ALEVİLİK NEDİR? Doç. Dr. Ġbrahim ARSLANOĞLU G.Ü. Gazi ...

Alevî: Eline, diline ve beline sahip olan, kendisine yapılmasını istemediği bir Ģeyi baĢkasına
yapmayan; büyüğüne saygılı, küçüğünü seven, anaya, babaya ve komĢusuna saygılı ve itaatkar olan,
konuğu Hakk bilip saygıda ve ağırlamada kusur etmeyen; kadını erkeğe eĢit gören; 72 milleti bir
görüp Yaradan‟dan ötürü seven; Allah‟ın ademde (insanda) sır olup mekân tuttuğuna ve ademde
tecelli ettiğine inanan; her türlü iyiliğin Tanrıdan geldiğine ve her türlü kötü fiilin insanın nefsi
nedeniyle insandan olduğuna inanıp iman eden; alçak gönüllü olmayı kendisine düstur edinmiĢ, baĢka
kiĢileri kendinden üstün sayan kiĢidir (a.g.y:116).
Dede Mustafa Güvenç (1999:42)‟e göre Alevilik, Kur‟an‟dan sonra Hz. Peygamber ve Ehl-i
Beyt‟in içtihatlarına öncelik veren, bütün insanlığı kucaklayan ve insanlar arasında ırk, renk, soy-sop
ayrımı gözetmeyen bir Ġslami yorumdur. Alevilik, Ġslam dininin bozulmamıĢ Ģekli olup aynı zamanda
Nazenin tarikatı, Muhammed Ali yolu ve erkânıdır.
Ġsra Suresi 71.ayette:”Her insan topluluğunu önderleri (imam) ile birlikte çağıracağımız o günde
kimlerin amel defteri sağından verilirse, onlar, en küçük bir haksızlığa uğramamıĢ olarak amel
defterlerini okuyacaklardır” buyrulmaktadır. Alevi inancına göre bu ayet gereği Müslümanların
mutlaka bir imama tabi olmaları gerekir. Bunlar Hz. Ali soyundan gelen imamlar olup, günümüzde
Türkiye‟de bunları takip edenler, Alevi dedeleri olarak kabul edilmektedir.
A.ġianın Kolları
a. Ġmamiye
Ġbn Haldun (1990:579)‟a göre Aleviler, Hz. Ali‟yi imam diye andılar. Halifenin özelliklerinden
olan imameti anlatmak ve mezheplerine göre Ali‟nin namazlarda imam olarak cemaata namaz
kıldırmağa Ebubekir‟den daha layık olduğuna iĢaret etmek üzere Ali‟ye imam adını verdiler.
Bundan baĢka Ġmamiye, Hz. Muhammed‟in vefatından sonra halifeliğin Hz. Ali ve onun Fatma‟dan doğma oğullarının hakkı olduğunu
kabul edenlerin inançlarına verilen addır. Onlara göre, mümin olmak için imamı bilmek ve tayin etmek Ģarttır. Ġmamı bilmek dinin
temelidir. Hz. Muhammed, Tanrı‟ya ortak koĢanlar ile ilgili ayetleri Araplar‟a okumak üzere Hz. Ebubekir‟i göndermiĢ ise de
Peygambere kendi ailesinden birisini göndermesi vahiy ile emredilince Hz. Ali‟yi göndermiĢtir. Ayrıca Tanrı elçisi, Ali‟nin katıldığı
bütün gazalarda Ali‟den baĢkasını komutan tayin etmemiĢtir. Ebubekir ile Ömer‟e gazalardan birinde Usame bin Zeyd, diğer bir gazada
ise Amr Ġbn As komutanlık yapmıĢtır. Ġmamiye‟ye göre bütün bunlar, Hz. Muhammed‟in kendisinden sonra Hz. Ali‟yi kendisine halef
tayin etmiĢ olduğuna ve kendisinden sonra halifeliğin onun oğullarına geçeceğine iĢarettir (Ġbn Haldun,1990:497-499).
Ġmamet için 4 Ģartın yerine gelmesi gerekiyor:1.Ġmamın bilim sahibi olması 2. Ġmamın adaletli
olması 3. Ġmamın ehliyetli olması 4. Ġmamın akıl sahibi olması. Akıldan kastedilen, iĢ ve uygulamaya
etki edecek derecede duygu ve organlarında kusurlu olmamaktır (a.g.e:486).
Ġmamiye, hem itikat hem de ibadet ve muamelatta Ġmam Cafer Sadık‟ın görüĢlerine dayandığı
için buna Caferiyye de denilmektedir. Bunlar 12 imam inancını benimsemiĢlerdir.