2005 - Suecia Polonia

1 

(11) 

2005 

Suecia 

Polonia 

tidskriften för kultur och information | kwartalnik kulturalno-informacyjny 

Kriminologen Jerzy Sarnecki: 

Alla är vi brottslingar 

Kryminolog Jerzy Sarnecki: 

Wszyscy jesteśmy przestępcami 

Hur många divisioner har påven? 

intervju med Maciej Zaremba 

Ile papież ma dywizji? 

wywiad z Maciejem Zarembą 

Pris: 26,50 SEK

1 

(11) 

2005 

Suecia 

Polonia 

tidskriften för kultur och information | kwartalnik kulturalno-informacyjny 

Kriminologen Jerzy Sarnecki: 


Kryminolog Jerzy Sarnecki: 



intervju med Maciej Zaremba 


wywiad z Maciejem Zarembą 

Pris: 26,50 SEK

foto: ignacy Skwarcan 

Suecia Polonia 22005 

Innehåll / Spis treści 

4 

14 

16 

18 

Maciej Zaremba 


Rozmowa z prof. Jerzym Sarneckim 


Samtal med prof. Jerzy Sarnecki 

Pokój nr 6 

Rum nr 6 | Moder Veronica 


SP rozmawia z Maciejem Zarembą 


SP samtalar med Maciej Zaremba 

Monachium - 60 lat później 

München - 60 år senare | Leo Kantor 

Prenumeration / Prenumerata 

Sverige var ett av de sista länder som skilde kyrkan från staten men det råder 

en övertygelse att vägen till rättvisa, framgång, välstånd och framsteg går 

via det rationella, och religion är inte rationellt. Enligt det synsättet finns det 

ingen plats i politiken för tro eller religiösa dogmer. De kan spela en viss roll i 

mindre utvecklade länder, t.ex. i Polen eller i arabländerna, men inte här. 

Szwecja to jeden z ostatnich krajów, które przeprowadzily rozdział kościoła od 

państwa, ale panuje w niej przekonanie, że drogą do sprawiedliwości, powodzenia, 

dobrobytu i postępu jest racjonalność a religia jest nieracjonalna. Według tej 

koncepcji, nie ma w polityce miejsca na wiarę, religijne dogmaty. One mogą 

odgrywać jakąś rolę w krajach mniej rozwiniętych, np. w Polsce czy w krajach 

arabskich, ale nie tu. 

22 

26 

28 

31 

32 

350 rocznica Potopu szwedzkiego 

Lata wojen 

350-årsdagen av Sveriges överfall på Polen 

Ofredsår | Ludwik Stomma 

Englund podbija Polskę 

Englund erövrar Polen | Józef Lewandowski 

Szwedzko-Polskie IQ 

Svensk-polsk IQ | Michał Haykowski 

Stąd do przyszłości 

Härifrån till framtiden, Framtidens 

Förskningsledare | Michał Haykowski 

Życie codzienne i artystyczne, Recenzje 

Vardag & kulturevenemang, Recensioner 

Vill du prenumerera på de följande 4 numren av Suecia Polonia så sätt in 100 SEK på 

plusgiro 194626-8. Glöm inte ange namn och adress på inbetalnigskortet 

Jeśli chcesz zaprenumerować kolejne 4 numery Suecii Polonii wpłać 100 SEK na plusgiro 

194626-8. Nie zapomnij podać imienia, nazwiska i adresu.

4 

Wszyscy jesteśm 

Rozmowa z prof. Jerzym Sarneckim 

z Instytutu Kryminologii Uniwersytetu Sztokholmskiego 

Alla är vi brottslinga 

Vad är kriminologi? 

et är kunskapen om brottslighet an studerar lagstiftning som 

kriminaliserar olika beteenden lagbrott det vill säga brottsligheten 

i sig och medel som används för att förebygga brott 

Kan man säga att den lär samhället att skydda sig mot 

brott...? 

ej nej ag brukar förklara det så här forskning om skönlit 

teratur brukar inte leda till bättre romaner eller hur tudier 

i svenska leder inte till att svenskan blir ett vackrare språk å 

samma sätt är det inte kriminologins uppgift att bekämpa 

brottslighet det handlar snarare om att förstå den vissa 

fall kan man givetvis använda denna kunskap i brottsbe 

kämpningen men det är inte den ända tillämpningen 

et kan till exempel handla om en kritisk förståelse 

för brott 

Har du arbetat länge vid universitetet? 

12 år på universitetet men 30 år inom detta 

område 

Ligger kriminologin närmare sociologin 

eller psykologin? 

riminologin är ett så kallat tvärvetenskapligt 

ämne det vill säga att det har drag av många olika 

ämnen jälv har jag aldrig läst kriminologi för det 

fanns inget sådant ämne på den tiden jag läste socio 

logi ag kom in på brottslighet strax innan jag skrev 

min avhandling an kan säga att sociologin utgör 

kärnan i vårt ämne ånga av mina medarbetare är 

sociologer men det finns också en hel del jurister en 

psykolog några socionomer en pedagog tanför vår 

institution bedrivs liknande forskning av till exempel 

läkare om vi kan se är det ett ganska brett spann för 

det hör till saken att brottslighet kan studeras 

ur både ett medicinskt psykologiskt och 

socialt perspektiv 

Vilka praktiska resultat 

ger kriminologin 

dem som bekostar 

den, det vill säga 

staten?

iego 

ar 

y przestępcami 

Samtal med prof. Jerzy Sarnecki 

från Kriminologiska institutionen vid 

Stockholms universitet 

Czym się zajmuje kryminologia? 

est to nauka o przestępczości ajmuje się prawodawstwem krymi 

nalizującym różne zachowania łamaniem prawa czyli kwestiami 

samej przestępczości oraz środkami zapobiegającymi prze 

stępczości 

Czyli uczy społeczeństwo, jak bronić się przed przestępczością...? 

ie nie a tłumaczę to w ten sposób badania naukowe literatury 

pięknej nie powodują tego że się pisze lepsze powieści prawda 

tudia polonistyczne nie sprawiają tego że polski będzie pięk 

niejszym językiem ie jest też zadaniem kryminologii zwalczanie 

przestępczości zadaniem kryminologii jest zrozumienie przestęp 

czości czywiście w pewnych sytuacjach można tego używać 

do zwalczania przestępczości ale to jest tylko jedna z możliwości 

wykorzystania tej wiedzy nną może być krytyczne zrozumienie 

przestępczości 

Długo Pan pracuje na uniwersytecie? 

a uniwersytecie 12 lat ale w tej dziedzinie – 30 

Czy kryminologii jest bliżej do socjologii, czy psychologii? 

ryminologia jest tzw dziedziną interdyscyplinarną czyli ma 

elementy wielu nauk a nie studiowałem kryminologii bo jeszcze 

jej wtedy nie było studiowałem socjologię potem tak się złożyło 

tuż przed doktoratem że zacząłem zajmować sie przestępczością 

ocjologia jest można powiedzieć kluczową nauką śród moich 

współpracowników są socjologowie ale jest sporo prawników jest 

psycholog kilku socjonomów pedagog oza naszym instytutem 

zajmują się też tą problematyką np lekarze ość szeroki zakres jak 

widać ale w tym rzecz właśnie że przestępczość można studiować 

z punktu widzenia medycznego psychologicznego socjalnego 

Co praktycznego daje kryminologia tym, którzy ją finansują, 

tzn. państwu, czy daje jakieś praktyczne recepty tak jak, 

na przykład, psychologia społeczna, która instruuje rządzących, 

jak mają postępować, jak mają komunikować się ze 

społeczeństwem, aby osiągnąc założone cele. 

apewne coś daje ale moja podstawową zasadą jest taka że badań 

naukowych nie finansuje się dlatego że one coś dają adania 

naukowe finansuje się dlatego że tworzą one większą wiedzę 

czywiście jest w kryminologii część stosowana ielu moich 

absolwentów pracuje nad różnymi konkretnymi projektami np 

Ger den några lösningar som till exempel socialpsykologin 

som hjälper de styrande att kommunicera med samhället för 

att uppnå sina mål. 

ågot ger den säkerligen men jag tycker inte att forskning ska 

bekostas för att den ger något orskning ökar kunskapen om 

något jälvklart finns det även ett inslag av tillämpning inom 

kriminologin ånga av mina före detta studenter arbetar med 

konkreta projekt till exempel inom äpo åklagarmyndigheten 

socialtjänsten och många andra områden där kunskapen om 

brottslighetens orsaker och brottsbekämpning organisation kan 

vara till stor nytta 

är jag själv arbetade som enhetschef på rottsförebyggande 

rådet brukade jag säga att den här kunskapen var förbunden med 

brottsbekämpning 

Och att motverka dess effekter...? 

rottsbekämpning går ut på att både förebygga och motverka dess 

effekter ör ett tag sedan blev jag ombedd av tockholms kommun 

att ta fram riktlinjer för en brottsförebyggande handlingsplan som 

de just håller på att utveckla e behövde vetenskapliga definitioner 

och teoretiska antaganden u fyller de på med konkret innehåll 

som jag inte lägger mig i är definierade jag brottsförebyggande 

arbete som en sorts handlingar som inte bara leder till att san 

nolikheten att brott begås minskar utan också – i minst lika stor 

utsträckning – minimaliserar konsekvenserna av brott åda de 

direkta rent konkreta som kroppsliga psykiska ekonomiska och 

sociala men även själva rädslan för brott som är en plåga i dagens 

demokratiska samhällen och som har en negativ inverkan på livs 

kvalitén 

Men det tas ändå fram praktiska lösningar på hur man ska 

behandla brottslingar och brott. De kanske inte skapas av 

forskare, men av till exempel politiker som drar slutsatser av 

deras arbeten... känner du och dina kollegor något ansvar för 

den bristfälliga säkerheten i samhället? 

ej absolut inte dessutom vad betyder egentligen bristfällig sä 

kerhet ad är det jämförelse med andra länder med jämförbar 

ekonomi och samhällssystem är vår säkerhet varken bättre eller 

sämre 

Jag visar honom en dagstidning där förstasidesnyheten är en spektakulär 

fängelserymning... 

ådana saker händer även om de inte borde göra det et beror 

bara på ren dumhet 

5

w służbie bezpieczeństwa w prokuraturze w opiece społecznej 

i w wielu innych miejscach gdzie wiedza na temat przyczyn 

przestępczości sposobów działania organów mających za zadanie 

zwalczanie przestępczości może być bardzo ważna i pomocna 

iedy sam byłem szefem działu w zwedzkiej adzie apo 

biegania rzestępczości to tłumaczyłem że ta wiedza ma związek 

ze zwalczaniem przestępczości 

I z likwidowaniem jej skutków...? 

walczanie obejmuje i zapobieganie i usuwanie skutków statnio 

gmina sztokholmska poprosiła mnie żebym pomógł stworzyć 

podstawy do ich planu zapobiegania przestępczości nad którym 

właśnie pracują otrzebne im były naukowe definicje i teoretyczne 

założenia eraz oni wypełniają je konkretną treścia do czego już 

się nie wtrącam definiowałem tam zapobieganie przestępczości 

jako takie akcje które nie tylko powodują że prawdopodobieństwo 

zaistnienia przestępstw maleje ale również w różnym stopniu 

minimalizują szkody powodowane przez przestępstwa arówno 

bezpośrednie konkretne fizyczne psychiczne ekonomiczne i soc 

jalne jak również takie jak strach przed przestępczością który jest 

plagą demokratycznych społeczeństw obniża jakość życia 

Recepty praktycznego postępowania z przestępcami i przestępczością 

jednak powstają tworzone, jeśli nawet nie przez 

naukowców, to przez tych, którzy korzystają z ich pracy, 

czyli np. polityków ... i w związku z tym, czy Pan i Pańskie 

środowisko zawodowe czuje się odpowiedzialny za kiepski 

stan bezpieczeństwa? 

ie absolutnie nie poza tym co to znaczy kiepski stan bezpie 

czeństwa co to jest kiepskie bezpieczeństwo porównaniu 

z innymi krajami o porównywalnym poziomie ekonomicznym 

i systemie spolecznym nie jest nasz system bezpieczeństwa ani 

lepszy ani gorszy 

Tu pokazujemy profesorowi gazetę, 

gdzie na pierwszej stronie 

opisana jest spektakularna ucieczka 

z więzienia ... 

akie rzeczy sie wydarzają 

chociaż to nie powinno się 

wydarzyć a wydarzyło się tylko 

z powodu głupoty 

Tylko głupoty, czy też błędy 

miały charakter systemowy? 

o dobrze głupoty systemowej 

ale ważniejszym problemem 

dla mnie jest to że paru bandy 

tów i paru niesprawnych praco 

wników służby więziennej po 

woduje zmiany polityki krymi 

nalnej w tym kraju tzn nagle 

postuluje się żeby budować 

nowe więzienia o oznacza 

że polityka kryminalna nie 

jest specjalnie przemyślana 

skoro ucieczka paru bandytów 

z więzienia wywołuje takie 

histeryczne reakcje 

6 

Folsom Prison blues 

Är det bara dumhet eller är det något fel på själva systemet? 

kej dumhet inom systemet men det är långt allvarligare att nå 

got som några förbrytare och ineffektiv fängelsepersonal gjort sig 

skyldiga till leder till en kursändring inom landets kriminalpolitik 

det vill säga att man plötsligt kräver att man bygger nya fängelser 

et betyder att politiken inte är särskilt genomtänkt eftersom en 

rymning leder till så pass hysteriska reaktioner 

et får inte vara så att rymningar bara förebyggs av ett skyddsled 

m en eller ett par anställda är korrumperade eller bara missköter 

sitt jobb får inte det leda till att man kan rymma från ett fängelse 

– så får det inte vara et är allmänt känt vilka förhållanden som 

råder i ett fängelse n anställd kan utsättas för utpressning förle 

das och så vidare en sortens verksamhet är ju vardag för många 

av de intagna et borde inte vara möjligt för en enskild att smuggla 

in en mobiltelefon eller ett vapen e som vaktar och övervakar 

måste också övervakas å måste systemet fungera de måste bygga 

på maximal säkerhet m de inte gör det måste man förbättra dem 

– det är allt 

Folsom & Hall 

I hear the train a-comin’, it’s rollin round the bend, 

And I ain’t seen the sunshine since...I don’t know when. 

I’m stuck in Folsom Prison and time keeps dragging on, 

But that train keeps a-rollin’, on down to San Anton. 

When I was just a baby my mama told me, ”Son, 

”always be a good boy, don’t ever play with guns.” 

But I shoot a man in Reno, just to watch him die. 

When I hear that whistle blowin’, I hang my head and 

cry. 

Well if they freed me from this prison, if railroad train 

was mine, 

I bet I’d move it on a little farther down the line. 

