik olmayan eğik bir 

çıkıș ile yapılır. 

EMNiYET KURALLARI 

Dalıș tekniği hakkında tüm bilgi ve becerileri alan dalgıcın, tüm 

dalgıçlık faaliyetlerinde emniyet kurallarını uygulaması gerekir. Bu 

tedbirler aynı zamanda her türlü bilginin en doğru bir șekilde 

uygulanmasını ve denetlenmesini sağlar. 

Emniyet kuralları, herbiri kendine özgün özellikleri olan dört așama 

halinde derlenebilir. 

1-Hazırlık; Dalıș herșeyden önce sağlıklı ve beceri kazanmıș 

kișilerin yapabileceği bir spordur. Devamlı dalıș yapan kișilerin izlemesi 

gereken kurallar; 

a ) Yılda en az bir kez sağlık kontrolü yapılmalıdır. Bu kontrollerde 

dalıșa mani olabilecek problemler özellikle araștırılmalıdır. 

b ) Sağlıklı vücut iyi bir beslenme, egzersiz ve form ile 

pekiștirilmelidir. Bunun için protein ağırlıklı bir beslenme ve 

spor yapılmalıdır. 

c ) Dalıș tekniği becerilerinin unutulmaması gerekir. Bunun için sık 

sık dalıș yapmalı, yapılmadığı zamanlarda ise okuyarak bilgiler 

taze tutulmalıdır. 

d ) Dalıș malzemeleri devamlı bakımlı ve temiz tutulmalıdır. Tüp ve 

regülatörlerin yıllık bakım ve testleri düzenli bir șekilde 

yapılmalı, tüp dolumları sorumlu kișiler tarafından bilinen ve 

havası test edilmiș kompresörlerde yapılmalıdır. 

e ) Dalgıçlar ilk yardım ve suni teneffüs yöntemlerini bilmeli ve 

uygulayabilmelidirler. 

64

2-Dalıș Öncesi; Bu așama dalıșın yapılmasına karar verilen andır. 

Dalgıçlar hem teknik hem de psikolojik olarak bir karar almak durumundadır. 

Dalıș noktasına gelindiğinde; 

a . Dalgıç kendisini formda ve iyi hissettiği zaman dalıșa karar 

vermelidir. Bunun için kendisini dinleyip fiziksel gücününü ve 

sınırlarını hissetmelidir. 

b . Dalıș ortamı ve șartları iyi incelenmelidir. Kötü șartlarda dalıș 

yapmakta ısrar edilmemelidir. Soğuk sulara yorgun iken dalıș 

yapılmamalıdır. 

c . Dalıș planı dalıș noktasında dalıș arkadașı ile birlikte 

yapılmalıdır. Dalıș profili planlanırken dekosuz dalıșlar tercih 

edilmeli, derinlik ve zaman tespit edilmelidir. Mükerrer dalıș 

yapılacaksa derin dalıșın ilk dalıș olmasına dikkat edilmelidir. 

d . Suya girmeden dalıș arkadașları birbirlerinin donanımını tanımalı 

ve kontrolünü yapmalıdır. 

e . Dalıș arkadașları acil durumlarda ve kaybolma halinde neler 

yapılacağı hakkında konușmalıdır. Acil durumlarda kullanılacak 

malzemelerin yeri belli ve kullanıma hazır halde olmalıdır. 

3-Dalıș sırasında; Kișisel tüm bilgi ve becerilerin büyük bir 

kısmının uygulandığı așamadır. Burada dalgıç hem kendini hem de 

arkadașının dalıș seyrini kollamak durumundadır; 

a . Suya inildiğinde nötr yüzerlik B.C.D. ile sağlanmalıdır. Dibe 

varıldığında tekne ipi ve çapasının kontrolü yapılmalıdır. 

b . Alçalma sırasında dengelemeye acı hissetmeden bașlanılmalı ve 

sık aralıklarla devam edilmelidir. 

c . Akıntılı ortamda dalıș daima akıntıya karșı olacak șekilde 

bașlamalıdır. 

d . Su altında hava ve derinlik kontrolü sık sık yapılmalıdır. 

e . Sualtında canlılara dokunmamaya özen gösterilmeli, gidilen ve 

tutulan her șeye dikkat edilmelidir. 

f . Efor gerektiren güç ve çabuk hareketlerden kaçınmalı, derin ve 

yavaș soluma yapılmalı, asla nefes tutulmamalıdır. 

g . Alçalma ve yükselme hızına dikkat edilmeli, derinlik-zaman 

limitleri zorlanmamalıdır. 

65

4- Dalıș sonrası; Bașarılı bir dalıștan sonra dalgıçların bir 

müddet dinlenmesi, olası problemleri önler. Bunun için ; 

a . Dalgıçlar dalıștan sonra temiz havalı yerlerde bulunmalıdır. 

b . Dalıștan sonra bol sıvı șeyler içilmeli mümkünse bir aspirin 

alınmalıdır. 

c . Dalıștan sonra efor gerektiren hareket ve spor yapılmamalıdır. 

d . Uçak yolculuğu yapılacaksa kullanılan tablo limitlerine ve kurallarına 

mutlaka uyulmalıdır. 

Genel emniyet kurallarının uygulanmasında dalgıcın kișisel 

sorumluluğu ön plana çıkar. Bunun bilinci içerisinde olan dalgıçlar, dalıș 

malzemelerini aletli dalıș eğitimi almamıș kișilere asla vermemelidir. 

SUNİ TENEFFÜS VE KALP MASAJI (C.P.R.) 

Acil durumlar çeșitli șekillerde ortaya çıkabilir. Bu durumlar 

karșısında ilkyardımda bulunacak kișinin, özel bilgi ve eğitimle 

donatılmıș olması gerekir. Acele ve anlamsız müdahaleler kazazedenin 

durumunu daha da ağırlaștırabilir, ilk yardımı uygulayacak kiși 

serinkanlı, çabuk ve mantıklı düșünerek davranmalı, sağlık birimleri 

müdahale edene kadar kazazedeyi yalnız bırakmamalıdır. 

Su sporlarında boğulma oldukça sık görülen bir ölüm nedenidir. 

Dalgıçların herhangi bir nedenle su altında karșılașabileceği bir kaza, 

kalp krizi veya bayılma gibi olayların sonunda gelen boğulma karșısında 

uygulayabilecekleri ilk yardım tekniklerinin bașında suni teneffüs ve 

kalp masajı gelir. Buna anglo-sakson ekolünde kısaca C.P.R 

(Cardio-Pulmonary-Resuscitation) denir. 

Tüm vücut dokularının yașamlarını sürdürebilmeleri için dolașım ve 

solunum sistemi tarafından sağlanan oksijene ihtiyaçları vardır. Vücut 

organları arasında özellikle beyin oksijeni düzenli ve bol kullanan bir 

organdır. Oksijen akıșındaki kesiklik doku ve organların ölümüne neden 

olur. Akciğerlerden alınan oksijenin tașınması kan dolașımını sağlayan 

kalp ile olur ki kalp durması durumunda oksijen akıșı kesilir. Beyin 

hücrelerinin 4-6 dk süreyle oksijensiz kalması bu organda önemli 

hasarlara neden olur. Tıp dilinde solunum ve kalp atıșının durmasına 

66

"Klinik Ölüm" denir. Eğer beyin 6 'dk' nın üzerinde oksijensiz kalmıș ise 

büyük bir ihtimalle dönüșü olmayan büyük hasar olușur ki buna "Biyolojik 

Ölüm" denir. Boğulma, elektrik șoku, havasız kalma gibi olaylarda genelde 

önce solunum durur. Solunum durduğu zaman kalp çalıșmasına bir müddet 

daha devam edebilir. Bu gibi durumlarda, yani solunumu durmuș ancak kalp 

atıșları devam eden kazazedeye sadece suni teneffüs uygulaması 

yeterlidir. Solunum durmasından sonra kalp atıșları yavaș yavaș azalır ve 

sonunda oksijensiz kalan kalp kasları durur. Hiçbir șekilde kalp durduktan 

sonra solunum devam etmez. Bu durumdaki kazazedeye hem suni teneffüs 

hem de kalp masajı uygulamak gerekir. Kalp durması, elektrik șoku, kalp 

krizi sonunda veya boğulmanın son safhasında meydana gelir. 

Pratikte acil durum karșısında kișiler uygulayabilecekleri yardım 

tekniklerini hatırlamakta zorluk çekerler. Bunun için ingilizce A (air), B 

(breathing), C (circulation) kelimeleri ilk yarımın a.b.c'si olarak 

kolaylıkla hatırlanır. A, hava yolları ve nefes durumunu ifade eder. B, 

kazazede nefes almıyorsa suni solunumu ifade eder. C ise kalbin durmuș 

olması durumunda dolașım sistemini çalıștırmayı; yani kalp masajını 

ifade eder. 

Suni Teneffüs 

Solunum veya kalp durması durumunda yapılması gereken ilk 

müdahaledir. Suni Teneffüs iki așamada uygulanır. 

A- Solunum yollarının açılması ; Baygın bir kișide genelde dil 

geriye kayarak nefes borusunu tıkar. Bu tıkanma bașka bir cisimle de 

olabilir. Kazazede arka üstü yatırılır, bir elle boyun altından kaldırılırken 

diğer elle alın arkaya doğru itilir. Bu durumda solunum yolunun açık olup 

olmadığı kontrol edilir. Gerektiğinde dil çekilip düzeltilir veya tıkanma 

yapan cisim, kusmuk, salgı, protez, vs. çıkarılıp temizlenir. Gözle 

hissederek veya dinleyerek solunum kontrol edilir. Bunun için yardımcı 

kazazedenin yüzüne doğru eğilir ve kulağı ile nefes sesi duymaya 

çalıșırken göğüs kafesinin inip kalkma yapıp yapmadığını kontrol eder. 

Eğer herhangi bir nefes alma belirtisi yoksa suni teneffüs derhal 

bașlatılır. 

B- Suni Teneffüs Uygulaması ; Kazazedenin bașı arkaya itilir, 

ense altına bir el veya katlanmıș bir giysi konur, öteki el ile alın arkaya 

itilirken baș ve ișaret parmakları ile burun sıkılarak kapatılır. Yardımcı 

67

derin bir soluk aldıktan sonra dudaklarını kazazedenin dudaklarına 

yapıștırarak soluğunu güçle verir. Bu ișlem sırasında kazazedenin 

göğsünün yükselmesi izlenir. Soluk verildikten sonra kazazedenin ağzı 

açık bırakılarak, verilmiș olan soluğun dıșarı çıkması sağlanır. Bu ișlem 

iki defa yapıldıktan sonra boyun șahdamarından kalp atıșlarının olup 

olmadığı kontrol edilir. Aynı ișleme, dakikada 12 veya 5 saniyede bir 

defa uygulayarak devam edilir. Kazazede bir çocuk ise ișlem dakikada 

20-30 defa uygulanır. 

Kalp Masajı 

Kalp masajı, göğüs kemiği üzerine baskı yaparak durmuș kalbin 

sıkıștırılmasını sağlamaya yönelik bir müdahaledir. Bunu uygulamak için 

kazazedenin kalp atıșlarının durmuș oluğunun saptanması gerekir. Kalbin 

atmadığı boyun șahdamarından tespit edildikten sonra yardımcı, yatan 

kazazedenin önüne diz çöker. Bir elinin bilekle birleștiği etli kısmını 

göğüs kemiğinin alt yarısı üzerine koyar. Diğer elini de parmaklar 

birbiriyle kenetlenecek șekilde onun üzerine koyar. Kollar gergin durumda 

iken yaklașık 20-30 kg' lık bir kuvvetle göğüs kafesi üzerine bir an 

bastırır ve bırakır. Bu ișlem 15 defa arka arkaya tekrarlanır. Sonra iki 

defa suni teneffüs uygulayarak tekrar kalp masajına bașlar. Kalp üzerine 

uygulanan baskılar saniyede bir defa olacak șekilde uygulanır. Bunun için 

pratikte binbir...biniki..binüç.. șeklinde sayılarak ișleme devam edilir 

(Șekil 20). 

Suni teneffüs ve kalp masajı uygulaması, iki kiși tarafından 

yapılabilirse daha etkili ve kolay olur. Bu durumda biri suni teneffüs 

uygularken diğeri kalp masajı yapar. Bunun için bir kurtarıcı beș kere kalp 

masajı uygularken diğeri bir defa suni teneffüs uygular ve bu ișlem, beș 

baskı bir nefes !... beș baskı bir nefes !.,. șeklinde devam eder. 

Duran kalbin ilk baskı veya darbeden sonra hemen çalıștığı çok 

görülmüștür. Bunun için kalp masajına bașlamadan önce elin biri göğüs 

kafesi üzerine konur. Diğer el ile yaklașık 20 cm yukarıdan göğüsteki el 

üzerine adeta bir yumruk indirilir ve bu ișlem birkaç defa devam eder. Bu 

șok darbeler sonunda kalp çalıșmıyorsa kalp masajı uygulaması 

bașlamalıdır. Kalp masajı ve suni teneffüs uygulamaları yorucu ve uzun 

olabilir. Prensipte bu ișlemlere sağlık birimlerine ulașıncaya kadar 

devam edilmelidir. 

68

Hava Yolu 

Dinle – Hisset, solunum yoksa ! 

Suni Teneffüs 

Nabzı Kontrol et, atmıyorsa ! 

Kalp Masajı 

69 

–Boynu kaldır–bașı geriye at 

–Çeneyi kaldır–dil kaymıșsa düzelt 

–Burnu sık ağzı aç–derin nefes al ve 

ağzını dudaklara yapıștır 

–Göğüs șișinceye kadar hava ver. 

–Bu ișlemi büyükler için dakikada 12, 

çocuklarda 20 defa tekrarla 

–Göğüs kemiğinin alt yarısına dakikada 60 – 

80 kere bastır 

–Bir kurtarıcı ile ; 15 baskı – 2 nefes 

–İki kurtarıcı ile ; 5 baskı – 1 nefes uygulanır. 

Șekil 20. Suni teneffüs ve kalp masajı uygulaması

BÖLÜM 4 

SUALTI FİZİĞİ 

Tüm canlıların görme, duyma ve hissetme gibi algılama organları 

yașadıkları çevreye göre uyumlu gelișmiș ve biçimlenmișlerdir, 

insanların tüm duyu organları çevresini saran atmosfer tabakasının 

fiziksel ve kimyasal șartları içerisinde uygun çalıșırlar. Dıș etkenlerden 

gelen tüm uyarılar böyle fiziki çerçeve içerisinde rahatsızlık duyulmadan 

algılanırlar. Çevremizi saran atmosferin yoğunluğu değiștirilirse ses, 

ıșık ve sıcaklık algılamalarımızda hatta hareketlerimizde bariz 

değișiklikler olacaktır. Bilindiği gibi ses, ıșık ve sıcaklık yayılmaları 

ortam yoğunluğunun değișmesi ile büyük ölçüde değișikliğe uğrarlar. 

Deniz suyunun yoğunluğu d = 1.027 gr/cm3 

Havanın yoğunluğu d = 0.00129 gr/cm 3 olarak alınırsa, 

suya batmıș olan bir dalgıç havaya oranla yaklașık 800 defa daha yoğun 

bir ortama girmiș demektir. Bu yeni ortamda duyu organlarımızın 

algılama hassasiyeti değișecek ve çevremizde yeni fiziksel değișimler 

gözlenecektir. Dalgıç sualtındaki bu yeni dünyaya uyum sağlamak için 

olabilecek tüm değișiklikleri, sonuçlarını ve nedenlerini önceden 

bilmelidir. Sualtında dalgıcın en bariz algılama değișiklikleri görme ve 

ișitme duyularında olur. 

SUALTINDA GÖRME (Hidro-optik) 

Gözlerimiz ancak hava ortamından gelen ıșınları net olarak 

algılayabilir. Bu nedenle sualtında net görebilmemiz için gözümüzün 

önüne bir hava tabakası koymamız gerekir ki, bu ortam maske ile sağlanır. 

Göz ile maske camı arasındaki hava tabakası, maske camı önündeki 

cisimleri net görmemizi sağlar. Maskesiz su içinde göz açıldığında 

cisimler birer siluet halinde ve bulutlu (flu) görülür. Maske ile 

bakıldığında su içerisinde görüntü net olsa bile belli bir mesafenin 

üzerinde cisimler adeta sisli-puslu bir perdenin arasında kaybolurlar. 

Sualtında cisimlerin net olarak ayırt edilebildiği mesafeye "görüntü" 

(visibility) veya "görüntü mesafesi" denir. Bu mesafe ne kadar çok ise, 

dalgıç sualtındaki cisim ve dip yapısını o kadar net ve detaylı algılar. 

Görüntü mesafesinin az olduğu ortamlarda dalgıçlar yön bulmakta güçlük 

70

çekerler. Daha da önemlisi alçalma ve yükselme sırasında referanssız 

kalırlar ki bu durum hız ayarlamalarını güçleștirir. Görüntüsü düșük 

ortamlarda dalıș yapmak için pusulalı navigasyon becerilere sahip olmak 

gerekir. 

Görüntü kalitesini olușturan etkenlerin bașında ıșık miktarı ve su 

kalitesi gelir. Gelen güneș ıșınlarının suya girișleri ve yayılmaları, gelen 

ıșınların șiddetine, ıșık kırılma kanunlarına ve su ortamının türbidite ve 

plankton gibi içerdiği mikro parçacıklara bağlıdır. Bu faktörler sonucu 

ortamda görüntüyü etkileyen bir dizi olaylar olușur; bunlar sırasıyla, 

Kırılma (refraction) 

Ișık ıșınlarının hızları bulundukları ortama göre değișir. Ișınlar 

yoğunlukları değișik bir ortama girdiği zaman hız değiștirir. Bu hız 

değișikliği aynı zamanda ıșın doğrultusundan bir sapma ile (kırılma) 

kendisini gösterir (Șekil 21). Sapmanın yönü fizikte kırılma kanunları ile 

açıklanır. Bu kanuna göre; az yoğun (hava) bir ortamdan çok yoğun (su) 

ortama geçen bir ıșık ıșının hızı azalır ve ıșın normal çizgisine 

yaklașarak kırılır. Normal çizgisi; olduğu varsayılan bir çizgi olup, ıșının 

değdiği düzleme dik olan bir doğru olarak kabul edilir. Tersi durumda yani 

sudan havaya geçen ıșın hızlanır ve normal çizgisinden uzaklașarak 

kırılır. 

Șekil 21. Ișık ıșınları yoğun bir ortama geçerken kırılırlar 

71

Su içerisindeki dalgıcın gözüne gelen ıșın, sudan (çok yoğun) havaya 

(az yoğun) geçen bir ıșın olacağından normalden uzaklașarak kırılırlar. 

Burada a açısı gelen ıșının normal doğrusu ile yaptığı açıyı, pise kırılan 

ıșının normal doğrusu ile yaptığı açıyı göstermektedir. Șekil 21'de 

görüldüğü gibi p açısı a 'dan büyüktür. Göz ancak kırılan ıșının 

doğrultusunda cismi görür. Bu durumda P noktasında bulunan hakiki cisim 

kırılan ıșınların doğrultusunda yani; O noktasındaymıș gibi görünür. O 

noktasında cisim hakiki konumuna göre hem daha yakın hem de daha büyük 

görünecektir. Dalgıçlar sualtında cisimleri %33 daha büyük ve 

%25 daha yakın görürler. Bu nedenle sualtında ölçü alınması gereken 

bazı çalıșmalarda ölçümler bir cetvel veya metre kullanılarak yapılır. 

Șekil 22. Su ortamından maske içerisindeki havaya geçen ıșık ıșınları 

kırılarak göze gelir. Sualtında %33 daha büyük ve %25 

daha yakın görülür. 

72

Sualtında Ișık ve Renk 

Deniz yüzeyine gelen güneș ıșınlarının suya girișlerini etkileyen 

çeșitli faktörler vardır. Bunların bașında yansıma gelir. Deniz 

bilimlerinde su yüzeyine gelen toplam ıșık ile yansıyan ıșık arasındaki 

orana albedo denir. Beyaz rengin albedosu 1'dir. Siyah rengin albedosu ise 

O'dır. Deniz yüzeyleri çoğu zaman siyah cisimler gibi davranırlar. Su 

rengi koyulaștıkça albedo sıfıra yaklașır. Gelen güneș ıșını deniz yüzeyine 

ne kadar dik ise ıșınların yansıması o kadar az olur, yani albedo 

düșüktür. Güneș ufka yaklaștığında ıșınlar deniz yüzeyine eğik geleceğinden, 

yansıma fazlalașır ve albedo 1'e yaklașır. 

Deniz yüzeyindeki dalgalar yansımayı arttırıcı bir etki yapar veya en 

azından ıșığın suya homojen bir șekilde girmesini önler.Dalga hareketleri 

deniz yüzeyinde konkav veya konveks yüzeyler olușturdukları zaman, aynı 

bir mercek gibi ıșınların kırılıp belli bir bölgede toplanmasına veya 

dağılmasına neden olurlar. Bu șekilde, dip yüzeyinde aydınlık-loș ritmik 

ıșık değișimleri olușur ( Șekil 23 ). 

Șekil 23. Dalgalardan ıșınların kırılması. Dip ritmik olarak 

aydınlık-karanlık görülür. 

Yayılma (Diffusion) 

Ișınlar su içerisinde asılı olarak bulunan küçük partiküllere çarparak 

yansır, yön değiștirir ve dağılırlar. Partiküllere çarparak yön değiștiren 

ıșın, diğer partiküllere de çarparak her yöne yayılmıș olur ( Șekil 24 ). 

73

Șekil 24. Bulanık suya giren ıșınların diffüzyonu. Ișınlar 

partiküllere çarparak yansır ve her yöne yayılır. 

Bulanıklılık (Turbidity) 

Su içerisindeki partiküller ıșınlan geri yansıtır ve yayılmasını 

önler. Bulanıklık, karasal kökenli kil boyutlu partiküller veya su 

ortamının kendi ürettiği ve plankton denilen mikroskobik canlılardan 

kaynaklanabilir. Planktonların yarattığı bulanıklık genelde 

yeșil-kahverengi, hatta kırmızı renklerde (red-tide) olabilir. 

Planktonların deniz suyunun artan sıcaklığı veya kirlilik etkisiyle 

anormal çoğalabilecekleri bilinmektedir. Bazı durumlarda planktonca 

zengin akıntılar berrak sular içerisine girer ve denizin içerisinde 

türbiditesi değișik seviyeler oluștururlar. Turbiditesi yüksek sular loș ve 

karanlık olur. Böyle bir su ortamında dalgıç aynı dalıș profili içerisinde 

bu tür seviyelere rastlayabilir. 

Absorbsiyon (Ișığın yutulması) 

Ișığın su ortamı içerisine giriși ve dağılımını etkileyen en önemli 

faktör ıșınların kendi enerjileridir. Güneș ıșınları bünyesinde tüm renkleri 

bulunduran beyaz ıșık șeklinde gözümüze görünür. Beyaz ıșık bir bașka 

ortama girip kırıldığı zaman tayf dediğimiz kendini olușturan renklere 

ayrılır. Kırmızıdan mor renge kadar ıșınlar, kendilerine özgün dalga 

boyları (X) olan dalga hareketleri ile yayılırlar. Tüm renkler bir arada 

olmasına rağmen her ıșın ayrı ayrı yayıldıkları dalga boylarına göre 

enerji tașırlar. Değișik ıșın dalga boyları, așağıdaki tabloda 

verilmiștir. 

74

Renk Dalga Boyu (λ) 

İnfraruj (kırmızı ötesi) 1.10 µm 

Kırmızı 0.80 " 

Turuncu 0.70 " 

Sarı 0,60 " 

Yeșil 0.50 " 

Mavi 0.40 " 

Ultraviole (morötesi) 0.30 " 

Ișınların dalga boylan küçüldükçe enerjileri, dolayısıyla 

yayılma-girme güçleri de artar. Buna göre en çok enerji tașıyan ıșınlar 

mavi- mor renklerdir. Bunun doğal sonucu olarak kırmızı ve turuncu 

renkler yüzeyde tutulurlarken mavi-mor ıșınlar daha derinlere doğru 

yayılırlar. Kırmızı ıșınlar 15 m'de absorbe olurlarken mavi ve mor ıșınlar 

250 m'ye kadar gidebilir. Ay ve güneș ıșıkları için de benzer durum 

söylenebilir. Aydan gelen ıșık sarı renkte olduğundan sahil kesimlerde en 

fazla 150 m'ye kadar inerken güneș ıșınları 250 m'ye ulașır. 

Șekil 25. Ișınların dalga boylarına göre su içerisinde 

derinlerle doğru yayılma özellikleri 

75 

Ișık ıșınları su içerisinde 

belli bir mesafe 

aldıktan sonra doğal olarak 

enerjilerini kaybederler 

ve absorbe olurlar 

(Șekil 25). Bu durum renklerin 

kaybolması ile kendisini 

belli eder. Özellikle 

organik moleküllerce zengin 

sular mavi ıșınları 

daha çok absorbe ettiklerinden 

bu suların berraklığı 

azalır ve ortamda 

yeșil rengin hakim 

olmasına neden olur . 

Pratikte dalgıç derinlere 

inerken, ortamda 

gittikçe gri-mavi ton 

renklerinin hakim olmaya 

bașladığını, hatta el veya

parmaklardaki bir çizikten çıkabilecek kanının mavi-lacivert renkte 

olacağını görür. Diğer yandan, daha ilk metrelerde absorbe edilen büyük 

dalga boylu ıșınlardan kırmızı ve turuncu renklerden sonra geriye kalan 

küçük dalga boylu yeșil-mavi renkler, denizlerin görünen rengini 

olușturur. Nitekim denizlerin ve gökyüzünün mavi rengi buradan 

kaynaklanır. Denizlerin rengi çevresel faktörlerin kontrolünde mavi 

kahverengi arasında değișir. Genelde ekvator bölgesindeki denizler 

mavi-lacivert, kutup bölgelerinde yeșil-mavi renktedir. Ancak kıyı 

bölgelerinde çevresel etkenlerin su rengini büyük ölçüde etkilediği 

günümüzde iyi bilinmektedir. Genel bir kaide olarak yeșil - kahverengi 

renkler, sudaki alg türü organizmalardan kaynaklanır. Bu durumda; 

mavi-lacivertleșme oranı gittikçe artan sularda mikro organizmaların 

azaldığı söylenebilir. 

SUALTINDA SES (Hidroakustik) 

Ses dalgaları herhangi bir cismin titreșmesi sonucunda olușan dalga 

hareketleridir. Ses dalgaları içerisinde bulunduğumuz hava ortamı 

tarafından iletilerek kulağımızdaki kulak zarını titreștirir. Bu șekilde 

gelen ses beynimiz tarafından algılanır. Ses dalgalarının bulundukları 

ortama göre yayılma hızları değișir. Ortam yoğunluğu ne kadar artarsa 

ses dalgalarının yayılma hızı da o kadar artar. Az yoğun (hava) ortamlarla 

mukayese edildiğinde yoğun ortamlar (su) sesi hem çabuk hem de daha 

kaliteli olarak iletirler. Bunun doğal sonucu olarak su içerisinde çok 

uzaklardan gelen sesleri duymak mümkündür. 

Hava içerisinde sesin yayılma hızı 365 m/sn'dir. Su içerisinde 

yayılma hızı, 1500 m/sn'dir. Buna göre su içerisinde ses havaya nazaran 

yaklașık 4 defa daha hızlı yayılır. Genel bir kaide olarak denizlerde 

tuzluluk, sıcaklık ve derinlik arttıkça, sesin yayılma hızı da artar. Ancak 

bu artıș algılama açıșından önemsizdir. 

Kulaklarımızın fizyolojik yapısı, hava șartlarında sesin geldiği yönü 

iki kulak arasındaki uyum farkı ile bulur. Gelen ses her iki kulak 

tarafından ayrı ayrı algılanırken, iki kulak arasındaki uyum-zaman farkı 

sesin geldiği yönü bulmamıza yarar. Su içerisinde ses yayılma hızı fazla 

olduğundan iki kulak arasındaki uyum-zaman farkı çok az olur ve bu 

durumda ses ile yön bulunması zorlașır. Dalgıçlar su içerisinde 

76

sesleri çok iyi duyarlar ancak sesin geldiği yönü bulamazlar. Pratikte su 

altında iken sesin geldiği yönü bulmak için 360° dönerek etrafı izlemek 

gerekir. 

