2005 - Suecia Polonia

More documents

Recommendations

Info

350 rocznica Potopu szwedzkiego 350-årsdagen av Sveriges överfall på Polen Ludwik Stomma Jakież to wszystko było w szkole klarowne i proste ojnę trzydziestoletnią 1618–1648 między katolikami iga a protestantami nia podzielić można na cztery okresy czeskopalatyński 1618–1623 duński 1625–1629 szwedzki 1630–1635 i szwedzkofrancuski 1635– 1648 ajsłynniejsi wodzowie to okrutny lbrecht allenstein ostrożny ohann illy lew północy ustaw dolf chytry ohan anér ielki ondeusz uparty enri de urenne i oczywiście nasz leksander isowski który ze swoimi lisowczykami zapuścił się aż nad en i po iderlandy dzięki czemu mógł embrandt zapamiętać i namalować później olskiego jeźdźca o pokoju westfalskim rozbiegli się bohaterowie wojny po uropie służąc swoim zbrojnym ramieniem różnym panom i sprawom ie zabrakło ich i w zeczypospolitej zmer pochwalny rozległ się między książęcym rycerstwem na widok głębokich szeregów niemieckich olety na nich jednostajne czerwone na ramionach połyskujące muszkiety zli po trzydziestu w rzędzie krokiem jednostajnym jakby szedł jeden człowiek silnym i grzmiącym wszystko chłopy rosłe pleczyste – żołnierz stary który w nie jednym kraju i niejednym ogniu bywał po większej części weterani z trzydziestoletniej wojny sprawni karni i doświadczeni ic dziwnego że zachwycony pan krzetuski komentował dym ich ujrzał myślałem że triarii rzymscy rawda jakie to było rycerskie i piękne ymczasem ukazała się u nas książka etera nglunda ata wojen oprócz niej dostępne są w języku polskim ołtawa i iezwyciężony tegoż autora – wszystkie nakładem gdańskiego wydawniwa inna eter nglund jest historykiem nawiązu jącym do francuskiej nouvelle histoire i pisarzem wa te powo łania łączy w sposób – nie potrafię użyć innego słowa – znakomity trzymujemy pasjonującą lekcję historii i wybitną literaturę ata wojen opowiadają o wojnie trzydziestoletniej właśnie akże zdradzone w nich zostają nasze szkolnosienkiewiczowskie wizje owiadujemy się że już po paru latach bitewnych działań trudno jest mówić co dotyczy obydwu stron o jakiejkolwiek strategii taktyce czy nawet doraźnych koncepcjach operacyjnych rmie kierowały się tam gdzie mogły się wyżywić a więc na tereny nie spustoszone jeszcze przez poprzednie przemarsze 22 Lata wojen Ofredsår Hur klart och tydligt verkade inte det hela under histo rielektionen et trettioåriga kriget mellan katoliker igan och protestanter nionen gick att dela upp i fyra tidsperioder tjeckiskpfalziska 1618‒1623 danska 1625‒1629 svenska 1630‒1635 svenskfranska 1635‒ 1648 e mest kända ledargestalterna var den grymme lbrecht allenstein den försiktige ohann illy lejonet från orden us tav dolf den listige ohan anér den store ondé den envise enri de urenne och så självklart polacken leksander isowski som förde sina styrkor så långt som till hen och ederländerna embrandt mindes detta när han målade sin polska ryttare fter den estfaliska freden spreds krigets hjältar över hela uropa och stred för olika herrar och saker n hel del hamnade i olen n beundrande viskning hördes bland hertigdömets riddare när de täta tyska leden blev synliga e hade likformiga syrtuter över axeln blänkte musköter e gick med jämna steg trettio stycken i rad som en enda kropp stark och dånande lla var de resliga karlar bredaxlade – gamla soldater som upplevt många länder och strider mestadels veteraner från rettioåriga kriget dugliga lydiga och erfarna ärför var det inte förvånande att romanhjälten kr zetuski hos ienkiewicz utbrast är jag skådade dem trodde jag att det var romerska triarii idderligt och vackert eller hur en så kommer eter nglunds bok fredsår ut på polska en tredje i polsk översättning efter oltava och en oövervinnelige an besitter en utmärkt förmåga att förena författande med historisk forskning i den franska nouvelle histoiretraditionen esultatet blir en passionerad historielektion kombinerad med framstående litteratur fredsår handlar om just rettioåriga kriget ilken kontrast mot skolböckerna och ienkiewicz i får till exempel veta att efter några år av stridande var det är svårt att tala om några egentliga slag att det inte går att tala om strategi taktik el ler handlingsplaner hos någon av de stridande sidorna rméerna flyttade dit där det fanns mat det vill säga till områden som ännu inte plundrats av andra trupper tt ha ett övertag innebar att man samlade en större styrka och motade in fienden i ett utbränt och utplundrat område m man sedan följde efter fienden tvingades man själv in på dessa områden som dessutom plundrats ytterligare av den retirerande motståndaren ärför var man i sin tur tvungen