Far from Folsom Prison, that’s where I want to stay, 

And I’d let that lonesome whistle blow my blues away. 

napisał /skriven av: Ramblin’ Jack Elliot 

śpiewał/sjöng Johnny Cash i inni/och andra artister 

Så det som har hänt beror inte på slapp politik? 

ej et finns inte – och har aldrig funnits – rymningssäkra fäng 

elser ag har sett många fängelser inte bara i verige utan även 

utomlands framförallt i usa et går att bygga fängelser som det 

är mycket svårt att rymma ifrån en en sådan anstalt är mycket 

farlig för både personal och intagna riset för denna maximala 

säkerhet är så högt att det inte är värt att betala 

ag har besökt olsom i acramento i alifornien är finns det 

för det första en hundraprocentig avgränsning mellan fångvaktare 

och intagna ngen vakt befinner sig någonsin i närheten av en 

fånge allt ärrstyrs automatiskt personalen sitter bakom pansar 

glas med full insyn i cellerna som de kan öppna eller stänga som de 

vill e intagna släpps givetvis bara ut en och en vanför dem går 

beväpnade vakter som skjuter ifall 

fångarna gör något otillåtet till 

exempel slåss eller försöker fly 

ystemet är ganska säkert det är 

verkligen svårt att rymma däri 

från men om fångarna tar över 

byggnaden och tar några vakter 

som gisslan kan de fortfarande 

rymma en systemet för med 

sig en rad negativa effekter å 

väggarna ute på rastgårdarna 

och på andra ställen står det 

skrivet att det inte ges några 

varningsskott det vill säga vi 

skjuter för att döda an för 

flyttas från en avdelning till en 

annan i en telefonkioskliknande 

bur som fången stängs in i är 

man behandlar de intagna som 

djur börjar de bete sig som djur 

ar man avhumaniserat en 

människa till den milda grad 

kan man inte förvänta sig något 

gott av henne när hon avsuttit 

sitt straff 

verige har vi ett annat 

system där relationen mellan

7

ie może być tak by możliwości ucieczki z więzienia opierały się na 

jednej linii obrony eśli jedna lub parę osób które pracują w tym 

więzieniu z powodu korupcji albo niechlujstwa albo nieudolności 

sprawiają że można uciec z więzienia – to nie jest dobrze iadomo 

jak to wygląda w więzieniu ażdy pracownik narażony jest na 

szantaż manipulację itp bo ci ludzie którzy siedzą w więzieniu 

takimi działaniami zajmują się na codzień związku z tym nie 

powinno być możliwe że ktoś z miłości przenosi do więzienia telefon 

komórkowy albo broń unkcjonariusz który pilnuje i kontroluje 

musi być sam też kontrolowany ak te systemy muszą działać 

muszą być oparte na maksimum bezpieczeństwa a że nie zawsze 

tak działają – to trzeba je udoskonalać to wszystko 

Folsom & Hall 

Czyli to, co się stało nie wynika z polityki „pobłażania”? 

ie wynika ięzień z których nie można uciec – nie ma i nigdy 

nie będzie idziałem dużo więzień nie tylko w zwecji ale za 

granicą w głównie ożna zbudować więzienie z którego jest 

bardzo trudno uciec est to instytucja gdzie niebezpieczeństwo jest 

tak duże dla personelu więziennego ale i dla samych więśniów 

czyli cena za maksymalne utrudnienie ucieczki jest tak wysoka że 

nie warto jej płacić 

idziałem olsom w acramento w alifornii am jest po 

pierwsze stuprocentowa separacja między więźniami a personelem 

żaden strażnik nigdy nie znajduje sie w pobliżu więźnia wszystko 

jest sterowane automatycznie zdalnie strażnicy siedzą w oszklo 

8 

intagna och personal är mycket närmare där rehabiliterings 

möjligheterna är större och där rymningsrisken också ökar 

et skapar svårigheter och hot som inte finns i olson rots 

det är jag inte särskilt upprörd över rymningar eller liknande 

händelser essutom finns det nästan inga lyckade rymningar 

de brukar ju alltid tas till fånga e gömmer sig i skogen några 

dagar utan mat eller dryck och tas till sist till fånga ch då får 

de dessutom känna av konsekvenserna 

Det är väl det de inte får? 

et är ytterligare en myt et får de visst jälva flykten straffas 

inte – det är sant en det som rymmarna från all gjorde sig 

skyldiga till är mycket allvarliga brott som de självklart blir åta 

lade för ar man gisslan är det upp till tio års fängelse olagligt 

vapeninnehav – upp till tre års fängelse om jag minns rätt och 

så vidare et lönar sig helt klart inte 

Riskera livet på andra 

Du bagatelliserar verkligen det hela... Men det är något 

annat som oroar mig. Inte det att en förälskad eller mutad 

fångvaktare smugglar in vapen för sådant går inte att undvika 

när mänskliga känslor är inblandade. Jag är mest orolig 

över att all fängelsepersonal på alla nivåer vägrade ta 

ansvar för det inträffade. Fängelsechefen sade rent av i en 

intervju att då rymningen hade inletts väntade han bara på 

att de intagna skulle lämna fängelsebyggnaden så att det

nych pancernych budkach skąd mają wgląd do cel mogą je otwierać i 

zamykać wypuszczają więźniów z cel oczywiście tylko pojedynczo 

itd na górze na galeryjce chodzą inni strażnicy mają broń 

palną i strzelają kiedy więźniowie robią rzeczy których nie powinni 

np biją się albo próbują ucieczki itd est to system dość pewny 

stamtąd jest naprawdę trudno uciec chociaż kiedy więźniowie 

opanują cały budynek zabiją paru strażników albo wezmą jako 

zakładników – to i tak uciekną roblem polega jednak na tym że 

tego rodzaju system powoduje szereg negatywnych efektów am 

jest napisane na ścianach na podwórkach spacerniakach nie 

dajemy strzałów ostrzegawczych tzn jak strzelamy to po żeby zabić 

rzejście z jednego wydziału więziennego do drugiego wygląda 

tak że są tam takie klatki wielkości budki telefonicznej gdzie się 

więźnia zakuwa ednak kiedy więźniów traktuje się jak zwierzęta 

to oni zaczynają zachowywać się jak zwierzęta iedy się więc tak 

więźnia odczłowiecza i doprowadza do stanu bestii to czego można 

oczekiwać kiedy się taką osobę z czegoś takiego wypuści 

nny system mamy w zwecji gdzie relacje między więźniami 

a personelem są bliższe gdzie możłiwoście rehabilitacji są większe 

ale jednocześnie zwiększa się niebezpieczeństwo ucieczki worzy 

to komplikacje i zagrożenia których w olsom nie ma le mimo 

wszystko tego rodzaju wydarzenia jak ucieczka z więzienia bardzo 

mało mnie bulwersują poza tym udanych ucieczek prawie nie ma 

ich wszystkich łapią przecież osiedzą parę dni w lesie bez jedzenia 

i picia i w końcu ich złapią i dostają jeszcze za swoje 

Chyba właśnie nie dostają? 

leż to jest kolejny mit ostają ama ucieczka nie jest karalna 

inte skulle ske något illa i själva fängelset. Han ska ju vakta de 

här fångarna inte bara så att de sitter av sitt straff, men också 

för att skydda samhället, men fängelsechefen släpper istället 

ut dem. Nu hände ingenting allvarligt denna gång förutom det 

som väktaren som togs som gisslan fick genomlida. Hur skulle 

du kommentera detta? 

ag är helt överens med fängelsechefen nget är viktigare än att 

skydda liv ch han försökte skydda sin anställde och de andra 

intagna och det var bra 

Men han riskerade livet på alla andra som hade kunnat komma 

i rymmarnas väg. 

ag skulle säga så här i sin desperation hade de troligtvis dödat 

gisslan om de inte hade släppts ut är de väl var ute slutade allt 

väl är de här sortens förbrytare rymmer betyder det inte någon 

stor fara de är ju mycket rädda själva e jagas av poliser med au 

tomatvapen och minsta lilla misstag kan leda till att de blir skjutna 

ad tror du att de gör i ett sådant läge – rånar banker et gör de 

bara när de spelar i korkade teaterföreställningar å här lyder mitt 

allmänna omdöme människor är bara människor och ibland har 

de inte de rätt förutsättningar för de uppdrag de ställs inför men 

systemet fungerar rätt bra 

verige har vi 60 fångar på 100 000 invånare usa är antalet 730 

per 100 000 det vill säga 12 gånger fler i har ett mänskligare sys 

tem ingen behöver dödas många ges möjlighet till rehabilitering 

och brister som ett enda försvarsled i fängelser kan man helt enkelt 

förbättra så att misstagen inte upprepas äremot har det politiska 

systemet misslyckats eftersom man börjat kräva meningslösa för 

ändringar ministern visade rädsla och kom med populister slagord 

för att skydda sin egen post snarare än landets kriminalpolitik 

Brottslingar viktigare än offer 

Varför tycker samhället att man behandlar brottslingar bättre 

än offer? 

ftersom massmedier beskriver saken på det sättet men det är 

fullkomligt fel en rättsstat och jag vill verkligen leva i en sådan 

eftersom jag en gång var tvungen att fly från ett land som inte levde 

upp till den benämningen måste varje misstänkt person behandlas 

som en människa en medborgare som har vissa rättigheter et 

betyder att offrets perspektiv ibland måste utsättas för en kritisk 

granskning m jag säger att du har misshandlat mig gäller det att 

först kontrollera om jag har några blåmärken och så vidare et är 

inte särskilt snyggt att behandla ett offer på det sättet men rätts 

säkerheten kräver det 

llt annat är mediernas tolkningar et finns många som kriti 

serar det ena eller det andra tillvägagångssättet men hur många av 

de tar sig tid att faktiskt sätta sig in i varje enskild dom ag gör det 

och därför vet jag att det inte var fullt så enkelt som tidningarna 

beskrev det 

et som försvårar det här området är alla de känslor alla åsikter 

och allt engagemang som åtföljer det och som inte har något att 

göra med en objektiv syn på det som sker det här landet är det 

värsta att vara expert på kärnkraft och brott brukade jag skämta 

förr om åren 

ör ett tag sedan deltog jag i en radiodebatt om inbrott olisen 

bedömer att antalet inbrott ökar nledningen är att olen i 

tauen ettland och stland har gått med i eu och nu kommer det 

tjuvar från dessa länder och bryter sig in här hos oss ag bad de 

kontrollera inbrottsstatistiken för att se om det verkligen stämmer 

et gör det inte ntalet inbrott minskar essutom griper man 

9

– to prawda le to co zrobili ci uciekinierzy z all to bardzo 

poważne przestępstwa za które oczywiście zostaną ukarani wzięli 

zakładników – do 10 lat więzienia zagrożenie nielegalna broń – 

do trzech lat jeśli dobrze pamiętam itd o się im na pewno nie 

opłaca 

Czyje życie ryzykować? 

Bardzo to Pan bagatelizuje ... Mnie jednak niepokoi co innego. 

Nie to, że zakochana albo przekupiona strażniczka przemyca 

do więzienia broń, bo kiedy w grę wchodzą ludzkie emocje 

to się zawsze może zdarzyć. Mnie niepokoi to, w tej ostatniej 

ucieczce, że personel więzienia, od najniższego szczebla 

do najwyższego, zwolnił się, lub został zwolniony przez 

zwierzchność, z odpowiedzialności, bo kiedy zaczęła się ta 

ucieczka to szef więzienia – powiedział to później w wywiadzie 

– tylko czekał, by uciekinierzy więzienie opuścili, by nic się 

złego nie wydarzyło u niego w więzieniu. On ma pilnować tych 

więźniów, nie tylko w ramach kary dla nich, ale również po to, 

by społeczeństwo przed nimi chronić, tymczasem dyrektor 

więzienia wypuszcza ich, chociaż tym razem nic poważnego 

się akurat nie stało poza cierpieniami strażnika wziętego jako 

zakładnika. Jakby Pan to skomentował? 

ałkowicie zgadzam się z postępowaniem szefa więzienia ie 

ma ważniejszego zadania niż chronienie życia on ratował życie 

swojego pracownika i więźniów i dobrze zrobił 

Ale narażał życie innych, przypadkowych osób, jakie 

uciekający przestępcy mogą napotkać na swojej drodze. 

a bym powiedział tak oni w swojej desperacji tak to ocenił szef 

tego pracownika więzienia by zabili jakby on ich nie wypuścił 

jak już wyszli to wszystko się skończyło dobrze iedy tacy 

bandyci uciekają z więzienia to nie znaczy że wszystko jest takie 

niebezpieczne bo przecież oni się niesłychanie boją olicja z bronią 

automatyczną na nich poluje i jak zrobią jakiś błąd to zostaną 

zastrzeleni o myśli an że co oni robią wtedy – rabują banki 

anki rabują jak grają w sztukach idiotycznych eneralna ocena 

moja tego systemu ludzie sa ludźmi i nieraz nie są kwalifikowani 

umysłowo do zadań jakie przed nimi stoją ale system oceniam 

jednak jako dobrze funkcjonujący 

zwecji mamy 60 więźniów na 100.000 ludności w usa 730 na 

100.000 czyli 12 razy więcej a więc mamy system humanitarny nie 

zabija się ludzi daje możliwość rehabilitacji a błędy takie jak jedna 

linia obrony trzeba po prostu naprawiać żeby się nie powtarzały 

ystem polityczny natomiast nie zdał egzaminu zaczęły się żądania 

bezsensownych zmian pan minister sie przestraszył zaczął głosić 

populistyczne hasła i bronić swojego stołka zamiast polityki 

kryminalnej kraju 

Bardziej szkoda przestępcy 

Dlaczego w odbiorze społecznym przestępcę traktuje się 

lepiej niż ofiarę? 

latego że środki masowego przekazu tak o tym mówią chociaż 

jest to absolutna nieprawda państwie praworządnym a ja 

bardzo bym chciał mieszkać w państwie praworządnym bo kiedyś 

wyjechałem z kraju niepraworządnego musimy traktować kogoś 

kto jest podejrzany o popełnienie przestępstwa jako człowieka 

obywatela który ma jakieś prawa tego wynika że pozycja ofiary 

musi być – niekiedy – poddana w wątpliwość eśli mówię że an 

10 

Wycinek z gazety na drzwiach gabinetu Profesora 

Pressurklipp på dörren till proffesors rum 

mycket få polska eller baltiska inbrottstjuvar et här publicerades 

och ledde till en debatt i radio trax efteråt ringde en polis och sade 

att han arbetar på öder i tockholm och han vet att antalet inbrott 

har ökat och att det är just balter som ligger bakom dem 

e ringer de på nytt från radion och frågar om jag vill diskutera 

med den här polisen et vill jag inte för vad skulle vi prata om ag 

förlitar mig på statistik för hela landet medan han har någon sorts 

erfarenhet från sitt eget verksamhetsområde och vi kommer aldrig 

att kunna övertyga varandra 

är det gäller vår bild av brottsligheten är det viktigt att komma 

ihåg att majoriteten av alla brott inte anmäls till polisen v de som 

rapporteras brukar polisen hitta misstänkta i cirka 15% av fallen 

Politisk kriminologi 

ör 30 år sedan när jag började arbeta i den här branschen var den 

helt dominerad av experter an lyssnade till dem och gjorde som 

de sade edan en tid tillbaka har kriminalpolitikens problem blivit 

en del av partipolitiken en har blivit en del av samhällsdebatten i 

hela västvärlden ärför finns det allt fler politiker som vet att om 

de inte har någon tydlig profil i den här frågan – kommer de att 

förlora väljare et är så det är med kriminalpolitikens hjälp vinner 

man och förlorar väljare olen är det ännu tydligare an talar till 

exempel om dödsstraff trots att man vet att det inte går att införa 

det edan säger de att om det är eu som står i vägen de kommer de 

att försöka införa dödsstraff på eunivå e vet att det inte kommer 

att leda någonstans men populismen kräver sådana argument 

yligen var jag på en partikongress och där föreslog de att man 

skulle sänka straffåldern från femton till orton år ag sa att det var 

dumheter och att de skulle dra tillbaka förslaget et har ju inget 

med förebyggande av brott att göra ad ska polis och åklagare göra 

med de brottslingarna ram tills de är myndiga finns det ju ändå 

inga andra påföljder än skyddstillsyn 

I England finns det inga åldersbegränsningar. 