77

BÖLÜM 5 

DENİZ BiLGiSi 

Su ortamlarının fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikleri dalgıçları 

doğrudan etkiler, Bu özellikler, dalıș emniyeti ve su altına uyum 

bakımından dalgıçların bilmesi gereken temel bilgiler arasında yer alır. 

Bunlar arasında denizlerde sıcaklık, tuzluluk, akıntılar, dalgalar ve 

rüzgarlar gibi değișken özelliklerin bilinmesi ön plana çıkar. Ayrıca, su 

ortamlarının genel dip yapısı, sualtı canlıları ve suların termal 

tabakalașma hareketleri hakkındaki temel bilgiler, dalıș planlarının 

yapılmasında ve uygulamasında çok önemli ve yararlı yer tutar. 

DENİZLERDE SICAKLIK ve TUZLULUK 

Deniz biliminde denizlerin ilk 100 m'lik derinliği yüzeysel tabaka 

olarak kabul edilir. Güneș ıșınları, atmosferik ısı değișimleri, rüzgarlar 

ve buharlașma gibi deniz suyu sıcaklığını doğrudan etkileyen en önemli 

etkenler, yüzey suları denilen bu kısımda gerçekleșir. Sıcaklık 

(temperature) ve tuzluluk (salinity) deniz suyunun değișmez özelliklerini 

oluștururlar. Tuzluluk, bazı okyanus akıntılarının olușması, suyun 

yoğunluğu ve donma sıcaklığı gibi deniz suyunun birçok fiziksel ve 

dinamik özelliklerini belirleyici rol oynar. Nehirler ve yağmurlar denizin 

tuzluluğunu azaltıcı etki yaparken, buharlașma ise arttırıcı etki yapar. 

Kızıldeniz ve Umman denizi gibi subtropik bölgelerde buharlașma fazla 

Șekil 26. Akdenizde yüzey tuzluluk 

eğrileri dağılımı 

78 

olduğundan, bu denizlerde tuzluluk 

fazladır. Tuzluluk günlük meteorolojik 

etkilerle değișmez. Değișse bile farklı 

yoğunluklarından kaynaklanan deniz 

suyunun dikey hareketleri ile çabucak 

karıșıp homojen hale gelir. Akdeniz’in 

yüzey sularında tuzluluk batı 

kesimlerde %0.36-0.38, doğu 

kesimlerde ise %0.36-0.40 (litrede 

36-40 gr) arasındadır (Șekil 26). 

Ancak bu rakamlar kıș ve yaz 

aylarında değișebilir. Mevsimsel 

tuzluluk değișimleri %10 civarındadır.

Denizlerin yüzey suları ile derin sulan arasında sıcaklıkları 

farklıdır. Yüzey suları çok miktarda güneș ıșınlan etkisinde kalır. Bu 

nedenle deniz suyunun gece-gündüz ve mevsimsel sıcaklıkları farklıdır. 

Bu fark okyanuslarda 28° ile -1° C arasında değișir. Ortalama 17.5° C'ye 

sahip olan okyanus sularının sıcaklığı -2 ile 28° C arasındadır. Akdeniz 

bölgesinde yaz ve kıș aylarına göre denizsuyu sıcaklıkları (Șekil 27) de 

verilmiștir Buna göre yaz aylarında denizsuyu sıcaklığı doğu Akdeniz 

bölgesinde 28° C'ye ulașırken kıș aylarında 16° C ye kadar düșmektedir. 

Șekil 27. Akdenizde yaz ve kıș mevsimi ortalama su sıcaklık dağılımı 

Sahil kesimlerinde günlük sıcaklık değișimleri 2°-3° C arasındadır. 

En belirgin yıllık değișimler ise ülkemizde Karadeniz bölgesinde 10-20°C'ye 

ulașır. Akdeniz’de İskenderun-Kıbrıs-Rodos hattı batısında sıcaklık 

değișim miktarı 15-20° C, bu hattın doğusunda kalan bölgelerde 20-25° C 

arasındadır, «aradenizde bu değerler 10-15° C' dir. Derinliğe bağlı 

sıcaklık azalmaları özellikle Akdeniz’de azdır. Pratikte dalgıçlar, 

kullanacakları elbise ve kurșun kemerleri için bulundukları bölge ve 

denizlerin sıcaklığı ve tuzluluğu hakkında genel bir bilgiye sahip 

olmalıdır. 

AKINTILAR (Currents) 

Denizlerde akıntılar en önemli kütlevi su hareketleridir. Rüzgar, 

tuzluluk ve sıcaklık, Gel-Git olayları, Boğazlar ve Dalgalar 

akıntıların olușmasının en belirgin nedenleridir. Bu akıntılar dünyanın 

bazı yerlerinde çok belirgindir. 

79

Rüzgar Akıntıları 

Rüzgarlar genelde yüzey akıntıların olușmasına neden olur. 

Dünyamız ekvatordan itibaren 30° kuzey ve 30° güney enlemler 

arasında alize rüzgarlarının etkisindedir. Dünyanın doğudan batıya doğru 

olan dönme yönüne dik olarak esen ekvator (alize) rüzgarları büyük yüzey 

akıntıları oluștururlar (Șekil 28). Rüzgarların etkisinde olușan bu 

akıntılar kuzey yarımkürede soldan sağa doğru, güney yarımkürede 

sağdan sola doğru hareket eder. 

Șekil 28. Ekvator bölgesinde dünyanın dönme etkisi ile olușan 

önemli akıntı yönleri 

Tuzluluk ve Sıcaklık Akıntıları (Thermohalin currents) 

Su sıcaklığı ve buna paralel olarak tuzluluk miktarlarındaki 

değișimler okyanuslarda özellikle yoğun ve soğuk dip akıntılarının 

olușmasına neden olur. Kutuplarda soğuyarak hacmi küçülen sular dibe 

iner ve ekvatora doğru hareket eder. Soğuk dip akıntıları, ısınan ekvator 

bölgesinde genișleyerek yükselir, yüzeye çıkar ve yüzeyden kutuplara 

doğru hareket eder. Bu büyük boyutlardaki su akıntılarının dalgıçları 

etkilemesi söz konusu değildir. Gel-git, boğaz ve dalga akıntıları dalıș 

ortamlarını daha çok etkiler. 

Akdeniz, Cebelitarık Boğazı ile Atlantik Okyanusuna bağlı bir tali 

deniz görünümündedir. Bu iki denizin su yoğunluklarının farkından dolayı 

olușan termohalin akıntılar, gel-git ve dünyanın dönme etkisi ile 

yaklașık 200 m kalınlığında az yoğun bir su tabakası halinde bu boğazdan 

80

Șekil 29. Akdeniz ve Karadeniz’de görülen 

önemli akıntı yönleri 

81 

Akdeniz’e girer. Bu kalınlığın 

altında ise tuzlu Akdeniz 

suları Atlantik’e doğru akar. 

Kuzey Afrika sahilleri boyunca 

ilerleyen akıntı, İskenderiye ve 

İsrail açıklarından kuzeye 

yönelerek İskenderun 

Körfezine ulașır. Buradan 

batıya yönelir ve Mersin 

Antalya çizgisini izleyerek 

Girit’e ulașır (Șekil 29). Bu 

akıntı Akdeniz’de izlenen ve 

denizle ilgisi olanlarca bilinen 

tipik su hareketidir. 

Gel-Git Akıntıları (Tidal currents) 

Güneș, dünya ve ay uzay boșluğunda karșılıklı olarak birbirlerini 

çekerler. Dünya güneș etrafında 24 saate bir döner. Güneș çekimini 

dengeleyen bir hızda ve bir yörüngede yer alan dünyanın, güneșe olan 

uzaklığına göre mevsimlerin olușması gerçekleșir. Ay da aynı șekilde 

dünya etrafında döner. Ancak bu dönmenin hızı 24,50 saattir, buna ay 

günü denir. Ay ve Güneșin çekim kuvveti etkisinde kalan dünyada hareket 

edebildikleri için en çok su kütleleri (denizler) bu çekimin etkisinde kalır. 

Gel-git olayı Ay ve Güneșin Dünya üzerine yaptıkları çekim etkisi sonucu 

olușan su hareketidir (Șekil 30). 

Düzenli olarak olușan bu hareketlerden seviye yükselmesine gel 

alçalmasına git denir. Okyanuslar ve ekvatoral denizler ay çekim 

kuvvetinden en çok etkilenen bölgelerdir. Çekim etkisi deniz sularının 

yükselmesine neden olur. Ay ve güneș aynı doğrultuda bulundukları zaman 

çekim en fazla olacağından gel-git boyutları maksimuma ulașır. Gel-git 

olayının peryodu ve șiddeti Güneș ve Ayın dönme peryotlarına ve denizin 

dip yapısına bağlı olarak değișir. 

Coğrafi bölgesine göre karalarla çevrili iç denizlerde gel-git 

sırasında denizin alçalıșı ve yükseliși 10 cm ile 1 m arasında değișebilir. 

Türkiye’nin Akdeniz kıyılarında bu rakam 10-20 cm arasındadır. Kuvvetli 

gel-git'ler büyük okyanus kıyılarında geniș kıta sahanlığı olan sahil ve 

boğazlarda görülür. Örneğin Manș denizinde, Hürmüz boğazında deniz

yükselmesi 5 m' yi bulur. Bu bölgelerdeki bazı iç koylarda ve kapalı 

denizlerde gel-git seviye miktarı daha da yüksek olabilir. Örneğin bu 

rakam, Kalifornia Körfezinde 12.3 m. , Kanada'nın Fundy Körfezinde 19.2 m. 

ve Fransanın Granuille Bölgesinde 16.1 m. olarak kaydedilmiștir. 

Șekil 30. Ay ve Güneș çekimi ile gel-git olayının gelișmesi 

Gel-git peryodları günde bir, iki veya düzensiz olmak üzere üç 

șekilde gerçekleșebilir. Örneğin; Meksika körfezinde gel-git günde bir 

defa gerçekleșirken, Fransa'nın atlantik kıyılarında günde iki defa 

gerçekleșir. Olayın șiddetli yașandığı bölgelerde gel-git șiddetli bir dalga 

hareketi ile bașlar ve yükselen su akıntısı gel-git peryodu süresince 

sahile doğru akar. Gel-git olayının en büyük etkileri bir boğaz ile açık 

denizlere bağlanan iç denizlerde yașanır. Suyun yükselmesi veya 

alçalması sırasında boğazda șiddetli akıntılar meydana gelir. Akıntı 

gel-git peryodu dıșında da devam edebilir. Akıntıların akıș hızı, bölgesine 

göre çok yavaș 5 m/sn, șiddetle hissedilen bölgelerde 250 m/sn ulașır. 

Gel-git olayları sırasında su ortamı değișir ve aynı zamanda sualtı 

görüș mesafesinde ani değișikliklere neden olur. Dalgıçların bölgesel 

gel-git miktarları, peryodları ve olușabilecek akıntılar hakkında bilgi 

sahibi olmaları gerekir. 

82

Boğaz Akıntıları 

Boğazlar, denizler arası ilișkiyi sağlayan geçitlerdir. Bu geçitlerde 

olușan akıntılar bașlıca iki faktörün kontrolündedir. Bunlardan birincisi 

iki deniz arasındaki su bilançosu farkı, diğeri ise boğazın șekli derinliği 

ve pürüzlülüğüdür. Genelde boğaz akıntıları birbirine ters yönde olan iki 

akıntı sisteminden olușur. Bunun tipik bir örneği İstanbul Boğazıdır. Akdeniz- 

Marmara yönünden gelen yoğun sular dipten Karadeniz’e doğru akarken, az 

yoğun Karadeniz suları yüzeyden Marmara’ya doğru akar (Șekil31). 

MARMARA DENİZİ KARADENİZ 

Șekil 31 İstanbul Boğazı dip yapısı ve akıntıları. Az tuzlu Karadeniz 

sulan üstten Marmara’ya doğru akar 

Birbirlerinden dar boğazlarla ayrılmıș denizlerin su bilançoları 

farklı ise bu durum deniz seviye farklılığına neden olur. Nehirlerden az 

su gelmesi ve buharlașma gibi nedenlerle, denizin biri diğerine nazaran su 

kaybına uğruyorsa seviye kaybeder. Bu durumda boğazlardan düșük 

seviyeli denize doğru akıntı olur. İstanbul Boğazı buna yine tipik bir örnek 

teșkil eder. Zira; Akdeniz’in su bilançosundaki eksiklik nedeniyle 

Karadeniz'e göre yılda 3 m seviye kaybettiği hesaplanmıștır. 

Dalga Akıntıları 

Açık denizde olușan rüzgar kökenli dalgalar ve akıntıların kıyıdaki 

etkileri çok önemlidir. Dalgalar sahile vurdukları zaman belli bir sığlığa 

gelir ve sonra kırılırlar. Gelen su kırılma bölgesinden itibaren tașınarak 

sahil boyunca bir hareketin doğmasına neden olur. Suyun bir kısmı 

köpüklenme zonunun altında, bir kısmıda sahil boyunca hareket eder. 

Düzgün sahillerde olușan sahil boyu su hareketine "sahil boyu akıntısı" 

denir. Sahil boyu gelișen akıntılar uygun yerlerde birikerek tekrar denize 

83

doğru yönelir. Buna" rip akıntısı" adı verilir (Șekil 32). Bazı sahillerde rip 

akıntılarının șiddetli olduğu unutulmamalıdır. 

Șekil 32. Sahil ve rip akıntıları. Sahile yandan esen rüzgar küçük ölçekte 

kıyı akıntılarının olușmasına neden ölür 

Pratikte dalgıçların bulundukları dalıș ortamının bölgesel ve yöresel 

akıntı özelliklerini bilmeleri gerekir. Dalıș planları bu özellikler göz 

önüne alınarak hazırlanmalı ve uygulanmalıdır. Akıntının mevcudiyeti 

özel dalıș planlarının yapılmasını gerektirir. Genel bir kaide olarak 

akıntılı ortamlarda dalınmaması tavsiye edilir. Ancak pratikte hızı ne 

olursa olsun daima akınlarla karșılașılır. Bu durumda șu kaidelere uyulur; 

1 - Dalıșa daima akıntıya karșı bașlanmalı ve mümkünse akıntısız 

bir çıkıș yeri belirlenmelidir. 

2 - Tekne dalıșlarında teknenin burnu akıntının geldiği yönü gösterir. 

Suya tekne demirinin ipine yakın yerde girilir ve ipe tutunarak 

dibe inilir. 

3 - Akıntıya karșı bașlayan dalıșın sonuna doğru dalgıç akıntıyı 

arkasına almalıdır. Bu șekilde yorulmadan çıkıș yerine ulașılmıș 

olur. 

4 - Akıntılı bir ortamda açık denize çıkıș yapılmıș ise, akıntı yönüne 

dik olarak kıyıya doğru yüzerek çıkıș yapılmalıdır. 

5 - Akıntıya kapılıp tekneyi kaçırmamak için çıkıș noktasının 

teknenin ön tarafında olmasına dikkat edilmelidir. 

6 - Akıntılı ortamlara teknelerden yapılan dalıș sırasında tekneyi 

sevk ve idare edebilecek bir kișinin teknede kalması önemli bir 

tedbirdir. 

84

Eğer göllerde veya baraj göllerinde dalıș yapılacaksa su hareketleri 

ve dip yapısı önceden mutlaka bilinmelidir. Bu ortamlarda beklenmedik 

girdap, ters akıntı veya dip akıntıları ile sıkça karșılașılır. Nehir 

yataklarında ağaç gövdesi, dal, eski tel parçaları ve görüntüyü 

maskeleyen organik döküntüler dalıșı tehlikeye sokar. Tatlı su 

ortamlarındaki dalıșlar daha çok dikkat ve daha ince planlama gerektirir. 

DALGALAR 

Deniz yüzeyinde olușan periyodik su hareketleridir. Gemiler, su 

yapıları ve insanlar için daima tehlike oluștururlar. Dalgıçların dalga ve 

özelliklerini her yönü ile bilmelerinde büyük yararlar vardır. 

Șekil 33. Dalga olușumunu tanımlayan geometrik boyutlar 

Dalga üç boyutu ile tanımlanır. Bunlar ; Dalga Yüksekliği (H), Dalga 

derinliği (h) ve Dalga boyu (L) dir (Șekil 33). Dalgaların ardarda iki 

tepesinin belli bir noktadan geçiș süresine dalga periyodu (T) denir. Bir 

dalganın boyu (L) ve periyodu (T) bilinirse o dalganın hızı (V); 

V= L/T (cm / sn) 'den hesaplanabilir. 

Bir dalganın tepesi ile çukur bölümü arasındaki mesafeye dalga 

yüksekliği (H) denir. Dalga yüksekliği dalga boyuna göre artıkça dalga 

kırılmaya doğru meyleder, öyle ki; H/L oranı 1/7 den büyük olduğu zaman 

dalga kırılmaya bașlar. Bunun ișareti de dalga tepeciklerinin köpürmeye 

bașlaması ile belli olur. Dalgalarla ilgili araștırmalar, dalga hızlarının 

dalga yüksekliğine bağlı olmadığını fakat, dalga boyu ve peryodun 

arttıkça, hızın da arttığını göstermiștir. Dalga hareketi içerisinde su 

85

zerrecikleri dairesel bir yörüngede dönerler. Bu dairesel yörüngenin çapı 

dalga yüksekliği (H) kadardır (Șekil 34). Derine inildikçe dairesel 

yörüngelerin çaplan küçülür. Dalga boyunun yarısı derinliğe ulașıldığında 

dalgadan kaynaklanan dairesel hareketler hissedilmez. Yani dalganın 

etkisi bu derinlikte biter. Örneğin; 10 m dalga boyu olan bir dalganın 

etkisi 5 m derinlikten itibaren hissedilmez. 

Su derinliği ile 

dalga șekilleri ara- 

sında ilișki vardır. 

Eğer su derinliği 

dalga boyunun yarısından 

fazla ise 

"Derin su dalgası" 

buna karșın derinlik 

dalga boyunun 1/20 

den az ise "Sığ su 

dalgası" olușur. Sığ 

su dalgalarının en 

bariz özelliği ze- 

Șekil 34. Dalga Yayılma mekaniği ve dalgaların etki derinliği minden etkilenir 

olmalarıdır. 1/2 ile 1/20 arasındaki kesimde "Geçiș dalgaları" olușur. 

Dalgalan olușturan kuvvetler dalgaların șekil ve davranıșlarını 

etkileyen en önemli nedenleri olușturur. Bunlar sırasıyla; rüzgar 

dalgaları, iç dalgalar, duran dalgalar ve afet dalgalarıdır. Bunlardan iç ve 

duran dalgalar, açık denizlerde suların yoğunluk farklılıklarından, 

atmosferdeki ani basınç değișikliğinden veya fırtına sonrası sakin 

dönemlerde olușur. Olușan bu dalgaların boylan oldukça uzundur ve dikey 

hareketler hakimdir . Afet dalgaları ise deniz diplerinde olușan deprem 

heyelan veya kasırga önünde olușan, boyları 4-7 m yüksekliğe erișen hızlı 

dev dalgalardır (tsunami). Bunlar arasında dalgıçları doğrudan 

ilgilendiren en önemli dalgalar rüzgar dalgalarıdır. 

Rüzgar Dalgaları 

Deniz yüzeyinden esen rüzgar enerjisinin bir kısmını deniz yüzeyine 

olan sürtünme ile harcar. Deniz yüzeyinde kaybedilen bu enerji kendini 

dalga hareketleri șeklinde gösterir. Önce dalga boyu 1.73 cm den küçük 

"Kapiller Dalga"lar olușur. Kapiller dalgalardan sonra "Gravite Dalgaları" 

86

olușur. Bunların dalga boyu 1.73 cm'den büyüktür ve yerçekimi 

kontrolünde hareket ederler. Önce olușan bu küçük dalgalar rüzgarın 

hızına, esme süresine ve esme mesafesine bağlı olarak gelișip 

büyürler. Deniz yüzeyinde değișik hızla esen bir rüzgardan tam bir dalga 

olușabilmesi için gerekli süre ve mesafeler așağıda tabloda verilmiștir. 

Doğal olarak, dalga yükseklikleri ve periyodları rüzgar hızına bağlı olarak 

gelișir ve șiddetlenir. 

Örneğin ; 5.1 m/sn hızla esen bir rüzgarın tam bir dalga 

olușturabilmesi için en az 2.4 saat ve 18.5 km lik mesafeden esmesi 

gerekir. 

Rüzgar hızı 

(m/sn) 

Esme Mesafesi 

(km) 

Esme Süresi 

(saat) 

Ortalama peryod 

(sn) 

87 

Ortalama dalga 

boyu (m) 

Ortalama dalga 

yüksekliği (m) 

5.1 18.5 2.4 2.9 8.5 0.27 

10.2 140 10 5.7 32.9 1.5 

15.3 520 23 8.6 76.5 4.1 

20.4 1320 42 11.4 136 8.5 

Tablo 2. Rüzgar hızı, esme mesafesi ve esme süresi arasındaki ilișki 

Fırtına merkezlerinde" Deniz " tabir edilen șekilsiz ve düzensiz 

dalgalar olușabilir. Rüzgarın durduğu bölgelerde gelișen bu belirsiz 

dalgalar yavaș yavaș tam dalgalara dönüșür. Birlikte hareket ederler ve 

kopuk ve kırılma olmaksızın düzenli bir șekilde ilerlerler. Yuvarlak 

tepeleri ve kavisli çukurları vardır. Düzenli olan bu dalgalara Ölü deniz 

dalgaları veya Solagan adı verilir. Bu dalgalarda su nakli yoktur, dikey 

hareketler vardır. Denizlerde yayılan bu tip bir dalga uzun mesafeler 

kat edebilir. Dalga hareketi sırasında su zerrecikleri dikey yönde ve 

dairesel olarak hareket eder. Bu dairelerin çapı derinlere indikçe küçülür. 

Dalga boyunun yarısı kadar derinlikte çap % 4'e iner ve pratikte burada 

dalga hareketi mevcut olmaz. 

Rüzgarın etkisiyle olușan son dalga șekli "Çatlayan Dalgalar" dır. 

Sahile yakın yerlerde olușan bu dalgalar kırılarak köpürürler. Burada su 

zerrecikleri artık dairesel hareket etmeyip sahile doğru ilerler. Sığ 

sulara ulaștığında dalganın periyodu hariç diğer boyutları değișir. Dalga 

boyu kısalır, dalga derinliği azalır ve bu azalıș derinlik dalga boyunun 

yarısına gelinceye kadar devam eder. Dalga boyuna eșit derinliğe 

ulașıldığında dalga dairesi dibi yalamaya bașlar ve alt kısım hızını

kaybederek yavașlar. Bu sırada tepe kısmı ilk hızı ile hareketine devam 

ettiğinden, önce dalganın yüksekliği artar, sonra tepe kısmı parçalanarak 

tabana doğru dökülmeye bașlar. Dökülen su dalga çatlamasının 

bașlangıcıdır ve bundan sonra köpürme ve türbülans bașlar. Köpükler 

içerisinde sahile vuran su dönüș sırasında tekrar gelen dalgaların 

altından veya rip akıntıları șeklinde denize geri döner. 

Sahile vuran dalgaların tepe șekilleri sahilin dip yapısına göre 

çeșitli șekillerde olabilir ; 

a - Tepe üstü uçușan dalga; Bu tip dalgalar çok az meyilli veya düz 

sahillerde oldukça yüksek șekillerde olușurlar. Dalgalar sahilden oldukça 

uzakta uçușmaya dökülmeye ve parçalanmaya bașlar. Geniș surf alanları 

oluștururlar ve dalga enerjileri tüm geniș alana yayılmıștır. Türbülanslı 

ve akıntılı ortamlar olușturur. 

b - Tepesi parçalanan dalga; Bu tip dalgalar enerjilerini çabuk ve 

gösterișli bir șekilde tüketirler. Meyilli dip yapısına ișaret eder. Dalga 

sahile yaklașınca tepeler kısa mesafede köpürerek dökülmeye ve 

parçalanmaya bașlar. 

c - Tepesi kaybolan dalga; Çok meyilli dip yapısına ișaret eder. Dalga 

yükseklikleri fazla değildir. Tepeler köpük olușturmazlar. Dalga adeta 

sahile vurup geri döner. 

d -Ölü dalga tepeleri ; Dike yakın meyilli dip yapısına ișaret eder. 

Deniz inip kalkan bir çalkalanma görünümündedir. 

Dalga tepeciklerinin bazı sahillerde uzakta bir yerlerde döküldüğü, 

sonra tekrar olușarak sahilde tekrar döküldüğü görülür. Bu durum ilk 

dökülme yerinde topuk tabir edilen bir sığlığın oluğuna ișaret eder (Șekil 35). 

Dalgalar genelde sahile paralel olarak yaklașır. Ancak sahildeki girinti, 

çıkıntı șeklindeki sahil çizgisi değișimleri karșısında birtakım yön 

değișikliğine uğrarlar. Konverjan veya diverjan bükülme denilen bu 

olaylarla, dalga șiddeti burunlarda artar, koylarda ise azalır (Șekil 36). 

Șekil 35. Sahilde görülmeyen deniz içi yükseltilerde 

(topuk) dalga kırılması ve olușan kıyı akıntıları 

88

Dik burunlara belli bir açı ile gelen dalgalar burada kırılarak 

(diffraction) yön değiștirir (Șekil 37). Bu durumda burunların hemen 

arkasında dalgasız sakin alanlar olușur. Dik sahillerde dalgaların geri 

yansıması durumunda oldukça çalkantılı deniz bölgeleri olușur. Dalıș 

mahalline gelindiğinde bu gözlemlere dayanarak dalgıçlar dalmadan önce 

sahillerin dip yapısı ve dalgaların muhtemel hareketleri etkileri hakkında bir 

bilgi sahibi olurlar. 

Șekil 36. Dalgaların kıyı yapısına göre açılarak (Diverjan) 

veya kapanarak (Konverjan) yön eğiștirmesi 

Pratikte dalgıçlar dipten sahile doğru yaklaștıklarında önce dalga 

etki derinliğine ulașırlar ve dalgayı hissederler. Sahile yaklaștıkça ileri 

geri hareketlerin etkisine girerler. Ortamda görüntü azalır ve tutunmak 

zorlașır. Bu durumu önceden kestirip hazırlıklı olmak veya çıkıș noktasını 

bu tür etkilerden uzak yerlerden seçmek gerekir. 

Șekil 37. Dalgaların kayalık burunlara 

çarparak kırılması 

89

DALIȘTA GiRiȘ VE ÇIKIȘ NOKTALARI 

Dalıș ortamı dikkatlice incelendikten sonra dalgıçlar ilk iș olarak 

suya giriș ve çıkıș noktalarını tespit ederler. Bu tespit ișleminde șu 

noktalara dikkat edilir; 

a - Giriș ve çıkıș noktalarının fiziksel yapısı ; Giriș tüm dalıș 

malzemeleri ile kolayca erișilebilen bir noktada seçilmelidir. Giriș 

noktasının tașlık, kayalık, yosunlu, kaygan v. b gibi özellikleri gözden 

geçirilir. Görüș mesafesi kısıtlı sularda belirtilen özelliklerin ve su 

derinliğinin tespiti zordur. Giriș noktası özellikleri araștırılırken çıkıș 

noktasının yeri için de aynı gözlemler yapılır. Tekne çıkıșlarında tekne 

yüksekliğine dikkat edilmelidir. 

b - Dip yapısı ; Su altında dalga tesirli kayalık zeminler dalgıçlar 

için tehlikelidir. Balçık, eski kazıklar, tekne ve cam parçaları dalıșı 

olumsuz etkileyebilecek faktörlerdir. 

c - Deniz canlıları; Dibe tutunarak yașayan deniz kestaneleri, dikenli 

yıldızlar, tırtıllar ve dikenli likenler gibi canlılar dalama veya batma 

halinde dalgıçlara zor anlar yașatırlar. Ayrıca sancı dolama yosun ve 

bitkilere dikkat edilmelidir. 

d - Su hareketleri ; Akıntı, girdap ve dalga giriș ve çıkıșları olumsuz 

etkiler, özellikle șnorkelle yüzülmesi gereken mesafe varsa bu etkiler 

öncelikle incelenmelidir. Dalga etki derinliğinden bir an önce ayrılmalı 

veya ani etkilerine hazırlıklı olunmalıdır. 

