ALEVİLİK NEDİR? Doç. Dr. Ġbrahim ARSLANOĞLU G.Ü. Gazi ...

kültürü barındırmadığı anlamına gelmemelidir. Evrensel dinler, aynı kaynaktan çıktıkları ve aynı
temel inançları benimsedikleri için Aleviliğin Musevi ve Hıristiyan unsurlar taĢıması son derece
doğaldır.
Bundan baĢka Anadolu Aleviliği, Batınilik, Yesevilik, Haydarilik, Kalenderilik, Melamilik, Hurufilik,
Yunan felsefesi, tasavvuf gibi akımlardan ve ġamanizm gibi inanç ve kültürlerden etkilenmiĢ bir
düĢünce ve inanç sistemidir. Ayrıca, bir toplumun daha önceki kültürünü tamamen silip yok ederek
yeni bir kültür ikame etmesi mümkün değildir. Bu nedenle Aleviliğin Orta Asya Türk kökenli inanç ve
kültürlerle bağlantılı olmasının garipsenecek bir yanı da yoktur. Nitekim Alevilikte kadına verilen
değer ve çeĢitli dinsel törenlerde kurban kesilmesi ġamanizme dayanmaktadır.
Alevilik, bugünkü halini Anadolu‟da aldığına göre burada yaĢayan toplulukların kültürlerinden
etkilenmemesi mümkün değildir. Çünkü birlikte veya komĢu yaĢayan toplumlar arasında istense de
istenmese de kültür alıĢ veriĢleri olacaktır. Onun için Anadolu Aleviliği bu topraklar üzerinde bulunan
toplumların kültürlerinden de etkilenmiĢtir. Örneğin, paganizmin bakiyesi olan yatırlara çaput bağlama
geleneğine hem Alevi hem de Sünni toplumunda rastlanmaktadır.
Anadolu Aleviliği‟nin oluĢmasında en büyük etken Hacı BektaĢ Veli‟dir. O, Sulucakarahöyük (HacıbektaĢ)‟e yerleĢtikten sonra bu
bölgedeki insanları irĢat etti ve gayri Müslimleri de sevgi ile Ġslam dinini çağırarak onların bu dine inanıp benimsemelerini sağladı,
böylece Anadolu‟nun TürkleĢmesine ve ĠslamlaĢmasına katkıda bulunmuĢtur.
Bundan baĢka Hacı BektaĢ Veli, Anadolu‟da dedelik örgütünü kurarak Türk boylarını birbirine
bağladı ve bugün için bile hayranlıkla baktığımız muazzam bir dayanıĢma ve sosyal kontrol
mekanizmasını geliĢtirdi. Ayrıca BektaĢilik tarikatını kurarak soydan Alevi olmayan insanların manevi
eğitimlerini üzerine aldı. Böylece kendisinden feyz alan bütün insanları ahlak bozukluklarından
kurtararak topluma ve insanlığa faydalı olgun birer insan olarak yetiĢtirmeye çalıĢtı.
Ayrıca Hacı BektaĢ Veli gerek kadına verdiği emsalsiz değerle ve gerekse bilimin önemine dikkat
çekmekle, kendi çağını aĢarak 20. ve 21. yüzyılların adamı olduğunu kanıtlamıĢtır.
Özellikle Yunan filozoflarından Platon ile Plotinos‟un düĢünceleri tasavvufla ve dolayısıyla Alevilikle bağdaĢmaktadır. Çünkü, Alevi
din anlayıĢının temelinde Tanrı sevgisi ve O‟nun eseri olduğundan dolayı insan sevgisi yer almaktadır. Alevi din anlayıĢının özünü
Ģekilsel ibadetlerden çok insan iliĢkileri teĢkil etmektedir. Bu inanca göre kiĢi, dıĢardan ne kadar iyi birisi gibi görünürse görünsün, eğer
insan kalbi kırıyor, insanlara zulüm ve kötülük yapıyorsa gerçek mümin sayılmamaktadır. Çünkü, mümin kelimesi, iman eden demek
olduğu gibi, kendisinden emin olunan ve kendisine güvenilen anlamına da gelmektedir.
Alevilikte, Platon ve Plotinos gibi filozoflarla çeĢitli din ve kültürlerde bulunan ruh göçü inancı da vardır. Ayrıca zaman zaman
Sünnilerde de rastladığımız kurtuluĢ inancı da yer alır. Bu inanca göre, on iki imamlardan Mehdi bir gün dünyaya geri dönecek;
adaletsizliklerle dolu olan bu dünyada haksızlıkları ortadan kaldıracak ve dünyaya yeniden bir düzen verecektir.
Alevilikte amaç, tasavvuf idealine göre kamil insanı yetiĢtirmek olduğu için bu olgunluğa eriĢen insan; insanlar arasında din, ırk, dil ve
inanç farklılıklarını gözetmeyecek ve varlığın birliği ilkesine göre herkesi bir görüp Tanrı‟nın yaratığı olarak kutsal kabul edecektir.
Sonuçta bu; topluma birlik, bütünlük ve huzur getirecek ve demokratik toplumun kurulmasında yardımcı olacaktır.