ej det gör det inte ch vad ger det ngdomsbrottsligheten i 

ngland är ju knappast mindre än i verige

mnie pobił to należy najpierw sprawdzić czy mam jakieś siniaki 

itd o bardzo nieładnie tak postępować w stosunku do ofiary ale 

tego wymaga praworządność 

reszta to interpretacja mediów ielu jest krytyków takiego 

czy innego postępowania ale kto z tych krytyków zadaje sobie 

trud przeczytania wyroku wydanego w danej sprawie ja 

czytam i wiem że to nie było takie proste jak opisywała gazeta 

omplikacja tej dziedziny polega na tym że jest tyle uczuć 

zaangażowania poglądów nie mających nic wspólnego z jakąś 

próbą obiektywnego ocenienia tego co się dzieje a kiedyś 

żartowałem sobie że w tym kraju najgorsze to być ekspertem od 

przestępczości i energii jądrowej 

radio brałem udział w dyskusji jak to jest z włamaniami 

ezą policji jest że liczba włamań rośnie przyczyną tego ma 

być że olska itwa otwa i stonia wkroczyły do ue i teraz 

przyjeżdżają bandyci z tych krajów i się włamują oprosiłem 

o sprawdzenie statystyk czy włamania wzrastają ie wzrastają 

liczba włamań w zwecji się zmniejszyła o drugie łapie sie tych 

bałtyckich czy polskich przestępców bardzo niewielu o zostało 

opublikowane i wywołało dyskusję w radio potem natychmiast 

zadzwonił do radia pewien policjant i mówi że on pracuje na 

öder w ztokholmie i on wie że właśnie wzrosły włamania i to 

są właśnie ałtowie którzy ich dokonują 

zwonią więc do mnie z radia ponownie i pytają czy ja chcę 

z tym policjantem dyskutować a nie chcę bo o czym ja opieram 

sie na statystykach ogólnokrajowych a on ma jakieś swoje 

doświadczenia ze swojego terenu więc się nie przekonamy 

eśli chodzi o obraz przestępczości – to pamiętajmy że 

większość przestępstw nie jest nigdy zgłaszana na policję 

tych co są zgłaszane policja znajduje podejrzanych w ok 15% 

przypadków 

Kryminologia polityczna 

30 lat temu kiedy zaczynałem w tej branży była ona opanowana 

przez ekspertów łuchano ekspertów i robiono tak jak mówili 

d pewnego czasu problemy polityki kryminalnej stają sie 

problemami polityki partyjnej o stało się częścią narodowej 

debaty na całym zachodzie oraz więcej jest zatem takich 

polityków którzy wiedzą że jeśli nie będą mieli w tych sprawach 

jakiegoś profilu – to nie wygrają wyborów ak jest na polityce 

kryminalnej wygrywa się albo przegrywa wybory olsce jest 

to jeszcze bardziej jaskrawe p mówi się o karze śmierci chociaż 

wiadomo że się jej nie da wprowadzić a to ci politycy mówią 

no jeśli się nie da z powodu eu to my będziemy walczyli na forum 

eu żeby ją jednak wprowadzić ni wiedzą że z tego nic nie 

będzie ale populizm wymaga by tak mówili 

yłem ostatnio na konwentyklu partyjnym i tam zapro 

ponowali – mówiłem że to są głupoty i żeby tego nie ogłaszali 

– żeby obniżyć poziom karalności z 15 do 14 roku życia o 

przecież nie dlatego że to w jakimkolwiek stopniu oddziała na 

przestępczość o ta policja czy prokuratura będzie robiła z tymi 

przestępcami rzecież wiadomo że do pełnoletniości i tak nie 

ma innych wyroków czy decyzji jak nadzór społeczny 

Ale w Anglii nie ma granic wiekowych? 

ie ma le czy to coś daje rzestępczość młodocianych w ngli 

nie jest mniejsza niż w zwecji 

Men nyligen begick två tonåringar ett mord i Sverige. Den äldre 

sextonåringen blev dömd till någon form av ungdomsvårdsanstalt, 

medan den yngre ortonåringen i princip slipper påföljd. 

De kommer säkert inte att bara låta honom åka hem rätt och 

slätt, men han slapp lindrigt undan. Sådant gör folk oroliga. 

ag vet att folk är oroliga en följden av ett brott som begås av en 

ortonåring och en femtonåring är precis den samma med den skill 

naden att femtonåringen döms i en domstol medan ortonåringen 

får sin påföljd utmätt av socialtjänsten utan rättens inblandning et 

innebär bara en ekonomisk besparing tt döma ortonåringar är ju 

vansinne e förstår ju ändå ingenting av det hela e kommer bara 

att vilja imponera på sina kompisar som sitter i rättegångssalen an 

kan inte behandla en minderårig som en vuxen u äldre man är desto 

större vikt bör man lägga vid straffaspekten praktiken innebär det 

inte bara upp till 18 års ålder ända upp till 21årsåldern är det en fråga 

om både sociala och straffrättsliga påföljder 

Straffet fyller ju också en avskräckande funktion. Därför kanske 

det ligger något i det ovannämnt förslag mer än bara politisk 

taktik. Rätten visar att de tar brottet på allvar, trots att det begås 

av minderårig. Och självklart dömer man inte till fängelse utan 

någon form av tillsyn 

en varför ch rent pedagogiskt är det bara sämre m en or 

tonåring gör något olämpligt bör en vuxen säga åt honom att inte 

göra det om en följd av dina handlingar kommer du att vara under 

11

Jednak w Szwecji był ostatnio wypadek morderstwa 

pope ł nionego przez dwóch nastolat ków. St arszy – 

szesnastolatek został skazany, zapewne nie na więzienie, 

tylko pobyt w instytucji społecznej, ale młodszy – 

czternastolatek – uniknął w zasadzie kary. No, zapewne 

nie został puszczony, ot, tak sobie, do domu, ale też nic mu 

sie nie stało. I ludzie się tym niepokoją. 

iem że się niepokoją le konsekwencje popełnienia zbrodni 

przez czternastolatka i piętnastolatka będą identyczne z tym 

tylko że piętnastolatek zostanie na to skazany przez sąd a czter 

nastolatek przez urzędników socjalu bez sądu ylko oszczędza 

się na tym pieniądze kazywać czternastolatków rzecież to 

głupota ni przecież niczego z tego nie rozumieją oledzy 

siedzą na sali sądowej będą się tylko przed nimi popisywać 

ie można traktować osoby niedojrzałej jak dojrzałą m ludzie 

starsi tym bardziej element karny powinien odgrywać rolę 

w praktyce to nie tylko do 18 roku życia ale nawet do 21 

konsekwencje są mieszane socjalno – karne 

Jedną z funkcji kary jest odstraszanie. Być może więc 

jest coś w tej propozycji, poza celami politycznymi. Sąd 

pokazuje: oto traktujemy poważnie przestępstwo, chociaż 

popełnił je niepełnoletni. I oczywiscie nie skazujemy go 

więzienie tylko na nadzór. 

le po co pedagogicznie to również gorzej ak czternastolatek 

zrobił coś co jest niewłaściwe to powinien ktoś dorosły powie 

dzieć mu nie rób tego a to co zrobiłeś będziesz pod kontrolą 

le żeby to musiał być cyrk z adwokatem z prokuratorem 

est szereg różnych instytucji nie tylko ta czy inna partia 

zainteresowanych w zaostrzaniu polityki kryminalnej olicja 

np dostała o ile pamiętam 4 mld koron więcej niż miała 

poprzednio w ostatnich trzech latach kształci teraz ponad 

1000 policjantów rocznie uczestniczę w tym kształceniu ma 

w tej chwili 16 500 ludzi 

edia z kolei kochają przestępczość bo jest to jeden z lukra 

tywnych tematów do pisania est krótko mówiąc koniunktura 

dla polityki kryminalnej wtedy nagle wiedza ekspertów nie 

ma znaczenia w porównaniu z tymi interesami zy pan wie że 

przestępczość w zwecji nie wzrasta od 15 lat przestępczość 

młodocianych nawet się trochę zmniejszyła 

Dlaczego ludzie popełniają przestępstwa w takim kraju jak 

Szwecja? I jakie są różnice między obrazem przestępczości 

w Polsce i w Szwecji? 

otywy przestępczości nie odróżniają się od potrzeb sterujących 

innymi zachowaniami ogą być motywy ekonomiczne seksu 

alne prestiżowe itd ramach tych potrzeb można mieć stosunki 

seksualne na zasadzie dobrowolnej to nie jest przestępstwo 

przynajmniej na razie można też gwałcić ożna chcieć 

zarabiać masę pieniędzy – i to też jest jeszcze dozwolone ale nie 

wolno rabować banków otywy podstawowe są więc te same 

co odróżnia przestępców w różnych krajach o pierwsze 

wszyscy popełniamy przestępstwa ie ma ludzi którzy nie 

popełniają żadnych przestępstw 

Co to znaczy? 

asze badania na temat nastolatków wykazują że nastolatki 

kradną biją się sprzedają alkohol nielegalnie gwałcą narko 

tyzują się eśli teraz podliczyć tych którzy nie robili żadnej z 

tych rzeczy – to nie jest ich tak wielu eśli chodzi o dorosłych 

to nie pytano ich o takie rzeczy bo dorośli kłamią za dużo 

12 

uppsyn åste man göra en cirkus av det med advokat och åklagare 

et finns en rad olika institutioner vid sidan om det här enskilda 

partiet som förespråkar en hårdare kriminalpolitik olisen har till ex 

empel fått 4 miljarder extra under de senaste tre åren ust nu utbildas 

1000 poliser om året jag deltar i den utbildningen ör närvarande 

finns det 16 500 poliser 

edierna å sin sida älskar brott eftersom det är mycket lönsamt att 

skriva om dem ort sagt är det högkonjunktur för kriminalpolitik 

jämförelse med dessa intressen har experternas kunskaper ingen 

betydelse isste du att brottsligheten inte har ökat i verige under de 

senaste femton åren ch ungdomsbrottsligheten har rent av minskat 

något 

Varför begår man brott i ett land som Sverige? Och hur skiljer sig 

brottsligheten mellan Sverige och Polen? 

rottsmotiv skiljer sig inte från det som styr andra handlingar et 

kan handla om ekonomi sex eller prestige till exempel nom ramen 

för dessa behov kan man till exempel ha frivilliga samlag som inte är 

brottsliga – inte än i alla fall an kan även begå våldtäkter an kan 

vilja tjäna en massa pengar – och det är också tillåtet än så länge – men 

man får inte råna banker e grundläggande motiven är alltså de 

samma ad som skiljer brottslingar i olika länder ör det första begår 

alla brott et finns inga människor som inte begår några brott 

Vad menas med det? 

år forskning om ungdomar visar att tonåringar stjäl slåss säljer al 

kohol olagligt våldtar och tar droger m man räknar samman alla de 

som inte begått något av dessa brott visar det sig att de inte är så många 

är det gäller vuxna så frågar man de inte om sådant eftersom vuxna 

ljuger för mycket men vi vet att de döljer sina faktiska inkomster vilket 

är ganska vanligt liksom att köpa stöldgods eller att anställa olagliga 

polska städerskor m någon nu inte skulle ha begått något av dessa 

brott begår de säkert en hel del brott i trafiken et finns nästan ingen 

som inte begår något brott edan finns det sådana som begår väldigt 

många brott och som livnär sig på det et är många olika orsaker 

som kan leda till det sykologiska strukturella eller sociala olk är 

stressade för att de ser att de har små möjligheter att uppnå de mål som 

samhället värderar ål och möjligheter motsvarar inte varandra 

arför är brottsligheten hög i ett samhälle som det svenska et är 

enkelt att förklara v två anledningar et finns större möjligheter 

– mer att stjäla är alla har mobiler datorer – är det lätt att stjäla dem 

rottsligheten ökar i samhällen som har god tillväxt amhällskon 

trollen är en annan orsak relationen mellan människor västerländ 

ska samhällen värderar man individens frihet så högt att man medvetet 

försöker frigöra honom eller henne från familjeband grannar och så 

vidare et är tydligt om man ser på ungdomar örr i tiden arbetade 

de hårt tillsammans med föräldrarna som hade en viss kontroll över 

dem å senare år har de varit fria från den kontrollen ärför ökar 

också brottsligheten 

länder där samhällskontrollen är mycket utvecklad som till ex 

empel i apan – där jag har arbetat – ökar inte antalet brott trots den 

ekonomiska tillväxten nte ännu i alla fall 

Vad arbetar du med nu? 

edan flera år arbetar jag med banden och nätverken inom ett sam 

hälle in bok eliquent etworks gavs ut av ambridge niver 

sity ress för några år sedan u håller jag på att avslutar en artikel 

som ska ingå i en brottslighetsencyklopedi i yskland en gäller 

brottsliga nätverk i öpenhamn där jag bedrivit forskning inns det 

ungdomsgäng i uropa eller är det bara en fråga om nätverk i samhäl 

let et är en fråga som jag söker svar på ör två år sedan gav jag ut

ale wiemy że np ukrywają dochody to 

normalne zjawisko kupowanie rzeczy 

kradzionych też zatrudnianie nielegalne 

polskich sprzątaczek też jak już ktoś nic 

z tego nie robi to przynajmniej w ruchu 

drogowym popełnia masę przestępstw więc 

takich którzy nigdy nie popełniaja żadnych 

przestępstw prawie nie ma ą wreszcie i tacy 

co popełniają bardzo dużo przestępstw i to 

poważnych i żyją dzięki temu owody są 

bardzo różne sychologiczne strukturalne 

i społeczne ludzie są w stresie bo widzą 

że ich możliwości osiągnięcia celów 

formułowanych przez społeczeństwo są 

małe ele i możliwości nie przystają do 

siebie 

laczego przestępczość jest wysoka 

w takim społeczeństwie jak szwedzkie 

dwóch przyczyn ożliwości są wię 

ksze dużo więcej do ukradzenia ak wszy 

scy mają komórki komputery – to je 

łatwo kraść rzestępczość zawsze rosła 

w społeczeństwie gdzie jest większy 

wzrost druga przyczyna to kwestia 

kontroli społecznej kwestia relacji między 

ludźmi społeczeństwie typu zachodniego wolność jednostki 

wartościowana jest tak wysoko że wprowadza się reformy by 

uwolnić jednostkę od więzów rodziny sąsiedztwa itp est to 

ewidentne jeśli chodzi o młodych iedyś pracowali oni ciężko 

ze swoimi rodzicami którzy mieli jakąś kontrolę nad nimi d 

dłuższego czasu uwolnieni są od tej kontroli o i przestępczość 

wzrasta 

społeczeństwach w których poziom tej kontroli jest nadal 

bardzo wysoki np w aponii gdzie pracowałem to – mimo 

wzrostu ekonomicznego – nie ma wzrostu przestępczości w każ 

dym razie jak dotąd 

Nad czym Pan teraz pracuje? 

d wielu lat pracuję nad sieciami powiązań społecznych moja 

książka – eliquent etworks została wydana przez ambridge 

niversity ress parę lat temu eraz kończę artykuł który będzie 

w światowej encyklopedii przestępczości wydawanej w iemczech 

otyczy on kryminalnej sieci powiązań społecznych w open 

hadze gdzie przeprowadziłem badania zy są gangi młodzieżowe 

w uropie czy też to są sieci powiązań społecznych o jest pytanie 

na które szukamy odpowiedzi wa lata zostal wydany mój 

podręcznik stęp do ryminologii odręcznik jest używany na 

studiach kryminologii prawa i w wyższych szkołach policyjnych 

bieram materiały do nowego wydania a zlecenie rządu pracuję 

nad badaniami na temat strukturalnej dyskryminacji mniejszości 

narodowych w systemie prawa tego lata mam nadzieję zacznę 

pracować nad nową książką o paradoksie kontroli społecznej 

estem przewodniczącym ordyckiej ady ds ryminologii 

w związku z czym jeżdżę na spotkania kongresy statnio np 

do angkoku na kongres w sprawie zapobiegania przestępczości 

ięcej mam takich funkcji również w instytucjach ue oza 

tym gram w teatrze tadsteater w ramach serii o różnych 

dziedzinach nauki od lutego mają sztukę na temat kryminologii 

gdzie występuję jako profesor kryminologii czyli gram siebie 

Dziękuję bardzo za rozmowę. 