Bölgesel özellikler daima ön planda tutularak giriș ve çıkıșlarda 

bölgeyi iyi bilen tecrübeli dalgıçların önerileri ve uygulama șekilleri 

dikkatle izlenmelidir. 

TERMAL TABAKALAȘMA (Thermocline) 

Denizlerin sıcaklığı bunların ısınma ve soğumasını zıt yönlerde 

etkileyen faktörlerin etkisindedir. Denizlerin sıcaklığını kontrol eden en 

önemli etken güneș ıșınlandır. Ișınların önemli bir kısmı denizler 

tarafından soğurulur. Deniz sularında ısı kaybına neden olan bașlıca 

etkenler; buharlașma ve atmosferik ısı akıntılarıdır. Isınan denizler 

mevsimine göre kendisi ısı veren bir kaynak șekline dönüșebilir. 

Denizlerin verdiği ısı miktarı yüzey sularının sıcaklığına ve havanın nem 

90

miktarına bağlıdır. Havanın nem miktarı ne kadar düșük ise denizlerden 

atmosfere verilen ısı miktarı o kadar artar. Denizlerin sıcaklık kaybının 

en önemli etkeni buharlașmadır. Öyle ki; denizler sıcaklıklarının yarısını 

buharlașma yolu ile kaybederler. 

Suyun yoğunluğu sıcaklığına bağlı olarak değișir. Su molekülleri 

soğudukça kristalleșme eğilimine gireceklerinden su ağırlașır. Örneğin 

20°C'de yoğunluğu 0.998 gr/cm 3 gelen suyun sıcaklığını 0°C'ye 

indirdiğimiz zaman yoğunluğu 0.999 gr/cm 3 olur. Bu durumda gittikçe 

soğuyan su ağırlașarak dibe doğru yönelir. +4°C'de su en yoğun haline 

gelir. Donma noktasında su molekülleri arasında olușan boșluklar 

nedeniyle su-buz dönüșümünde yoğunluk birden düșer. Nitekim buzun 

yoğunluğu 0.91 gr/cm 3 'dir ve su üstünde yüzer. 

Denizlerin kazandığı ve kaybettiği ısı miktarı her denizde aynı 

değildir. Bazı denizler ısınırken bazıları soğur. Ekvatordan kuzeye doğru 

25'ci enleme kadar olan bölgelerde denizler ısınırken daha kuzeydekiler 

soğur. Bu nedenle iki bölge arasında güneyden kuzeye sıcak su akıntıları 

olușur ve bu șekilde denizlerarası ısı alıșveriși gerçekleșir. 

Termoklin 

Muhtelif derinliklerde meydana gelebilen soğuk su tabakasıdır. Bu su 

tabakaları hem denizlerde hem de göllerde olabilir. Deniz ve göllerde 

termoklin oluș nedenleri aynı olmakla beraber boyutları ve etkileri biraz 

değișiktir. 

Denizsuyu Sıcaklığı (°C) 

Șekil 38. Deniz suyu sıcaklıklarının derinliklere göre 

mevsimsel değișimleri. En belirgin değișimler yaz 

aylarında olmaktadır. 

91

a) Denizler; Doğal olarak güneș ıșınlarından etkilenen denizlerin 

yüzey suları daha çok ısınır. Yüzey suları ısındıkça daha derindeki soğuk 

sular ile aralarında sıcaklıkları farklı iki tabaka olușur. Buna termal 

tabakalașma (thermocline) denir. Yüzey sularında en bariz sıcaklık 

değișimleri yaz aylarında olduğundan termal tabakalașma ençok bu 

aylarda belirginleșir. Sakin ve çabuk ısınmıș sularda tabakalar arası 

sıcaklık farklılıkları fazladır. Șekil 38'de Fransa kıyılarında yapılan 

deniz suyu sıcaklık ölçümleri verilmiștir. Burada ağustos ayına ait eğri 

dikkat çekicidir. Zira deniz yüzeyinden derine doğru ilk 50 m'de sıcaklık 

değișimi 12-13 °C'yi bulmaktadır. Tropik bölgelerde termal 

tabakalașmanın 15 m derinliğe kadar kadar yükseldiği görülmüștür. 

Doğal olarak sıcak yüzey suları az yoğun olduklarından, yüzeyde bir 

tabaka oluștururlar. Soğuk sular ise dipte bir tabaka halinde bulunur, iki 

tabaka arasında kendisini 10-15 °C'ye varan ani sıcaklık düșüșleri ile 

belli eden sınır bulunur. Mevsim sonunda suların soğuması ile birlikte su 

yoğunluğu artmaya bașlar. +4°C 'de su en yoğun halindedir. Yoğunlașan su 

yavaș yavaș dibe doğru hareket etmeye bașlar ve termal tabakalașma 

sınırı gittikçe daha derinlere doğru iner. Bu arada olușan dikey 

konveksiyonel akıntılar sıcak-soğuk su karıșımını sağlar. Mevsimsel 

dalga hareketleri ve akıntılarda karıșıma yardımcı olur. 

b) Göller; Tatlı su ortamları denizlere göre rüzgar ve akıntı 

yönünden daha sakin olduklarından termal tabakalașma bu ortamlarda 

daha fazladır. Ancak soğuk mevsimlerde göl yüzeylerinin buz tutması ile 

yüzey sulan daha soğuk hale gelir. Bu durumda soğuk su tabakası yüzeyde 

sıcak su tabakası derinlerde bulunur, ilkbaharla birlikte göl yüzey suları 

ısınır ve rüzgar ve dalgaların etkisiyle sular karıșarak sıcaklık yönünden 

homojenleșir. Yaz aylarında rüzgarların kesilmesi ve güneș ıșıması ile 

birlikte termal tabakalașma bașlar. Bu süreçte sıcak yüzey suları ile 

soğuk dip suları arasında karıșma olmadığı için, göl dibi ortamı 

oksijensiz kalır. Bu durum bitki ve canlı artıklarının çürümesine ve bunun 

sonucu olarakta H2S .CH4 S02 gibi zehirli gazların ortaya çıkmasına 

neden olur. Bu gazların ortaya çıkması ve oksijen azlığı nedeniyle dip bir 

yandan çoraklașırken, diğer canlılar oksijenin bol olduğu yüzeye doğru 

akın ederler. Bu nedenle; yaz aylarında göl yüzey sularında yosun ve 

plankton fazlalașır. Bu durum dalgıçların görüș mesafesini ve 

hareketlerini olumsuz etkiler. Sonbaharın gelmesiyle güneș ıșıması azalır 

ve rüzgarların etkisiyle göl suları tekrar birbirleriyle karıșmaya bașlar. 

Bir göl ortamının șematik kesiti Șekil 39 'da verilmiștir. 

92

Pratikte dalgıçlar göl dalıșlarını kıș veya ilkbahar aylarında 

yapmalıdır. Dalıșların yaz devresinde yapılması durumunda termoklinlere, 

zehirli su tabakalarına ve düșük görüș mesafesine dikkat edilmelidir. 

SUALTI CANLILARI 

Șekil 39. Göl ortamı ve muhtemel termoklin seviyesi, 

(fotik zon: ıșık alan bölge, litoralzon : kıyı 

bölgesi) 

Sualtında yașayan canlılar kabaca bitkiler, omurgasızlar ve balıklar 

olmak üzere uç büyük gruba ayrılırlar. Her grubun içerisinde insan için 

zararlı veya zararsız türler vardır. 

Hareket edebilen sualtı canlılarının büyük bir kısmı zararsız ve 

korkaktırlar. Bu yüzden her turlu ses, ıșık ve hareketten etkilenirler 

uzaklașmaya, saklanmaya veya kapanmaya çalıșırlar, intikam ve öç alma 

duyguları yoktur. Her canlı gibi tehdit hissettikleri zaman korunma 

mekanizmalarını harekete geçirirler. Nitekim; su içerisinde canlılar 

tarafından ısırma veya sokmalarından kaynaklanan yaralanmaların büyük 

çoğunluğu canlıların insana doğrudan saldırmasından çok kendisini 

savunması sonucunda olușmuștur. Bu yaralanmalar en çok bir deniz 

kestanesinin üzerine basma, bir vatoz veya trakunyanın üzerinde yürüme 

veya kovuktaki bir mürenin ısırması șeklinde ortaya çıkmaktadır. 

Unutulmaması gereken bir nokta da, sualtı canlılarının saldırıları kara 

hayvanlarından daha tehlikelidir. Genel bir kaide olarak dalgıçlar sualtı 

canlılarına dokunmadan hareket ederler. Hareket sırasında zeminde 

yașayan canlılara sürtünmemek, kovuklarda yașayan canlıları rahatsız 

etmemek gerekir. Dalgıçlar, sualtı canlılarını tanıdıkça doğal olarak 

93

unlardan gelebilecek zararları öngörerek hareket ederler. Genel olarak șu 

önlemlere uyulmalıdır ; 

a ) Elbiseler daima bașlık ve eldivenle birlikte giyilmelidir. 

b ) Bölgede yașayan zararlı canlıları tanımalı ve ona göre hareket 

edilmelidir. 

c ) Bilinmeyen ve tanınmayan tipte bir canlıya yaklașmak veya 

üzerine avlamak amacıyla bıçak veya zıpkın ile gitmek tehlikeli 

olabilir. 

d ) Dalgıç bulunduğu yeri, zemini ve canlıları inceleyerek hareket 

etmelidir. Bunun için nötr yüzerlik sağlanmalıdır. 

e ) Üzerinde zıpkınla avlanmıș balık, böcek veya ahtapot varken 

dalgıcın etrafında olușan kan kokusu bașta köpekbalıkları olmak 

üzere birçok hayvanı o bölgeye çeker. Saldırgan bir balığın 

görünmesi ile birlikte önce avlanmıș balıkları ve varsa parlak 

çekici eșyaları derhal bırakıp o noktadan yavaș ve sakin 

hareketlerle uzaklașmak gerekir. Sanılanın aksine balık saldırısı 

ancak belirli șartlarda ve nadiren olur. 

f ) Yosunlar deniz diplerinin olağan örtüșüdür. Boyları metrelerce 

uzayabilen yosunlar dalgıçlara dolanarak tehlike 

olușturabilirler. Dolașma durumunda sert hareket etmeden yavaș 

hareketlerle kurtulmaya çalıșmak en uygun çözümdür. Dalıș 

arkadașlarının da bu ortamlarda birbirlerini kollaması ve 

yardımcı olması gerekir. 

Zehirli Balıklar 

Türkiye Akdeniz kușağında subtropik bir bölgede yer alır. Bu bölge 

denizlerinde zehirli balıkların mevcudiyeti soğuk bölgelere göre daha 

fazladır. Dalgıçları ve tüm yüzücüleri ilgilendiren zehirli balıklar 

Akdeniz sahil șeridinde sıkça görülürler (Tablo 3). Bunların en önemlileri 

kıkırdaklı balıklar sınıfından; 

Rina-Vatoz (Dasyatidae familyası), Fulya-Çuçura (Myliobatidae 

familyası),Kazık kuyruk (Gymnuridae familyası), Elektrik Balıkları 

(Torpedinidae familyası ) gelir. Kemikli balıklar sınıfında ise , Üzgün 

balıkları (Callionymidae familyası) iskorpit balıkları (Scorpaenidae 

Familyası), Sokar balıkları (Siganidae familyası ), Trakonya balıkları 

(Trachinidae familyası) ve Tiryaki balıkları (Uronoscopidae familyası) 

94

gelir. Bu balıkların çoğu dip kumları üzerinde veya içerisinde gizlenerek 

yașayan demersal türlerdir. Bu nedenle sokmaların çoğu üzerlerine basma 

sonucu meydana gelir. Balıkların sokma aygıtları türlerine göre 

değișebilir. 

Vatoz (Rina) Balıkları ; Oval, yassı, genișliği 30 cm den 2 m ye 

kadar olan ve bariz olarak yüzgeçleri görülmeyen kıkırdaklı balıklardır. 

Kamçı șeklindeki kuyrukları karakteristiktir. Zehir aygıtı testere kenarlı 

bir iğne șeklinde olup, kuyruk ucunda ve bir kılıf içerisinde bulunur. Bazı 

vatoz türlerinin hedeflerine sahip oldukları zehrin farkında olarak 

bilinçli olarak saldırdıkları bilinmektedir. Bunun için kuyruklarını 

hedeflenen nesneye doğru ani olarak bükerek yaparlar. Yumușak zemini 

olan sığ sahillerde, lagünlerde ve nehir ağızlarında sıkça gözlenir. 200 m 

derinliğe kadar yayılım gösterirler. 

Fulya- Çuçura Balıkları ; Vatozlara çok benzerler, kamçı 

șeklindeki kuyrukları çok uzundur. Kafa vücuttan belli olacak șekilde 

ayrılmıștır. Bu balıklar yarı pelajiktir yani tabanda veya su içerisinde 

bulunabilirler. Su yüzeyinde yüzdükleri görülmüștür. Zehir aygıtları 

kuyruk ucunda bulunur. 

Kazık kuyruk Balıkları ; Tüm Rina balıklarının özelliklerini 

tașımakla beraber kuyrukları kısadır. Demersal bir tur olup 60 m 

derinliğe kadar kumlu çamurlu diplerde yașarlar. 

Elektrik Balıkları ; Bu balıklar elektrik akımı üretme yeteneğine 

sahiptir. 70 v 'ta kadar elektrik üretebilirler ve bu özelliklerini hem 

korunma hem de avlanmak amacıyla kullanırlar. Vücutları daire șeklinde, 

kuyrukları uzamıș ve yüzgeçlidir. Demersal tur olup 60 m derinliğe kadar 

yayılım gösterirler. 

Üzgün Balıkları ; Boyları 10-15 cm, pulsuz, solungaç kapakları 

dikenli, kumlu çamurlu zeminlerde yașayan, bazı türleri 650 m derinliğe 

kadar yayılım gösteren demersal balıklardır. Zehri hafif olup insanlarda 

hayati tehlike olușturmaz. 

İskorpit Balıkları; Ilıman denizlerde yașayan yüzlerce türü 

bilinmektedir. Çoğu türleri demersal balıklardan olup kayalıklı kumlu 

kıyılarda çok bulunur. Sırt anüs ve karın yüzgeçlerindeki dikenlerin tümü 

zehirlidir. Boyları 20-50 cm arasında 1000 m derinliğe kadar yayılım 

gösteren, zehri șiddetli balıklardır. 

95

Vatoz (Dastyatis Centroura) Çuçuna (Myliobathus aquila) 

Elektrik Balığı (Torpedo torpedo) Kazık Kuyruk (Gymnura altavela) 

İskorpit (Skorpaena notata) Sokar (Siganus rivulatus) 

Üzgün Balığı (Callionymus maculatus) Trakonya (Trachinus radiatus) 

96

Sokar Balıkları; Yassı vücutlu, kuyrukları hafif çatallı, 

boyları 10-40 cm arasında değișen balıklardır. Zehirli iğneleri sırt, karın 

ve anüs yüzgeçlerinde bulunur. Zehri hafif olup insana hayati tehlike 

olușturmaz. Avlanıp tüketilen balıklardandır. 

Trakonyalar; Dalgıçlar ve yüzücüler için en tehlikeli zehirli balık 

türleridir. Kıyılarda kumlu çamurlu zeminlerde yașarlar. Sıcak 

mevsimlerde üremek amacıyla 5-6 cm sığlıklara kadar gelirler. Bașları 

hafifçe dıșarıda kumlara gömülü olarak yașarlar. Dinlenme halinde sırt 

yüzgeçleri yatıktır. Ürkmesi durumunda yüzgeçleri dikleșir, solungaç 

kapakları açılır ve en ufak temasta sokar. Boyları 20-40 cm arasında 

değișir. Zehirli dikenleri sırt yüzgecinde 3-5 adet ve solungaç kapağı 

üzerlerinde bulunur. 

Tiryaki Balıkları; Demersal et yiyici bir balıktır. Köșeli kübik 

kafası ile tanınır. Gözler bașın üst kısmında yer alır. Zehirli iğnesi omuz 

dikenindedir. Aynı trakonyalar gibi kumlar içerisinde baș hafifçe dıșarıda 

gömülü olarak yașarlar. 

Rina grubu balıklarının sokması ilk on dakika içerisinde șiddetli bir 

ağrı ile bașlar. Ağrı tüm uzuvları etkiler ancak; en çok sokma yerini 

çevreleyen 10 cm 1 lik bir alan içerisinde keskin, spasmik veya zonklama 

șeklinde hissedilir. Giderek șiddetlenen ağrı yaklașık 90 dk. sonra 

azalmaya bașlar. Ancak, hafif de olsa 6 ile 48 saat devam eder. ilk 5 dk 

içerisinde șiddetli ağrı nedeniyle baș dönmesi, baygınlık hatta kalp 

yetmezliği görülebilir Daha așırı sendromlarda ise tansiyon düșüklüğü, 

kusma, ishal, șișme, kas uyușması șeklinde gittikçe ağırlașan ve sonu 

ölüme varabilen bir tablo izlenebilir. 

Trakonya yaralanmaları, ilk olarak ani bir yanma veya cam 

saplanması hissine benzeyen bir ağrı ile bașlar. Ağrı tüm uzuv boyunca 

yayılır ve ilk yarım saat içerisinde șiddetlenerek devam eder. Ağrının 

șiddetiyle çırpınmalar, bağırmalar hatta șuur kaybı görülür. Çoğu 

durumlarda morfin bile ağrıyı kesmede yetersiz kalır. Acıyı azaltmak için 

yarayı sopa ile dövenler, parmağını kesenler, yarayı sirkeli kağıda 

sararak yakanlar bilinmektedir. Eğer hemen müdahale edilemezse ağrı 

belli bir bölgede odaklanır ve hasta devamlı idrar çıkarma ihtiyacı 

hissedebilir. Yara ilk yarım saat içerisinde kızarır, șișer ve tüm vücuda 

yayılabilir. Șișlikler 10 gün kadar sürebilir. Bașlangıçtaki ağrı, baș ağrısı, 

ateș, titreme nöbetleri, sayıklama kusma, terleme ve bayılma gibi 

etkilerle devam eder. Trakonya sokmaları sonucu ölümlere 

rastlanılmıștır. 

97

BÖLÜM 6 

SUALTI FİZYOLOJİSİ 

DALIȘ TEHLİKELERİ. KAZALARI ve HASTALIKLARI 

Bir atmosfer basınç altında yașayan insan vücudu, sualtı 

derinliklerine indikçe artan basınç karșısında yașam fonksiyonlarını 

doğrudan etkileyen ve tehdit eden tehlikelerle karșılașır. Sualtında etkili 

olan fizik kanunları ve ortam özellikleri temel fizyolojik ișlevleri 

etkiler, değiștirir ve bozar. Tüm bilgi ve becerilere rağmen unutkanlık, 

yanlıș uygulama veya beklenmedik bir olay, dalıșın tüm kaide ve 

uygulamalarını bozabilir veya yok edebilir. Dalgıçlar karșılașabilecekleri 

bu tehlikelerin, belirtilerini, nedenlerini, sonuçlarını, önlemlerini ve 

tedavilerini bilmek zorundadırlar. Dalgıçlar derinlere doğru süzülürken 

artan basınç karșısında karșılaștıkları tehlikelerin benzerleriyle dalıș 

sonunda yükselirken; yani azalan basınç karșısında da karșılașabilirler. 

Azot Narkozu (Nitrogen Narcosis) 

Su altında basınçlı hava solumak kișiye göre değișebilen davranıș ve 

algılama bozukluklarına neden olabilir. Bu sendroma azot narkozu denir. 

Dalgıcın azot karșısındaki etkileșimi uyușmaya kadar giden belirtiler 

zinciri ile ortaya çıkar. Derinlik sarhoșluğu olarak da anılan bu durumun 

nedenleri, günümüzde de kesin olarak bilinmemektedir. 

Bir gaz karıșımı olan havanın esas bileșenleri % 21 oksijen ve % 78 

azottur. Soluma sırasında oksijen kan hemoglobini ile bileșik yaparak 

kimyasal bağlarla dokulara girerken, azot vücut dokularıyla ve kanla 

bileșik yapmayan aktif bir gaz olarak kalır. Henry ve Graham kanunları 

uyarınca basınç altında vücut dokuları bu gazı absorbe eder. Su altında 

azot kısmi basıncı P (azot) = 3.2 atm 'e ulaștığında merkezi sinir sistemi 

dokularına narkotik (uyușturucu) etki yapmaya bașlar. Solunan havadaki 

azot kısmi basıncının 3.2 atm. olması için 4.1 atm.' lik bir ortam basıncı 

gerekir ki bu basınç yaklașık -30 m derinliğe tekabül eder. -30 m. 

derinlik azot narkozu etkisinin bașlayabileceği derinliktir. Narkoz 

etkisi kișiden kișiye değiștiği gibi aynı kiși üzerinde günden 

güne değișebilir. Azotun narkotik etkisi sinsi ve aldatıcı olabilir, iki 

98

dalgıçtan birisi narkoz etkisine girerken diğeri girmeyebilir veya kiși 

narkoz etkisine girmeden birçok defalar aynı derinliğe girmiș olmasına 

rağmen son girișinde narkoz etkisinde kalabilir. 

Azot gazının basınç altında sınır dokularının dıș çeperlerini 

ayrıștırarak bozduğu sanılmaktadır Bu durum sinirsel uyarı-algılama 

sisteminde iletișim düzensizliklerine neden olur. Algılamada ve 

yorumlamalardaki düzensizlikler insan üzerinde alkol benzen bir etki ile 

kendisini belli eder Bașlıca belirtileri , așırı güven hissi, kendini 

neșeli ve formda hissetme ile bașlar (Öfori). Derinlere gittikçe 

belirtiler daha belirginleșir ve ağırlașır. Derinliklere göre azot 

etkisi Tablo 4’te verilmiștir.. 

4 atm 

( 30 m ) 

6 atm 

( 50 m ) 

8 atm 

( 70 m ) 

10 atm 

(90 m) 

Azot Narkozunun 

Derinliklere Göre Etkileri 

orta dereceli öfori (kendini formda 

ve neșeli hissetme), geciken tepkiler 

kol ve bacaklarda titreme 

uyku hali, hayal görme, algılama 

bozukluğu, gülme hissi, hareketlerde 

koordinasyonsuzluk 

neșe ve keyiflenme, düșünce 

bozukluğu, kontrol dıșı gülme ve 

korku tepkileri 

tam uyușma , düșünce bozukluğu, 

akli ișlemlerin durması 

Tablo 4. Azot narkozu etkisi ve derinliklere göre gelișen belirtileri 

Narkoz etkisinin bașlaması ile beraber, dalgıçta dalıș kurallarına karșı 

lakaytlık ve anormal davranıșlar bașlar. Bu durumda iken daha derinlere 

inmek sonu ölümle sonuçlanabilecek hata ve hareketlerin artmasına neden 

olur. Basınç azaldığı zaman sinir çeperleri eski haline gelir ve sinirsel algılama 

önceki normal haline geri döner. Bu nedenle, Azot narkozu hissedildiği 

anda bulunulan derinlikten 2-3 m yükselme ile narkoz etkisi aniden 

ortadan kalkar. 

99

Narkotik etki, basınç arttıkça ve soluma zamanı uzadıkça daha 

fazladır. Ayrıca, korku, stres, yatıștırıcı ilaçlar, alkol, soğuk su, kanda 

görülen yüksek karbonmonoksit ve karbondioksit kısmi basıncı ve sualtına 

25 m/dk 'dan daha hızlı yapılan inișler narkoz etkisini arttıran 

nedenlerdir. Zayıf kișilerde narkoz daha fazla görülür. 

Derin dalıș yapan dalgıçlar -30 m'ye yaklașırken birbirlerini dikkatle 

izlerler. Arkadașında anormal bir durum hisseden dalgıç önce arkadașı 

ile haberleșerek onu yakın takibe alır ve gerekirse kendisini derhal 

yükselterek sığ seviyelere getirir. Genel bir kural olarak o gün mükerrer 

dalıș yapılacaksa bir daha o derinliğe inilmez. Azot narkozu her șeyden 

önce iyi bir dalıș planlaması ve dalıș kurallarının tam uygulanması ile 

önlenebilir 

Vurgun (Decompression Sickness) 

Basınç altında soluma ile vücudun absorbe ettiği azot gazı basıncın 

azalması ile birlikte tekrar gaz olarak açığa çıkmaya bașlar. Kanda olușan 

azot mikrokabarcıklar normal solunum yolu ile dıșarı atılırlar. Eğer olușan 

kabarcıkların solunum yolu atılması için yeterli zaman yoksa damarlar 

içerisinde dolașmaya bașlar ve rastladığı herhangi bir damarı tıkayarak 

vurgun (caisson hastalığı) denilen hastalığın olușmasına neden olur. 

Herry ve Graham Kanunlarına göre azot gazının vücut dokularına 

girmesi kısmi basıncı ile doğru orantılıdır. Bu basınç ne kadar çok ve uzun 

sürerse dokuların azot gazına saturasyon (doygunluk) dereceleri o kadar 

artar. Azotun vücut içerisindeki absorbsiyon hızı aynı zamanda dokuların 

cinsine ve içerisindeki kan dolașım hızına bağlıdır. Bu açıdan bakıldığında 

azotu çabuk absorbe eden ve geri veren dokulara "hızlı dokular" denir ve 

bunların bașında beyin dokuları gelir. Kan dolașımının az olduğu yağ ve 

kıkırdak dokuları gibi "Yavaș dokular" azotu yavaș alır fakat yavaș geri 

verirler. Bunlar arasında yağ dokularının azota karșı ilgisi oldukça 

fazladır. Bundan dolayı daha çok miktarda azot absorbe ederler. 

Yükselișe geçen dalgıcın azalan basınç karșısında vücut dokuları 

azotu atmaya bașlar. Dokulardaki azot önce kana, oradan da ciğerlere 

gelerek solunum yolu ile atılır. Azotun yavaș dokulardan tamamen 

atılması 24 saat sürer. Kandan solunuma verilerek atılan azot miktarı 

dokuların kana verdiği azottan az ise kanda azot birikmesi bașlar. Yüzey 

basıncına gelindiğinde, kanda atılamayarak biriken azot kabarcıklanmaya 

100

așlar. Bu durum dip zamanı ve çıkıș hızı limitleri așıldığında veya 

dekompresyon hatalarından sonra ortaya çıkar. 

Dip zamanı uzun fakat derin olmayan dalıșlarda yavaș dokular yavaș 

fakat çok azot absorbe ederler. Hızlı dokular ise kısmi basınç az 

olduğundan hızlı fakat az miktarda azot absorbe ederler. Yükselme 

sırasında, hızlı dokular azotu kolayca ve hızla gen verirlerken, yavaș 

dokular azotu kolayca ve hızla geri veremezler. Yüzey basıncına 

ulașıldığında yavaș dokular kana azot vermeye devam ederler. Bu son 

durum kanda azot kabarcıklarının olușumuna neden olur. Bu nedenle, 

vurgun olaylarının büyük bir kısmı yüzeye vardıktan saatler sonra 

meydana gelir. 

Kısa ve derin dalıșlarda hızlı dokular çok miktarda ve hızla azot 

absorbe ederler. Bu tür dalıșlarda çıkıș hızına çok dikkat edilmelidir. 

Pratikte sade bir dalıș sonrası takılan bir çapayı veya düșen bir eșyayı 

çıkarmak için yapılan bu tur dalıșlar oldukça tehlikelidir. Zira kanda 

birinci dalıștan kalma ve zararsız boyutta dolașan mikro kabarcıklar bu 

dalıștan sonra birden büyüyerek zararlı hale gelebilmektedir. Pratikte, 

herhangi bir dalıștan sonra 15 m 'nin altına kısa da olsa dalıș 


Vurgunu Arttıran Nedenler 

Dalıș bittikten sonra solunum ile vücuttan azotun atılıșı 12 saat 

süreyle ve gittikçe azalarak devam eder. Dalıș sonunda dalgıcın vücudu 

gaz içeren fakat kabarçıklanmayan bir kola șișesine benzetilebilir. Bu 

durumda vücutta zararsız bir seviyede bulunan azot gazının 

kabarcıklanmasını teșvik edecek dıș etkenlerden kaçınmak gerekir. 

Dalıștan sonra vurgun ihtimalini artırabilecek çeșitli etkenler olabilir. 