ziąć górę nad przeciwnikiem oznaczało zgromadzić większe siły i zepchnąć go w rejony wygłodzonych zgliszcz yle że ruszając w pościg wejść musiano na te same tereny zniszczone teraz dodatkowo przez wycofujących się o z kolei zmuszało do rozpuszczania wojsk gdyż utrzymanie licznej armii było niepodobieństwem ten sposób jednak tracono wyjściową przewagę co uniemożliwiało dobicie wroga ytuacja bez wyjścia a miejsce zabitych lub niezdolnych już do walki żołnierzy pchali się chotnicy wszelkich narodowości i wyznań edni sku szeni skądinąd coraz malejącą perspektywą łupów inni dlatego tylko że przy siłą rekwirującym pożywienie wojsku większą wyda wała się szansa na przeżycie ten sposób armie zmieniały się w stada rozbestwionej hałastry nic doprawdy nie mającej wspólngo z legiami rzymskimi ijanym wsiom i miastom narzucano tzw podatek ogniowy – jeśli nie dostarczą odpowiedniej ilości dóbr wszystko zostanie podpalone i zrównane z ziemią ie miało to najmniejszego związku z ideologicznoreligijnym charakterem konfrontacji ikogo przecież nie obchodziło od dawna czy wydziera kęs chleba protestantowi czy katolikowi ie pomagało nawet to że oficerowie wysupływali własne pieniądze aby nakarmić swych podkomendnych ponieważ miasta i wsie były tak wyludnione i splądrowane że nie było w nich już nic na sprzedaż awet złoto straciło swoją wartość na spustoszonych przez wojsko terenach ślad za głodem pojawiły się choroby pidemie wybuchały z bolesną regularnością atwo do tego dochodziło jeśli obóz był duży ytuacja stawała się jeszcze gorsza ponieważ wiele trupów zabitych ludzi i zwierząt zapełniało rzeki i inne zbiorniki wodne poza tym wszędzie widać było niepogrzebane zwłoki poniewierające się wzdłuż błotnistych dróg i w pobliżu okopów mród gnijących ciał towarzyszył żołnierzom przez całe lato tak samo jak opady deszczu o raz kolejny dawała o sobie znać stara prawda mówiąca iż wojna śmierdzi kresy czeski duński szwedzki ładnie to sobie po latach potomni posegregowali óż natomiast mogło obchodzić znękaną ludność kogo teoretycznie reprezentują mordujący ją najemnicy wszelkich narodowości przerażeniu szukano winowajców niewytłumaczalnej dziejącej się grozy i znajdowano ich w postaci ydów lub czarownic dla których wznoszono stosy Il. Germanisches Nationalmuseum, Nürnberg att splittra hären i mindre grupper då det inte gick att försörja en stor armé å så sätt förlorade man det numerära övertaget och därför lyckades man aldrig besegra fienden et fanns inget sätt att vinna på n mängd frivilliga av alla nationaliteter och trosriktningar vän tade på att få avlösa sårade och döda issa hoppades på – de allt mer sinande – plundringsmöjligheterna medan de plundrade sökte sig till trupperna efter mat för att överleva å så sätt förvandlades arméerna till bestialiska horder som verkligen inte hade något ge mensamt med romerska legioner yar och städer som passerades brandskattades oberoende av nationell eller religiös tillhörighet ngen brydde sig längre om ifall man stal den sista brödbiten från en katolik eller en protestant et hjälpte inte att officerare sköt till egna pengar för att köpa sina hungrande soldater mat för städerna och byarna hade blivit så tomma och utplundrade att inget fanns där till salu – tillochmed guldet hade tappat sitt värde i denna av människor skapade ödemark hungerns spår kom – som alltid – sjukdomarna pidemier flammade upp med plågsam regelbun denhet den sommaren et var lätt hänt när lägren var så stora som här essutom blev det än värre genom att så många döda människor och djur flöt omkring i vattendragen samtidigt som obegravda kroppar gick att skåda här och var längs de moddiga vägbanden och i loppgravarna – likstanken var något som liksom hällregnet följde soldaterna rakt genom hela sommaren en gam mal sanning blev då uppenbarad för de nya krigarna den att krig alltid luktar illa en tjeckiska danska och svenska perioden de efterlevande har delat upp allt så snyggt i efterhand en plågade befolkningen brydde sig inte särskilt mycket om vilket land som betalade de etniskt blandade legotrupperna som råkade slakta dem vid just det tillfället ren förskräckelse sökte man efter syndabockar som kunde beskyllas för den obegripliga fasan som omgav dem an pekade ut judar och häxor brände dem på bål och på så sätt dog ännu fler u mer kaotiskt läget blev desto svårare var det att finna en rationell lösning för att få ett slut på det hela ånga höstar och vå rar passerade an väntade egentligen på att parterna skulle bränna ut sig själva ill slut slöt man fred efter trettio år fyra månader och tjugofyra dagar ch då kom den värsta perioden för områdets 23
Page 1 and 2: 1 (11) 2005 Suecia Polonia tidskr
Page 3 and 4: foto: ignacy Skwarcan Suecia Poloni
Page 5 and 6: iego ar y przestępcami Samtal med
Page 7 and 8: 7
Page 9 and 10: nych pancernych budkach skąd mają
Page 11 and 12: mnie pobił to należy najpierw spr
Page 13 and 14: ale wiemy że np ukrywają dochody
Page 15 and 16: 15
Page 17 and 18: SP: Knutby, Livets Ord...? MZ: Ktos
Page 19 and 20: później år senare München, 8 ma
Page 24 and 25: dorzucając następnych zabitych do
Page 26 and 27: 350 rocznica Potopu szwedzkiego 350
Page 28 and 29: ichał aykowski Z czterdziestu dzie
Page 30 and 31: ➔ częściowo odbyli już w zwecj
Page 32 and 33: Kto jest gdzie tutejszy? (...) pewn
Page 34 and 35: TLK - Tanie Linie Kolejowe Boom na
Page 36: Priser Karlskrona - Gdynia 2005

2005 - Suecia Polonia

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?