Rozmawiał Zbigniew Bidakowski 

läroboken ntroduktion till riminologi en används hos oss 

på juridiken och på polishögskolor ag samlar uppgifter till en 

ny utgåva å regeringens uppdrag utreder jag strukturell diskri 

minering av etniska minoriteter inom rättsväsendet ch denna 

sommar hoppas jag kunna påbörja en ny bok om det paradoxala 

med samhällskontroll 

ag är ordförande i ordiska samarbetsrådet för riminologi 

den egenskapen deltar jag i möten och konferenser u senast i 

en kongress och brottsprevention i angkok ag har fler sådana 

uppdrag bland annat inom s institutioner essutom spelar 

jag teater å tadsteatern har de en serie om olika forskningsfält 

och sedan februari visas en pjäs om kriminologi där jag spelar en 

professor i riminologi et vill säga mig själv 

Tack för samtalet. 

intervjun genomfördes av Zbigniew Bidakowski 

13

Klasztor Brygidek w Djursholm gościł 

papieża Jana Pawła II podczas jego pielgrzymki 

do Szwecji 

Birgittasystrarnas kloster i Djursholm gästade 

påven Johannes Paulus II under hans 

besök i Sverige 

14 

Pokój numer 

Rum nummer 

W 1989 roku papież był tutaj – opowiada matka Veronica 

– przeorysza. 

To było 15 marca. Przedtem sekretarze papiescy obejrzeli wiele 

miejsc, gdzie papież mógłby mieszkać. Papież wybierał na ogół 

skromne mieszkania. Policja i wszyscy inni, którzy odpowiadali 

za bezpieczeństwo, chcieli, żeby tam, gdzie papież ma mieszkać 

było np. lądowisko dla helikopterów i u nas jest odpowiednie 

miejsce, na dole, nad wodą. Poza tym Djursholm, to dzielnica 

dyplomatów, dobrze strzeżona na co dzień. 

Byłyśmy uradowane i szczęśliwe, że nasz klasztor został 

wybrany. 

Papież wylądował na Arlandzie rano, według programu 

spotkał sie z rodziną królewską, politykami a później celebrował 

mszę w hali Globen. Bezpośrednio po mszy, eskortowany przez 

policję, przyjechał tutaj. 

Czekaliśmy przy kaplicy, wszystkie siostry, przeoryszą była 

wówczas matka Tekla. Policja była bardzo rygorystyczna, mogłyśmy 

zaprosić tylko bardzo niewielu gości, blisko związanych 

z klasztorem. Papież podszedł, przywitał się z każdą z sióstr 

i z naszymi podopiecznymi. (Siostry prowadzą dom spokojej 

starości.) Była u nas wtedy wtedy pensjonariuszka, która miała 

104 lata. Podszedł do niej, zapytał w jakim języku mogą porozmawiać, 

okazało się, że po niemiecku. 

Papież pozdrowił i podziękował wszystkim policjantom 

i strażnikom a potem zjadł obiad z nami, kardynałami i biskupami. 

Mieszkał w naszych pokojach gościnnych, w pokoju nr 6. Jest 

on bardzo skromny, składa się z małej sypialni i małego pokoju 

dziennego. 

Następnego dnia Jan Paweł II pojechał do Uppsali, gdzie, w 

katedrze, odbyła się msza ekumeniczna, a potem wrócił do nas. 

I przyszedł ten ostatni poranek: Ojciec święty zszedł nad brzeg 

wody i odleciał do Vadsteny. 

Teraz wśród naszych sióstr są m. in. dwie Szwedki, dwie Polki, 

jedna Meksykanka, kilka z Indii, ja sama jestem z Indii – mówi 

siostra Veronica. W Szwecji jestem od 30 lat, z czego 9 lat jako 

przeorysza. 

notował Z. B. 

6 

1989 påven vistats här − berättar moder Veronica− preorinna. 

Det var 15 mars. Innan dess kontrollerade påvens sekreterare 

flera platser där påven kunde bo. Och påven brukade alltid välja 

enkla boende och katolsk. Polisen och alla andra som svarade för 

säkerheten ville att det fanns t ex landningsplats för helikopter på 

det område där påven ska bo, och det finns en sådan plats hos oss, 

nere vid vattnet, det är dessutom ett diplomatiskt område, här i 

Djursholm, välbevakat ändå. 

Vi var glada och lyckliga att vårt kloster valdes. 

Enligt programmet landade han på Arlanda i morse, träffade 

kungafamiljen, politiker och sedan häll en mässa i Globen, och 

direkt efter mässan, med poliseskort, kom han hit. 

Vi väntade vid kapellet, .systrarna som var kvar, preorinnan var 

moder Tekla då. Polisen var väldigt rigorösa, vi kunde bara bjuda 

in några få gäster, som stod närmast till vårt kloster. Påven kom 

fram, hälsade alla systrarna och alla våra pensionärer. (Systrarna 

driver ett åldersdomshem.) Vi hade då en pensionär som var 104 

år gammal. Han kom fram till henne och frågade vilket språk för 

han prata med henne, det blev tyska. 

Han hälsade och tackade alla poliser och väktare och så åt middag 

med oss, kardinaler och biskopar. 

Han bodde på första våningen på rum nr 6. Rum nr 6 är väldigt 

enkelt, består av ett litet sovrum och vardagsrum. 

Nästa dag åkte Johannes Paulus II till Uppsala, där en ekumenisk 

gudstjänst ägde rum på Uppsala domkyrka, sedan kom han 

tillbaka till oss. 

Och så kom det den sista morgon: han gick till vatten och han 

flögs direkt till Vadstena. 

Nu har vi två systrar som är svenskor, två från Polen, en från 

Mexico, några från Indien, jag är själv från Indien - förklarar 

moder Veronica. Jag har varit i Sverige sedan 30 år, därav 9 år 

som preorinnan. 

antecknade

15

Ile papież ma dywizji? (Pytanie Stalina) 

Hur många divisioner har påven? (Stalins fråga) 

Suecia Polonia pyta Macieja Zarembę 

Suecia Polonia: Dlaczego szwedzkie media poświęciły 

tyle uwagi zmarłemu papieżowi? Czy jest to znak, może to 

naiwne pytanie, że elity zdały sobie sprawę z wagi papiestwa 

i że nawet niepapieskiej Szwecji papież jest do czegoś 

potrzebny? 

Maciej Zaremba: Ja sądzę, że szwedzkie media nie zrobiły tego na własną 

rękę, tylko zorientowały się, że największe media światowe, w tygodniu 

poprzedzającym śmierć papieża, poświęcają jego osobie bardzo wiele 

miejsca i czasu i poszły za ławicą. To było zaskoczenie, ale większość 

mediów zareagowała instynktownie, że skoro BBC, CNN i inni tam 

są to i my musimy. Podporządkowano się światowej ocenie wagi tego 

wydarzenia, ale były głosy w Szwecji, że to wszystko jest przesadzone, że 

od kiedy nas to tak bardzo obchodzi, co on takiego właściwie zrobił itd. 

A zatem nie elity tylko redaktorzy, było wśród nich spore zaskoczenie 

ogromnym poruszeniem na świecie, nieprzebranymi tłumami 

zbierającymi się na Placu Sw. Piotra, ale były to tylko sprawozdania. Nie 

było analiz, prób pokazania, czego on dokonał, na czym polegała jego 

nauka, kontrasty jego nauk z rzeczywistością, nic ... było – przeszło. 

SP: Ale to zainteresowania trwa w pewnym sensie nadal. 

Telewizja nadała trzygodzinną transmisję z pogrzebu, mówiło 

się dużo o nowym papieżu, a w radio w czterominutowym 

dzienniku słyszałem, jako jedną z wiadomości dnia, 

informację o decyzji nowego papieża przyspieszenia 

kanonizacji Jana Pawła II. Jak to możliwe, że przedtem media 

całkiem przegapiały ten temat? 

MZ: Media nie przegapiały tematu, tylko się nim nigdy nie interesowały. 

Papiestwo to było dla nich po prostu curiosum, w ogóle moment religijny 

w polityce nigdy nie był w Szwecji dostrzegany. 

To wszystko pokazało, jak niedoinformowana jest szwedzka opinia 

publiczna jeżeli chodzi o rolę Rzymu w polityce światowej. Zrozumiano 

to post faum. 

SP: Czy pierwiastek religijny jest nieobecny w szwedzkiej 

polityce? 

MZ: To jest paradoks, Szwecja to jeden z ostatnich krajów, które 

przeprowadzily rozdział kościoła od państwa, ale panuje w niej 

przekonanie, że drogą do sprawiedliwości, powodzenia, dobrobytu 

i postępu jest racjonalność a religia jest nieracjonalna. Według tej 

koncepcji, nie ma w polityce miejsca na wiarę, religijne dogmaty. One 

mogą odgrywać jakąś rolę w krajach mniej rozwiniętych, np. w Polsce 

czy w krajach arabskich, ale nie tu. 

Ja od wielu lat twierdzę, że Szwecja jest o wiele bardziej religijna niż 

się jej samej wydaje. Ciągle słyszy się stwierdzenia, że jest najbardziej 

zlaicyzowanym krajem na świecie. Birgitta Trotzig napisała 10 lat temu 

świetny esej na ten temat. Zwalczała tę tezę, że jesteśmy tacy areligijni 

i zlaicyzowani. Niech nikogo nie zwiedzie to, że kościoły są często 

dość puste. Większość Szwedów nie jest w stanie skanalizować swych 

uczuć religijnych przez kościoły, które albo cechuje religijność Halleluja 

baptystów, albo dosyć wyprana z liturgii i duchowości kultura Kościoła 

Szwedzkiego. 

16 

Suecia Polonia frågar Maciej Zaremba 

Suecia Polonia: Varför har svenska medier ägnat så mycket 

uppmärksamhet åt den avlidne påven? Det kanske är en naiv 

fråga men är det ett tecken på att eliten har insett påvens 

betydelse och att påven behövs till och med i det ickepåvliga 

Sverige? 

Maciej Zaremba. Jag tror inte att svenska medier insåg det på egen 

hand, de märkte att de största tidningarna och nyhetskanalerna i 

världen ägnade stort utrymme och mycket tid åt påven veckan före hans 

bortgång, och de bara följde strömmen. Det var överraskande, men de 

flesta tidningar och nyhetskanaler reagerade instinktivt. Om nu BBC, 

CNN och andra var där, då måste vi också vara det. 

Man underordnade sig den övriga världens bedömning av händelsen 

men det höjdes röster i Sverige om att det hela var överdrivet, att det inte 

angick oss, vad hade han gjort som var så speciellt, osv. 

Det var alltså inte bland eliten utan bland journalister som 

överraskningen var så stor över den stora uppståndelsen i världen, över 

den enorma folksamling som samlades på Petersplatsen i Rom, men det 

kom bara rapporteringar. Inga analyser eller försök att visa vad han hade 

uträttat, vad hans lära gick ut på, kontrasterna mellan hans läror och 

verkligheten, ingenting sådant. 

SP: Men intresset håller i viss mån fortfarande i sig. På teve 

visade man en tre timmar lång sändning från begravningen, 

det har talats mycket om den nye påven och på radions fyra 

minuter långa nyhetssändning handlade ett av inslagen 

om den nye påvens beslut att påskynda kanoniseringen av 

Johannes Paulus II. Hur är det möjligt att media tidigare 

fullkomligt missat det ämnet? 

MZ: Media har inte missat det, man har bara aldrig varit intresserad. 

Påvedömet har helt enkelt varit kuriosa för journalister, den religiösa 

faktorn i politiken har man helt förbisett i Sverige. 

Allt detta har visat hur dåligt informerad den allmänna opinionen i 

Sverige har varit när det gäller Roms roll i världspolitiken. Det har man 

förstått post factum. 

SP: Så det religiösa inslaget saknas i svensk politik? 

MZ: Det år en paradox för Sverige var ett av de sista länder som skilde 

kyrkan från staten men det råder en övertygelse att vägen till rättvisa, 

framgång, välstånd och framsteg går via det rationella, och religion är 

inte rationellt. Enligt det synsättet finns det ingen plats i politiken för 

tro eller religiösa dogmer. De kan spela en viss roll i mindre utvecklade 

länder, t.ex. i Polen eller i arabländerna, men inte här. 

Jag har i flera år hävdat att Sverige är ett mycket mer religiöst land än 

vad svenskarna själva tror. Man här hela tiden att Sverige är det mest 

sekulariserade landet i världen. Birgitta Trotzig skrev för 10 år sedan en 

lysande essä om detta. Hon bekämpade tesen att vi är så ickereligiösa och 

sekulariserade. Ingen bör låta sig luras av att kyrkorna oftast är ganska 

tomma. De flesta svenskar förmår inte att kanalisera sina religiösa känslor 

i kyrkan, som antingen präglas av frikyrklig halleluja-religiositet eller av 

Svenska kyrkan, som är tämligen renons på liturgi och andlighet.

SP: Knutby, Livets Ord...? 

MZ: Ktos mądrze powiedział, ża jak się przestaje wierzyć w Boga, nie 

wierzy się w nic, tylko w byle co. Coś w tym jest. 

SP: Czy to jest problem Szwedów? 

MZ: To jest problem modernizmu. Religie są formą dla naszego 

przeżywania transcendencji. Muszą się zmieniać, reinterpretować ciągle 

na nowo. Jeśli tak się nie dzieje, jeśli kostnieją, religijność szuka sobie 

innych dróg i form. Może być mętna – jak New Age, albo wkrada 

się do polityki w formie irracjonalnych wierzeń jak to się dzieje na 

przykład w radykalnym feminizmie, który sprawia wrażenie jakby 

walczył z całym złem świata. To chyba miał na myśli Leszek Kołakowski 

mówiąc o odwecie sacrum. Myślę, że potrzeba religii jest stała. Jeśli 

jakieś spłeczeństwo sądzi, że jest całkowicie racjonalistyczne oznacza to 

jedynie, że metafizyka wkradła się do racjonalizmu. 

SP: Knutby, Livets Ord ...? 

MZ: Någon sade så klokt att när man slutar tro på Gud så slutar man inte 

att tro, utan man tror på vad som helst. Det ligger något i det. 

SP: Är det ett svenskt problem? 

MZ: Det är modernitetens problem. Religionerna är kärl ‒ formläran 

‒ för våra upplevelser av det transcendenta. De måste förändras, tolka 

och tolka om på nytt. Men när de inte gör det, när de stelnar, då säker sig 

den religiösa erferenheten ut på andra vägar. Den kan bli flummig ‒ som 

New Age, eller smyga in i politiken i form av irrationella trossystem som 

inom radikalfeminismen ‒ som faktiskt ser ut att bekämpa ondskan 

själv, till exempel. Det var väl det som Kolakowski menade med Sacrums 

revansch. Jag tror att det religiösa behovet är konstant. Om ett samhälle 

tror sig heltigenom rationellt betyder det bara att metafysiken smugit sig 

in i rationalismen. 

Warszawa żegna Papieża Warszawa tar farväl av påven 

foto: ignacy Skwarcan 

17

Jest rzeczą niezmiernie ważną, by film dokumentalny był odzwierciedleniem 

historii świata i Europy – tej wcześniejszej i teraźniejszej - mówił na otwarciu 

jubileuszowego 20 Międzynarodowego Festiwału Filmów Dokumentalnych 

w Monachium prezydent miasta, stolicy Bawarii, Christian Ude (SPD). 

Helt ovärderligt är att dokumentärfilm fungerar som en återspegling av 

världens och Europas historia – både den föregående och nutida, sade 

borgmästare Christian Ude (SPD) vid jubileumsinvigningen av den 20:e 

Internationella Dokumentärfilmfestivalen i Bayerns huvudstad München. 

text, foto: Leo Kantor 

Do konkursu odbywającego się w 60 

rocznicę zakończenia wojny dopuszczono 

zatem, między innymi, historię 

orkiestry z Madagaskaru, film o pedofilach 

w USA, opowiadanie niemieckiej 

dziewczyny, która nauczyła sie robić 

skrzypce dla męża – bułgarskiego 

skrzypka, ale który, niestety, zachorował, 

historię życia kucharza wietnamskiego 

odnoszącego sukcesy w Paryżu. 