Bunlar sırasıyla ; 

a-Sıcak Duș, Henry kanununa göre gazların sıvılar içerisindeki 

çözünmesi o gazın kısmi basıncı ile doğru, ortamın sıcaklığı ile ters orantılıdır 

.Bașka bir ifadeyle, basınç arttıkça ve ortam soğudukça gazların sıvı 

içerisindeki çözünürlüğü artar. Sıcak ortamlarda gazların sıvılardaki 

çözünürlüğü azalır. Dalgıç, sualtından azot çözünmesini arttıran soğuk bir 

ortamdan çıkmıștır. Sıcak duș altına girmesiyle vücut sıcaklığı artmaya ve 

kandaki azot çözünürlüğü azalmaya bașlar. Bu durumda azot gazının kandan 

ayrılarak kabarcıklanma șeklinde açığa çıkmaya bașlayabileceğini 

unutmamak gerekir. 

101

-Alkol, Alkolün vücutta damar çeperlerini genișleten ve kan 

dolașımını arttıran etkisi vardır. Dalıștan önce alkol alma durumunda 

dokuların azot absorbsiyonu daha fazla olur. Eğer alkol dalıștan sonra 

alınmıș ise damar genișletici etki azot kabarcıklanmasına neden olur. 

Pratikte dalgıçların dalıștan 12 saat önce ve 12 saat sonraki zaman 

aralığında alkol almamaları önemle tavsiye edilir. 

c-Su Kaybı ve Hareket, Vücutta su kaybı gaz çözünürlüğünü 

azaltıcı bir etki yapar. Bu durum kabarcık olușumunu teșvik eder. Dalıștan 

hemen sonra yapılan așırı hareketler ve sarsıntılar kabarcıklanmayı 

kolaylaștırır. Pratikte dalgıçların dalıștan önce ve dalıștan sonra bol 

sıvı almaları ve dinlenmeleri gerekir. 

d-Cinsiyet ve Yaș, Yaș ilerledikçe istatistikler vurgun 

sayılarında artmalar olduğunu göstermektedir. Orta yaș üzerindeki kadın 

veya erkekler vurgun tehlikesine karșı daha titiz hareket etmelidir. 

Ayrıca yağ dokularının fazlalığından dolayı aynı koșullarda erkeklere göre 

kadınlarda vurgun olasılığı daha fazladır. 

e-Hastalık, Hastalık ve nekahet dönemleri ile ameliyat sonrası 

dönemlerde vücut metabolizması zayıf ve dirençsizdir. Bu durumlarda 

solunum yolu ile azotun atılması düzenli ve yeterli değildir. 

f-Soğuk Algınlığı, Bașta ciğerler ve üst solunum yollarını 

etkileyen bu rahatsızlık sırasında nabız ve kan dolașımı artar, bu 

șartlarda vücudun azot absorbsiyonu artar. Soğuk ortamlar bir yandan bu 

rahatsızlığı teșvik ederken, diğer yandan deri altındaki damarların 

büzüșmesine neden olur. Damarlardaki mevzii daralma bu bölgelerde kan 

dolașımını engeller. Bu durumda deri dokuları tarafından absorbe edilen 

azot daha geç atılmaya bașlar. 

g-Kondisyon ve Șișmanlık, Dalıș sırasında vücudun birçok 

fonksiyonlarının düzenli ve dayanıklı olarak çalıșması gerekir. Dalıș 

sırasında karșılașılan birçok zorluk karșısında dalgıç efor ve direnç 

harcar. Böyle durumlar karșısında kondisyonu yetersiz olan dalgıçta așırı 

yorgunluk ve tükenme belirtileri ortaya çıkar. Her efor daha fazla 

solunum ve daha fazla azot absorbansı demektir. Pratikte dalgıçlar 

düzenli beslenme ve sık antremanla formlarını koruyabilirler. Üstün bir 

form kalitesi ancak vücutta gereksiz yağ dokuları içermeyen uygun bir 

kilo ile mümkündür. 

102

Vurgun Belirtileri 

Dekompresyon hastalığının belirtileri genellikle dalıștan kısa bir 

süre sonra bașlar. Ortaya çıkan belirtiler olușan azot kabarcıklarının 

büyüklüğüne ve miktarına göre değișik șekillerde ortaya çıkar. 

Belirtilerin en belirgin șekli kol ve bacaklarda görülen mevzi ağrılardır. 

Vurgun belirtilerinin % 50'si dalıștan sonra bir saat içerisinde, % 95'i 

dalıștan sonra üç saat içerisinde ve %1'i de yirmi dört saat 

içerisinde ortaya çıkar. Nadir olarak dalıștan bir hafta sonra ortaya çıkan 

vakalar da kaydedilmiștir. Beyin ve omurilik gibi hızlı dokularda olușan 

kabarcık belirtileri ortaya çabuk çıkar. Kıkırdak ve kemik gibi yavaș 

dokularda olușan kabarcıkların belirtileri daha uzun bir zaman sonra 

ortaya çıkar. Vurgun belirtileri en çok rastlanılan șekilleriyle șunlardır; 

a- Kol ve Bacak eklem yerlerinde görülen mevzi ağrılar (%89); Bașta 

omuzlar olmak üzere sırasıyla el bilekleri, dirsekler, kalça, diz ve ayak 

bileklerinde görülür. Vurgun kendisini eklem yerlerinde uyușma ve 

hissizleșme ile belli etmeye bașlar ve zaman geçtikçe yerini gittikçe 

artan kuvvetli ve derin acıya bırakır. Eklem yeri hareket ettikçe acı artar 

ancak belli pozisyonlarda durduğu zaman acı hissedilmez. . 

b- Sinir Sisteminde Olușan Kabarcıklar (%10); görme bozuklukları, 

halsizlik, baș dönmesi, mide bulantısı, ișitme ve konușma güçlüğü, 

bașağrısı, șuur kaybı ve bayılma gibi birçok değișik belirtiler verir. 

c- Ciğer ve toplardamarlarda olușan Kabarcıklar (%1); Bu tür 

kabarcıklanma nadir olarak görülür. Bu durumda nefes alma zorluğu göğüs 

ağrıları ve öksürük gibi kalp krizine benzer belirtiler ortaya çıkar. 

d- Deri dokusunun hemen altındaki kılcal damarlarda meydana gelen 

kabarcıklanmalar kașınma, yanma ve nadir de olsa ciltte benekli 

kızarıklıkların olușmasına neden olur ki, bu durum en hafif vurgun 

belirtisi olarak kabul edilir. 

Vurgun Tedavisi 

Vurgun hastaları ancak dekompresyon odasında tedavi edilebilir. 

Belirtilerin ortaya çıkması ile birlikte hasta vakit geçirilmeden 

dekompresyon odasına götürülmelidir, ilk belirtiler ortaya çıktıktan 

sonra ve nakliye süresince hastanın vurgun tahribatından daha çok ve 

kalıcı olarak etkilenmemesi için vakit geçirilmeden șu önlemler 

alınmalıdır ; 

103

a- Hasta, baș așağıda olmak üzere kalça ve ayaklan yaklașık 300 

yukarıda ve aynı zamanda kalbi așağıya gelecek șekilde sol tarafına doğru 

15° döndürülerek bir tahta veya sedye üzerine yatırılır. Solunum kontrol 

edilir, gerekirse suni teneffüs uygulanır. 

b- Oksijen verilir. Oksijen uç saat boyunca devamlı verildikten 

sonra beș dakika ara verilir ve bundan sonra 25'er dakikalık oksijen, beș 

dakikalık hava soluması șeklinde uygulama devam eder. 

c- Hastaya ağız yoluyla, mümkün değilse enjeksiyonla 1 gr aspirin 

(acetyl calycilic acid) verilir ve bol su içirilir. 

d- Vücut sıcaklığı korunur. Bunun için hasta bir battaniye ile sarılır. 

e- Hidrocortisonelgr (veya 8 mg Dexamethasone) damardan enjekte 

edilir. Bu ișlem bir doktor tarafından veya gidilecek ilk sağlık biriminde 

uygulanmalıdır. 

f- Serum Dextran (dektroz) 500 ml ağır damlalar halinde verilir. 

Serum bağlanması sağlık biriminde veya nakliye sırasında yetkili 

kișilerce uygulanmalıdır. 

Oksijen solutulması akciğerlerdeki azot gazının kısmi basıncını 

azaltır. Bundan dolayı kan basıncı ile akciğer havası arasındaki basınç 

farkı artar ve bu durumda azotun kandan emniyetle atılması hızlanmıș 

olur. Dalgıcın șuurunun kapalı veya solunumunun yetersiz olduğu 

durumlarda hava yolunun açık tutulması, solunum ve dolașımın destekle 

de olsa devam ettirilmesi gerekir. 

Tüm bu önlemlere rağmen vurgun tedavisi ancak basınç odası 

bulunan tıbbi merkezlerde yapılabilir. Vurgun olayının meydana geldiği 

dalıșa ait derinlik, dip zamanı, mükerrer dalıș, çıkıș hızı gibi temel 

teknik bilgilerin bir tarafa not edilerek dekompresyon odasının bulunduğu 

yerdeki doktorlara bildirilmesi gerekir. Zira uygulanacak tedavi bu 

bilgiler ıșığında belirlenecektir. Hasta süratle ve mümkünse bir doktor 

nezaretinde bu merkezlere nakledilmelidir. Vurgun belirtileri olan kiși 

uçağa binemez. Bu nedenle karayolu kullanılmalıdır. Dekompresyon odası 

bir veya iki kișinin içerisine girebileceği ve içerisine istenilen basınçta 

hava verilebilen kapalı bir odacıktır. Genelde oda içerisine hasta ile birlikte 

doktor da girer ve ilk tedavi onun nezaretinde uygulanır. Tedavinin prensibi 

oda basıncını yükselterek olușmuș azot kabarcıklarının tekrar dokular 

tarafından absorbansını sağlamaktır. Bu gerçekleștikten sonra basınç 

yavașça düșürülerek azotun solunum yolu ile atılması sağlanır. 

104

Vurgun Belirtileri olan kiși kesinlikle tekrar su içerisine 

indirilerek dekompresyona sokulmamalıdır. Zira vurgun belirtileri 

bir defa bașladıktan sonra gittikçe șiddetlenerek artacağından su 

altında bayılma kusma gibi olaylar etkisinde hastayı kontrol etmek ve onu 

bu vaziyette uzun sure tutmak daha riskli bir durum yaratacaktır. 

Oksijen Zehirlenmesi 

Oksijen, bazı koșullarda insan üzerinde narkoza benzer etki yapar. 

Oksijenin zehirleyici etkisi üç șekilde ortaya çıkabilir ; 

1-12 metreden daha derine tüpün içerisine hava yerine saf O2 

doldurarak dalmak 

2-Basıncın 2 atm. veya daha büyük olduğu derinliklerde 

dekompresyon için oksijen solumak. 

3-Oksijen basıncının PO2 1.8 atm. olduğu deriliklere (yaklașık 

-75 m derinliğe ve 8.5 atm. hidrostatik basınca karșılık gelir) 

dalmak. 

Oksijen zehirlenmesi, göz seğirmesi, adalelerin titremesi, 

krampların olușması, görme-ișitme bozukluğu, yorgunluk-uyku hali, 

sinirlilik ve șuur kaybı gibi belirtiler ile ortaya çıkar. Oksijen 

zehirlenmesi halinde, normal ve temiz havaya çıkarak solumak bu 

belirtilerin tedavisi için yeterlidir. Belirtileri hisseden kiși o gün bir 

daha dalıș yapmamalıdır. 

Karbonmonoksit Zehirlenmesi 

Karbonmonoksit (CO), tatsız, kokusuz, renksiz ve zehirleyici bir 

gazdır. Amerikan standartları, havada 10 ppm'lik karbonmonoksit 

içeriğini maksimum kullanılabilir limit olarak kabul etmektedir (1 ppm = 

1 / 1000 000 , milyonda bir birim olarak tarif edilir). Karbonmonoksit 

kan içerisinde oksijen tașıma görevini yapan hemoglobin maddesi üzerine 

doğrudan etki yapar. Hemoglobin oksijene ve karbonmonoksite karșı 

oldukça duyarlı bir maddedir. Her iki gaz ile karșılaștığında oksijen yerine 

karbonmonoksit ile derhal birleșerek "karboksihemoglobin" olușturur ki 

bu yeni madde kanın oksijen tașımasına engel olur. Solunum tam 

yapıldığı halde vücut dokularında ciddi oksijen eksikliği meydana gelir. 

Karbonmonoksitli havanın derinlerde basınç altında solunması hemoglobin 

tahribatını daha fazla arttıracağından zehirlenme etkisi çok daha çabuk 

ve fazla olur. 

105

Karbonmonoksit zehirlenmesinin belirtileri; kırmızı dudaklar, 

yanaklar ve kırmızı tırnak dipleridir. Kandaki karboksihemoglobin 

bu kırmızı renklerin nedenidir. Belirtiler gittikçe șiddetlenerek baș ağrısı, baș 

dönmesi, zihin karıșıklığı, felç, koma ve ölüme varan 

bir seyir izlenir 

Karbonmonoksit dalgıçlar için sinsi ve tehlikeli bir gazdır. 

Derinlerde, karbonmonoksitli hava soluyan dalgıç, zehirlenmenin ilk 

belirtileri ile birlikte kendisini kotu hissetmeye bașlar ve çıkmak 

amacıyla yükselmeye bașlar. Basınç azalması ile birlikte tüm gazların 

kısmi basınçları da azalmaya bașlar. Karbonmonoksit, kanda oksijenin 

yerini aldığından kandaki oksijen miktarı da düșmeye bașlar. Oksijen 

seviyesinin düșmesi ile birlikte aynı hipervantilasyon olayında olduğu 

gibi beyin dokuları kanda kalan az miktardaki oksijeni kendi bünyesinde 

toplamaya bașlar. Bu durum bazı sinir sistemlerini yavașlatacağından 

dalgıç yükselme sırasında "sığ su bayılması" denilen bir bayılma olayı ile 

karșılașır. Bu durumların gerçekleșmemesi için zehirlenme belirtilerine 

çok dikkat etmek, en ufak bir belirti hissedilmesinde dalıș arkadașına 

haber vererek derhal su yüzeyine çıkmak gerekir. Karbonmonoksit 

zehirlenmesi belirtileri gösteren dalgıç derhal temiz havaya çıkarılır ve 

mümkünse oksijen solutarak tedavi edilir. Kandaki karbonmonoksitin bir 

diğer kaynağı da sigaradır. Sigara dumanında az miktarda da olsa bulunan 

karbonmonoksit içim sırasında kana karıșır. Yüzey koșullarında tolere 

edilebilen bu miktar derinlerdeki basınç koșullarında tehlikeli olabilir. Bu 

nedenle kișilerin dalmadan önce sigara içmemeleri tavsiye edilir. 

Karbonmonoksit genelde kömürün veya karbon elementi içeren 

hidrokarbon bileșiklerinin oksijenle birleșerek yanması ile ortaya çıkar. 

Tüp içerisinden soluduğumuz hava tüp içerisine özel yüksek basınç 

kompresörleri tarafından doldurulur. Motor ve kompresörlerde kullanılan 

tüm yağlar ise birer hidrokarbon bileșikleridir. Yüksek basınç 

kompresörleri tarafından doldurulmuș bir tüp havasının temel kimyasal 

bileșenleri Tablo 5'te verilmiștir. 

Tüp içerisine basılan havaya karbonmonoksit iki șekilde bulașabilir; 

a- Kompresörlerin kartel yağları pistonların ve segmanların yüksek 

sıcaklığı ile kısmen yanarlar ve bu sırada az da olsa karbonmonoksit 

olușur. Buralardan gelen hava ancak özel filtrelerden geçirilerek tüpe 

doldurulur. 

106

Bileșenler 

107 

Kullanılabilir 

Maksimum Miktar 

Oksijen % 20-22 

Karbondioksit(C02) 1000 ppm 

Karbonmonoksit (CO) 10ppm 

Hidrokarbonlar 

(metan ve türevleri) 

50 ppm 

Halojenleșmiș çözücüler 0.2 ppm 

Tat ve koku yok 

Tablo 5. IAW TO USAF 42B.1.22 (USA) göre kabul edilen 

standart basınçlı hava bileșenleri 

Filtreler yetersiz veya zamanında değiștirilmemiș ise kompresör 

pistonlarından gelen değișik yağ buharları ve gazlar hava ile birlikte tüpe 

dolarlar. Bu durumu önlemek için sıcaklığa dayanıklı özel kompresör 

yağları ve peryodik bakımları yapılmıș filtreler kullanılmalıdır. 

b- Kompresör eğer yanmalı bir motor ile çalıșıyorsa kompresörün 

emiș manifoldu motorun eksoz çıkıșlarındaki karbonmonoksitli dumanı 

emerek kompresöre verir ki bu yolla gelebilecek karbonmonoksit önemli 

miktarlarda olabilir (Șekil 40). 

yanmalı motor kompresör tüp 

Șekil 40. Yanmalı motor ile çalıșan Yüksek Basınç Kompresörü. 

Çalıșma sırasında eksozdan çıkan dumanlar tüpe 

dolarak zehirlenmelere neden olabilir

Tüplerin doldurulması sırasında kompresörün hava emiș manifoldu 

egsoz gazlarını almayacak bir șekilde konumlandırılmalı veya en iyisi 

manifolda bir hortum takarak ucunu motordan uzak temiz ve havalı bir 

yerde tutmalıdır. 

SOLUNUM ve DOLAȘIM SiSTEMLERi 

Vücudumuzu olușturan sinir, sindirim, kas-kemik, solunum ve 

dolașım sistemleri arasında dalma koșullarından en çok solunum ve 

dolașım sistemleri etkilenir. Dolașım ve solunum sistemleri tüm vücut 

dokularına bașta oksijen ve diğer gerekli maddeleri tașımak ve dokularda 

olușan bașta karbondioksit gibi zararlı maddeleri atmak üzere beraber 

çalıșan sistemlerdir. Oksijen alma - karbondioksit verme șeklinde kısaca 

özetlenen bu sistemlerin çalıșmasını yakından tanımak gerekir. Zira 

birçok dalıș hastalığının odaklandığı yerler bu sistemler üzerindeki 

etkilerden kaynaklanmaktadır. 

Solunum Sistemi 

Akciğerler ve solunum yollarından olușur. Akciğerler, 12 kaburga 

kemiği çiftinin olușturduğu bir kafes içerisinde yer alan simetrik iki 

kanattan olușmuș süngerimsi bir organdır. Kafesi olușturan kaburga 

kemikleri arka uçlarından omurgaya birleșirler. Birbirlerine ise 

genișleyip daralabilen kaslarla bağlıdırlar. Kafesin alt tarafı kalın kas 

dokusundan olușmuș bir diyaframla karın boșluğundan ayrılır. Göğüs ve 

karın kasları beraberce genișleyip daralarak ciğerlerde bir vakum 

olușturur ve içerisinin hava dolmasına veya tekrar havayı atmasını 

sağlar. Akciğerler "Pleura" denen hava geçirmez bir zar ile kaplıdır ve bu 

zar ile göğüs kafesi arasında kaygan bir sıvı bulunur. Akciğerler; 

bronșlar, nefes borusu, gırtlak ağız ve burun yolu ile dıșa açılır. 

Akciğerler içerisindeki ana bronșlar ağaç dallarına benzer șekilde, daha 

ufak dallara (bronșiollere) ayrılarak alveol denilen küçük hava 

kesecikleri ile son bulurlar (Șekil 41). Alveollerin çeperi kılcal kan 

damarları ile çevrilidir. Kandaki oksijen-karbondioksit değișimi burada 

gaz geçirgenliği özelliği olan alveol zarları yardımı ile olur. Nefes 

alınmadığı zamanlarda ciğerlerdeki iç basınç ile dıș basınç birbirine 

eșittir ve bu nedenle ne içeri ne de dıșarı doğru hava akıșı olmaz. 

108

Șekil 41. Akciğerler, bronșlar ve alveollerin yapısı. Kan alveollerin çeperinde 

hava ile temas eder ve oksijenlenerek tekrar dolașıma girer 

Solunum hareketi kandaki oksijen seviyesinin düșmesi ve 

karbondioksit seviyesinin artması ile bașlar. Beyindeki "refleks solunum 

merkezleri aldıkları uyarılarla solunumu yönetirler. Sistemi harekete 

geçiren uyarı oksijenin düșmesi değil karbondioksitin yükselmesi ile 

gelir. Nitekim kanda karbondioksit yükselmesi ile birlikte "asidoz" 

denilen ve kanın asitlik derecesini yükselten tepkimeler bașlar. Uyarıyı 

alan beyin soluk alma emrini verir ve bu șekilde karbondioksit seviyesi 

değișimlerine göre solunum sıklașarak veya yavașlayarak devam eder. 

Solunum hızını düzenleyen merkez ne var ki yalnızca karbondioksit 

seviyesine bağlı olarak uyarılmaz. Korku, Heyecan gibi ruhsal bir çok 

faktörün bu merkez üzerinde etkili olduğu bilinmektedir. 

Solunum hızının karbondioksit seviyesine bağlı olarak idare edilmesi 

șu ilginç durumları ortaya çıkarabilir; kanda düșük oksijen fakat normal 

düzeyde karbondioksit varsa solunum hızı artmadan devam eder veya 

normal oksijen seviyesine rağmen karbondioksit fazlalığı varsa solunum 

109

hızı artar. Karbondioksit tüm vücut metabolizması tarafından üretilir ve 

hücrelerden dıșarı atılarak kana verilir. Karbondioksitin vücut 

içerisindeki miktarı çok hassas sınırlar içerisinde tolere edilebilir. Çok 

az bir fazlalık bile dıșa yansıyan ciddi sorunlar yaratır. 

Karbondioksit miktarı kan içerisinde normalin üzerinde ise 

"Hypercapnia" normalin altında ise "Hypocapnia" denir. 

a)Hypercapnia durumu, așın nefeslenme veya așırı yorgunluk 

sonucu meydana gelir. Karbondioksit kısmi basıncı normalin üzerinde 

seviyelere ulașınca; dalgıçta zihin karıșıklığı, baș dönmesi, adale 

spazmları, baș ağrısı. bulantı, göğüs adalelerinde sızı ve bayılma meydana 

gelir. 

b)Hypocapnia durumunda, belirtiler kaslarda titremeler ile 

bașlar, bilek ve el kasılmaları, adalelerde iğnelenmeler, baș dönmesi ve 

bayılma ile son bulur. 

Uzun ve yorucu çalıșmalar sonunda vücudun doğal olarak daha çok 

enerjiye ihtiyacı vardır. Daha çok enerji daha çok oksijen tüketimini 

gerektirir ki bu durum daha çok karbondioksit üretimi demektir. Yorucu 

her hareketin sonunda vücutta karbondioksit birikimi normalin üzerine 

çıkar ve bir hypercapnia durumu ortaya çıkar ve durum hızlı soluma ile 

kendisini belli eder. Nitekim yorucu hareketler durduktan sonra bile daha 

bir süre hızlı "nefes nefese" soluma devam ederek karbondioksitin 

atılması devam eder. Normal șartlarda bir kiși dakikada 10-20 nefes alıp 

verir. Solunum refleks merkezi kandaki karbondioksit seviyesi normale 

dönene kadar hızlı nefes ritmini devam ettirir. Ritim hızlandıkça hava 

tüketiminin de artacağını unutmamak gerekir. 

Kanın oksijen alımını ve karbondioksit atmasını dengeli tutabilmek 

için derin ve yavaș soluma yapılmalıdır. Derin ve yavaș soluma 

nefes ritmi normale dönene kadar devam etmelidir. 

Akciğerlerin hava kapasitesi hakkında genel rakamlar Tablo 6'da 

verilmiștir. Ölü hava boșlukları dalgıcın tidal hacminin doğrudan gaz 

alıș-verișine katılmayan kısmıdır. Normalde yüz sinüsleri, ana soluk 

borusu (trakea) ve bronșlarda olușan bu boșluklara aletli dalıșlarda 

șnorkelin yada regülatörün ölü boșlukları da eklenir. Soluk alma sırasında 

alveole ilk giren hava, bir önceki soluk vermeden arta kalan havadır. Bu 

havada karbondioksit fazladır ve soluk almayla beraber gelen taze havayla 

karșılașır. Yine de alveol havasında daima taze havadakinden daha fazla 

110

karbondioksit vardır. Șnorkelin yada regülatörün hacimlerin eklenmesi 

ile ve dalıș ortamındaki çevre basıncının göğüs kafesini sıkıștırmasıyla 

ölü hava boșlukları her solunumda tidal hacmin % 15-20 sini kapsayabilir. 

Tidal hacmin azalması ve olu hava boșlukların artmasıyla olu hava her 

solunumun daha büyük bir kısmını olușturur ve alveol havasındaki 

karbondioksit düzeyinin artmasına yol açar. Buna cevap olarak da dalgıç 

daha sık ve daha derin solur. Derin ve yavaș soluma alveollerdeki havayı 

rahatlıkla değiștireceğinden buralarda karbondioksit birikimi önlenmiș 

olur. 

Toplam Hacim 

6.5 lt. 

Ölü Hava Boșlukları 

0.25 lt 

Tidal Hacim 0.75 lt. 

Soluk Alma Rezervi 2.75 lt 

Soluk Alma Rezervi 1.75 lt 

Rezidüel Hacim 1.0 lt. 

111 

Vital Kapasite 

5.5 lt. 

Tidal Hacim ; Her solunumda akciğerlere girip çıkan hava miktarı 

Vital Kapasite ; Zorlu bir nefes verme sonrasındaki derin bir nefes 

almada alınabilen maksimum hava miktarı 

Reziduel Hacim ; Zorlu bir nefes verme sonrası akciğerlerde 

kalan artık hava miktarı 

Tablo 6. Akciğerlerin hava alma kapasitesi ve kullanılan hava hacimleri 

Yavaș solumanın bir bașka gerekliliği de șnorkel veya regülatörden 

hava alırken ortaya çıkar. Her vana, subap, ince boru veya kıvrımlı yapı hava 

akımını zorlaștırıcı etki yaratır. Bu tip mekanik yapılar düzgün hava akımına 

karșı birer direnç kaynağıdır. Solunum sırasında karșılașılan bu direnç 

derinlerde hava yoğunlaștıkça daha da fazlalașır. Buna karșı solumanın 

yavaș ve derin yapılması bu yönde olușabilecek problemleri ortadan 

kaldıracaktır. Solunum direncini azaltmak için direnci az olan regülatör ile çapı 

büyük ve kıvrımları sert olmayan șnorkeller kullanılmalıdır. Ayrıca ani ve 

eforlu hareketlerden kaçınılarak derin ve yavaș soluma düzenini bozmamaya 

dikkat edilmelidir.

Hyperventilation (Așırı Solunum) 

Dalıș tekniğinde solunum kontrolü en önemli becerilerden birisidir. 

Korku, panik, așın kızıșma veya heyecan karșısında istemeden de olsa 

solunum hızı artabilir. Bu durumda solunumun șekli derin ve çabuk soluma 

șekline dönüșür. Așırı oksijen geliși ile birlikte kandaki karbondioksit 

seviyesi düșer, oksijen seviyesi artar. Hyperventilation devam ederse 

kandaki karbondioksit seviyesi daha da düșer ki bu durumda birden 

hypocapnia belirtileri ortaya çıkmaya bașlar. Hypocapnia durumunda 

belirtiler kaslarda titremeler ile bașlar. bilek ve el 

kasılmaları. adalelerde iğnelenmeler, baș dönmesi ve bayılma 

ile son bulur. 

Așırı solunum yapan dalgıcın kanında oksijen kısmi basıncı artmıș 

karbondioksit basıncı azalmıștır (Șekil 42). 

HYPERVANTİLASYONSUZ DALIȘ 

Dalıș bașlangıcı Dalıș sırası Dalıș sonu 

HİPERVANTİLASYONLU DALIȘ 

Șekil 42. Hipervantilasyon olayına neden olan kandaki oksjen ve 

karbondioksit seviyelerinin durumu. Dalıș sonunda oksijen 

seviyesi azalmasına rağmen nefes alma refleksi uyanılmaz 

Bu șekilde derinlere inen dalgıcın yeni yüksek basınç karșısında 

kanındaki oksijen kısmi basıncı daha da artar ve bu durumda oksijenin kan 

içerisindeki çözünmesi biraz daha fazlalașır. Oksijen fazlalığı dalgıcın 

112

nefesini daha uzun sure tutabilmesini sağlar. Yükseliș sırasında uzun süre 

kullanılarak tüketilen oksijen kısmi basıncı çevre basıncının ani düșmesi 

ile birden düșer. Bu düșüș belli bir değerin altına indiğinde beyin tüm 

fonksiyonlarını durdurur ve bu yeni durum bayılma ile sonuçlanır. "Sığ su 

bayılması" denilen bu olay (shallow water blackout) özellikle tüpsüz 

dalıș yapan dalgıçlarda çok görülür. Așırı solunumdan kaynaklanan 

problemler gözönüne alındığında skin dalgıçları dalmadan önce așırı 

solunumu 3-4 defadan daha fazla yapmamalıdır. Devamlı dalıșlarda 

arasıra dinlenerek vücudun oksijen-karbondioksit dengesini sağlamasına 

fırsat verilmelidir. 

