Bu yazıda, Ahmet Kargın tarafından Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ...

Belgelerin İncelenmesi ve Belgeleme
Konservasyondan önce, belgelerin durumlarını, yapım teknolojilerini ve bozulmalarını tespit etmek
amacıyla görsel ve yazılı belgeleme yapılmıştır. Her objenin fotoğrafı çekilmiş, 1:1 çizimi yapılmış,
teknolojik yapısı ve bozulmaları ile ilgili her detay yazılı olarak kaydedilmiştir. Bu inceleme sonucunda
belgelerin yapım teknolojisine, üretimde kullanılan malzemelerin niteliğine ve bozulmasına dair
veriler tespit edilmiştir. Belgelerin boyutları, kağıt yapımında kullanılan süzgeç aralıklarının ölçüsü,
filigran motifleri, yazı mürekkebinin suda çözünüp çözünmediği, kağıdın aherli olup olmadığı, kağıdın
yapımında kullanılan lifin cinsi gibi yapı özellikleri belgelenmiştir. Kağıdın yapıldığı madde ve yapım
dönemi ile ilgili daha detaylı bilgi almak için her belgeden lif örneği alınmıştır. Zira kullanılan liflerin ve
filigranların özelliklerinden yola çıkarak kağıtların üretim tarihlerine ilişkin bilgi vermek mümkün
olabilir.
Belgelerde Görülen Bozulmalar
Belgelerdeki bozulmalar da makro ve mikro inceleme ile tespit edilmiştir. Görülen bozulmalar şu
şekilde gruplandırılabilir: Nem / su lekeleri; yanık nedeniyle sertleşme / is lekeleri / parça kaybı /
kırılganlık; tozlanma / parmak lekeleri; dalgalanma; katlanma; sararma; yırtılma / eksik kısım /
aşınma; böcek pislikleri; mikroorganizma tahribatı; etiket izi / keçeli kalemle yazılmış numara ve
harfler; bant ile yapılmış onarımlar; işlevini yitirmiş ve zarar vermeye başlayan eski onarımlar;
büzüşme / kıvrılma ve mürekkep korozyonu. (Fot Kons. öncesi İcazet 2,
Ferman 5, İcazet 3)
Belgelerin yangın geçirmiş olması, kenarlarında ve kat yerlerinde kağıt kaybına neden olmuştur. Bu
nedenle çok parçalı olan belgelerden konu olarak birbirini takip edenler birleştirilememiştir. Çünkü
parçalar arasındaki boşluğun ne uzunlukta olduğunu belirlemek mümkün değildir ve etiksel olarak
konservasyonda sınırları, yapısı, rengi, biçimi tam olarak bilinmeyen kısımlarda tamamlama
yapılamaz. Bu tür tamamlamalar kullanıcıları ve izleyicileri yanıltır. (İcazet, 8)
Konservasyon Uygulamaları
Türkiye'de yeni yeni literatüre giren "konservasyon" kelimesinin "konservasyon bilimi" alanındaki
tanımı, bu meslekteki uygulamaların kapsamını ve sınırını da belirler: "Objenin maddesel ve teknolojik
özelliklerini, yapısını ve taşıdığı dekoratif öğeleri özgün niteliklerine bağlı kalarak korumak;
bozulmasına yol açan nedenleri ve etkileri açığa çıkarmak; en uygun ve etkili koruma yöntemlerini ve
malzemeleri saptayarak, bunları objeye uygulamak; fiziksel ve estetik bütünlüğü aslına bağlı kalarak
sağladıktan sonra stabil haldeki objeyi sergileme veya depolama için hazırlamaktır. Konservasyon
bilimi kendi içinde ‘aktif’ ve ‘pasif’ konservasyon olarak ayrılır”. Laboratuvar ortamında ve konunun
uzmanı kişilerce doğrudan objeye yapılan muamele "aktif konservasyon"u, aktif konservasyonun
öncesinde ve sonrasında objenin taşınması, paketlenmesi, depolanması, bulunduğu ortamın nem, ısı
ve ışık değerlerinin düzenlenmesi ile bunların sürekli kontrolü "pasif konservasyon"u oluşturur "
(Ersoy, 1996: 2).
Bu bozulmaların konservasyonu, belgenin orijinal bütünlüğüne zarar vermeden ve belgeye en az
müdahale düşüncesi ile yapılmıştır. Belgelerin paketlenmesi, saklanacakları depo koşulları dikkate