Tematykę „okropności wojny” wyczerpał 

inaugurujący estiwal film o życiu orsta 

uchholza – niezwykle popularnego 

w iemczech w latach 50tych aktora 

zdradzającego całe życie swoją piękną żonę 

aktorkę włoską żydowskiego pochodzenia 

której rodzina zginęła w czasie wojny le 

o nim i jego alkoholizmie i biseksualizmie 

było całe 85 minut projekcji a o niej – 5 

minut 

ie było filmu rzegorza inkowskiego 

arsz ywych o spotkaniu w uschwitz 

syna chrzestnego dolfa itlera artina 

ormanna juniora z polskim księdzem 

akubem omualdem aszkinelem 

ekslerem uratowanym przez pols 

ką kobietę żydowskim dziecku chociaż 

film ten w ubiegłym roku zaliczono na 

ew ork ilm estival do najlepszych 

produkcji dokumentalnych na świecie ie 

było też filmu o renie endlerowej która 

uratowała z etta arszawskiego 2500 

żydowskich dzieci ba polskie filmy na 

ten temat zarówno ichała udziewicza 

ista endlerowej 2003 jak i yżeczka 

życia – nowy film ichala ekandy repki 

18 

Monachium – 60 lat p 

München ‒ 60 å 

zostały nagrodzone w ztokholmie na 

iędzynarodowym estiwalu ilmu 

okumentalnego ieobecny był w tym 

roku w onachium znakomity film riny 

edrowicz z oskwy otoamator który 

zrobiony został na podstawie odnalezionego 

dziennika niemieckiego żołnierza z frontu 

rosyjskiego i zachowanej serii doskonałych 

czarnobiałych zdjęć które pokazują co 

iemcy na krainie i w osji robili ilm 

otrzymał w marcu tego roku w ztokholmie 

randrix ieobecny w onachium był 

też znakomity niemiecki dokument arada 

itlera aya esnigka – druga nagroda w 

ztokholmie 

rzeba było przenieść się w tym roku 8 

maja w onachium sto metrów od kina 

festiwalowego na arienplatz żeby być 

świadkiem prawdziwej historii tej 60 lat 

temu i teraz olicja wyraziła zgodę na demon 

strację neonazistów w tym dniu w centrum 

miasta 

Władze miasta w oczekiwaniu na demon 

strację niemieckich neonazistów umieściły 

na ratuszu duży napis ównież to miasto 

ma dosyć nazistów emonstracja miała 

odbyć się od 17.00 do 19.00 ale już o jede 

nastej policja montowała metalowe bariery 

i najnowocześniejsze kamery cyfrowe u 

a nie na festiwalu odbędzie się niebawem 

najnowszy filmowy zapis dokumentalny 

współczesności trzeciej przyjeżdża 50 

wozów policyjnych zamknięte zostają 

najbliższe placu stacje metra uż są spec 

jalne oddziały policji tej w granatowych 

mundurach i tej miejskiej w zielonych a 

około godzinę przed demonstracją zbiera się 

kilka tysięcy ludzi łodzi starzy dzieci

później 

år senare 

München, 8 maj 2005 

I festivaltävlingen, som ägde rum på 

60-årsdagen av andra världskrigets 

slut, fick därmed bland annat historien 

om en orkester från Madagaskar 

utrymme, det fick även en film om pedofiler 

i USA, berättelsen om en tysk 

flicka som lärde sig att tillverka en fiol 

till sin man – en bulgarisk fiolspelare 

som dessvärre blev sjuk, samt livshistorien 

om en vietnamesisk kock som 

gjorde karriär i Paris. 

emat krigets fasor uttömdes av den film 

som invigde festivalen och behandlade 

orst uchholz liv – en ovanligt populär 

skådespelare i yskland under 1950talet 

som livet igenom var otrogen mot sin vackra 

fru en italiensk skådespelerska av judisk 

härkomst vars familj miste livet under kri 

get en om honom hans alkoholism och 

bisexualitet var det 85 minuters projektion 

och om henne – 5 minuter 

Frånvarande på festivalen var rze 

gorz inkowskis film e evandes 

arsch om ett möte i uschwitz mellan 

dolf itlers gudson artin ormann 

unior och den polske prästen akub o 

muald aszkineleksler räddad som 

judiskt barn av en polsk kvinna ilmen 

har räknats in som en av världen främsta 

dokumentära produktioner på ew ork 

ilm estival förra året men visades inte 

på filmfestivalen i ünchen nte heller 

fanns där filmen om rena endler som 

räddade 2500 judiska barn ur arszawas 

getto e två polska filmerna som berör just 

det temat ichal udziewiczs film rena 

endlers ista 2003 och ichal ekan 

darepkas nya film ilverskeden fick 

båda pris i tockholm på den nternatio 

nella okumentärfilmfestivalen tanför 

årets filmfestival i ünchen var också den 

utmärkta filmen matörfotografen av 

rina edrovicz från oskva filmen kom 

till utifrån en återfunnen dagbok som till 

hörde en tysk soldat vid den ryska fronten 

den välbevarade serien av utsökta svartvita 

fotografier kommer det fram vad tyskarna 

gjorde i kraina och i yssland mars i 

år fick filmen randrix i tockholm 

ünchen deltog inte heller den utmärkta 

tyska dokumentären itlers itparad av 

ay esnigk – 2 a pris i tockholm 

ünchen den 8 maj i år var man istäl 

let tvungen att förflytta sig 100 meter från 

festivalens biograf på arienplatz för att 

vittna om den riktiga historien såväl den 

för 60 år sedan som nuets olisen gav sitt 

godkännande till en nyfascistisk demon 

stration i stadens centrum denna dag 

väntan på de tyska nyfascisternas demon 


stration hade stadens myndigheter hängt 

upp en stor text på stadens ådhus ven 

denna stad har fått nog av nazisterna 

emonstrationen skulle äga rum mellan 

kl 17.00 och 19.00 men redan klockan 

elva monterade polisen upp kravallstaket 

och riggade ultramoderna digitalkameror 

är och inte på festivalen skulle snart den 

färskaste filmskriften av nutiden skapas 

lockan tre anländer 50 polisbilar när 

maste tunnelbanestationer stängs olisens 

specialstyrkor är redan här de i mörkblå 

uniform och så närpolisen i grönt ngefär 

en timme innan demonstrationen har några 

tusen människor samlats nga gamla och 

barn som får förklarat av sina föräldrar vad 

som ska hända och vad det hela handlar om 

tlänningarna eller immigranterna är få 

olisen kommer få problem både med 

den nynazistiska sidan och med vänstern 

blir jag upplyst av en av de sociologistuden 

ter som är närvarande ruppen ungdoms 

vänster är här sedan tidigare med sig har 

de röda fanor med hammaren och skäran 

e vill slåss 

Ett plakat har redan tagits till mitten 

av torget och monterats upp av några pri 

vatpersoner heder achau uschwitz 

uchenwald apenburg ergenelsen 

lossenburg euengamme achsenhau 

sen authausen avensbrück rosso 

sen reblinka eresienstadt tutthof 

obibor helmno edan klockan fem 

har runt tre tusen ünchenmedborgare 

samlats på torget 

n del håller egentillverkade flygblad eller 

mindre plakat i händerna n rysk judinna 

har fäst en liten israelflagga på sitt parasoll 

ör då och då duggar regnet men det ver 

kar inte avskräcka någon n antinazistisk 

mycket medborgerlig civil och spontan 

demonstration kommer snart att äga rum 

trots den enorma mobilisering av den idag 

mycket välutrustade polisen 

Klockan fem sätter de på sig sina hjäl 

mar fäster mikrofoner greppar batonger 

ambulanser anländer enom en speciell av 

polisen anordnad korridor närmar sig nyna 

zisterna de har den konstitutionella rätten 

19

którym rodzice tłumaczą co tu będzie i o co 

tu chodzi bcokrajowców lub imigrantów 

jest niewielu olicja będzie miała problem 

tłumaczy mi jeden z obecnych tu studentów 

socjologii zarówno ze strony neonazistów 

jak i lewicy rupa młodzieży lewicującej 

już tu przyszła wcześniej z czerwonymi 

sztandarami z sierpem i mlotem hcą się 

bić 

a środku placu jest już przyniesiony 

i montowany przez prywatne osoby 

napis chwała achau uschwitz 

uchenwald apenburg ergenelsen 

lossenburg euengamme achsenhausen 

authausen avensbruck rossosen 

reblinka heriesenstadt tutthof 

obibor helmno piątej na placu 

jest już około trzech tysięcy obywateli 

onachium 

Niektórzy trzymają w rękach zrobione 

przez siebie ulotki lub małe plakaty 

osyjska ydówka trzyma malutką flagę 

zraela na swoim parasolu o od czasu 

do czasu popaduje deszczyk ale nikogo to 

nie odstrasza ędzie to antynazistowska 

bardzo obywatelska cywilna spontaniczna 

demonstracja pomimo ogromnej mobi 

lizacji świetnie wzposażonej dzisiaj poli 

cji piątej wkładają kaski zakładają 

mikrofony biorą do ręki pałki podjeżdżają 

karetki pogotowia ratunkowego pec 

jalnym korytarzem wyznaczonym przez 

policję wchodzą neonaziści mają kon 

stytucyjne – dzisiaj 8 maja 60 lat po 

wojnie – prawo demonstracji olicja 

broni ich przed wielotysięcznym tłumem 

który chciałby ich rozszarpać eonaziści 

przeważnie młodzi nie wszyscy z ogolonymi 

łbami parę dziewczyn wygląda jak zwykłe 

uczennice jakiegoś liceum jedna starsza 

kobieta z pofarbowaymi na rudo włosami 

no i przywódcy jedna z głównych postaci 

ruchu neonazistowskiego widziałem go w 

jakimś polskim filmie dokumentalnym o 

neonazistach we rocławiu stoi na czele 

uformowanego szeregu swoich ludzi wysoki 

w czarnym płaszczu czarna koszula czarny 

krawat olicja poprosiła ich by stanęli w 

szeregu ielotysięczny tłum naprzeciwko 

50 nazistów toją spokojnie ie ma 

przemówień emonstrujący gwiżdżą 

szaleją krzyczą naziści won, to nie z nami, to 

nie z nami, świnie, świnie, prawo do oświaty – 

dla was też, 60 lat – nic nie wiecie, głupcy do 

nauki, policja ma mieć wolne. eonaziści po 

godzinie stania w milczeniu teraz rozwijają 

czarnożólte sztandary i ogromy plakat z 

napisem aja zwyciężeni i okupowani 

– my nie swiętujemy ewicowcy próbują 

przeskoczyć metalowe zapory i pójść w stro 

nę nazistów policja reaguje natychmiast 

20 


jest wycie tłumu przejmujący krzyk 

świdrujący uszy gwizd eraz jakaś grupa 

popierająca neonazistów próbuje dołączyć 

do tych stojących w szeregu pod ochroną 

policji olicja reaguje na dwóch obszarach 

powalają demontrantów na ziemię 

tarszy oficer krzyczy w mikrofalówkę 

dyryguje oddziałami policji jak orkiestrą 

akaś starsza pani zaczyna płakać czego 

ja dożyłam, do czego doszliśmy. Straciłam 

wszystko w czasie wojny, bombardowano nas 

w Hamburgu. 

ała grupka żydowskiej młodzieży 

śpiewa coś po hebrajsku ilku rosyjskich 

turystów gestykuluje żywo i coś do siebie 

krzyczą nowu ktoś próbuje przeleźć 

przez metalowe zapory olicjanci skaczą 

w to miejsce jak tygrysy yją syreny 

radiowozów 

Wszystko to trwa godzinę dwie 

trzy aczyna padać ostry zimny deszcz 

łum pomału opada z gniewu i emocji 

tu policjantów nakłania neonazistów 

do wyjścia korytarzem do samochodów 

wijają sztandar i wychodzą ilkuset ludzi 

jeszcze zostaje dyskutują 

racam do kina kawiarni festiwa 

lowej jest miło araz pokażą film o pro 

blemach z połowem ryb w horwacji 

a potem o tym jak fińska okia wykorzy 

stuje chińskie kobiety yślę że rzeczy 

wistość znowu przegoniła sztukę polityka 

wygrała z estetyką – ale to tylko dzisiaj 

w onachium 8go maja 2005 roku 60 lat 

po wojnie 

Reportaż drukowany również w 

tygodniku „WPROST” 