Dolașım Sistemi; 

Kalp ve damarlardan olușur. Görevi solunum ve sindirim istemlerinden 

aldığı oksijen ve gıdayı vücut dokularına atardamarlar vasıtasıyla 

iletmek, dokularda olușan karbondioksit ve diğer atıkları toplar damarlar 

yolu ile dıșarıya atılacakları organlara tașımaktır. Damarlar çaplan 2 cm 

ile 0.1 mm arasında değișen ve vücudu bir ağ gibi saran kanallardır. 

Kılcal damarlar tüm vücut dokuları ile temasta olan ve her türlü değișimin 

gerçekleștiği yerlerdir. Özellikle akciğerlerdeki kılcal damarlar 

alveollerin etrafını sararak oksijen - karbondioksit değișimini sağlarlar. 

Tüm vücut organları ve dokuları arasında iletișim damarlarda dolașan kan 

vasıtasıyla gerçekleșir. Kan içerisinde birçok cins hücre tașıyan bir 

sıvıdır. Bunlar arasında gaz tașıma ișlevini alyuvar hücreleri yapar. Kan 

dolașımı aynı zamanda organlar arasında sıcaklık iletișimini ve dengesini 

de sağlar. Damarlardaki kanın dolașımını bir devridaim pompası yani kalp 

sağlar. Çok güçlü ve dayanıklı bir organ olan kalp günde yaklașık yüz bin 

defa atar. 

Dolașım sisteminin en önemli görevlerinden birisi de solunum 

sisteminden oksijen alıp karbondioksit vermesidir. Özellikle beyin ve 

merkezi sinir sisteminin düzenli oksijen ihtiyacı bu yolla karșılanır. Bu 

sistemlerin birkaç dakika oksijensiz kalması dokuların ölümü ile 

sonuçlanır. Bu bakımdan dalıș tekniğinde dolașım fonksiyonlarının 

sağlıklı çalıșması gerekir. Kan bir yandan vücut içerisinde dolașırken, 

diğer yandan akciğerlere giderek tüm dokulardan topladığı karbondioksiti 

burada bırakarak yerine oksijen alarak temizlenmiș olarak tekrar atar 

damarlar sistemine girer. 

Kan içerisindeki alyuvarlar hemoglobin içerir. Hemoglobin, gazlarla 

kimyasal bileșik yapma özelliğine sahip önemli bir maddedir. Kan 

akciğerlerden geçerken solunum ile alveollere dolmuș olan havadaki 

113

oksijen alyuvarlardaki hemoglobine bağlanır. Kan dokulara ulaștığında 

oksijen kısmi basıncı düșük bir ortamla karșılașır ve oksijeni burada 

bırakarak yüksek kısmi basınçlı karbondioksiti hemoglobine bağlar. Kan 

akciğere geri döndüğünde tekrar yüksek kısmi basınçlı oksijen ile 

karșılașır, burada karbondioksiti bırakır ve oksijeni bağlar. Oksijen veya 

karbondioksitin hemoglobine bağlanması alveol çeperlerini olușturan ve 

hava-kan ayırımını sağlayan ince zar etrafında diffüzyon yolu ile olur. 

Havanın büyük bir kısmını olușturan azot gazı kan tarafından absorbe 

edilirler fakat, hemoglobin ile birleșmez. Akciğerlere bırakılan 

karbondioksit solunum ile atılır. 

Karotis-Sinüs Refleksi 

Beyne kan tașıyan ana damar olan karotis atardamarında (șahdamar) 

kan basıncını devamlı izleyen ve beyindeki kalp ritmini ayarlayan 

merkeze (Kardio-İnhibitor merkez) uyarı yollayan algılayıcılar vardır 

(Karotis-Sinüs reseptörleri). Vücutta kan basıncı yükseldiğinde kalp 

ritmi bu yolla yavașlatılır. Eğer dalgıcın elbisesi çok sıkı ve bașlığın 

boynu sıkıyorsa Karotis atardamarı üzerine gelen bu baskı reseptörler 

tarafından kan basıncında artma gibi algılanır ve kalp ritmi yavașlar. Bu 

durumda beyne giden kan miktarında azalma olur ve dalgıç bilincini 

kaybedebilir. Nitekim bu tip elbiseler giyildiğinde hissedilebilecek 

baș ağrısı, baș dönmesi ve bayılma hissi kan dolașımının iyi olmadığının 

ișaretidir. Bu durumda elbise bașlık veya ceket derhal gevșetilmeli veya 

çıkarılmalıdır. 

Kramplar 

Kramp, herhangi bir adalenin istek dıșı kendi kendine kasılması 

olayıdır. Așırı olarak çalıșan kasların yüksek oksijen ihtiyacı oldukça 

fazladır. Kan dolașımı ile kas dokularına gelen oksijen yetersiz kalırsa 

adalelerde kramp denilen ve adeta adalenin hareketsiz kalıp kilitlenmesi, 

ağrıması ve hissizleșmesine neden olan olay meydana gelir. Bu gibi 

durumlarda derin ve yavaș soluma yapılırken dinlenmeli, adaleyi mümkün 

olduğu kadar gevșetmeye çalıșmalı ve kramplı adaleye kan dolașımını 

arttırıcı hafif masajlar yapılmalıdır. Adalenin fazla çalıșması, kan 

dolașımının azlığı ve soğuk ortamlar kramp olușumunu teșvik eder. 

Özellikle sert ve büyük paletlerin sıkça bacak kramplarına neden olduğu 

bilinmektedir. Krampların devam etmesi halinde sudan çıkılmalıdır. 

114

VÜCUTTAKİ HAVA BOȘLUKLARI 

Bir dalgıcın vücudunda dıș basınç değișikliklerinden etkilenen 

boșluklar vardır. Bunlar bașlıca, kulak, sinüs ve akciğer 

boșluklarıdır .Diğerleri ise sırasıyla diș, mide-bağırsak ve 

maske boșluklarıdır. Böyle - Mariotte Kanunu gereği dalıș sırasında 

yükselen ve alçalan basınçların etkisinde kalan bu boșluklarda üç tip 

problem ortaya çıkabilir. Bunlar; 

a- Sıkıșmalar (sgueezes). Basınç yükselmesi sırasında sıkıșan 

boșlukların olușturduğu problemlerdir. 

b- Ters sıkıșmalar (blocs). Alçalan basınç karșısında boșluk içindeki 

genleșen havanın olușturduğu problemler. 

c- Așırı genleșmeden dolayı yırtılmalar. Alçalan basınç karșısında 

genleșen ve tahliye edilemeyen havanın neden olduğu problemler. 

Kulak Boșluğu 

Kulak hem ișitme hem de denge organıdır. Dalıș sırasında, kulak 

içerisinde bulunan hava boșluğun çevre basıncından etkilenerek hassas 

ișitme ve denge organlarının fonksiyonlarını olumsuz yönde etkilememesi 

gerekir. Bunun için, kulağın anatomik yapısı ve kulak sıkıșması olayına 

bağlı olarak gelișen problemlerin nedenlerini, belirtilerini ve tedavilerini 

bilmek gerekir. Kulak uç bolümden olușur (Șekil 43) ; 

Șekil 43. Kulak iç yapısı. Dıș, orta ve iç kulakta yer alan organlar 

115

a-Dıș Kulak, Kulak kepçesi ve kulak deliğinden olușur. 

b-Orta Kulak, Kulak deliğini kapatan kulak zan ile bașlayıp çekiç, 

örs, üzengi denilen küçük kemikler ile bunların içerisinde bulunduğu 

boșluğa denir. Kulak zan ve kemikler birbirleri ile temas halindedir. Orta 

kulak boșluğu ostaki kanalları denen ince borularla gırtlağa açılır. 

c-İç Kulak, oval ve yuvarlak pencere membranları ile orta kulaktan 

ayrılır. Uç boyutta yerleșmiș uç adet dairesel halkanın birleșmesi ile 

olușmuș ve sonu beyne giden sinirle biten salyangoz denilen bir organ 

içerir. Salyangozun merkezinde denge algılayıcısı sinir uçları bulunur. 

Duyma olayı kulak zarının titremesi ile bașlar. Titreșim çekiç, örs, 

üzengi kemikleri vasıtasıyla iç kulağa açılan oval pencere diyaframına 

iletilir. Buradan algılanan titreșimler salyangoz ve sinir yolu ile beyne 

iletilir. Salyangoz içi sıvı dolu olan bir organdır. Oval pencereden yapılan 

bir itme alttaki yuvarlak pencerenin hafifçe dıșarı çıkması ile dengelenir. 

Basınç değișimleri doğrudan orta kulak boșluğunu etkiler. Orta kulak 

boșluğu içerisindeki basınç çevre basıncından düșük ise sıkıșma olayı 

meydana gelir. Sıkıșma iki șekilde olur ; 

1-Dalgıç derinlere doğru inerken çevre basıncı artar ve bu basınç 

doğrudan kulak zarı üzerine etki yapar. Basınç etkisiyle kulak zarı içe 

doğru çöker. Eğer dengeleme yapılmadan ve ortaya çıkan acıya tahammül 

edilerek bu durumda kalınırsa bir miktar su zar çeperlerindeki kan 

damarlarından geçerek orta kulakta birikmeye bașlar. Bu ișlem orta 

kulaktaki basıncı düșürmek için doğanın basınç karșısında orta kulağı 

korumak için yarattığı bir tedbirdir. Toplanan su miktarı zaman ve 

basınca göre az veya çok olur. Dalgıç bu durumda su yüzeyine vardığında 

orta kulağa giren su nedeniyle kulaklarında devamlı bir çınlama sesi 

duyacaktır. Bu gibi durumlarda dalıșı derhal bırakıp bir 

Kulak-Burun-Boğaz uzmanına bașvurmak gerekir. 

Eğer alçalma ani ve hızlı olursa kulak zan basınç karșısında 

kendisini korumaya fırsat bulamadan yırtılır. Yırtılma sonunda büyük bir 

acı ile çınlama hissedilir ve dıș kulakta kan görülür. 

2-Kulak zarının diğer yırtılma nedeni östaki borularında olușmuș 

tıkanıklıklardır. Östaki borularının çeperleri sümüksü (mucus) sıvılarla 

kaplıdır. Grip, soğuk algınlığı, allerjik tepkiler, ve çeșitli enfeksiyonlar 

bu sıvının yoğunlașmasına akmasına ve sertleșmesine neden olur ki bu 

durum östaki borularının tıkanması ile sonuçlanır. Tıkanma sonunda orta 

kulak boșluğunun gırtlak ile ilișkisi kesilir ve bu durumda dalgıç 

dengeleme yapamaz. Dengeleme güçlüğüne karșın dalmakta ısrar edilmesi 

durumunda kulak zarı gelecek basınç karșısında yırtılır. Bazı kulak-burun 

açıcı ilaçlar östaki kanallarının açılmasında kullanılabilir ancak bu tip 

116

ilaçların basınç altında ne tur tepki verdikleri henüz bilinmemektedir. 

Ayrıca, dalıș sırasında ilaç etkisinin azalması durumunda orta kulaktaki 

yoğun hava alçalan basınç karșısında genleștikçe çıkacak yer bulamaz. Bu 

durum çok ciddi ve tehlikeli problemlere neden olur. Bu durumda 

bașvurulabilecek en son çare burnu tıkayıp içeriye doğru kulaktaki havayı 

emmeye çalıșmaktır. 

Östaki borularının gırtlağa açıldığı yerlerde boru uçları küçük kaslar 

yardımıyla devamlı kapalı dururlar. Bu kaslar çene hareketleri veya 

esneme sırasında etkilenerek boru uçlarının açılmasını sağlayabilirler. 

Ancak dengeleme ișlemine bașlamadan alçalmaya bașlayan dalgıcın östaki 

uçları daha sıkı kapanır. Bu durumda dengeleme zorlașır. Biraz yükselerek 

çevre basıncının azaltılması ve dengelemenin bundan sonra yapılması 

uygun olur. 

Dengeleme ișlemi çeșitli șekillerde yapılabilir. Yutkunma ve çeneyi 

sağa sola oynatma östaki borularının açılmasını sağlayabilir. Boru 

uçlarının açılmasıyla birlikte gırtlaktaki çevre basıncı orta kulak ile 

birleșerek eșitlenmiș olur. Nitekim bu çeșit dengeleme metal bașlıklı ilk 

aletli dalgıçlar tarafından uygulanmıștır. Burnu iki parmak arasında 

sıkarak kulaklara hava üfleme ișlemi "valsalva hareketi" olarak bilinir. Bu 

șekilde dengeleme günümüz dalgıçlarının çoğu tarafından 

uygulanmaktadır. 

Dengeleme ișlemi sırasında dikkat edilmesi gereken noktalar 

sırasıyla; 

a-Dalmadan önce valsalva hareketi ile östaki borularının açık olup 

olmadığı kontrol edilmelidir. 

b-Dengeleme baș suya girer girmez bașlamalıdır. Baș așağı 

alçalmalarda bașta kan basıncı artacağından, östaki kanallarını 

açmak daha güç olabilir. Bu nedenle alçalmalar ayaküstü 

olmalıdır. 

c-Alçalma sırasında kulaklarda ağrı hissedilirse derhal yükselip 

dengeleme ișlemine yeniden bașlanmalıdır. 

d-Valsalva hareketini zorlayarak yapmak iç kulaktaki oval ve 

yuvarlak pencere membranlarına zarar verebilir. Östaki 

borularının tıkanıklığı büyük bir ihtimalle soğuk algınlığı 

enfeksiyonlarından kaynaklanır. Bu gibi durumlarda dalıș 


Dengeleme yapılamadığı taktirde dıș basınç etkisiyle kulak zarı içe 

doğru bükülerek çöker. Çökme orta kulak kemikleri vasıtasıyla iç kulağa 

açılan oval pencere zarına iletilir ve bu zar da içe doğru çöker. Salyangoz 

117

içerisindeki sıvı bu basıncı alttaki yuvarlak pencereye ileterek onun dıșa 

doğru bükülmesine neden olur. Bu durumda iken yapılacak șiddetli bir 

valsalva hareketi ile orta kulak kemikleri birden hareketleneceğinden ve 

oval pencereye așın bükülme vereceğinden bunu dengeleyen yuvarlak 

pencere dıșa doğru bükülerek patlar ve salyangoz içerisindeki sıvı orta 

kulağı doldurur. Bu durumda dalgıç çınlama, orta kulakta tıkanma hissi, 

ișitme kaybı ve muhtemelen vertigo hisseder. 

Dıș kulak kanallarına takılan tıkaçlar dıș basıncın kulak zarına 

gelmesini önler ancak çıkıș sırasında, dalıș bașlangıcında hissedilmeyen 

ve orta kulakta tahliyesi kontrol edilemeyen basınç kulak zarının dıșa 

bükülerek yırtılmasına neden olabilir. 

Vertigo 

İç kulakta bulunan salyangozun hemen üst kısmında üç adet dairesel 

kanallar vardır. Halka seklindeki bu kanalların durușları adeta uç boyutlu 

bir X,Y,Z eksen sistemi üzerinde duruyor gibidir. Kanalların içi sıvı 

doludur ve bu sıvı boyun hareketleri veya yer çekimi etkisi ile devamlı 

hareket eder. Halkaların bileșim yerlerinde her yönde sıvı hareketlerini 

algılayan sinir uçları yer alır. Beyne ulașan iç kulak sinyalleri burada 

görme sinyalleri ile birlikte değerlendirilir. Hareket ve denge bu șekilde 

hem iç kulak hem de görme uyarılan ile birlikte sağlanmıș olur. 

Görüș mesafesinin kısıtlı olduğu bir ortamda nötr yüzerlikteki bir 

dalgıcın denge, görme ve hareket algılamalarında eksiklikler ve 

kesiklikler olușabilir. Bu durum kaybolma hissinin olușmasına neden olur. 

Bu hisle her derinlikte ve özellikle akıntılı ortamlarda sıkça karșılașılır. 

Bazı durumlarda kaybolma hissi kendisini özel bir șekilde belli eder. 

Dalgıç hareket etmediği halde kendisini hareket ediyormuș gibi hisseder 

ve çevresinin hareket ederek etrafında döndüğünü görür. Bu duruma 

vertigo denir. Vertigonun olușmasında bilinen bașlıca iki önemli neden 

vardır. Bunlar, iki kulak arasında olușan basınç ve sıcaklık farklarıdır. 

Her iki kulakta da aynı olan sıcaklık ve basınç herhangi bir nedenle 

kulağın birinde değișirse aradaki farklılıktan dolayı vertigo olușur. Bu 

durum en çok yırtılan bir kulak zarından soğuk su giriși veya dengeleme 

sırasında kulaklardan birinin açılamaması sırasında ortaya çıkar, 

Vertigo yaklașık otuz saniye kadar sürer ve geçer. Deneyimli 

balıkadamlar bu duruma girdiklerinde soğukkanlılıkla geçmesini 

beklerler. Ancak vertigoyu bilmeyenler için o anda korku ve panik 

bașlayabilir. Vertigonun etkisi aniden ortaya çıkar. Bu anda dalgıç nerede 

olduğunu nereye gittiğini ve konumunu anlayabilmek için çaba sarfeder. 

118

Vertigo süresince dalma ile ilgili kuralların ihmal edilmesi doğaldır, Bu 

durumda derhal bir yere tutunup hareketsiz kalmalı ve bu durumun 

geçeceğini bilerek sakin bir șekilde beklenmelidir. 

Sinüs Boșlukları 

Kafatasının on kısmında alın ve yanak bölgesini olușturan kemiklerin 

içerisinde yer alan dört çift boșluğa sinüs boșlukları denir (Șekil 44). 

Șekil 44. Kafatasında bulunan 4 çift sinüs boșlukları 

Bu boșlukların cidarı mukoz dokularla kaplı olup ince kanallar ile 

burun ve geniz boșluğuna bağlıdırlar. Boșlukların içerisinde hava vardır. 

Hava burun ve genizle ilintili olarak kanallar boyunca dolașabilir. Dalıș 

sırasında yükselen basınç karșısında sinüs boșluklarının dengeleme 

ișlemi valsava hareketi, yutkunma veya çene hareketleri sırasında olur. 

Sinüs kanallarında tıkanmalar var ise doğal olarak dengeleme yapılamaz 

ve bu boșluklar basınç etkisiyle sıkıșma eğilimine girerler. Buna sinüs 

sıkıșması denir ve kendisini o bölgede keskin bir acı ile belli eder. 

Dengeleme yapıldıktan sonra mukoz doku kanalları tıkayabilir. Bu 

durumda yükseliș sırasında genleșen hava aynen alçalmalardaki acıya 

benzer bir acı hissi verir ki çoğu kez tıkanıklığı olușturan mukoz dokunun 

hava ile dıșarı atılması ile geçer. Atılan mukoz doku bir miktar 

kanamaya neden olur. Bu sırada dalgıcın burnundan biraz kan ve sümüksü 

ifrazat gelir. Bu durum dalıșlarda olağan karșılanır. Normal durușta sinüs 

boșluklarından ucu direkt olarak normal yerçekimi etkisiyle burun 

boșluğuna boșalır ancak, yanak altı sinüsleri baș așağı geldiği zaman 

burun kanallarına boșalabilirler. Bazı dalıșlardan sonra dalgıçların öne 

eğildikleri zaman burunlarından su gelmesi bu yüzden olur. Sinüs 

kanalları ince ve yaygın olduklarından mikrobik enfeksiyonlardan ve 

alerjik reaksiyonlardan çok etkilenirler. Kanalların tıkalı olması 

durumunda dalıș yapılmamalıdır. 

119

Akciğerler 

Basınç değișimleri karșısında akciğerler Böyle- Mariotte Kanununa 

uyarak içi hava dolu esnek bir kap gibi davranırlar. Akciğerlerin alabildiği 

hava miktarları ve alınan havanın kullanımı ile ilgili rakamlar Tablo 6'da 

verilmiștir. 

Aletli veya aletsiz serbest dalıcıların ciğerlerindeki havanın 

davranıșı biraz farklıdır. Șimdi bu davranıșları yakından incelemek için 

biri serbest dalıș yapan, diğeri aletli dalıș yapan iki dalgıcın 

ciğerlerindeki olayları inceleyelim; 

a-Serbest dalıcı; serbest dalıș sırasında dalgıç yüzeyde derin bir 

soluk alarak ciğerlerini doldurur. Derinlere indikçe hidrostatik basınç 

etkisiyle göğüs kafesi üzerine gelen basınçla birlikte ciğer hacmi 

küçülmeye ve içerisindeki hava sıkıșmaya bașlar. Dalgıç bu șekilde bir 

süre dipte kalır. Tekrar yüzeye vardığı zaman ciğer hacmi bașlangıçtaki 

aynı hacmine döner. Bu durumda ciğerler küçülüp tekrar eski haline 

dönmüștür (Șekil 45). 

Șekil 45.Serbest dalıș yapan bir dalgıcın basınç etkisi ile ciğer hacmindeki 

değișimler. Dalgıcın yüzeyde 2 it gelen ciğeri -10 m'de l It'ye 

küçülür, yüzeye ulaștığında tekrar 2 It'lik eski hacmine gelir 

120

-Aletli dalgıç; Dalgıç yüzeyden dibe doğru inerken regülatöründen 

hava solur. Derinlere gittikçe yani çevre basıncı arttıkça o derinlik 

basıncına göre sıkıșmıș hava ile nefes alıp vermeye bașlar, Bu durumda 

dalgıcın ciğer hacmi aynıdır ancak içerisi sıkıșmıș yoğun hava ile dolup 

boșalmaktadır. Dalgıç bir müddet sonra yükselmeye bașladığında 

ciğerlerdeki sıkıșmıș yoğun hava genleșmeye bașlar. Örneğin, -10 m de 

ciğerlerine hava doldurarak yüzeye çıkan dalgıcın ciğerleri genleșen 

havanın etkisiyle iki katı genișler (Șekil 46). 

Șekil 46.Aletli dalgıcın -20m’den nefesini tutarak yükselmesi durumunda son 

10 m'de ciğerlerin genleșmesi ve yırtılması 

Hava Embolizması 

Basınçlı hava soluduktan sonra yükselen dalgıçlar genleșen havayı 

ciğerlerinden tahliye edemezlerse ciğerler șișip genișlemeye bașlar. 

Genișlemeye tahammül edemeyen alveollerin zarları așırı gerilir ve bu 

durumda küçük hava kabarcıkları kana karıșmaya bașlar. Genleșme daha 

ani ve șiddetli ise alveollerde olușan hava kabarcığı paketçikler halinde 

ciğer dokularını yırtarak göğüs boșluğuna dolar. Kana karıșan hava 

kabarcıklarının damarları rasgele bir yerde tıkaması ile hava 

embolizması (=hava ile tıkanma) hastalıkları olușur. Damarları tıkayan 

121

kabarcıklar o bölgede dolașımın durmasına ve dokuların ölmesine neden 

olur Tıkanma beynin kılcal damarlarında ise felç kaçınılmazdır. Kalp 

dokularının ölmesi ise kalbin durmasına neden olur. Hava embolizması 

sonu genelde ölümle sonuçlanan ciddi rahatsızlıklardır. Bu durumu 

önlemek için dalgıçlar, asla nefes tutmadan ve devamlı nefes alıp vererek 

ciğerlerindeki genleșen havayı devamlı tahliye ederler. Hava 

embolizmasının en çok görülen belirtileri șunlardır; 

Bayılma, kasılmalar, denge kaybolması, kısmi felç, göğüs sancısı, 

nefes almada güçlük, öksürük, görmede bozukluk, kaslarda dermansızlık, 

ağızdan kan gelmesi, göz bebeklerinde farklı küçülme. 

Bu belirtiler vurgun, hypervantilasyon, kulak yırtılması gibi diğer 

dalıș hastalıklarının belirtileri ile benzerlik gösterir. Belirtileri 

yakından incelemek ve en ufak șüphe halinde derhal tedaviye bașlamak 

gerekir. Hava embolizmasının tedavisi ancak basınç odası ile mümkündür. 

Hasta burada hekim kontrolünde tekrar basınç altına alınarak bünyedeki 

kabarcıkların küçülmesi sağlanır. Hastanın basınç odasında kalma süresi 

birkaç saatten birkaç güne kadar değișir. Hasta basınç odasına 

nakledilirken kabarcıkların kalp ve beyne gitmemesi için, sol tarafı altta 

ayaklar yukarıda ve baș așağı eğimli olacak șekilde bir tahta sedye ile 

tașınır. Tașıma sırasında hastaya oksijen verilmelidir. Embolizma 

belirtileri veren dalgıç dekompresyon amacıyla hiçbir șekilde tekrar su 

altına indirilmemelidir. 

Pnömotoraks (Akciğer Yırtılması) 

Akciğerlerdeki havanın ani ve așırı genleșmesi sonunda genișleyip 

șișen alveoller ve ciğer dokusu parçalanarak yırtılır. Bu șekilde 

akciğerden kaçan hava, akciğer ile akciğer zarı arasına sıkıșır. Bu durum 

akciğerlerin çalıșmasına kısmen veya tamamen mani olur. Sıkıșan hava 

kendisini aniden gelen göğüs ağrısı, nefes alma güçlüğü ve ağızdan 

köpüklü kan gelmesi ile belli eder. Bazı durumlarda genleșmenin șiddeti 

akciğer zarınında yırtılmasına neden olur. Akciğerden kaçan hava göğüs 

dokularına ve oradan da boyun bölgelerine gelerek ve genelde deri altında 

toplanarak yayılabilir. Akciğerden kaçan havanın ciğer zarı ile göğüs 

boșluğu arasında birikmesi göğüs kafesi ile ciğerler arasındaki vakumu 

yok edeceğinden; bu durum gittikçe ve nefes aldıkça ciğerlerin hava ile 

dolmamasına ve çökmesine neden olur. Belirtilerin ortaya çıkmasıyla 

122

irlikte hasta derhal bir hastaneye götürülmelidir. Pnömotoraks teșhisi 

kesinleștikten sonra göğüs ve ciğerde sıkıșan hava buradan ancak cerrahi 

müdahale ile alınabilir 

Hava embolizması ve Akciğer yırtılmalarını önlemek için dalgıçların 

șu kaidelere uyması gerekir; 

1-Yükselișlerde hız 20 m/dk'yı geçmemelidir. Acil çıkıșlarda 

ciğerler mutlaka boșaltılmalıdır. 

2-Yükseliș sırasında derin nefes almaktan kaçınmalı akciğerler 

normal dolu olmalıdır. 

3-Dalgıcın solunum problemi olmamalıdır. Bunun için bașta 

akciğerlerin sağlıklı olması gerekir. 

4-Dalıștan önce fiziksel formu iyi ve sağlıklı olmak, dalıș 

sırasında uyanık, duyarlı ve sorumlu davranmak gerekir. 

5-Hava embolizması ile ilgili kazalar daha çok yüzeye yakın 

yerlerde ve çoğu zaman bir panik sonucu olușur. Nitekim en fazla 

basınç/hacim değișimleri yüzey ile -10 m arasındadır. Hava 

embolizması 2.90 m derinlikten itibaren tüm yükselișlerde 

gerçekleșebilir. Bu kritik derinliklerden yükselirken soğukkanlı 

bir șekilde nefes alıp verme düzenine dikkat edilmelidir. Acil 

çıkıșlarda ise ciğerlerde genleșen havayı devamlı boșaltmak 

amacıyla devamlı bağırarak yükselmek gerekir. 

Diğer Boșluklar 

İnsan vücudu içerisinde dıș basınç değișimlerinden etkilenen ancak 

dalıș fizyolojisinde hayati fonksiyonları olmayan boșluklar vardır. Bunlar 

diș ve mide-bağırsak boșluklarıdır. Maske boșluğunun basınç altındaki 

davranıșı da bu bölüme dahil edilerek incelenmiștir. 

Diș Boșlukları 

Diș dolguları veya kaplamaları arasında kalan içi hava dolu boșluklar 

yükselen veya alçalan basınç karșısında etkilenirler. Boșluk içerisindeki 

hava alçalma sırasında sıkıșır ve diș sinirleri üzerine etki yapar (tooth 

sgueeze). Bu durum bir diș sızlaması șeklinde kendisini belli eder. Basınç 

etkisiyle bazen dolgu çeperlerinde kanamalar olabilir. Benzer durum 

yükselme sırasında diș boșluğundaki havanın genleșmesi sırasında da 

görülebilir. Öyle ki dalıș sonunda diș kaplamalarının veya dolgularının 

genleșen havanın etkisiyle yerinden çıktığı sıkça görülen bir olaydır. 

123

Dalıș sırasında olușan diș problemlerine çözüm bulmak zordur. Durum 

ancak bir diș hekiminin müdahalesi ile önlenebilir 

Mide-Bağırsak Boșlukları 

Mide ve bağırsaklar prensip olarak içi hava dolu boșluk içermezler. 

Ancak dalıș sırasında hava yutulmuș ise veya dalıștan önce gaz yapıcı 

yiyecek-içecek alınmıșsa yükselme sırasında bu gazlar mide ve 

bağırsaklarda genleșecektir. Bu durum dalıștan sonra dalgıca tokluk hissi 

verir 

Tedbir olarak dalgıçlara, dalıștan önce gazlı içeceklerin içilmemesi 

ve gaz yapıcı yiyeceklerin yenmemesi önerilir, 

Maske Boșluğu 

Maske camı ile dalgıcın yüzü arasındaki boșluğa denir. Bu boșluk 

dalıș sırasında artan basınç karșısında sıkıșır ve yüze doğru basınç yapar. 

Dengeleme yapılmadığı zaman maske yüze baskı yaparak adeta yapıșır ve 

bu durum dalıș sonrasında maskenin yüze oturduğu kısımlarda mor 

çizgisel șișliklerle kendisini belli eder. Maske sıkıșması olarak anılan bu 

olayı dengelemede geç kalındığı zaman göz yüzeyini kaplayan zarlar, göz 

bebeklerini çevreleyen boșluklar ve göz kapağı kenar dokuları zarar 

görebilir. Basınç etkisi ile kapak kenarlarında olușan kanamalar bazen 

göz çukurlarına dolar. 

Maske boșluğununda diğer vücut boșlukları gibi dengelenmesi gerekir. 

Dengeleme burundan maske içerisine hava üfleme ile yapılır. 

SICAK VE GÜNEȘ ÇARPMASI 

Yüzücü veya dalıcıların açık kıyı veya tekneden yaptıkları dalıșlar 

sırasında dikkat etmeleri gereken bir etkende güneș ve sıcaklıktır, 

insanın vücut sıcaklığı birçok fiziksel etkinin karșılıklı dengelenmesiyle 

korunur. Vücudun ürettiği enerji metabolizma için geçerli sıcaklığı sağlar 

ve ısınan vücut bundan sonra bu ısıyı dengeli bir șekilde koruma 

durumundadır. Vücut sıcaklığı daha soğuk cisimlere geçen ısı iletimi, 

havaya devamlı verilen ısı kaybı, vücut sıcaklığından olușan vücut 

ıșınımı, ve terleme-buharlașma yolları ile devamlı azalır. Isı kaybına 

karșı metabolizma hızlanarak daha fazla ısı üretimine geçer. Titreme bu 

reaksiyonlardan birisidir. Kaslar titreyerek enerji üretirler. Isı kaybı bir 

124

șekilde çeșitli giysilerle önlenebilir, ancak çevre sıcaklığının yüksek 

olması durumunda vücut ısı dengesini ancak terleme ile sağlayabilir. Bir 

insan günde 12 lt'ye kadar ter atabilir ve her litre ter için yaklașık 580 

kalori kaybeder. Sıcak, rüzgarsız ve nemli bir ortamda cilt üzerine çıkan 

ter buharlașamaz. Ter buharlașmıyor ise vücudun soğuması bir șekilde 

aksıyor demektir. Bu durumda vücut sadece su ve tuz kaybına uğrar. Uzun 

ve așırı ter fazla tuz kaybına neden olur ki bu durum kendisini soluk ve 

kuru bir deri görünümü kasılmalar, ağrılı kramplar șiddetli susama, 

bulantı ve baș dönmesi gibi belirtilerle belli eder. Kișinin nabzı sık ve 

zayıf atar, göz bebeklerinde büyüme ve ateș yükselmesi görülebilir. Bu 

belirtiler șiddet derecesine göre sıcak krampları, sıcağa bağlı halsizlik 

ve en son safhada sıcak (güneș) çarpması olarak tanımlanır. 

Sıcak krampları ve sıcaklığa bağlı halsizlik belirtileri gösteren 

kișiler güneșten korunarak serin bir yere yatırılmalı, tuzlu su içirilmeli, 

alın ve bileklerine soğuk kompres uygulanmalıdır. Düșünülenin aksine 

buzlu içecek verilmemelidir. 

Sıcaklık çarpması acil müdahale gerektiren bir durumdur. Bu 

durumda kiși çoğu kez baygın veya yarı baygın haldedir. Deri kuru ve 

sıcaktır, önce canlı sonra gri bir renge dönüșür, nabız dolgun ve sık 

atarken gittikçe yavașlar, hastanın göz bebekleri genișlemiștir ve 

vücudundan kötü bir koku gelir, kasılmalar görülebilir. En önemlisi vücut 

sıcaklığı 44°C kadar yükselebilir. Bu durumdaki bir hastanın vücut 

sıcaklığı derhal düșürülmelidir. Hasta soğuk sulu veya buzlu bir banyoya 

sokulur, ateș düșene kadar burada tutulur. 39 veya altında sıcaklığa 

düștüğünde hasta ıslak bir beze sarılarak mümkünse bir vantilatör 

karșısına yatırılır. Vücut sıcaklığı devamlı kontrol edilmeli, tekrar 

yükselme belirtisi varsa soğuk banyo ișlemi tekrarlanmalıdır. Bu 

durumdaki hastanın ilk müdahaleden sonra soğuk ve serin tutularak derhal 

hastaneye ulaștırılması gerekir. 

SU SICAKLIĞI ve ETKiLERi (Hydrotermie) 

Hava ve su ısınma ve ısı iletme özellikleri çok farklı olan 

maddelerdir. Doğal olarak litresi 1.02 kg olan deniz suyu ile litresi 

0.0012 kg gelen hava arasında ısı kapasiteleri ve iletimi açısından büyük 

farklılıklar vardır. Örneğin; eșit ağırlıkta su ve havayı 1°C ısıtmak için 

suya 4 defa daha fazla ısı vermek gerekir. Bu gözlem bize suyun havaya 

göre daha fazla ısı alabilme kapasitesine sahip olduğunu gösterir. Isı 

daima fazla olan yerden düșük olan yere doğru moleküler iletișim ile 

125

iletilir, iki nokta arasındaki mesafe ne kadar az ise ve sıcaklık farkı ne 

kadar fazla ise ısı akıșı o kadar hızlı olur. Ancak iki nokta arasındaki 

maddenin cinsi ısı akıșının az veya çok olmasını sağlar. Örneğin su ısıyı 

havaya nazaran 25 defa daha fazla iletir. Bașka bir ifadeyle su. İletken 

hava ise yalıtkan özellik gösterir. 

İnsan vücudunun sıcaklığı 36-37 °C'dir ve normal gelișiminde hava 

ile temastadır. Tüm vücut fonksiyonlarının sağlıklı çalıșabilmesi için bu 

sıcaklığın sabit tutulması gerekir. Su içerisine giren dalgıç havaya göre 

hem iletkenliği hem de ısı alma kapasitesi yüksek bir ortama girmiș olur. 

Bu șartlarda vücudun ısı kaybı havaya göre 25 defa daha fazla olacaktır. 

Nitekim 23-24 °C'lik suda bile bir müddet sonra üșüme meydana gelir. 

Vücut ısısını sabit tutmak için mutlaka ısı yalıtımı sağlayan özel 

elbiseler giymek gerekir. Neopren kumașlardan yapılmıș elbiseler 

vücuttan suya doğru olan ısı iletimini büyük ölçüde azaltır. Yalıtımı 

sağlayan uygun kalınlıktaki elbiselerle 1-2°C'lik soğuk sulara dalıș 

yapmak mümkündür 

Vücut ısısı beynimizin alt kısmında bulunan bir sinir merkezinden 

(hypothalamus) kontrol edilir. Üșüme fizyolojisi vücutta basitçe șu 

șekilde gelișir; vücudun soğuk su ile temas etmesi ile birlikte ilk tepki 

olarak damarlar daralmaya bașlar ve buna paralel olarak kan dolașımı da 

azalmaya bașlar. Bu durumda ısı kaybı azalmıș olur. Bu șekilde kanın 

adeta gövde içerisinde kalması sağlanırken özellikle kol ve bacaklarda 

kan dolașımının azlığından dolayı ısı düșmeye bașlar. Isı düșmesi daha 

ileri bir așamaya geldiğinde daralan damarlar tekrar açılmaya bașlar ve 

bu defa daha hizlı bir kan akıșı bașlar. Bu așamada artık ısı kaybı daha 

fazla olacaktır. 

Vücut ısısının sabit kalabilmesi için vücudun ürettiği ısı ile 

vücuttan suya geçen ısının aynı olması gerekir. Eğer olaya enerji 

açısından bakılacak olunursa bu olay ; 

Vücudun ürettiği enerji = Vücutta kullanılan enerji + suya geçen enerji 

șeklinde ifade edilir. Bu eșitliğin herhangi bir tarafındaki azalma veya 

çoğalma dengeyi bozacaktır. Denklemin birinci tarafı fazla ise enerji 

fazlalığı vücuttan terleme ve ter buharlașması șeklinde ortaya çıkar. 

126

Denklemin ikinci tarafı fazla ise sudaki ısı kaybı fazla veya enerji 

kaybettirici hareketler fazla olmaktadır Hem ısı kaybı hem de fiziki 

hareketi fazla olan dalgıç ürettiği enerjiyi çabuk tüketir ve bu durum 

üșüme ile kendisini belli etmeye bașlar. 

Hipothermia (Hipotermi) 

Sabit olması gereken vücut sıcaklığının ısı kaybı nedeniyle düșmeye 

bașlaması olayıdır. Su sıcaklığı vücut sıcaklığından daima daha düșük 

olacağından dalgıçlar elbiseye rağmen su içerisinde muhakkak ısı 

kaybederler. Ancak su sıcaklığı 33°C ve daha yukarılarda ise; insan 

vücudu ısı kaybını elbisesiz karșılayabilmektedir. Isı kaybı konusunda 

çarpıcı bir örnek verirsek, 27°C'deki suya çıplak giren bir insanın 

kaybettiği ısı miktarı 5°C hava sıcaklığında çıplak duran bir insanın 

kaybettiği ısıya eșit olmaktadır. 

İnsanların soğuk suya karșı duyarlılıkları bașlıca, 

a-Deri altındaki yağ dokusunun miktarı 

b-Vücut alanının vücut ağırlığına oranı 

olmak üzere iki nedene bağlıdır. Deri altındaki yağ dokuları ısıyı diğer 

dokulara göre daha az iletirler ve vücudu adeta bir izolatör gibi sararlar. 

Ancak; bu durumla beraber vücut alanının vücut ağırlığına oranı da 

önemlidir. Uzun boylu zayıf kișilerde vücut alanı/ağırlık oranı fazla 

olduğundan ısı kaybı dolayısıyla üșüme daha fazla olur. Kısa ve șișman 

kișilerde oran daha küçük olduğundan ısı kaybı daha uzun süre alır ve 

dolayısıyla üșüme daha az olur. Bayanlarda vücut yüzeyi/ağırlık oranı çok 

daha fazla olduğundan gelișmiș yağ dokularına rağmen ısı kayıpları 

fazladır ve daha çok üșürler. 

Kafa, boyun, bacak aralan, koltuk altlan ve göğüs kafesinin dıș 

kısımları en çok ısı kaybı olan bölgelerdir. Ayrıca insan her nefes alıp 

verișinde verdiği nefes ile bir miktar ısıyı da dıșarı atar. Soğuk 

ortamlarda bașlıklı bir elbisenin yanı sıra yavaș ve derin soluma șekli de 

ısı kaybını önemli ölçüde azaltır. 

127

Hipoterminin Belirtileri ve Önlemleri 

Vücut sıcaklığının düșmeye bașlaması ile birlikte hipotermi, 

a-Titreme 

b-Hareketlerde ahenk bozukluğu 

c-Hissizleșme 

d-Parmak, ayak ve dudaklarda morarma 

ile kendisini belli etmeye bașlar Soğuk ortamda kalmaya devam edildiği 

taktirde halsizleșme, așırı idrar üretimi, kalp çarpıntısı ve uyku halinde 

bayılma ile sonuçlanır. Soğuk ortamların vurgun, oksijen zehirlenmesi 

ve azot narkozu gibi hastalıkların ihtimallerini arttırdığını unutmamak 

gerekir. 

Hipotermi belirtilerini fark eden dalgıç derhal sudan çıkmalıdır. 

Vücut ısısı düșmüș olan kiși kurulanır, kuru giysiler giydirilir ve sıcak 

içecekler verilir. Mümkünse sıcak duș ve termofor uygulaması oldukça 

yararlı olur. Tüm bu ișlemler rüzgarsız bir yerde yapılmalıdır. Zira 

rüzgar altında buharlașma ile ısı kaybı çok fazla olur. Örneğin ; +4°C olan 

hava sıcaklığı 10 knot'luk bir hızla esen rüzgarda altında -1 °C ye, 20 knot'luk 

rüzgar altında -7°C ye inmektedir. Üșüme belirtileri tamamen 

geçmeden ikinci dalıș yapılmamalıdır. Genelde dalgıçlar üșüme hissi 

Vücut ısısı Isı kaybı düzeyi Belirtiler Önlemler 

>37°C Üșüme 

35°C Hafif hipotermi 

32°C Ağır hipotermi 

Üșüme hissi, 

el ve ayaklarda uyușma, 

titreme 

fazla idrar 

kontrolsüz 

titreme 

muhakeme zorluğu, 

denge kaybı, 

bozuk konușma. 

șuur bulanıklığı. 

yașam fonksiyonlarının 

bozulması 

titreme olmayabilir 

Tablo 7. Hipoterminin dereceleri, belirtileri ve önlemleri 

128 

kurulanma ve kuru giysi, 

rüzgardan korunma, ısıtma, 

kafeinsiz sıcak içecekler, 

alkol yasak 

kurulanma ve kuru giysi. 

rüzgardan korunma, 

ısıtma, 

kafeinsiz sıcak içecekler 

ayaklar yukarıda yatma, 

ılık banyo, masaj 

yukarıdakilere ek olarak 

tıbbi gözlem 

uygulanmalı 

sıcak içecekler bilinç 

açık ise verilmeli

geçip ciltleri ısınınca kendilerini ısınmıș hissederler. Halbuki derin vücut 

ısısı hala düșük olabilir. Üșüme duygusu bașladıktan sonra dalıșa ısrarla 

devam edilirse hipoterminin șiddeti de artar. Hipotermi düzeyleri, 

belirtileri ve alınması gereken önlemler Tablo 7' de verilmiștir. 

Soğuk dalıșlar yapmayı planlayan dalgıçların fiziki form düzeyleri 

iyi durumda olmalıdır Dalıștan 2 saat önce kalorili bir yemek yenmeli ve 

kesinlikle alkol alınmamalıdır. Zira alkol damarların genișlemesine neden 

olacağından dalıș sırasında ısı kaybı daha da fazlalașmıș olur. 

Soğuk Suda Korunma 

Soğuk suya girmiș ancak çıkıș noktasını veya tekneyi kaybetmiș bir 

dalgıç kurtarılmayı beklerken herșeyden önce ısı kaybına karșı kendisini 

korumalıdır. Zira, suyun soğukluğuna ve elbise kalınlığına bağlı olarak, 

kısa veya uzun bir müddet sonra üșümeye ve titremeye bașlayacaktır. Bu 

durumda yüzmek veya hareket etmek yerine en az ısı kaybedecek bir 

pozisyonda hareketsiz kalarak kurtarılmayı beklemek uygundur. Gereksiz 

hareketler fazla enerji tüketimi demek olduğu unutulmamalıdır. En az ısı 

kaybı pozisyonu șu șekilde sağlanır, eller yüzü ve alnı kapatacak șekilde 

kollar sıkıca göğüs kafesine yapıștırılır, bacaklar kasıkları koruyacak 

șekilde bitișik ve karna doğru kıvrılır, baș su üzerinde, maske yüzde 

takılı olarak ve B.C.D. șișik vaziyette fazla hareket etmeden durulur. 

Araștırmalar bu pozisyonda yașam süresinin %50 daha fazla olacağını 

göstermektedir. Genel olarak +5°C derecedeki bir suda normal yașam 

süresi ilk 0.5 saati bilinçli toplam 2 saatir. Aynı durum +10°C lik suda, 

ilk bir saati bilinçli 4 saattir. 15°C ve üzerindeki su sıcaklıklarında 

ölüm tehlikesi yoktur, ancak, 15°C de iki saat sonra bilinç kaybı 

bașlayabilmektedir. 

Kızıșma (Overheating) 

Sualtı elbiseleri vücut ısısını muhafazada ne kadar faydalı ise hava 

sıcaklığının yüksek olduğu günlerde kușanma sırasında bazı problemlere 

neden olabilir. Sıcak ve güneșli bir ortamda elbise giyildikten sonra 

yapılan ve güç gerektiren yorucu ișler sonunda kan dolașımı hızlanır. Kan 

bir yandan ısınan uzuvları soğutmak için pompalanırken diğer yandan da 

çalıșan kaslara gerekli enerjiyi tașıma durumundadır. Kalp her iki yükü 

bir müddet kaldırır, zorlanır ancak; bir müddet sonra yavașlar. Bu 

129

așamada baș dönmesi. baș ağrısı, zayıf nabız, bulantı, kusma gibi belirtiler 

görülür. Bu belirtilerin ortaya çıkması durumunda hasta hemen bașı 

așağıda kalacak șekilde serin bir yerde yatırılmalı, üstündekiler 

çıkarılmalı ve bol içecek verilmelidir. 

Bu ilk mudahelelere rağmen hastanın nabzı șiddetlenir, ateși 

yükselir cildi kuru bir hal alırsa, ısı șokuna (havale) girmiș demektir. Bu 

durumda hastanın vücut sıcaklığı mutlaka düșürülmelidir. Bunun için 

hastaya soğuk banyo yaptırılmalı ve soğuk içecekler verilmelidir. 

Kadınların erkeklere göre terlemeye bașlama derecesi daha yüksektir. Bu 

nedenle ısı șokuna daha hassastırlar. 

Kızıșmayı önlemek için kușanmıș halde yürüyüș tırmanma vs. 

yapmaktan kaçınmalı, gerektiğinde suya girerek serinlemelidir. Așırı 

terlemeye karșı bol içeceğin yanı sıra, așırı terleme ile olușan tuz 

kaybına karșı ara sıra tuzlu șeyler alınmalıdır. 

Dalıș günleri sırasında güneș yanıklarına dikkat edilmelidir. 

Özellikle beyaz tenli kișiler güneș ıșınlarına karșı hassastırlar. Sudan 

çıkıșlarda vücuttaki su damlacıkları adeta bir mercek gibi davranarak 

ıșınların daha etkili olmasına neden olur. Șnorkelle yapılan dalıșlarda 

sırt ve ense devamlı günește kaldığından bu tip dalıșların sonunda sırt 

bölgelerinde ciddi güneș yanıkları olușur. Tedbir olarak uzun sürebilecek 

bu tıp dalıșlarda bir gömlek hatta bir pantolon giyilmelidir. Güneș 

yanıklarına karșı vücuda önceden sürülen ıșınları önleme faktörü yüksek 

kremler veya çinko oksitli merhemler iyi koruma sağlarlar. Eğer yanık 

olușmuș ise üzerlerine para-amino-benzoik acid içeren özel yanık 

pomadları kullanılmalıdır. 

Güneș altında uzun sure kalınmıș ise görme dokularında pigmentler 

kısmen tahribe uğrar. Vücut gerekli onarımını karanlıkta ve zamanla 

yapar. Eğer aynı gün gece dalıșı yapılacaksa, sağlıklı görme duyusunun iyi 

çalıșabilmesi için gündüz güneș gözlükleri kullanılmalıdır. 

STRES 

Fiziksel ve zihinsel yorgunluk sonucu olușan bir sinirsel gerilim 

halidir, Dalgıçlar, așırı efor, korku ve panik duygularının etkisinde 

kaldıkları veya fiziksel performanslarında düșüș olduğu zaman çoğu kez 

kendilerinin de farkında olmadıkları davranıș ve sinir bozukluklarına 

130

uğrarlar. Bu davranıșlar bir müddet sonra düșünme, dikkat ve algılama 

yeteneğinin azalması ile belirginleșir. Özellikle deneyimsiz, fiziksel 

kapasitesi bozuk, fiziksel limitlerini zorlayan, performansı düșük 

dalgıçlarda bu durum daha sık görülür 

Stres Belirtileri bașlıca uç șekilde ortaya çıkar ; 

a- Sık nefes alıp verme, 

b- Devamlı tekrarlanan hareketler ve davranıșlar, 

c- Sinirlilik. 

Bunlar arasında sık nefes alıp verme stresin ilk belirtisidir. Bu 

șekilde bașlayarak ortaya çıkan stres kișide analiz bozukluğu, görüș 

yetersizliği ve dikkat azalması gibi, dalıșta çok önemli olan 

fonksiyonların aksamasına neden olur. Stresin sık nefes alıp verme 

șeklinde belirginleșen hareketleri, kanda karbondioksit ve oksijen 

dengesini etkileyeceğinden gittikçe daha kontrolsüz nefes alıp verme 

șekline dönüșür. Bu durum doğal olarak muhakeme yetersizliği ve görüș 

daralması gibi sonuçları da beraberinde getirir. Bu durumdaki bir dalgıç 

herhangi bir tehlike karșısında kolayca korku ve paniğe kapılır. Korku ve 

panik duygusunun kendisine ayrıca önemli bir stres kaynağı olușturur. 

Stresi kontrol etmek için , 

a-Sakin olmak , derin ve yavaș nefes alıp vermek, 

b-Hareketleri yavașlatarak problem varsa kaynağını bulmak ve 

çözmeye çalıșmak gerekir. 

Stres, paniğe yol açan önemli bir nedendir. Panik, ani ve çok büyük 

bir korku șeklinde ortaya çıkar. Bu durumda düșünme, analiz, muhakeme 

ve karar verme yetenekleri çok zayıflar ve kiși kontrolünü kaybeder. 

Stres ve paniği önlemenin en etkili yolu uyanık ve berrak bir düșünce ile 

dalıșa bașlamaktır. Buna rağmen karșılașılan problemleri çözmek için 

sırasıyla; Dur, Dușun, Düzenli Nefes Al! șeklinde özetlenebilen 

kuralları soğukkanlılıkla uygulamak gerekir. 

131

ZEHİRLİ BALIK SOKMALARI 

Önemli balık sokmaları ani ve keskin bir acı ile ortaya çıkar. Bu 

durumda tüm faaliyetler derhal durdurularak yaraya müdahale edilmelidir. 

Uygulanacak tedavinin büyük bir kısmı kaza yerinde kiși veya 

arkadașlarınca yapılır. Cerrahi veya ilaç uygulamasının bir hekim 

tarafından yapılması gerektiği unutulmamalıdır. 

Zehirli Balık sokmalarında tedavi için vakit geçirilmeden ve aynı 

anda uç değișik müdahale yapılabilir. Bunlar; Acıyı hafifletme , zehrin 

etkisini önleme ve Enfeksiyona karșı önlem olmak üzere yapılan 

tedavilerdir. Trakonya, iskorpit gibi zehir aygıtları sivri ve küçük olan 

balıkların sokması sonucu olușan yara çoğunlukla küçük çaplı noktalar 

șeklindedir. Zehri uzaklaștırmak amacıyla yarayı kanatmak oldukça 

güçtür. Bu durumda yara steril bir kesici aletle genișletilmeli ve 

kanatılmalıdır. yara tuzlu ve soğuk su ile yıkanır, mümkün olduğunca 

zehirden temizlenmesi sağlanır. Soğuk damarların büzülmesine neden 

olacağından hafif analjezik etki yapar. Turnike uygulamak zehrin kan 

yoluyla vücuda dağılmasını önler. Ancak turnike, kan dolașımına engel 

olmamalıdır Bu nedenle turnike beș dakikada bir gevșetilmelidir. 

Zehirli iğne sokma sırasında kırılıp yara içerisinde kalabilir. Bu 

durumda iğne çıkarılmalıdır. Yara eğer büyükse dikiș atılmalıdır. Yara 

tamamen temizlendikten sonra sıcak su kompresi uygulanır. Hatta yaralı 

uzvu sıcak su dolu bir kaba sokmakta yarar vardır. Su sıcaklığı yaralının 

dayanabileceği kadar sıcak olmalıdır. Sıcak kompres uygulamasına 30 ile 

90 dakika süreyle devam edilir. Ağrı kesici ve gerekirse, antibiyotik ile 

antitetanoz ilaçlar önlem olarak verilmelidir. Potasyum permanganat, 

amonyak ve hatta devamlı soğuk kompres sanıldığı gibi yararlı olmaktan 

öte ters etki yapabileceğinden uygulanmamalıdır. 

Zehirli balık sokmalarına karșı korunma tedbirleri oldukça sınırlıdır. 

Demersal balıklar çoğunlukla kum veya çamur içerisinde gömülü olarak 

yașadıklarından kazalar çoğu kez bunların üzerine basma șeklinde olur. Bu 

nedenle plajlarda yürürken ayağı zemine sürümek ve bu surette balıkların 

ürküp kaçmasını sağlamak çok etkili bir yöntemdir. Balıklar bir olta veya 

ağ ile yakalanmıș ise çıkarılırlarken çok dikkatli olunmalıdır. Ayrıca 

eriștelik tabir edilen yosunlar (Posidonia meraları) içerisinde zehirli 

balıklar renkleri nedeniyle çok iyi kamufle olabildiklerinden dikkatsiz 

dalgıçlar için tehlike oluștururlar. 

132

BÖLÜM 7 

DALIȘ TABLOLARI 

Fizikteki Henry ve Graham kanunları uyarınca basınç altında 

soluduğumuz hava içerisindeki azot gazı vücut dokuları içerisinde 

çözünür ve yayılır. Çözünen azot miktarı derinlik ve zaman artıkça artar. 

Azot miktarı dokularda doygunluk(saturasyon) değerine ulașınca normal 

yükselme surecinde vücut artık bu gazı atamaz. Atması için basınç 

azalması ile birlikte daha çok zamana ihtiyacı vardır. Vücut dokularındaki 

azot miktarı belli bir kritik değerin üzerinde iken su yüzeyine 

çıkıldığında Dekompresyon Hastalığı (vurgun) tehlikesi olușur. 

TARiHÇE ve PRENSİPLER 

İnsanların dalgıç çanı veya miğfer içerisinde sualtında çalıșmaya 

bașlamasından bu yana ölümcül vurgun hastalıkları sıkça kayıtlara 

geçmiștir .Vurgun belirtilerini ilk defa kapalı ve basınçlı tünellerde 

çalıșan maden ișçilerinde tanımlayan 1841 yılında Trigger 

olmuștur. 1878 yılında fizyolog Paul Bert yüksek basınçlı bir ortamdan 

normal basınçlı bir ortama ani geçișlerde vücutta azot kabarcıklarının 

açığa çıktığını fark etmiștir. Bu kabarcıklar kan damarlarını tıkamakta ve 

hastalığa neden olmaktadır. Bu gözlemler sonunda ilk önlem olarak çıkıș 

hızları yavașlatılmıștır. Ancak vurgun olayları azalmakla birlikte devam 

etmiștir. 