– idag den 8 maj 60 år sedan kriget – att 

demonstrera olisen skyddar dem inför den 

flertusentaliga folkmassan som skulle vilja 

slita dem i stycken ynazisterna mestadels 

unga inte alla med rakade skallar några tje 

jer med vanliga gymnasieelevers utseende 

en äldre kvinna med rödfärgat hår och så 

ledarna n av huvudfigurerna i den nyna 

zistiska rörelsen har jag sett i någon polsk 

dokumentärfilm om nynazister i roclaw 

nu står han i fronten av sina män och grupp 

formationen lång i svart rock svart skjorta 

och svart slips olisen har bett dem att stå 

i ett led ångtusenhövdad folkmassa mot 

50 nazister e står lugnt ingen håller tal 

emonstranterna visslar rasar skriker 

ort med nazisterna inte den här gången 

svin svin rätten till bildning – även för er 

60 år – ni vet ingenting umskallar till 

skolbänken polisen ska vara ledig fter 

att under en timme ha stått i tystnad rul 

lar nynazisterna ut svartgula fanor och ett 

enormt plakat med texten 8 maj besegrade 

och belägrade – vi firar inte änstern för 

söker komma över kravallstaketen mot 

nazisterna polisen reagerar omedelbart 

folkmassan tjuter genomträngande skrik 

visslingar som vibrerar i öronen 

u försöker en stödgrupp till nynazisterna 

ansluta sig till den polisskyddade gruppen 

som står i led olisen reagerar på två fron 

ter trycker demonstranter mot marken n 

äldre officer ropar i polisradion dirigerar 

polistrupperna som en orkester ågon 

äldre dam börjar gråta – tt jag skulle leva 

till det här art har världen kommit nder 

kriget förlorade jag allt de bombade oss i 

amburg 

n liten grupp judiska ungdomar sjunger 

något på hebreiska ågra ryska turister ges 

tikulerar vilt och ropar något till varandra 

u försöker någon kommer över metall 

stängslet igen om tigrar är poliserna där 

olisbilarnas sirener tjuter 

Allt detta inträffar under en två tre tim 

mar tt häftigt kallt regn börjar falla akta 

rinner vrede och spänning ur folkmassan 

undra poliser övertygar nynazisterna att gå 

igenom korridoren ut till bilarna e rullar 

ihop fanan och går iväg undratals män 

niskor blir kvar pratandes diskuterandes 

ag går tillbaka till biografen festival 

kafeterian är det hemtrevligt nart börjar 

filmen om problemen med fiskefångst i 

roatien att visas och sedan om hur okia 

utnyttjar kinesiska kvinnor änker att verk 

ligheten återigen har sprungit förbi konsten 

politiken vunnit över estetiken – men bara 

idag i ünchen den 8 maj 2005 – 60 år efter 

kriget



Ludwik Stomma 

Jakież to wszystko było w szkole klarowne i proste ojnę 

trzydziestoletnią 1618–1648 między katolikami iga 

a protestantami nia podzielić można na cztery okresy 

czeskopalatyński 1618–1623 duński 1625–1629 

szwedzki 1630–1635 i szwedzkofrancuski 1635– 

1648 ajsłynniejsi wodzowie to okrutny lbrecht allenstein 

ostrożny ohann illy lew północy ustaw dolf chytry ohan 

anér ielki ondeusz uparty enri de urenne i oczywiście 

nasz leksander isowski który ze swoimi lisowczykami zapuścił 

się aż nad en i po iderlandy dzięki czemu mógł embrandt 

zapamiętać i namalować później olskiego jeźdźca o pokoju 

westfalskim rozbiegli się bohaterowie wojny po uropie służąc 

swoim zbrojnym ramieniem różnym panom i sprawom ie 

zabrakło ich i w zeczypospolitej zmer pochwalny rozległ 

się między książęcym rycerstwem na widok głębokich szeregów 

niemieckich olety na nich jednostajne czerwone na ramionach 

połyskujące muszkiety zli po trzydziestu w rzędzie krokiem 

jednostajnym jakby szedł jeden człowiek silnym i grzmiącym 

wszystko chłopy rosłe pleczyste – żołnierz stary który w nie 

jednym kraju i niejednym ogniu bywał po większej części weterani 

z trzydziestoletniej wojny sprawni karni i doświadczeni ic 

dziwnego że zachwycony pan krzetuski komentował dym 

ich ujrzał myślałem że triarii rzymscy rawda jakie to było 

rycerskie i piękne 

ymczasem ukazała się u nas książka etera nglunda ata 

wojen oprócz niej dostępne są w języku polskim ołtawa 

i iezwyciężony tegoż autora – wszystkie nakładem gdańskiego 

wydawniwa inna eter nglund jest historykiem nawiązu 

jącym do francuskiej nouvelle histoire i pisarzem wa te powo 

łania łączy w sposób – nie potrafię użyć innego słowa – znakomity 

trzymujemy pasjonującą lekcję historii i wybitną literaturę 

ata wojen opowiadają o wojnie trzydziestoletniej właśnie 

akże zdradzone w nich zostają nasze szkolnosienkiewiczowskie 

wizje owiadujemy się że już po paru latach bitewnych działań 

trudno jest mówić co dotyczy obydwu stron o jakiejkolwiek 

strategii taktyce czy nawet doraźnych koncepcjach operacyjnych 

rmie kierowały się tam gdzie mogły się wyżywić a więc na 

tereny nie spustoszone jeszcze przez poprzednie przemarsze 

22 

Lata wojen 

Ofredsår 

Hur klart och tydligt verkade inte det hela under histo 

rielektionen et trettioåriga kriget mellan katoliker 

igan och protestanter nionen gick att dela upp i 

fyra tidsperioder tjeckiskpfalziska 1618‒1623 danska 

1625‒1629 svenska 1630‒1635 svenskfranska 1635‒ 

1648 e mest kända ledargestalterna var den grymme lbrecht 

allenstein den försiktige ohann illy lejonet från orden us 

tav dolf den listige ohan anér den store ondé den envise 

enri de urenne och så självklart polacken leksander isowski 

som förde sina styrkor så långt som till hen och ederländerna 

embrandt mindes detta när han målade sin polska ryttare fter 

den estfaliska freden spreds krigets hjältar över hela uropa och 

stred för olika herrar och saker n hel del hamnade i olen n 

beundrande viskning hördes bland hertigdömets riddare när de 

täta tyska leden blev synliga e hade likformiga syrtuter över 

axeln blänkte musköter e gick med jämna steg trettio stycken 

i rad som en enda kropp stark och dånande lla var de resliga 

karlar bredaxlade – gamla soldater som upplevt många länder och 

strider mestadels veteraner från rettioåriga kriget dugliga lydiga 

och erfarna ärför var det inte förvånande att romanhjälten kr 

zetuski hos ienkiewicz utbrast är jag skådade dem trodde jag 

att det var romerska triarii idderligt och vackert eller hur en 

så kommer eter nglunds bok fredsår ut på polska en tredje 

i polsk översättning efter oltava och en oövervinnelige an 

besitter en utmärkt förmåga att förena författande med historisk 

forskning i den franska nouvelle histoiretraditionen esultatet 

blir en passionerad historielektion kombinerad med framstående 

litteratur fredsår handlar om just rettioåriga kriget ilken 

kontrast mot skolböckerna och ienkiewicz i får till exempel 

veta att efter några år av stridande var det är svårt att tala om 

några egentliga slag att det inte går att tala om strategi taktik el 

ler handlingsplaner hos någon av de stridande sidorna rméerna 

flyttade dit där det fanns mat det vill säga till områden som ännu 

inte plundrats av andra trupper tt ha ett övertag innebar att man 

samlade en större styrka och motade in fienden i ett utbränt och 

utplundrat område m man sedan följde efter fienden tvingades 

man själv in på dessa områden som dessutom plundrats ytterligare 

av den retirerande motståndaren ärför var man i sin tur tvungen

ziąć górę nad przeciwnikiem oznaczało zgromadzić większe 

siły i zepchnąć go w rejony wygłodzonych zgliszcz yle że 

ruszając w pościg wejść musiano na te same tereny zniszczone 

teraz dodatkowo przez wycofujących się o z kolei zmuszało 

do rozpuszczania wojsk gdyż utrzymanie licznej armii było 

niepodobieństwem ten sposób jednak tracono wyjściową 

przewagę co uniemożliwiało dobicie wroga ytuacja bez wyjścia 

a miejsce zabitych lub niezdolnych już do walki żołnierzy 

pchali się chotnicy wszelkich narodowości i wyznań edni sku 

szeni skądinąd coraz malejącą perspektywą łupów inni dlatego 

tylko że przy siłą rekwirującym pożywienie wojsku większą wyda 

wała się szansa na przeżycie ten sposób armie zmieniały się w stada 

rozbestwionej hałastry nic doprawdy nie mającej wspólngo 

z legiami rzymskimi ijanym wsiom i miastom narzucano 

tzw podatek ogniowy – jeśli nie dostarczą odpowiedniej 

ilości dóbr wszystko zostanie podpalone i zrównane z ziemią 

ie miało to najmniejszego związku z ideologicznoreligijnym 

charakterem konfrontacji ikogo przecież nie obchodziło od 

dawna czy wydziera kęs chleba protestantowi czy katolikowi ie 

pomagało nawet to że oficerowie wysupływali własne pieniądze 

aby nakarmić swych podkomendnych ponieważ miasta i wsie były 

tak wyludnione i splądrowane że nie było w nich już nic na sprzedaż 

awet złoto straciło swoją wartość na spustoszonych przez wojsko 

terenach ślad za głodem pojawiły się choroby pidemie 

wybuchały z bolesną regularnością atwo do tego dochodziło 

jeśli obóz był duży ytuacja stawała się jeszcze gorsza ponieważ 

wiele trupów zabitych ludzi i zwierząt zapełniało rzeki i inne 

zbiorniki wodne poza tym wszędzie widać było niepogrzebane 

zwłoki poniewierające się wzdłuż błotnistych dróg i w pobliżu 

okopów mród gnijących ciał towarzyszył żołnierzom przez 

całe lato tak samo jak opady deszczu o raz kolejny dawała 

o sobie znać stara prawda mówiąca iż wojna śmierdzi 

kresy czeski duński szwedzki ładnie to sobie po latach 

potomni posegregowali óż natomiast mogło obchodzić 

znękaną ludność kogo teoretycznie reprezentują mordujący 

ją najemnicy wszelkich narodowości przerażeniu szukano 

winowajców niewytłumaczalnej dziejącej się grozy i znajdowano 

ich w postaci ydów lub czarownic dla których wznoszono stosy 

Il. Germanisches Nationalmuseum, Nürnberg 

att splittra hären i mindre grupper då det inte gick att försörja en 

stor armé å så sätt förlorade man det numerära övertaget och 

därför lyckades man aldrig besegra fienden et fanns inget sätt 

att vinna på 

n mängd frivilliga av alla nationaliteter och trosriktningar vän 

tade på att få avlösa sårade och döda issa hoppades på – de allt 

mer sinande – plundringsmöjligheterna medan de plundrade sökte 

sig till trupperna efter mat för att överleva å så sätt förvandlades 

arméerna till bestialiska horder som verkligen inte hade något ge 

mensamt med romerska legioner yar och städer som passerades 

brandskattades oberoende av nationell eller religiös tillhörighet 

ngen brydde sig längre om ifall man stal den sista brödbiten från 

en katolik eller en protestant et hjälpte inte att officerare sköt till 

egna pengar för att köpa sina hungrande soldater mat för städerna 

och byarna hade blivit så tomma och utplundrade att inget fanns 

där till salu – tillochmed guldet hade tappat sitt värde i denna av 

människor skapade ödemark hungerns spår kom – som alltid 

– sjukdomarna pidemier flammade upp med plågsam regelbun 

denhet den sommaren et var lätt hänt när lägren var så stora 

som här essutom blev det än värre genom att så många döda 

människor och djur flöt omkring i vattendragen samtidigt som 

obegravda kroppar gick att skåda här och var längs de moddiga 

vägbanden och i loppgravarna – likstanken var något som liksom 

hällregnet följde soldaterna rakt genom hela sommaren en gam 

mal sanning blev då uppenbarad för de nya krigarna den att krig 

alltid luktar illa 

en tjeckiska danska och svenska perioden de efterlevande har 

delat upp allt så snyggt i efterhand en plågade befolkningen 

brydde sig inte särskilt mycket om vilket land som betalade de 

etniskt blandade legotrupperna som råkade slakta dem vid just 

det tillfället ren förskräckelse sökte man efter syndabockar som 

kunde beskyllas för den obegripliga fasan som omgav dem an 

pekade ut judar och häxor brände dem på bål och på så sätt dog 

ännu fler u mer kaotiskt läget blev desto svårare var det att finna en 

rationell lösning för att få ett slut på det hela ånga höstar och vå 

rar passerade an väntade egentligen på att parterna skulle bränna 

ut sig själva ill slut slöt man fred efter trettio år fyra månader 

och tjugofyra dagar ch då kom den värsta perioden för områdets 

23

dorzucając następnych zabitych do uprzednich dziesiątków 

tysięcy szystko straciło sens m bardziej jednak świat 

popadał w chaos tym trudniejsze okazywało się odnalezienie 

wyjścia z sytuacji racjonalnej płaszczyzny na której można 

by rzecz zakończyć ak mijały kolejne wiosny i jesienie 

zekano właściwie aż wszystko wypali się samo z siebie 

statecznie po trzydziestu latach czterech miesiącach i dwu 

dziestu czterech dniach zawarto pokój wtedy rozpoczęły się 

dla mieszkańców dni najgorsze demobilizowane wygłodniałe 

hordy żołdawa rabowały teraz gwałciły mordowały i paliły 

na własną rękę niknęły resztki porządku i nadziei okój 

westfalski przyniósł ostateczne uznanie niezależności zwajcarii 

i iderlandów co dalibóg nie było przedmiotem wojny i wzbo 

gacił o pewne nabytki terytorialne rancję i zwecję klu 

czowych kwestiach religijnych powrócono do zasad pokoju 

augsburskiego z r czyli tych właśnie które w gruncie 

rzeczy całą tę rozpaczliwą rzeź spowodowały wiat cofnął się 

o sto lat i powoli ruszył znów do przodu dbudowywano 

sioła i warsztaty matki urodziły nowe różowe dzieci 

est pomimo wszystko w tej opowieści aspekt optymistyczny 

kazuje ona bowiem że szaleństwo ideologów może wprawdzie 

zdruzgotać pokolenia na dłuższą jednak metę zwykłe codzienne 

pozaideowe życie ich zwycięży dyby zaś znano w 

w sondaże i aplikowano je mieszkańcom wojennych ziem 

zapewne niekiedy allenstein uzyskiwałby paropunktową 

przewagę nad ustawem dolfem a w parę miesięcy później 

odwrotnie o tylko pewne iż obaj wodzowie śledziliby te wahania 

z wypiekami na licach przekonani że oto ważą się losy świata 

24 

Il. Moravske Galerie, Brno 

civilbefolkning n utmönstrad hungrig mobb av före detta lego 

soldater våldtog mördade och brände på egen hand e sista spåren 

av ordning och hopp försvann en estfaliska freden ledde till 

ett slutgiltigt erkännande av chweiz och ederländerna – vilket 

inte alls hade varit ett av syftena med kriget – och gav verige och 

rankrike vissa landvinningar de viktigaste trosfrågorna återgick 

man till det man kom överens om vid freden i ugsburg det 

vill säga de villkor som en gång utlöste hela den här meningslösa 

slakten ärlden backade tillbaka hundra år och började långsamt 

röra sig framåt an byggde upp socknar och hantverksbodar 

kvinnor födde nya rosiga barn 

et finns trots allt ett optimistiskt inslag i den här historien 

et visar att ideologernas vansinne visserligen kan ödelägga hela 

generationer men till slut vinner alltid det vanliga konkreta livet 

m man hade känt till opinionsundersökningar på talet 

och genomfört dylika i de krigsdrabbade länderna hade säkert 

allenstein haft några procents övervikt ena veckan för att sedan 

avlösas av ustav dolf månaden därpå et enda som är säkert 

är att de hade följt statistiken med blossande kinder övertygade om 

att de såg världens öde beseglas 

Prof. Ludwik Stomma jest stałym felietonistą Polityki. 

Felieton był drukowany w numerze 6/2005 

Prof. Ludwik Stomma är veckotidningens Polityka kronikör

dorzucając następnych zabitych do uprzednich dziesiątków 

tysięcy szystko straciło sens m bardziej jednak świat 

popadał w chaos tym trudniejsze okazywało się odnalezienie 

wyjścia z sytuacji racjonalnej płaszczyzny na której można 

by rzecz zakończyć ak mijały kolejne wiosny i jesienie 

zekano właściwie aż wszystko wypali się samo z siebie 

statecznie po trzydziestu latach czterech miesiącach i dwu 

dziestu czterech dniach zawarto pokój wtedy rozpoczęły się 

dla mieszkańców dni najgorsze demobilizowane wygłodniałe 

hordy żołdawa rabowały teraz gwałciły mordowały i paliły 

na własną rękę niknęły resztki porządku i nadziei okój 

westfalski przyniósł ostateczne uznanie niezależności zwajcarii 

i iderlandów co dalibóg nie było przedmiotem wojny i wzbo 

gacił o pewne nabytki terytorialne rancję i zwecję klu 

czowych kwestiach religijnych powrócono do zasad pokoju 

augsburskiego z r czyli tych właśnie które w gruncie 

rzeczy całą tę rozpaczliwą rzeź spowodowały wiat cofnął się 

o sto lat i powoli ruszył znów do przodu dbudowywano 

sioła i warsztaty matki urodziły nowe różowe dzieci 

est pomimo wszystko w tej opowieści aspekt optymistyczny 

kazuje ona bowiem że szaleństwo ideologów może wprawdzie 

zdruzgotać pokolenia na dłuższą jednak metę zwykłe codzienne 

pozaideowe życie ich zwycięży dyby zaś znano w 

w sondaże i aplikowano je mieszkańcom wojennych ziem 

zapewne niekiedy allenstein uzyskiwałby paropunktową 

przewagę nad ustawem dolfem a w parę miesięcy później 

odwrotnie o tylko pewne iż obaj wodzowie śledziliby te wahania 

z wypiekami na licach przekonani że oto ważą się losy świata 

24 

Il. Moravske Galerie, Brno 

civilbefolkning n utmönstrad hungrig mobb av före detta lego 

soldater våldtog mördade och brände på egen hand e sista spåren 

av ordning och hopp försvann en estfaliska freden ledde till 

ett slutgiltigt erkännande av chweiz och ederländerna – vilket 

inte alls hade varit ett av syftena med kriget – och gav verige och 

rankrike vissa landvinningar de viktigaste trosfrågorna återgick 

man till det man kom överens om vid freden i ugsburg det 

vill säga de villkor som en gång utlöste hela den här meningslösa 

slakten ärlden backade tillbaka hundra år och började långsamt 

röra sig framåt an byggde upp socknar och hantverksbodar 

kvinnor födde nya rosiga barn 

et finns trots allt ett optimistiskt inslag i den här historien 

et visar att ideologernas vansinne visserligen kan ödelägga hela 

generationer men till slut vinner alltid det vanliga konkreta livet 

m man hade känt till opinionsundersökningar på talet 

och genomfört dylika i de krigsdrabbade länderna hade säkert 

allenstein haft några procents övervikt ena veckan för att sedan 

avlösas av ustav dolf månaden därpå et enda som är säkert 

är att de hade följt statistiken med blossande kinder övertygade om 

att de såg världens öde beseglas 

Prof. Ludwik Stomma jest stałym felietonistą Polityki. 