Dekompresyon hastalıkları ile ilgili ilk korunma tedbirleri bu 

yüzyılın bașlarında 1905'de Dr. J.S. Haldane'nın İngiliz donanması 

dalgıçları için yaptığı çalıșmalar ile bașlamıștır. Sıvılar içerisinde 

gazların kabarcıklanması olayını inceleyerek gözlemlerine bașlayan 

araștırmacı özellikle sıvı - gaz - doygunluk - kabarcıklanma gözlemleri 

sonunda ; "sıvılar içerisinde çözünmüș gaz miktarı doygunluk limitine 

ulașmıșsa, basınç azalması karșısında kabarcıklar (bubble) olușabilir, 

aksi taktirde kabarcık olușmaz" sonucuna ulașmıștır. Pratikte çıkıș 

sırasında dalgıçların vücudunda çözünmüș azot bulunsa bile eğer belirli 

bir doygunluk limitine ulașmamıșsa kabarcık olușması söz konusu 

olmayacaktır. Azotun açığa çıkıșında belli bir zaman gereklidir ve bu süre 

133

vücuttaki çeșitli dokuların azot saturasyonuna bağlıdır. Saturasyon 

ölçümleri için vücutta yavaș veya hızlı azot absorbsiyonu - desorbsiyonu 

yapabilen çeșit doku (beyin, kas, yağ, kıkırdak .. vs. ) seçilmiș ve her 

dokunun saturasyon-desaturasyon zamanlan ölçülmüștür. Bu prensipten 

hareketle, Dr Haldane insan dokularının azot saturasyon derecelerini göz 

önüne alarak ilk dalıș tablolarını olușturmuștur. Böylece dalgıçlar bu 

tablolardan derinlik, zaman, yükselme hızı ve deko duraklarını okumaya 

bașlamıștır. Bu tablo sayesinde dekompresyon kazaları büyük ölçüde 

azalmıștır. 

Dokuların doygunluk (saturation) prensibi günümüzde çeșitli dalıș 

kurumlarının ürettiği dalıș tablolarında esas alınmıștır, ingiltere, 

Fransa, A.B.D. ve Japonya'nın kendi ülkelerine özgü dalıș tabloları 

vardır .Bunlara rağmen dekompresyon kazaları olmaktadır. Her tablo 

basınç odalarında fiziksel ve fizyolojik hesaplara dayanılarak 

hazırlanmıștır. Aralarındaki farklılıklar, hesaplama yöntemlerine, test 

deneylerindekı değișikliklere göz önüne alınan doku sayısına ve güvenlik 

sınırının büyüklüğüne dair kavram farklılıklarına bağlıdır. 

Son yıllarda geliștirilen "Doppler" (=flowmeter bubble dedector) 

cihazı yardımı ile sıvılar içerisinde olușan en küçük kabarcıklar bile 

tespit edilebilmektedir. Bu cihaz ile yapılan gözlemler sonunda 

dalgıçların kanındaki azot seviyesi ne olursa olsun içerisinde daima bir 

miktar gaz mikroçekirdekleri (gas micronuklei) içerdiği ve bu mikro 

çekirdeklerin normal kabarcık (bubble) olușumunun en önemli nedeni 

olduğu tespit edilmiștir. "Sessiz mikro kabarcıklar" (=silent bubbles) 

olarakta adlandırılan bu kabarcıklar azot doygunluğunun az olduğu 

durumlarda zararsızdırlar, zamanla kanla akciğerlere tașınarak 24 saat 

içerisinde tamamen atılırlar. Ancak azot doygunluğuna ulașıldığında, iri 

kabarcık olușumlarına neden olmakta ve teșvik etmektedir. Bu konuda 

kandaki CO2 seviyesinin mikro kabarcık olușumuna etkisi 

araștırılmaktadır. Günümüzde mikrokabarcık gözlemlerine dayanarak 

olușturulmuș dalıș tabloları mevcuttur ancak pratikte henüz 

kullanılmamaktadır. 

Dalgıçlar vurgun tehlikesini önlemek için su üstüne doğru 

yükselirken, çeșitli derinlik seviyelerinde durup zaman geçirirler 

Durulan seviyelere Dekompresyon Durakları, yapılan ișleme 

Dekompresyon denir. Pratikte dalgıçlar her iki kavram için "Deko" 

sözcüğünü kullanırlar. Sportif amaçlı dalıșlarda dekompresyonsuz 

134

dalıșlar planlamak esastır. Bu amaçla derinlik ve bu derinliklerde kalınabilecek 

zamanı gösteren dalıș tabloları kullanılır. Bu tablolarda 

derinlik-zaman değerleri güvenlik eğrisi olarak anılır ve dalgıçlar bu 

limitler içerisinde dekosuz dalıșlar yapabilir. Genel olarak 10 m'ye kadar 

olan dalıșlarda dipte kalma zamanı sınırlı değildir. Ancak derinlik 

arttıkça dalıș zamanı azalır. 

Herhangi bir derinlik-zaman dilimi içerisinde dalıș yapıldıktan sonra 

vücut dokuları azot absorbe ettiğinden, dalıș sonrası bu azotun tamamen 

bünyeden atılması belli bir zaman sonra gerçekleșir. Değișik tablolarda 

yüzeyde bekleyerek azot sıfırlama zamanını 6-12 saat arasında 

verilmiștir. Yani dalgıç ancak dalıștan 6-12 saat sonra dokularındaki 

azotu sıfırlamıș olur. Bu sureyi beklemeden ikinci bir dalıș yapılmak 

istenirse vücut ikinci dalıșa bir miktar azot yüklü olarak bașlar (Șekil 47). 

nedenle ikinci dalıșa bașlarken birinci dalıștan sonra bünyede absorbe 

edilmiș kalan azotun dikkate alınması ve gerekir. Doğal olarak ikinci 

dalıșta tekrar absorbe edilecek azot ile birlikte dalıș sonrası bünyedeki 

azot miktarı daha da fazlalașmıș olacaktır. Azot seviyesini güvenli 

sınırlarda tutmak için geliștirilmiș tekrar dalıș tabloları vardır. 

Șekil 47.Birinci dalıștan sonra kanda kalan azot ikinci dalıștan kalan 

azot üzerine eklenir. 

Çeșitli dalıș kurumlan dalgıçların büyük çoğunluğunun kabul edebildiği 

minimum azot miktarına göre dalıș tabloları düzenlemișlerdir. En çok 

kullanılan dalıș tabloları arasında Amerika kıtasında çok kullanılan PADI 

(Professional Associatin ou Diving Instructors) ve Avrupa kıtasında çok 

kullanılan Bullman/Hahn 0-250 m tabloları örnek olarak verilmiștir. Bu 

tabloların her ikisi de dalgıçların uyması gereken limitleri verirler. Tablolarda 

bașlıca șu bilgiler bulunur ; 

135

1-Herhangi bir derinlikte dalgıcın dekompresyon yapmadan 

kalabileceği maximum zamanı (dk. olarak) belirtir. 

2-Dalıștan sonra bünyede bulunan absorbe edilmiș azot seviyesini 

belirtir. Tablolarda azot seviyesi A'dan Z'ye kadar harflerle 

ifade edilir. A en az azot seviyesini Z ise en fazla azot 

seviyesini gösterir, ikinci dalıș yapılacaksa 1'ci ve 2'ci dalıș 

arasında geçen zaman aralığında solunum yoluyla vücuttan bir 

miktar azot atılır. Bunun doğal sonucu olarak ikinci dalıșa 

bașlarken 1'ci dalıșta absorbe etmiș olan azot miktarında 

azalma olur. "Yüzeyde bekleme" bașlığı ile verilen bu tablolarda 

azalan azot seviyeleri dakika olarak belirtilir. 

3-İkinci dalıș yapılacaksa bu dalıșta dekompresyonsuz 

kalınabilecek maximum zamanı verir. 

4-Dekompresyon gerekli ise deko durakları (m) ve zamanını(dk.) 

belirtir. 

Tablolardaki dalıș derinlikleri ve zamanları sağlıklı ve kondisyonlu 

kișiler üzerinde uzun araștırmalar sonunda vücuttaki azot miktarları göz 

önüne alınarak belirlenmiștir. Dalgıçların belirtilen limitlere 

uyması gerekir. Kondisyon yetersizliği ve basit sağlık sorunları olan ve 

hatta uzun süre dalıș yapmamıș kișiler azami dalma derinliklerini 

kullanmamalıdır. Aynı durum soğuk suda ve eforlu bir dalıșta da ortaya 

çıkar; bu șartlarda solunum hızlanacak, dolayısıyla azot absorsiyonu 

artacağından dalgıç tablolarda belirtilenlerden daha fazla azot yüklenmiș 

olacaktır. Bu ortamlarda ve durumlarda tablolarda belirtilen azami 

limitler yerine bir alttaki rakamlar kullanılmalıdır. 

DALIȘ PROFİLLERİ 

Dalgıçlar dalıș planlarını veya azot hesaplarını Șekil 48'de 

görüldüğü gibi bir profil üzerinde yaparlar. Bu profilde dikey çizgiler 

derinliği, yatay çizgiler zamanı gösterir. Köșeler ise azot grup harflerini 

belirtir. 

O gün ilk defa suya giren bir dalgıç azot grup harfi sıfır olarak A 

noktasından dalıșa bașlar. B derinliğine ulaștıktan sonra dalıșa bu 

derinlikte devam eder. Dipten ayrılıp yükselișe geçtiği an, yani A'dan C'ye 

kadar geçen zaman hakiki dip zamanıdır. Bu zaman süresi tablolarda 

belirtilen dekompresyonsuz limitlere uyuyor ise çıkıș hızı dalgıcın 

kullandığı tabloya göre değișir. Dalgıç Bulleman-Hahn tablosu kullanıyor 

ise en fazla 10 m/dk veya PADI tablosu kullanıyorsa 18m/dk.'lık bir hızla 

136

yüzeye çıkar Su yüzeyine çıkan dalgıcın bünyesinde yuvarlak içerisinde 

gösterilecek bir harf kadar azot yükü vardır Dalgıç eğer tablolarda belirtilen 

dekompresyonsuz limitleri geçmiș ise tablolarda belirtilen dekompresyon 

derinliğinde ve belirli surelerde durarak zaman geçirmesi gerekir. Deko 

durakları tamamlandıktan sonra su yüzeyine çıkılabilir. Eğer dekolu bir dalıș 

yapılmıș ise 24 saat sureyle tekrar dalıș yapılmamalıdır. 

Birinci dalıșını dekosuz yapan ve tekrar dalmak isteyen dalgıçlar ikili 

profil kullanır. Birinci dalıșa ait derinlik zaman ve grup harfi belirlendikten 

sonra, ikinci dalıșa geçmeden önce yüzeyde geçirilen zaman belirlenir ve bu 

zamana karșılık azot azalmasını belirleyen yeni grup harfi tespit edilir, ikinci 

dalıșa geçen dalgıcın bünyesinde azalmasına rağmen yine bir miktar "kalıcı 

azot" vardır, ikinci dalıș sırasında yükleneceği azot, kalıcı azot üzerine 

eklenecektir (Șekil 48). Bu durumda doğal olarak dalgıç dekoya girmemek 

için daha az derinlikte ve daha zaman dipte kalması gerekir. Bunun için dalıș 

tablolarındaki ikinci dalıșlar için önceden hesaplanarak hazırlanmıș dip 

zamanları veya bunları bulmaya yarayan cetveller bulunur. 

1’Cİ DALIȘ 2’Cİ DALIȘ 

; grup harfleri E-G ; dip zamanı 

A-C ; dip zamanı H ; dekompresyon durağı 

D-E ; yüzeyde H-I ; dekompresyon zamanı 

bekleme zamanı 

I-J ; dekompresyon derinliği 

Șekil 48.Dalıș Profili, Dikey çizgiler derinliği yatay çizgiler zamanı 

gösterir. Dalıș bașlangıcından sonuna kadar tüm așamalar, 

mükerrer dalıș ve dalıș tablolarında kullanılan kavramlar 

geometrik olarak gösterilmiștir. 

137

1'ci veya 2'ci dalıșta, tablolarda belirlenen dip zamanı așılmıș ise 

dalgıç tablolarda belirtilen derinlikteki dekompresyon durağında belirli 

surelerde beklemek zorundadır. Belirtilen dekompresyon derinliği dalgıcın 

kalp hizası ile su yüzeyi arasındaki derinliktir. 

PADI DALIȘ TABLOSU 

U.S. Navy modelini esas alarak ve sportif amaçlı dalıșlar için 

basitleștirilerek hazırlanmıș 0-330 m rakımlar için geçerli RDP 

(Recreational Dive Planner) tablosudur. Tabloda en fazla derinlik 42 m 

olarak öngörülmüștür. Dekompresyonsuz limitler 10.5 - 42 m aralığındaki 

derinliklerde 3'er metre arayla verilmiștir. Dalıș sonrası vücudun 

absorbe ettiği azot miktarı A - Z aralığında harflerle gösterilmiștir. 

PADI tablolarının sağlıklı kullanılması için ifade edilen bir takım 

terimlerin ve kavramların bilinmesi gerekir Bunlar ; 

a-Hakiki dip zamanı (Actuel Bootom Time), Dalgıcın suda 

alçalmaya bașladığı andan dalıș sonu dibi terk edip yükselmeye 

bașladığı ana kadar geçen zamanı ifade eder. 

b-Grup harfi (Group Designation), Vücudun dalıștan sonra absorbe 

ettiği azot seviyesini belirten harf. 

c-Kalıcı azot zamanı (Residuel Nitrogen Time), Dalıștan sonra 

bünyede absorbe edilmiș azot seviyesinin rakam olarak 

ifadesidir Bu rakam grup harfi yardımıyla dakika olarak bulunur. 

d-Tekrar (mükerrer) Dalıș (Repetitive Dive), Bir dalıștan en az 

10 dakika en çok 6 saat zaman aralığı içerisinde yapılan ikinci 

dalıștır. İki dalıș arasında 10 dakikadan az sure geçmiș ise iki dalıș 

aynı dalıș olarak kabul edilir. 

e-Toplam Dip Zamanı (Total Bottom Time), Hakiki dip zamanı ile 

kalıcı azot zamanının dakika olarak toplamıdır (K.A.Z + H.D.Z = 

T.D.Z). Toplam dip zamanı ikinci dalıștan sonra bünyemizin 

absorbe ettiği azot seviyesini bulmaya yarar. 

f-Dekompresyonsuz Limitler (No-Decompression Limits), 

Herhangi bir derinlikte dekompresyon yapmadan kalınabilecek 

maximum dip zamanıdır. 

g-Dekompresyon Durakları (Decompression Stop), Belirli 

derinliklerde belirli sürelerde bekleme zamanıdır. 

138

h-Ayarlanmıș Dekompresyonsuz Limitler (Adjusted 

no-Decompression Limits). Tekrar Dalıș tablosunda kullanılır. 

Tekrar dalıșlarda vücut daha önceden azot yüklü olduğundan, ikinci 

dalıș için dipte kalınabilecek zamandan daha az bir dip zamanı 

bulmak gerekir. Bunun için tekrar dalıș tablosunda dip zamanları 

verilirken o derinlik için geçerli hakiki dip zamanından kalıcı azot 

zamanı çıkarılarak verilir Bu ikinci dip zamanlarına ayarlanmıș 

dekompresyonsuz limitler denir. 

g-Çıkıș hızı (Ascent rate), Dalgıcın dibi terk edip yükselmeye 

bașladığı andan yüzeye vardığı ana kadar geçen sure ile 

hesaplanır. Dekompresyonlu dalıșlarda çıkıș hızı hesabında ilk 

deko durağına kadar olan süre esas alınır. 

PADI tablolarını kullanırken ; 

1-Tabloda görülmeyen tüm zaman ve derinlik rakamları için 

tabloda mevcut bir üst rakamlar alınmalıdır. 

Örnek ; 23m de 20 dk'lık bir dalıș yapılmıșsa tabloda 23 m 

olmadığından yerine 24 m alınır. Aynı șekilde zaman sütununda 

20 dk'lık dalıș olmadığından yerine 21 dk alınır. 

2-Yükselme hızı en fazla 18 m/dk olmalıdır. 

3-Eğer dalıș yorucu ve soğuk bir ortamda yapılıyor ise bir sonraki 

fazla derinlik ve zaman değerleri alınır. 

4-Mükerrer dalıșlarda derin dalıș ilk önce yapılmalıdır, 

5-Azami dalıș derinliği 42 m'dir. 

6-Dalıș derinliği o dalıșta inilen en fazla derinlik alınmalıdır. 

PADI tablosu uç bolümden olușan cetvelleri verir (Tablo Öve Tablo 9); 

1'ci cetvel; Bu bolum 10.5 m den 42 m ye kadar olan derinliklerde 

dekompresyonsuz limitleri ve çıkıșta absorbe edilmiș olan azot grup 

harflerini verir. 1'inci cetvelde derinlikler feet ve m olarak verilmiștir. 

Derinliklerin altındaki sütunlarda dakika cinsinden zaman rakamlarını 

verir. Bu zamana denk gelen dalıș sonu azot grup harfi o zamanın satır 

bașında bulunur. Yukarıdan așağıya doğru zaman rakamları birer koyu 

kutucukla son bulur. Buradaki rakamlar o derinlikte deko yapmadan 

kalabileceğimiz maksimum zamanı verir. 

139

140

141

Örnek 1: 27 m'ye yapılacak bir dalıșta dekompresyonsuz limit 25 dk' 

dır. Aynı derinliğe 18 dk'lık bir dalıș yaparsak dalıș sonu grup harfi K 

olur. 

Örnek 2: 20 m'ye 30 dk'lık bir dalıș yapılmıștır. Cetvelde 

bulunmayan 20 yerine bir sonraki rakam olan 21m, aynı șekilde 30 yerine 

31 dk alınarak dalıș sonu grup harfi O bulunur. 

2'ci cetvel; Birinci dalıș ile ikinci dalıș arasında bekleyen dalgıç, 

birinci dalıșta almıș olduğu azotun bir kısmını solunum yoluyla atar. 

Cetvel 0-6 saat aralığında beklendikten sonra bünyede kalan azot grup 

harfini verir. 

Örnek 1: M grubu ile yüzeye çıkmıș olan bir dalgıcın 50 dk sonra 

grup harfini bulmak için M satırından 50 rakamını içeren sayı çifti 

bulunur. Bu çift 0.47 ile 0.55 arasındadır. Bu sayı çifti kutucuğun 

bulunduğu sütunun altında E harfi bulunur. Aranılan harf E dir. 

Örnek 2: R grubu ile yüzeye çıkmıș bir dalgıcı 1 saat 45 dk sonraki 

grup harfini bulmak için, R satırından 1 .45 rakamını içeren sayı çifti 

bulunur. Bu çift 1.25 ile 1.46 arasındadır. Bu sayı çiftinin bulunduğu 

sütunun altında C harfi bulunur. Aranılan harf C dir. 

2'ci cetvele dikkat edilirse en küçük iki dalıș arası zaman aralığı 10 dk. 

dır. Bundan küçük aralıklarda birinci dalıș devam ediyor kabul edilir. 

3'cü cetvel; Herhangi bir grup harfi ile mükerrer dalıș yapan dalgıç 

bu cetveldeki rakamları izlemek zorundadır. Cetvel, birisi alttaki renkli 

kutucukta diğeri üstte bulunan iki rakam ve bu iki rakama karșı gelen 

satırda bir derinlik verir. Alttaki renkli kutucuktaki rakam o derinlikte 

kalınabilecek maksimum zamanı verir (Adjusted bottom time), ikinci 

dalıștaki dip zamanı bu rakamı geçemez. Üstte bulunan rakam ikinci 

dalıșa girerken bünyemizde bulunan kalıcı azot miktarının (K.A.Z) dakika 

cinsinden rakamla ifadesidir (residuel nitrogen time). Bu rakam ikinci 

dalıștaki dip zamanına (H.D.Z) eklenerek dalıș sonrası toplam dip zamanı 

(T.D.Z.) bulunur. K.A.Z. + H.D.Z. = T.D.Z. 'dir. Toplam dip zamanı ikinci dalıș 

sonrası azot grup harfini bulmaya yarar. . Bunun için ikinci dalıș derinliği 

ve T.D.Z. rakamı birinci cetvelde yerine konarak en son grup harfi bulunur. 

Örnek 1: ikinci dalıșa C grubu ile giren bir dalgıç 18 m derinliğe 30 

dk'lık bir dalıș planlamaktadır. Bu dalıș dekosuz yapılabilir mi ? 

142

Sorulara yanıt için 3'cu cetvelde C sütunu ile 18 m' nin bulunduğu satır 

kesiștirilir. Burada; alttaki koyu ve üstteki beyaz kutucuklarda 14/41 

rakamları bulunur. Alttaki koyu kutucuktaki 41 rakamı o derinlikte 

dekosuz kalınabilecek maksimum zamanı verir. Dalgıç 30 dk'lık bir dalıș 

planladığına göre bu dalıșı dekosuz yapabilir. 

Örnek 2: Önceki örnekte verilen ikinci 18 m 30 dk 'lık dalıș eğer 

yapılırsa çıkıșta dalgıcın grup harfi ne olur ? 

3'cu cetveldeki C sütunu ile 18 m satırının kesiștiği yerde üstteki 

beyaz kutucuktaki 14 rakamı kalıcı azot zamanıdır (K.A.Z) dalgıç bu 

zamanı 30 dk'lık ikinci dip zamanına (H.D.Z) ekler yani K.A.Z+H.D.Z. = T.D.Z. 

den 4+30= 44 dk bulunur. Elde edilen 44 rakamı toplam dip zamanıdır 

(T.D.Z.) ve ikinci dalıștan sonra grup harfini bulmaya yarar. Bunun için 1'ci 

cetvelden faydalanılır ve 18 m'ye 44 dk'lık dalıșın grubu R olarak 

bulunur. 

Her dalıș için aynı yöntem ve cetveller kullanılarak 3'cü ve 4'cü 

dalıșlar planlanabilir. 

PADI tablolarında dekompresyon durakları ve süreleri cetveller 

üzerinde görülmez. Dekompresyon derinliği ve suresi tüm dalıșlar için 

genel olarak verilmiștir. Buna göre dekompresyonsuz limitler 5 dk'dan az 

așılmıș ise 4.5 m de 8 dk'lık bir dekompresyon duraklaması mecburidir. 

Bu șekilde deko yapan dalgıç 6 saat sureyle tekrar dalıș yapamaz. Eğer 

dekompresyonsuz limitler 5 dk'dan fazla așılmıș ise 4.5 m'de en az 15 

dk'lık dekompresyon duraklaması gerekir. Bu șartlarda dalgıç en az 24 

saat süreyle bir daha dalıș yapamaz. 

BULHMANN /HAHN DALIȘ TABLOSU 

İsviçre Federasyonunun resmi olarak kabul ettiği ve Avrupa kökenli 

birçok dalıș bilgisayarlarında temel program olarak kullanılan bir dalıș 

tablosudur. Tablo 0-250 m rakımlarda geçerlidir. Tabloda minimum 

derinlik 9 m maksimum derinlik 63 m 'dir. Her 3 m derinliğe karșılık 

0-zaman sureleri ve bu süreleri așan zamanlarda dekompresyon 

derinlikleri ve sureleri verilmiștir. Her dalıș sonu absorbe edilmiș olan 

azot miktarı mükerrer grup harfleri ile gösterilmiștir. Mükerrer dalıșlar 

için yüzey zamanı ve inilecek derinlikler için dip zamanına eklenecek 

kalıcı azot süreleri verilmiștir. 

143

Bülhmann/Hahn tablolarının sağlıklı kullanılması için ifade edilen 

bir takım terimlerin ve kavramların bilinmesi gerekir. Bunlar ; 

a-Derinlik (m). Dalgıcın dalıș suresince indiği veya inmeyi 

planladığı maksimum derinliktir. 

b-0-zamanı (dk), Dalgıcın indiği derinlikten Dekompresyon 

yapmadan kalabileceği maksimum zamandır. 

c-Dip zamanı (dk). Dalgıcın dalıșa bașladığı andan çıkmak 

amacıyla dibi terk ettiği ana kadar geçen süredir. 

d-Deko durak sureleri, Dekolu bir dalıșta yüzeye çıkmadan önce 

belirli derinliklerde belirli süreler bekleme ișlemidir. Deko 

durakları 15, 9, 6 ve 3 m derinliklerde yapılır. 

e-Mükerrer dalıș, 12 saat içerisinde yapılacak ikinci veya daha 

fazla dalıșları ifade eder. iki dalıș arasında 10 dk'dan az bir 

zaman var ise aynı dalıș kabul edilir. 

f-Mükerrer dalıș grubu. Herhangi bir dalıștan sonra vücudun 

absorbe etmiș olduğu azot miktarını gösteren harflerdir. 

g-Çıkıș hızı, Bulhmann/Hahn tablosunda maksimum çıkıș hızı 10 

m/dk'dır. Dalgıç çıkmak amacıyla dibi terk ettiği andan itibaren 

bu hızı uygulayarak yüzeye veya ilk deko durağına varır. 

Bulhmann/Hahn tablosunu kullanırken; 

1-Tabloda görülmeyen tüm zaman ve derinlik rakamları tabloda 

mevcut bir üst sayılara yükseltilmelidir. Örneğin 20 m ye 35 dk’lık 

bir dalıș planmakta ise tabloda 20 yerine 21, 35 dk yerine 40 dk. 

alınmalıdır. 

2-Her dalıș için 3 m de 1 dk 'lık emniyet duraklaması yapılmalıdır. 

3-Mükerrer dalıș yapılacak ise derin dalıș ilk yapılmalıdır. 

4-Deko duraklarında bekleme surelerine mutlaka uyulmalı 

mümkünse süre biraz uzatılmalıdır. 

5-Çıkıș hızı 10 m/dk dır. Bu hızı ayarlamak dalıș bilgisayarı 

kullanan dalgıçlar için sorun değildir. Ancak referanssız 

ortamlarda veya derin su çıkıșlarında bu hızı ayarlamak zordur. 

Bu durum öngörülerek tekne dalıșlarında çapa halatı veya özel 

șamandıralar referans olarak kullanılmalıdır. 

6-Dalıș derinliği o dalıșta inilen en fazla derinlik alınmalıdır. 

BÜHLMANN/HAHN (0-250 m.) tablosu iki bölümden olușan cetveller 

verir (Tablo 10 ve Tablo 11); 

144

145

146

1'ci cetvel; Bu bolum 9 rn 'den 63 m ye kadar olan derinlikleri sol 

sütunda iri puntolarla ve hemen altında dk olarak 0-zaman değerlerini 

verir. Çıkıșta vücudun absorbe etmiș olduğu azot miktarını sağ sütunda 

mükerrer dalıș grubu harfi olarak verir 18 m'den itibaren 0-zaman 

geçilmiș ise geçen zaman suresine göre dekompresyon derinlikleri ve 

süreleri verilmiștir. 

Örnek 1 : 30 m'ye bir dalıș yapılması planlanmakta olsun. Bu dalıșın 

0-zamanı nedir? 

Sol sütunda 30 rakamı bulunur. Hemen altında bulunan 17 dk bu 

derinliğin 0-zamanını verir. 

Örnek 2: 24 m'ye 20 dk'lık dalıș yapan bir dalgıcın dalıș sonu 

mükerrer grup harfi nedir 7 

Soldaki dalıș derinliği sütununda 24 rakamı bulunur. Bunun hemen 

sağındaki dip zamanı sütununda 20 rakamı bulunur. Bu rakamın sağında en 

sağdaki sütunda C harfi vardır. Dalgıcın dalıș sonu mükerrer grup harfi 

C'dir. 

Örnek 3: Bir dalgıç 33m'ye 20 dk'lık bir dalıș yapmak 

istemektedir. Bu dalıș 0-zaman ile yapılabilir mi? 

Soldaki dalıș derinliği sütununda 33 rakamı bulunur. Bunun hemen 

altında 15 rakamı vardır. Bu rakam 33 m derinlik için 0-zamanı verir. 

Dalgıç bu derinliğe 20 dk dalıș yapmak istediğine göre bu dalıșı 0-zaman 

ile yapması mümkün değildir. Bu dalıșı yapabilmesi için sağındaki dip 

zamanı sütununda 20 rakamı bulunur ve sağ satıra doğru giderken deko 

durak sureleri sütununda 3 rakamı bulunur. Bu rakam 3 m derinlik 

sutunundadır. Bu dalıș ancak 3 m derinlikte 3 dk beklenerek yapılabilir. 

Örnek 4: Bir dalgıç 30 m derinliğe 35 dk'lık bir dalıș yapmak 

istiyor. Bu dalıșı nasıl planlamalı? Dalıș sonu mükerrer grup harfi nedir? 