Felieton był drukowany w numerze 6/2005 

Prof. Ludwik Stomma är veckotidningens Polityka kronikör



ózef Lewandowski 

Ludwika Stommy ocena dzieł etera nglunda szczerze mnie 

ucieszyła ale nie zaskoczyła ajwyższa pora by ten autor trafił do 

polskiego czytelnika bo rzeczywiście mamy do czynienia zarówno 

z wybitnym dziejopisem jak i z równie wybitnym mistrzem słowa 

o polsku ukazały się już trzy książki nglunda ale jeśli czegoś nie 

przeoczyłem to felieton tommy jest pierwszą recenzją w olsce 

olskiemu czytelnikowi warto wyjaśnić że zwedzi w zasadzie 

dość beznamiętnie odnoszą się nie tylko do cudzej ale i do własnej 

przeszłości – teraźniejszość obchodzi ich wiele mocniej niż to co 

było ale już nie istnieje y nie było nieporozumień uważam to 

za zjawisko pozytywne i konstruktywne nadmierna miłość do 

przeszłości zazwyczaj dowodzi bezradności w ocenie współczesnych 

problemów 

nglund jednak potrafił tę obojętność przełamać ego pierwsza 

książka zwrócona do szerokiej publiczności „ołtawa powieść 

o zagładzie armii wydana bez reklamy w 1988 roku stała 

się z miejsca intelektualną sensacją w kraju i zaskoczeniem dla 

wydawcy ciągu roku wydawca wznawiał książkę czterokrotnie 

sukces czytelniczy przekroczył wszelkie oczekiwania 

aleta „ołtawy to szczególny wybór tego co teoretycy nazy 

wają podmiotem literackim rzyzwyczailiśmy się zwłaszcza 

w olsce że dzieje – jeśli nie wyłącznie to na ogół – są pisane z pers 

pektywy królów wodzów bohaterów wreszcie państwa 

czy narodu nglunda opukuje przeszłość z wielu stron nie traci 

z oczu tradycyjnych aspektów ale nade wszystko jest mu bliski 

człowiek dodajmy zwyczajny przeciętny człowiek ak więc 

ołtawę zadedykował szeregowemu żołnierzowi armii arola xii 

dotąd dla historyków obojętnemu richowi åne poległemu 28 

czerwca 1709 w bitwie z rosyjskimi wojskami iotra i 

takiego wyboru jak w przypadku „ołtawy wynikają istot 

ne konsekwencje odobnie bowiem widzi szwedzki potop w naj 

nowszej rozprawie w „iezwyciężonym wydanej po polsku w 2004 

roku twiera ją opis cuchnących zwłok anonimowego szwedzkiego 

żołnierza jego rozciętego brzucha polscy chłopi wygrzebują 

rękoma złote monety niewątpliwie gdzieś zrabowane onety 

te ów żołnierz przezornie połknął przed bitwą tak to bowiem 

powszechnie wówczas czyniono akabra ale i realistyczny opis 

nieromantycznych aspektów wojny orderstwo rabunek gnój 

chciwość brak szacunku dla zwłok wszystko razem tak właśnie 

jak na wojnie 

kąd jednak autor zaczerpnął ów opis odejrzewam że niewielu 

czytelników skojarzy sobie z nim pamiętniki zacnego w ogólnym 

26 

Englund podbija Polskę 

Englund erövrar Polen 

Ludwik Stommas uppskattning av eter nglunds böcker 

kommer inte som någon överraskning men gladde mig verkligen 

et är hög tid att nglund når den polske läsaren för vi har san 

nerligen att göra med både en enastående historieskrivare och en 

enastående ordens mästare re böcker av nglund har redan 

kommit ut på polska men om inget har gått mig förbi är tommas 

krönika den första recensionen i olen 

et kanske bör förklaras för den polske läsaren att svenskarna 

förhåller sig ganska lidelsefritt till det förgångna inte bara andras 

utan även deras eget – nuet angår dem mycket mer än det som har 

varit och inte längre existerar ör att det inte ska uppstå några miss 

förstånd jag anser att det är ett positivt och konstruktivt fenomen 

överdriven kärlek till det förgångna leder ofta till rådlöshet inför 

samtida problem 

nglund har dock lyckats bryta likgiltigheten ans första bok 

oltava erättelsen om en armés undergång som gavs ut utan 

marknadsföring 1988 blev direkt en intellektuell sensation i verige 

och en överraskning för förlaget nder ett år kom boken ut i fyra 

upplagor och blev en läsarsuccé över all förväntan 

oltavas goda egenskap är valet av det som teoretiker kallar det 

litterära subjektet synnerhet i olen har vi vant oss vid att historia 

– om inte enbart så i alla fall för det mesta – skrivs ur kungarnas 

befälhavarnas hjältarnas eller staters och nationers perspektiv 

nglund undersöker det förflutna från flera håll han förlorar inte 

de traditionella aspekterna ur sikte men framför allt är det männis 

kan som står honom närmast emen man får vi tillägga ärför 

är boken tillägnad rich åne fotsoldat i arl xii armé som hit 

tills inte har tilldragit sig historikernas intresse och som stupade 28 

juni 1709 i slaget mot eter den stores trupper 

tt sådant val som i fallet oltava får vissa avgörande följder 

sin senaste bok en oövervinnerlige på polska utgiven 2004 

ser han nämligen på veriges krig mot olen på ett liknande sätt 

oken inleds med en beskrivning av en anonym svensk soldats 

stinkande lik r hans uppsprättade buk håller polska soldater på 

att gräva fram guldmynt utan tvekan från någon plundring yn 

ten har soldaten förutseende nog svalt innan slaget vilket allmänt 

var bruklig på den tiden n makaber men realistisk skildring av 

krigets oromantiska aspekter ord plundring dynga girighet 

bristande respekt för människors kvarlevor alltsammans precis 

som det är i krig 

en var har författaren fått denna skildring ifrån ag misstänker 

att det inte är många läsare som förknippar den med den – en

odczuciu pana ana hryzostoma aska w naszej pamięci raczej 

zakotwiczył się opis kłopotów związanych z oswojoną wydrą lub 

sukcesów aska wśród kochliwych unek 

olskiemu czytelnikowi polecam zwłaszcza mistrzowski opis 

narad szwedzkich ministrów w czasie podejmowania decyzji o wy 

prawie na olskę ie ma tu drażliwości jak grabienie zwłok w sensie 

jak najdosłowniejszym bo złoto ukryte było nie przy zwłokach 

lecz w zwłokach ale rozmowy toczone w najwyższych sferach 

czyli tak zwana wielka polityka czuje się to w podtekście wkrótce 

ujawnią swój złowrogi wpływ na losy zwyczajnych prostych ludzi 

zarówno w zwecji jak i w olsce nglund wyraźnie utożsamia się 

ze zdaniem jednego z ministrów że utrzywywanie wielkiej armii 

w czasie pokojowym jest równoznaczne z wypowiedzeniem wojny 

własnemu krajowi ic dziwnego że nglund ma zrozumienie dla 

polskiej szlachty opierającej się zamiarom stworzenie silnej polskiej 

armii 

ujęciu autora wojna przestaje być bohaterska toczona w imię 

jakichś idei staje się tym czym rzeczywiście była i jest bandyckim 

wykalkulowanym przedsięwzięciem a grabieże i morderstwa nie 

są pobocznym skutkiem lecz jego sensem ojenka nie jest więc 

wspaniałą panią za którą idą malowani chłopcyzuchy lecz zgoła 

czymś przeciwstawnym zdziczeniem o strasznych skutkach tak dla 

poszczególnych anonimowych ofiar jak i dla całych społeczeństw 

tomma w swym artykule przytoczył wyłącznie zdania 

z poprzedniej książki dotyczącej wojny trzydziestoletniej 

1618–1948 a wojna olskę szczęśliwie ominęła atomiast 

„iezwyciężony traktuje o czasach arola x ustawa a jej główna 

część poświęcona jest otopowi tej książce tomma się nie 

wypowiada choć widać że również i ta pozycja wywarła na nim 

duże wrażenie 

zkoda że tomma się ograniczył ale go rozumiem o są 

problemy nie na krótki z natury rzeczy felieton ale na obszerne 

omówienie auważmy że świadomość nawet wykształconego 

polskiego czytelnika jest ukształtowana przez lekturę ienkiewicza 

ten miał poglądy trudne do akceptacji nawet w xix wieku a cóż 

dopiero obecnie 

iczę więc na to że zachęcony przeze mnie zytelnik sięgnie 

przynajmniej po „iezwyciężonego i zastanowi się nad tezami 

nglunda ego zdaniem zeczpospolita połowy xvii wieku 

raczej niż państwem była konglomeratem prowincji o różnym 

stosunku do państwa jego monarchy i rządów agnaci mieli 

własne armie prowadzili własne interesy niszczące zeczpospolitą 

owstanie hmielnickiego obnażyło nieudolność niezbornego pań 

stwa a otop był konsekwencją oceny że zeczpospolita już jest 

w stanie upadku i że trzeba z niej wyrwać co się da ajemne 

wojska arola x ustawa wkroczyły do olski nie napotykając – jak 

wiadomo – oporu ale największym wrogiem szwedzkich interesów 

były właśnie ich własne wojska utrzymujące się z grabieży tudzież 

bezmyślnie niszczące co na ich szlak popadło padek władzy w 

kraju powodował że zwedzi nie mieli 

w olsce z kim rokować opór przeciw 

nim stał się chłopską wojną zawziętą 

i dosłownie bezpardonową o znisz 

czyli najeźdzcy a czego dokonali 

powstańcy nie tego nie da się 

oddzielić od siebie zeczpospolita 

co prawda ocalała rozbiory nastąpiły 

dopiero wiek później ale nie odbu 

dowała się ze zniszczeń również 

kulturalnych których ślady ciągnąć się 

będą wiekami 

ligt den allmänna uppfattningen – hedervärde an hryzostom 

aseks memoarer det är snarare bekymren med den tama uttern 

eller aseks framgångar bland de kärlekskranka danskorna som har 

stannat kvar i vårt minne 

synnerhet rekommenderar jag de polska läsarna den mästerliga 

beskrivningen av de svenska ministrarnas överläggningar när de 

skulle fatta beslut om fälttåget till olen är finns inga känsliga 

ämnen såsom likplundring i den mest bokstavliga betydelse för 

guldet var inte gömt på liken utan i dem men mellan raderna kan 

man känna att dessa samtal som förs i de högsta kretsar så kallad 

storpolitik snart kommer att röja vilken olycksbådande inverkan 

de får på vanliga enkla människors öde såväl i verige som i olen 

et är tydligt att nglund delar uppfattning med en av minist 

rarna att hålla en stor armé under fredstid är liktydigt med att 

förklara krig mot sitt eget land nte så konstigt att nglund har 

förståelse för den polska adeln som motsatte sig skapandet av en 

stark polsk armé 

nglunds framställning upphör kriget att vara något heroiskt 

som förs i namn av några idéer et blir vad det faktiskt var ett 

skurkaktigt utstuderat företag lundring och mord är inte dess 

sidoeffekter utan dess mening 

tomma i sin artikel citerar han endast meningar från den näst 

senaste boken som handlar om trettioåriga kriget 1618-1648 ill 

all lycka slapp olen det kriget en oövervinnerlige behandlar arl 

x ustavs tid och lejonparten ägnas åt veriges krig mot olen m 

den boken uttalar sig inte tomma men det märks att även den har 

gjort stort intryck på honom 

et är synd att tomma har begränsat sig men jag förstår honom 

etta är frågeställningar som inte lämpar sig för en kort krönika 

utan för en mer omfattande genomgång ärk väl att även en bil 

dad polsk läsares medvetande är format av ienkiewicz historiska 

romaner ch han hade åsikter som var svårsmälta redan under 

talet för att inte tala om i våra dagar 

ag räknar alltså med att jag har lyckats uppmuntra till att åt 

minstone läsa en oövervinnerlige och fundera över nglunds 

teser nligt hans mening var olska republiken i mitten på 1600 

talet inte så mycket en stat som ett konglomerat av provinser med 

olika förhållande till staten dess monarker och regeringarna ag 

naterna hade sina egna arméer och skötte sina egna affärer vilket 

förstörde epubliken nglund skriver polsklitauisk amvälde 

osackupproret under hetmanen ogdan hmelnitskij blottade 

den splittrade statens oförmåga och veriges krig mot olen var 

en konsekvens av bedömningen att epubliken redan var statt i 

förfall och att det gällde att roffa åt sig vad man kunde är arl x 

ustavs legohär marscherade in i olen mötte de – som bekant 

– inget motstånd men veriges största fiende var deras egen armé 

som plundrade och obetänksamt förstörde allt som kom i deras 

väg e polska makthavarnas förfall innebar att svenskarna inte 

hade någon att förhandla med i olen otståndet mot dem blev 

ett bondekrig mycket hårdnackat och formligen 

skoningslöst ad angriparna förstörde och 

vad upprorsmännen åstadkom går inte att 

skilja åt epubliken klarade sig förvisso 

delningarna ägde rum först ett århund 

rade senare men olen återuppbyggdes 

faktiskt inte ur förstörelsen inte heller 

kulturellt och spåren kommer att fin 

nas kvar i århundraden 

27

ichał aykowski 

Z 

czterdziestu dziewięciu wyższych szkół w zwecji piętnaście 

ma status uniwersytetów liczba studentów przekroczyła 

360 tysięcy olsce gdzie liczba ludność jest o wiele 

większa i obowiązują inne przepisy działa ok 400 szkół wyższych 

państwowych i prywatnych ostatnich 10 latach liczba uczelni 

wzrosła prawie czterokrotnie czy się w nich 1 mln 800 tys osób 

olski skok ilościowy wg wspólnej oceny anku wiatowego 

i uropejskiego anku nwestycyjnego jest imponujący ary 

annings z bś mówi w żadnym innym kraju nie notowano tak 

dynamicznego rozwoju szkolniwa wyższego rzeba jednak 

pamiętać że za wszystko trzeba płacić edług autorów raportu 

wzrost liczby studentów i uczelni wpłynął na obniżenie warunków 

i poziomu kształcenia 

takimi konkluzjami nie godzi się polska strona owodzi 

że przy pracy nad raportem korzystano z nieaktualnych bo 

pochodzących z 2003 r informacji międzyczasie zbudowano 

i buduje się kilka nowych campusów a nakłady na szkolniwo 

wzrosly prawie o 25 % odatkowo rząd przeznaczył ostatnio 

na potrzeby nauki równowartość 2,2 mld sek olskie nakłady 

w porównaniu ze szwedzkimi są jednak bardzo małe zwecja 

znajduje się w światowej czołówce w tym względzie ajmuje 4 

miejsce i wyprzedzają ją tylko tany jednoczone anada i 

orea ołudniowa 

imo wszystkich różnic słabości a nawet niedomagań polski 

system szkół wyższych instytutów badawczych itp stanowi potężną 

machinę naukową o wielkim potencjale o roku w jednym tylko 

rocławiu mury uczelni opuszcza 20 tys absolwentów łodzi 

programiści z rocławskiego niwersytetu zajęli piąte miejsce 

w tegorocznym światowym konkursie wyprzedzając min kolegów 

z kth 200 r tytuły profesorskie otrzymało w olsce 189 osób 

w tym 214 kobiet ok później doktoraty zrobiło 6263 osoby wśród 

nich 2821 kobiet 

poziomie i potencjale polskiej nauki świadczy też fakt że 

niemal na wszystkich szwedzkich wyższych uczelniach pracują 

naukowcy przybyli z olski iepełne informacje zebrane 

wyłącznie w uczelniach uniwersyteckich mówią o 46 naukowcach 

w tym 19 kobietach zatrudnionych na stanowiskach profesorskich 

nie jest to na pewno liczba pełna 

ie istnieje chyba żadna statystyka dotycząca tego zagadnienia 

ak jak nie ma precyzyjnych danych pozwalających dokładnie 

określić liczbę osób pochodzenia polskiego lub uważających się 

za związane z polską wspólnotą kulturową w zwecji rwają więc 