Derinlik sütununda 30 rakamı bulunur. Bunun hemen altında 0-zaman 

rakamı olarak 17 dk bulunmaktadır. Dalgıç 35 dk'lık bir dalıș yapmak 

istediğine göre bu bir dekolu dalıș olacaktır. Hemen sağdaki dip zamanı 

sütununda 35 dk bulunur ve satırın sağ tarafındaki deko sütunlarında 2 

ve 8 rakamları bulunur. Buna göre dalgıç bu dalıșı 6 m'de 2 dk, 3 m'de 8 dk 

bekleyerek yapabilir. Satırın en sağındaki mükerrer dalıș grubu sütununda 

bulunan F harfi bu dalıș sonundaki mükerrer grup harfi olacaktır. 

147

2'ci cetvel ; Bu cetvel iki kısımdan olușur Üstteki kısım mükerrer 

dalıș grubunu belirten harf sütunu ile her harfe satırlarla karșılık gelen 

yüzey zamanlarını verir. Alttaki kısım ise yüzey beklemesinden sonra 

mükerrer dalınacak derinlikleri ve bu derinlikteki dip zamanına ilave 

edilecek kalıcı azot zamanını dk. olarak verir. Dalgıç buradaki rakamı 

mükerrer dalıșındaki dip zamanına ekleyerek veya çıkararak amacına 

uygun dalıș planını yapar. 

Örnek 1: Birinci dalıșından mükerrer grubu C ile çıkan ve yüzeyde 1 

saat bekleyen bir dalgıç 18 m'ye ikinci bir dalıș yapmak istemektedir. Bu 

dalıșı dekompresyonsuz yapabilmesi için dip zamanı kaç dk olmalı? 

Dalgıcın yüzeyde bekleme süresi olan 1.00 saat rakamı C grubunun 

bulunduğu satırdan sağa doğru gidildiğinde 0.25 ile 3.00 rakamları 

arasına denk gelir. Bu iki rakamın arasındaki çizgi ile tablonun alttaki 

ikinci kısmına inildiğinde çizgi ile mükerrer dalıș derinliği 18 m 

satırının kesiștiği yerde 14 rakamı bulunur. Bu rakam kalıcı azot 

zamanıdır. Birinci cetvelde 18 m nin 0-zamam 65 dk. dır. Dalgıç ikinci 

dalıșı olan 18 m ye dalmadan önce 14 dk. lık bir sureyi 18 m 'nin 0- 

zamanı olan 65 dk. dan çıkarması gerekir. 65-14 = 51 dk'dır. Bu durumda 

dalgıcın ikinci dalıșında 18 m'deki 0-zamanı 51 dk dır. 

Örnek 2: Mükerrer grubu F olan bir dalgıç yüzeyde 1.20 saat 

bekledikten sonra 27m ye 20 dk'lık bir dekolu dalıș planlamaktadır. 

Dalgıcın ikinci dalıștan sonraki mükerrer grup harfi nedir? 

Dalgıcın yüzeyde bekleme suresi olan 1.20 saat rakamı F grubunun 

bulunduğu satırdan sağa doğru gidildiğinde 1.15 ile 1.30 rakamları 

arasına denk gelir. Bu iki rakamın arasındaki çizgi ile tablonun alttaki 

ikinci kısmına inildiğinde çizgi ile mükerrer dalıș derinliği olan 27 m 

satırının kesiștiği yerde 12 rakamı bulunur. Bu rakam kalıcı azot 

zamanıdır, ikinci dalıșın dip zamanı 20 dk olarak planlandığına göre kalıcı 

azot zamanı dip zamanına ilave edilir. 20 + 12 : = 32 dk bulunur. Bu 

durumda dalgıç birinci cetvelde 27 m'nin 0-zamanı olan 21 dk'dan daha 

fazla olan 32 dk lık bir dip zamanı uygulamıș olacaktır. 1'ci cetvelde 27 m 

satırında 32 dk'lık dip zamanı görülmemektedir Bu durumda 32 'yi bir üst 

rakama yuvarlayarak 35 rakamına gelinir. 35 satırının sağındaki deko 

durak sütunlarında 3 m'de 5 dk'lık bir deko ve satırın en sağında F harfi 

görülmektedir. Bu dekolu dalıș sonunda dalgıcın mükerrer dalıș grubu F 

dir. 

148

HAVA TÜKETİM HESAPLARI 

Dalgıçlar yapmıș oldukları dalıș planları çerçevesinde sualtında ne 

kadar hava tüketeceklerini bilmeli ve tüketecekleri hava miktarına uygun 

büyüklükte tüp kullanmalıdır. Bir tüpün içerisindeki hava ; 

Tüp hacmi (lt) x Tüp basıncı (atm) = Hava miktarı (lt) 

formülü ile hesaplanır. 

Örneğin : 12 lt lik bir tüpte 200 atm basınç varsa tüpteki hava ; 

12 (lt) X 200 (atm) = 2400 lt. 'dir. 

Boyle-Mariotte Kanunu uyarınca, gazlar basınç altında sıkıșırlar ve 

sıkıștıkça hacimleri küçülür, basınçları artar. Dalgıçlar doğal olarak 

derinliklere indikçe ciğer hacimleri aynı kaldığı halde, o derinliğe göre 

sıkıșmıș yoğun hava soluyacağından hava tüketimi daha fazla olacaktır. 

Normal koșullarda bir insan deniz seviyesinde dakikada ortalama 25 lt. 

hava tüketir. Bu rakam esas alındığında -30 m'ye inen bir dalgıç dakikada 

25 lt x 4 atm = 100 lt hava tüketecektir (Tablo 12). 

Derinlik 

(m) 

Basınç 

(atm) 

Hacim 

(lt) 

149 

Yoğunluk 

Tüketilen hava 

(lt / dk) 

0 1 1 1 25 

-10 2 1/2 2 50 

-20 3 1/3 3 75 

-30 4 1/4 4 100 

Tablo l2. Derinliğe göre tüketilen hava miktarları. Derinlere 

inildikçe hava tüketimi artar 

Tablodaki rakamlar pratikte dalgıçların derinlere indikçe hava 

tüketim hızlarının da artığını göstermektedir. Örneğin ; bir dalgıç -30 m. 

de soluduğu zaman regülatörü kendisine 4 atm'lik yani 4 defa daha

sıkıșmıș yoğun hava verir ki bu rakam yüzey basıncına göre 4 defa daha 

fazla hava tüketimine neden olur. 

Sualtında hava tüketimi tabloda verilen rakamlardan çok daha fazla 

olabilir. Derinlik dıșında hava tüketimini arttıran bașlıca etkenler 

șunlardır; 

a-Eforlu dalıș, sualtında fazla hareket, bedeni çalıșma ve 

yorgunluk hava tüketimini arttırır. Bu artıș öngörülen normal 

tüketimden 4-5 misli daha fazla olabilir. 

b-Isı kaybı, ısı kaybeden ve soğuyan dalgıçta kan dolașımı 

hızlanır. Bu daha fazla hava tüketimi demektir. 

c-Heyecan ve stres, her iki psikolojik etki hızlı nefeslenmeye ve 

dolayısıyla fazla hava tüketimine neden olur. 

d-Deneyim, sualtına iyi uyum sağlayan sakin, derin ve efektif 

soluma yapabilen dalgıçlar daha az hava tüketirler. 

e-Yüzme șekli, Sualtında hidrodinamik yüzme șekli ile yüzen 

dalgıç daha az efor sarf ederek hareket eder. 

f-Fiziksel form, Sağlıklı ve kondisyonu iyi olan dalgıçlar 

yorgunluğa dayanıklı olurlar ve daha az hava tüketirler. 

g-Regülatörün bakımı, iyi ayarlanmıș balanslı regülatörler 

yeterli miktarda ve derinliğe göre hava verir. 1'ci ve 2'ci 

kademelerdeki ayarsızlıklar regülatörün gerektiğinden fazla hava 

vermesine neden olabilir. 

h-Hava kaçakları , Hava ile ilgili tüm dalıș takımlarının bağlantı, 

vida ve eklenti yerlerinde hava sızdırmazhğını sağlamak amacıyla 0ring 

denilen yuvarlak lastik contalar vardır. Bu contaların yıpranması 

ile hava kaçakları olușabilir. 

ı-Yüzerliğin temini, Yüzerliği pozitif (+) veya negatif (-) olan 

dalgıç, kendisini su içerisinde belli bir seviyede tutabilmek için 

efor sarf eder ve fazla hava tüketir 

Dalgıç derinlerde tüketeceği hava miktarı hakkında bilgi sahibi 

olmakla beraber yukarıda görüldüğü gibi; dalıș sırasında öngörülemeyen 

birçok faktör, hava tüketimini etkileyebilmektedir. Bu nedenle dalıș 

sırasında tüp basınç saati sık sık kontrol edilmelidir. Tüp basınç 

göstergesi 500 psi veya 50 atm basınca geldiğinde çıkıșa bașlanmalıdır. 

150

Dalgıç yüzeyden ayrılıp dibe ulaștıktan ve tekrar yüzeye ulaștığı ana 

kadar dalıșın her așamasında hava tüketir. Hava tüketimi ile ilgili bazı 

kavramlar ve basit hesaplar șu șekilde ifade edilebilir ; 

Yedek hava = Tüp hacminin %25 dir. Dalıș derinliğine bağlı 

olmaksızın ayrıca saklı tutulur. Pratikte dalıș sırasında 500 psi veya 50 

atm (bar) tüp basıncına inildiğinde yedek hava sınırına ulașılmıș kabul 

edilir. Bu sınıra ulașmadan dalgıçların çıkıșa bașlamıș olmaları gerekir. 

Dalıș için gerekli hava =toplam hava - yedek hava'dır. 

Dalıș süresi = dalıș için gerekli hava (lt) / derinlikteki soluma hızı 

(It/dk) ile hesaplanır. 

Dalıș planları yapılırken güvenlik tedbiri olarak tüpteki havanın 

%25'i yedek hava olarak bırakılır ve bu miktar her türlü hesaplamanın 

dıșında tutulur. Dalıș için gerekli havaya dekompresyon duraklarında 

tüketilecek hava miktarı ayrıca eklenir. 

Örnek 1; 200 atm hava içeren 10 itlik bir tüp ile -30 m de ne 

kadar kalınabilir? 

a- Tüp içerisindeki toplam hava ; 

200 x 10 = 2000 It'dır 

b- Herșeyden önce %25 yedek hava ayrılır; 

2000 x 0.25 = 500 lt 

c- Geriye kalan hava ; 

2000 - 500 = 1500 lt 

d- -30 m de hava tüketimi ; 

25 x 4 = 100 It/dk'dır. 

151

e-Kalınabilecek sure = dalıș için gerekli hava / derindeki soluma 

hızı'dır. Yani; 1500/ 100 = 15 dk'dır. 

Bu sonucu dalıș tablolarından kontrol etmek gerekir. PADl tablosunda 

-30 m 'nin dekompresyonsuz limiti 20 dk, Buhlmann Tablosunda -30 'nin 

0-zamanı 17 dk'dır. Bu veriler ıșığında 200 atm hava dolu olan 10 It'lik 

tüp ile -30 m'ye 15 dk'lık dekosuz bir dalıș yapılabilir. 

Örnek 2; Bir dalgıç -25 m de 20 dk kalmak istemektedir. Kendisine 

ne kadar hava gereklidir? 

a- -25 m'de mutlak basınç 3.5 atm' dir. Buna göre dalgıcın -25 m 

deki hava tüketimi ; 25 x 3.5 =87.5 It'dir. 

b- 20 dk boyunca tüketilecek hava ; 

87.5 x 20 = 1750 lt dir. 

c- Bulunan bu rakama %25'ini yedek hava olarak ilave edildiğinde 

gerekli hava ; 

1750 + 437.5 = 2187.5 lt olarak bulunur. 

Örnek 3; Bir dalgıç12 litrelik ve 215 atm lik bir tüple - 40 m ye 12 

dk'lık bir dalıș yapmak istemektedir. Bu dalıșı yapmak mümkün müdür? 

a- Tüpteki hava; 

12 x 215 = 2580 R dir. 

b- Tüpteki havanın %25 i yedek hava olarak hesaplanır ; 

2580 x 0.25 = 645 ve buradan, 

2580 - 645 = 1935 lt geriye kalan ve dalıș süresince 

kullanılacak havadır. 

c- -40 m'deki dalgıcın hava tüketim ; 

25 x 5 = 125 It/dk'dır. 

Dalgıç bu derinlikte 12 dk kalmak istediğine göre ; 

125 x 12 = 1500 lt hava tüketecektir. 

152

d-Buhlmann tablosunda -40 m derinlikte 12 dk'lık bir dalıș için 

(-40 rakamı tabloda olmadığından bir sonraki görünen derinlik 

olan -42 m değerleri alınır). Aynı șekilde tabloda görülmeyen 12 

dk lık zaman yerine tabloda görünen bir sonraki 15 dk 'lık zaman 

alınır, -6 m de 1 dk, -3 m de 4 dk deko durak süreleri verilmiștir. 

Dalgıcın 12 dk lık dip zamanını bitirip ilk deko durağı olan -6 m 

ye 10 m /sn 'lik bir hızla yükselmesi en az 3.5 - 4 dk sürecektir 

Bu sürede tüketeceği hava , -40 ile -6 m arasında ortalama 

derinlik -20 m alınırsa ; bu ortalama derinlikteki hava tüketimi ; 

25 x 3 = 75 lt dk'dan 4 dk süreyle 75 x 4 = 300 lt olacaktır. 

e-Dalgıç deko surelerinde tüketeceği havayı dalıș için gerekli 

toplam havaya eklemek zorundadır. Buna göre ; 

- 6 m'deki birinci deko durağında 1 dk 'lık sürede ; 

25 x 1.6 x 1 = 40 lt. 

- 3 m'deki ikinci deko durağında 4 dk. lık sürede ; 

25 x 1.3 x 4 = 130 lt hava tüketecektir. 

f-Bu dalıș için gerekli olan toplam hava; 

dip zamanı için gerekli hava 1500 

yükselme zamanı 300 

1'ci deko 40 

2'ci deko 300 

------------- 

Toplam, 2140 lt olacaktır. 

g-Dalgıcın tüpünde bu dalıș için kullanabileceği hava miktarı 1935 

lt idi. Halbuki planlanan dalıșın hava ihtiyacı 2140 it olacaktır. 

Bu durumda planlanan dalıș yapılamaz. 

UNUTULMUȘ DEKOMPRESYON 

Dekolu bir dalıș sonunda dalgıçlar çeșitli nedenlerle uygulamaları 

gereken gereken deko durağını yapmadan su yüzeyine çıkmıș olabilirler. 

Çıkıș ihmalden, havanın bitmesinden veya öngörülemeyen çeșitli 

nedenlerden olabilir. Bu durumlarda derhal "unutulmuș dekompresyon" 

teknikleri uygulanır. Ancak bu uygulamanın yapılabilmesi için ; 

153

a-Dalgıçta hiçbir vurgun belirtisi olmamalı, 

b-Çıkıștan sonra yüzeyde bekleme suresi 5 dk'yı geçmemeli, 

c-Dalgıcın tüpünde yeterli hava olmalı veya yakınında varsa yedek 

tüpü hemen kușanabilmeli. 

Bu șartlar mevcut ise, dalgıç tekrar dalıș yaparak unutulmuș 

dekompresyon uygulamasını yapabilir. PADI öğretisine göre unutulmuș 

dekompresyon șu șekilde uygulanır ; 

Dalgıç -12 m'ye iner ve buradan itibaren belirtilen derinliklerde 

bekleyerek yükselir. Deko sureleri ; 

-12 m de 5 m deki deko süresinin 1/4 ü kadar 

-9 m de " 1/3 " 

-6 m de " 1/2 " 

-3 m de " 1x1/2 " 

Örnek; 27 m'de 29 dk kalan bir dalgıç yapması gereken deko 

duraklamasını unutarak su yüzeyine çıkmıștır. Bu durumda ne yapmalıdır? 

27 m'ye 29 dk lık dalıș Padi cetvellerinde 5 m'de 8 dk'lık bir deko 

duraklaması öngörmektedir. Buna göre, dalgıç hiç vakit geçirmeden, ilk 5 

dk içerisinde tüpünde yeterli hava var ise onunla, yoksa yedek tüpü 

kușanarak -12 m'ye iner ve; 

-12 m de 8/4 dk 

-9 m de 8/3 dk 

-6 m de 8/2 dk 

-3 m de 8 x 1.5 = 12 dk deko duraklarını uygulayarak su 

yüzeyine çıkar. 

Günümüzde dalgıçların çoğu dalıș bilgisayarları kullanırlar. 

Bilgisayarların su alması veya kırılması durumunda benzer uygulama 

yapılır. Bu durumla karșılașan dalgıç hemen -5 m'ye yükselerek hava 

bitinceye kadar emniyet deko duraklaması yapmalıdır. Bilgisayar 

kullanarak bir veya daha fazla dalıș yapılmıșken bilgisayar yüzeyde 

bekleme sırasında arızalanmıș veya kırılmıș ise, dalgıç 24 saat süreyle 

dalıș yapmamalıdır. Zira bu durumda dalgıcın bir daha ki dalıșı için kalıcı 

azot zamanını hesaplaması mümkün değildir. 

154

DALIȘTAN SONRA UÇAĞA BİNME 

Dalıș tablolarının zaman limitleri deniz seviyesindeki hava basıncı 

esas alınarak, yani 1 atm basınca göre hazırlanmıștır. Yüzey basıncının bu 

değerin altına inmesi durumunda dalıș sonunda vücutta bulunan kalıcı 

azotun tekrar kabarcık olușturması kaçınılmazdır. Bunun için dalıș 

tablolarındaki tüm limitlere uyulsa bile dalıștan sonra ani basınç 

düșüșlerine neden olabilecek irtifalara çıkmak sakıncalıdır. Günümüzde 

bu tehlikeli durum en çok uçak yolcuğu sırasında ortaya çıkar. Önlem 

olarak dalıștan sonra kalıcı azotun tehlike olușturmayacak düzeye inmesi 

için beklemek gerekir. Divers Alert Network (DAN) ve Undersea 

Hyperbaric Medical Society (UHMS) 'm en son tavsiyelerine göre ; 

1-1-2 günlük dekompresyonsuz dalıșlar sonunda; toplam dip zamanı 

2 saatten az ise uçmadan önce 12 saat beklenmelidir. Eğer toplam dip 

zamanı 2 saati geçmiș ise en az 24 saat beklenmelidir. 

2-2 günden fazla dalıș yapılmıș ise veya dekolu bir dalıș yapılmıș 

ise uçmadan önce en az 24 saat beklenmelidir. 

Bu tavsiyeler, uçuș yüksekliği en fazla 8000 ft varsayılarak 

verilmiștir. Uçuș yüksekliğinin daha da yüksek olabileceği 

unutulmamalıdır. Bunun için, ilave tedbir olarak, dekosuz dalıșlardan 

sonra 24 saat, dekolu dalıșlardan sonra 48 saat beklenmesi önerilmektedir. 

SAĞLIK ve DALIȘ 

Dalma sporu tüm kurallarına uygun olarak yapıldığı zaman insanı 

fiziksel ve ruhsal yönden rahatlatan bir spor faaliyetidir. Dalıș sırasında 

bazı durumlarda fiziksel güç gerektiren hareketler kaçınılmazdır. Bu 

nedenle dalgıçların bu sporu yaptıkları surece sağlıklı, antremanlı ve 

kondisyonlu olmaları gerekir. 

Alkol ve uyușturucu kullananlar basınç altında karar verme 

yeteneklerini büyük ölçüde yitirebilirler ve ayrıca bu maddeler 

dekompresyon hastalığını teșvik etmiș olurlar, ilaç kullanan kișilerin 

dalıștan önce mutlaka durumunu hekimi ile konușması gereklidir. 

Sigara sağlığa zararlı bir alıșkanlıktır. Tiryakiler hiç olmazsa 

dalıștan birkaç saat önce sigara içmeyi durdurmalıdır. Bu süre bile kalp 

damar sistemlerini biraz rahatlatacaktır. 

Soğuk havalarda dalmak birçok tehlikeyi beraberinde getirir. Kulak ve 

boğaz enfeksiyonlarında sinüs ve kulak boșluklarının sıkıșma, ters blok 

155

veya dengeleme güçlüklerine neden olacağı unutulmamalıdır. Dalmaya 

bașlayanların her iki yılda bir hekim kontrolünden geçmeleri tavsiye 

edilir. 

Deniz suyu tetanoz ve tifo mikrobunun çok bulunduğu bir ortamdır. 

Bunlara karșı dalgıçların așı yaptırması yerinde bir tedbirdir. Fiziksel 

egzersizlerin devamlı ve düzenli yapılması, bu sporun rahatça ve zevkli 

bir șekilde uygulanmasını sağlayacaktır. Bu konuda unutulmaması gereken 

kural; "Kendini iyi hisset, iyi dalıș yap !" șeklindedir. 

Bayanların mensturasyon (regl) dönemleri veya hamilelik 

durumlarında özel dikkat sarf etmeleri gerekir. Regl dönemi dalıșa mani 

değildir. Ancak regl dönemini veya regl öncesi dönemi (Premenstruel 

Sendrom) gergin ve sancılı geçirenlerin özel bir dikkat sarf etmelerinde 

yarar vardır. Her kadın rahatsızlığının șiddeti ve ciddiyetine göre güvenli 

bir dalıș yapıp yapamayacağı hususunda karar verirken sorumluluğunun 

bilincinde olmalıdır. Doğal olarak regl dönemlerinde dalıș yapan 

bayanların özellikle soğuğa karșı önlem almaları gerekir. 

Hamilelikte fetusun basınç altında nasıl etkilendiği henüz kesin 

olarak bilinmemektedir. Bu nedenle anne adaylarının hamilelikleri 

süresince, bilinmeyen risklere karșı dalıș yapmamaları tavsiye edilir. 

DALIȘ ȘAMANDIRASI ve DALIȘ BAYRAĞI 

Dalıșı daha emniyetli bir șekilde gerçekleștirmek için esas dalıș 

malzemelerinin yanı sıra yardımcı malzemeler de kullanılır. Bunların 

arasında en çok kullanılanları dalıș emniyetine yönelik olarak kullanılan 

șamandıralar ve dalıș bayraklarıdır. 

Dalıș șamandıraları sabit veya bir ip yardımı ile dalgıç tarafından 

çekilen yüzer ișaretlerdir. Șamandıralar dalıș yerini belirlemeye dalıș 

bayrağını tașımaya, bașka dalgıca yardım etmeye veya denizde 

tutunmaya yarar. Bu amaçla en çok araba iç lastikleri, lastik veya plastik 

sallar yada özel bez ile kaplanmıș renkli șișme lastikler kullanılır. Dalıș 

amacına göre șamandıra dalıș yerine demirlenerek sabit tutulur veya 

dalgıç tarafından bir ip yardımı ile çekilerek beraberce dolaștırılır. 

Her iki durumda da șamandıranın uçuna yaklașık 15-20 m 1 lik bir ip bağlı 

olmalıdır. Șamandıraların uzaktan görülmeyi kolaylaștırıcı renklerde 

olmalıdır. Șamandıra ipi ile dolașmayı arzu eden dalgıç șamandıra ipinin 

dolașmamasına dikkat ederek ipi elinde tutmalı, vücuduna veya bir dalıș 

malzemesine bağlamamalıdır. 

156

Dalıș bayrağı (Șekil 49) genelde birçok deniz aktivitesinin bir arada 

yașandığı bölgelerde çok kullanılır. Motorlu tekneler, su kayağı yapanlar, 

deniz parașütü kullananlar dalgıçlar için tehlike oluștururlar. Bu durumda 

dalgıç varlığını bașkalarına belirtmek zorundadır. Bu amaçla dalıș 

bayrakları kullanılır. Bayraklar, dikdörtgen kırmızı zemin üzerinde sol 

üst köședen alt sağ köșeye inen beyaz çizgi șeklinde veya sağ ucu çatallı 

yarısı mavi diğer yarısı beyaz șekilde yapılmıștır Dalıș bayrakları en az 

50 m uzaklıktan görülmelidir. Tekne dalıșlarında bayrak teknenin direğine 

veya șamandıra üzerine çekilir. Kıyı girișlerinde ise șamandıra üzerindeki 

bir direğe uzun bir ip ile asılarak dalgalanması sağlanır. Genel bir kaide 

olarak tekneler șamandıra veya bayraklara en fazla 50-75 m 

yaklașabilirler. Ancak bu konuda çoğu ülkede yasal düzenlemelerin eksik 

olduğu bir gerçektir 

Șekil 49.Dalıș Bayrakları ve șamandırası. Bayraklar tekne üzerine veya 

dalıș șamandırası üzerine konur. Bayrak veya șamandıralar en 

az 50 m'den görülmelidir. 

157

YARARLANILAN KAYNAKLAR 

1-Aktaș, Ș (1996) Sığ Su Bayılması , Deniz Magazin,18, 46-48 Aylık 

Deniz ve Doğa dergisi, Ofis Dizgi Tic A.Ș, istanbul. 

2-C.M.A.S. (1995) Di ver Training Programme. 

3-C.M.A.S. (1995) Standarts and Reguirements. 

4-Egi, M.S (1996) Doppler Ultrason, Deniz Magazin,16, 38-40 Aylık 

Deniz ve Doğa dergisi, Ofis Dizgi Tic A.Ș, istanbul. 

5-Greeraedts, M.G., Asseselt, M.D.(1985) Scuba Diving, Organorama, 

2, 19-24, Organon A.Ș, istanbul. 

6-Gücü, C A., Güre. F. (1993) Akdeniz’in Türkiye Sahilleri Boyunca 

Rastlanan Zehirli Deniz Balıkları, Zehirleme Aygıtları ve Tedavi 

Yöntemleri, Türk Zooloji Dergisi 18, 25-35, Publ. Tubitak. 

7-Hizalan, l. (1997) Soğuk Su Dalıșları ve Tedavi, Sualtı Dünyası, 

Mart 1997, Aylık Doğa Dergisi, Marine Eğ. ve Yay. Tic. Itd., İstanbul 

8-Hizalan, l. (1995) Dalıșta Kulak Sorunları, Deniz Magazin, 

3,76-77Aylık Deniz ve Doğa dergisi, Ofis Dizgi Tic A.Ș, İstanbul 

9-Hizalan, l. (1996) Dalıșta Kulak Sorunları ve iç Kulak Sıkıșmaları, 

Sualtı Dünyası,4,70-71, Aylık Deniz Magazin Dergisi, Promar A.Ș, İstanbul. 

10-Hizalan, l. (1996) Dalıșta Dolașım ve Solunum Sistemleri, Sualtı 

Dünyası, 5, 66-67, Aylık Doğa Dergisi, Promar A.Ș , İstanbul. 

11-Hizalan, I. (1997) Soğuk Su Dalıșları ve Hipotermi, Sualtı Dünyası 

Mart 1997,68,Marine A.Ș , istanbul. 

12-Kocataș, A. (1986) Oseanoloji, Ege Univ. Fen Fak. Kitap. No.114, 

358s. 

13-Mater, S., Uçal,0.,(1989) Türkiye Deniz Balıkları Atlası, Ege Üniv. 

Fen Fak. Meç. A2 (2), 85-1 12. 

14-Molle, P., Rey, P. (1986) Plongee Subaquatique, Ed. Amphora, 

FFESSM, (France). 

15-Molle, P.(1985) La Plongee, Ed. Amphora, FFESSM, (France). 

16-PADI Open Water Diver Manual, Editör, D. Richardson, Published by 

PADI.1994, Santa Ana CA 92799-501 1, USA, Product no. 7001 1N. 

17-PADI The Encyclopedia of Recreational Diving, Published by PADI, 

1994, Santa Ana CA 92799-501 1, USA 

18-SCSF Teknik Kurulu,(1992) Sualtı Sporları Balıkadam Dalıș Eğitim 

Programı, SCSF Yayınları,71 s. 

19 - Teleri.G. (1991) Cankurtarma Eğitim Kitabı, SCSF Yayınları,135 s. 

20-Türe, G. (991) Narkoz, Mavi Dünya 2,36-39, Peryodik Sualtı ve 

Çevre Dergisi, Baysan A.Ș , Ed. Saruhanoğlu, istanbul. 

158

bölüm 6 sualtı fizyolojisi - adanascuba.com

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?