spory czy olonia szwedzka liczy 45 czy nawet 60 tysięcy osób 

28 

Szwedzko-Polskie 

Svensk-polsk IQ 

Av fyrtionio svenska högskolor har femton universitetsstatus 

ntalet studenter är fler än 360 000 olen där invånaran 

talet är mycket större och det råder andra föreskrifter finns 

det cirka 400 högskolor både privata och statliga nder de senaste 

tio åren har antalet lärosäten nästan fyrdubblats är studerar 1,8 

miljoner personer 

nligt ärldsbankens och uropeiska investeringsbankens be 

dömningar är det stora polska klivet framåt imponerande ary 

annings från ärldsbanken säger att man inte har noterat en 

liknande dynamisk utveckling av det högre skolväsendet i något 

annat land an bör dock komma ihåg att allt har sitt pris nligt 

upphovsmännen till rapporten har den ökande mängden stude 

rande och lärosäten bidragit till att sänka nivån på utbildningarna 

och försämra utbildningsförhållandena 

en polska sidan håller inte med om dessa slutsatser utan hävdar 

att rapporten baserar sig på inaktuell information från år 2003 e 

dan dess har man byggt och bygger alltjämt flera nya campus och 

anslagen till skolväsendet har ökat med nästan 25% egeringen har 

nyligen avsatt motsvarande 2,2 miljarder sek extra till utbildnings 

väsendet e polska anslagen är dock mycket små i jämförelse med 

de svenska det avseendet befinner sig verige i världstoppen på 

ärde plats ara usa anada och ydkorea ligger före 

rots alla skillnader svagheter och rent av brister utgör det polska 

systemet för högskolor forskningsinstitut och liknande en mäktig 

utbildningsmaskin med stor potential ara i roclaw examineras 

varje år 20 000 studenter från universitetet nga studenter från 

universitetet i roclaw hamnade på femte plats i en internationell 

tävling för programmerare före bl a kth i tockholm nder 

2002 fick 789 personer i olen professorstitel däribland 214 kvin 

nor ret efter disputerade 6 263 personer varav 2 821 kvinnor 

et faktum att det finns forskare och lärare med polskt ursprung 

på nästan alla svenska högskolor vittnar också om att polska utbild 

ningar håller hög nivå och har stor potential fullständig informa 

tion insamlad endast på universitet ger vid handen att det finns 46 

polska forskare däribland 19 kvinnor anställda som professorer 

ch det är säkert ingen fullständig siffra 

et finns förmodligen ingen statistik angående detta iksom 

det inte heller finns några exakta uppgifter som gör det möjligt att 

närmare fästställa hur många personer i verige som har polskt 

ursprung eller anser sig vara en del av den polska kulturella ge 

menskapen et råder oenighet huruvida svenska olonia dvs de 

polacker som är bosatta i verige utgörs av 45 000 eller rent av 60 

000 personer nte heller går det att fastställa hur många av dem i

odobnie nie można stwierdzić ile osób spośród mających 

w zwecji tytuł profesora – w 2001 r było ich 3367 – zaliczyć można 

do polskiej grupy 

a spotkaniu w mbasadzie olskiej marca br przedstawicieli 

polskiego środowiska naukowego 19 profesorów wyższych 

uczelni reprezentowało najróżniesze dyscypliny architekturę 

bioinformatykę elektronikę elektroenergetykę elektrotechnikę 

filozofię fizykę jądrową fizykę układów scalonych kryminologię 

mikropaleontologię pedagogikę polonistykę prawo socjologię 

sztukę teatralną konkretnie pantomimę potkanie miało 

na celu wzajemne poznanie się zaproszonych astanawiali się 

oni nad formułą dalszych spotkań które jeden z uczestników 

nazwał ueciaolonia iq oraz nad celowością stworzenia form 

organizacyjnych 

aukowcy polscy na uczelniach szwedzkich pojawiali się 

najczęściej w okresach kryzysów dotykających ziemie polskie 

ak było podczas obu światowych wojen aden jednak nie 

otrzymał tu ani tytułu ani funkcji profesorskich iększość po 

zakończeniu wojny opuściła zwecję ajwiększa fala przybyszy 

z olski związanych z różnymi dziedzinami nauki napłynęła po 

wydarzeniach marcowych 1968 r śród nich było kilka osób 

które tytuły profesorskie otrzymały już w olsce zęść z nich 

znalazła zatrudnienie w szwedzkich instytucjach naukowych lub 

na uczelniach 

óźniej jedynie sporadycznie przybywały na pobyt stały osoby 

o podobnych wysokich kwalifikacjach naukowych czywiście 

kryzys w olsce końca lat 70tych i lat 80tych spowodował wzrost 

liczby wyjazdów iędzy imigrantami znalazło się wielu którzy 

w olsce uzyskali stopień doktora i kontynuując pracę naukową w 

nowym kraju wspinali się po szczeblach kariery otyczy 

to również przybyszy wcześniejszych szczególnie 

przedstawicieli tzw emigracji marcowej wśród 

których były osoby mające rozpoczęte ale 

przerwane wyjazdem z kraju przewody 

doktorskie iektórzy z nich obecnie 

osiągnęli już stanowiska profesorskie 

lub otrzymają je w niedalekiej 

przyszłości 

ostatnich latach obserwuje się 

coraz częściej praktykę sprowadzania 

przez uczelnie i zatrudniania 

na stanowiskach profesorskich 

naukowców z innych krajów ą 

wśród nich też przybysze z olski 

lub z olską związani którzy nie 

zrywają kontaktów z macierzystymi 

uczelniami np w usa anadzie czy olsce 

zwedzkie uczelnie poszukiwały szczególnie 

matematyków najwyższej klasy ównocześnie nie maleje a wręcz 

rośnie liczba przybyszów z olski mających doktoraty uzyskane w 

kraju latach 1987–2003 pojawiły się 273 takie osoby śród 

nich 64 z doktoratami w dziedzinie nauk medycznych 122 

– przyrodniczych i technicznych i 85 w innych dziedzinach 

nauki 

rak jest dokładnych informacji ale wydaje się że spora część 

tych osób znalazła dla siebie miejsce na wyższych uczelniach i w 

instytucjach naukowobadawczych ożna liczyć że niektórzy z 

nich będą pokonywać kolejne szczeble kariery naukowej odobnie 

jak zatrudnieni dzisiejsi doktoranci doktorzy czy docenci wywo 

dzący się z polskiej grupy którzy studia naukowe w całości lub 

verige som innehar titeln professor år 2001 var det 367 personer 

som kan räknas till den polska gruppen 

å ett möte på polska ambassaden 11 mars i år representerade 19 

högskoleprofessorer samtliga företrädare för polska forskarkret 

sar vitt skilda vetenskapliga områden arkitektur bioinformatik 

elektronik elektroenergi elektroteknik filosofi kärnfysik fysik 

integrerade kretsar kriminologi mikropaleontologi pedagogik 

polonistik juridik sociologi teaterkonst närmare bestämt pan 

tomim yftet med mötet var att de inbjudna skulle lära känna 

varandra e funderade på under vilka former man skulle kunna ha 

framtida möten kallade ueciaolonia iq av en av de närvarande 

samt över syftet med att skapa sådana organisationsformer 

e flesta polska forskare på svenska lärosäten har kommit när det 

har varit kris i hemlandet å var fallet t ex under båda världs 

krigen å fick dock ingen vare sig professorstitel eller professors 

tjänst e flesta lämnade verige efter krigsslutet en största vågen 

polska nykomlingar från olika vetenskapliga områden kom efter 

händelserna i mars 1968 land dem fanns det några personer som 

fick professorstitel redan i olen n del av dem fick anställning på 

svenska forskningsinstitut eller lärosäten 

fter det kom personer med lika höga kvalifikationer bara spora 

diskt för att bosätta sig i verige aturligtvis orsakade krisen i slu 

tet av 70talet och början av 80talet i olen att fler reste hit land 

immigranterna fanns det många som hade fått doktorsgrad i olen 

och genom att fortsatta med forskningsarbete i det nya landet har 

de klättrat allt högre upp på karriärstegen et gäller även dem som 

kom tidigare särskilt företrädarna för den s k marsemigrationen 

bland vilka det fanns personer som hade påbörjat doktorandstudier 

som de fick avbryta när de emigrerade n del av dem har redan 

utnämnts till professorer eller kommer att göra det 

inom en snar framtid 

nder de senaste åren har man kunnat 

se att det blir allt vanligare för högskolor 

och universitet att anställa forskare från 

andra länder som professorer land 

dem finns det även nykomlingar 

från olen eller personer med 

anknytning till olen som håller 

kontakten med sina universitet 

i t ex usa anada eller olen 

venska lärosäten har särskilt 

varit på jakt efter matemati 

ker av högsta klass amtidigt 

fortsätter antalet nyanlända från 

olen som disputerat i sitt hemland att 

öka istället för att minska nder åren 

1987‒2003 kom 273 sådana personer till 

verige äribland som doktorerat inom 

medicin 122 inom naturvetenskap och teknik 

och 85 inom andra vetenskapliga områden 

et saknas närmare uppgifter men en stor del av dessa perso 

ner tycks har funnit sig till rätta på högskolor och vetenskapliga 

forskningsinstitut an kan utgå ifrån att en del av dem kommer 

att klättra på den vetenskapliga karriärstegen iksom dagens an 

ställda doktorander doktorer och docenter från den polska grup 

pen som helt eller delvis har genomgått sina studier i verige e 

senare är förmodligen långt fler än hundra personer 

an måste också ta olens och veriges medlemskap i eu i 

beaktande och de båda ländernas närvaro på den växande euro 

peiska vetenskapliga marknaden som följer 

➔ 

29

➔ 

częściowo odbyli już w zwecji ych 

ostatnich jest prawdopodobnie grubo ponad 

sto osób 

rzeba też wziąć po uwagę fakt członkostwa 

olski i zwecji w ue a co za tym idzie obecności 

obu państw na rozwijającym się europejskim 

rynku naukowym łatwia on przepływ kadr 

oraz podejmowanie wspólnych programów 

badawczych ak więc jest prawie pewne 

że środowisko naukowe związane w różny 

sposób z olską nie będzie malało a może 

wręcz rosnąć 

iedawno polski minister nauki i infor 

matyzacji prof ichał leiber mówił 

o korzyściach jakie dla nauki niesie nia ale 

wspomniał też i o zagrożeniach ednym z nich 

jest dotychczasowy unijny priorytet badań 

dotyczących basenu orza ródziemnego 

olska a zapewne i zwecja są bardziej 

zainteresowane rejonem bałtyckim nnym 

– jest ryzyko emigracji wybitnych uczonych 

którzy mając ułatwiony dostęp do ośrodków 

zagranicznych będą woleli prowadzić badania 

w bogatszych krajach w tym oczywiście i w zwe 

cji 

a zakończenie warto zwrócić uwagę 

na wysoką dotychczas nie spotykaną 

pozycję osiągniętą przez polonistykę w zwe 

cji ysponuje ona obecnie aż pięcioma 

profesurami jeden z nadanych niedawno 

tytułów profesorskich na niwersytecie ppsala 

obejmuje polonistykę oraz specjalnie szwedzko 

polskie badania kulturoznawcze 

på det edlemskapet underlättar genom 

strömningen av forskare samt gör det lättare att 

genomföra gemensamma forskningsprogram 

et är följaktligen mer eller mindre säkert att 

gruppen forskare med anknytning till olen inte 

kommer att minska utan tvärtom växa 

yligen talade den polske vetenskaps och 

teknologiministern ichal leiber om de för 

delar eu innebär för forskning och vetenskap 

men han nämnde även några hotbilder n av 

dem är att eu hittills har prioriterat studier av 

edelhavsbassängen olen och säkert också 

verige är mer intresserade av stersjöregionen 

n annan är risken att framstående forskare som 

har kontakt med utländska forskningscentra 

hellre vill bedriva forskning i rikare länder t ex 

i verige och därmed emigrera 

vslutningsvis kan det vara på sin plats att 

uppmärksamma den makalöst höga ställning 

som polonistiken har i verige an disponerar 

för närvarande över fem professurer n av pro 

fessorstitlarna som nyligen förlänades ppsala 

universitet omfattar polonistik och särskilt då 

svenskpolsk kulturforskning 

30 

W 

gronie najwyżej ocenianych młodych naukowców szwedzkich znalazła się 

doc dr nna aria lom biochemik est krakowianką i jeszcze pod swym 

panieńskim nazwiskiem łota ukończyła w 1993 r studia w niwersytecie 

agiellońskim tudiowała biologię molekularną 

ocent lom otrzymała niedawno 6 mln koron na prowadzenie badań nad syste 

mami odpornościowymi organizmu ludzkiego rant tej wysokości z możliwością 

otrzymania po czterech latach dodatkowej subwencji na kolejne dwa lata przyznany 

został przez tiftelsen för trategisk orskning ‒ ssf czyli zwedzką undację adań 

trategicznych inansuje ona badania w dziedzinie nauk przyrodniczych technicznych 

i medycznych 

undacja powstała w 1994 r rząd szwedzki przekazał na jej potrzeby 6 mld koron 

zięki zainwestowaniu tej ogromnej sumy w fundusze giełdowe pod koniec 2003 na 

kontach ssf było ok 8,7 mld mimo że rok wcześniej na granty badawcze wydano już 

ok 800 mln tatutowym zadaniem fundacji jest wspieranie badań których wyniki 

mogą mieć znaczący wpływ na innowacyjność i konkurencyjność szwedzkiej nauki 

oraz gospodarki 

ssf działa aktywnie starając się wpływać na kierunki badań przygotowywanie 

i rozwój kadr naukowych współpracę międzynarodową itp ednym z obszarów 

szczególnego zainteresowania fundacji jest program ramtidens forskningsledare 

azwa trudna do przetłumaczenia na język polski próbujmy ją przełożyć jako 

aukowi istrzowie rzyszłości rzyjmując określenie – mistrzowie w tradycyjnym 

uniwersyteckim znaczeniu jego ramach wybiera się najbardziej obiecujących mło 

dych naukowców zwedów i cudzoziemców pracujących w szwedzkich instytutach 

i uczelniach 

r enryk os kierujący tym programem mówi że ma nadzieję iż kiedyś z grona 

tych przyszłych mistrzów wyłonieni zostaną laureci nagród obla rzy wyborze co 

ważne bierze się pod uwagę nie tylko wartość proponowanych przez nich projektów 

badawczych ale i to czy gwarantują skupienie wokół siebie grup młodych i zdolnych 

współpracowników 

e zgłoszonych w ubiegłym roku 401 projektów po wieloetapowej selekcji wybrano 

siedemnastu laureatów 

śród nich jest właśnie nna lom pracująca obecnie na niwersytecie und 

o studiach w rakowie pod kierunkiem prof leksandra oja została zaproszona 

przez prof rika ries do ppsali na studia doktoranckie rofesor ries szukał 

na europejskich uczelniach młodego adepta biochemii zainteresowanego biologią 

molekularną który by chciał poświęcić się tej trudnej dziedzinie andydata podsu 

niętego przez prof oja znalazł w rakowie nna obroniła doktorat w 1997 r i prze 

niosła się ze szwedzkim mężem omasem też naukowcem do undu 

racuje w zpitalu niwersyteckim w almö prowadząc badania w dziedzinie 

chemii klinicznej 2001 uzyskała stopień docenta a już na swym koncie po 

nad 50 publikacji w pismach naukowych w których prezentowała wyniki badań 

czestniczyła ponadto w opracowaniu 55 referatów i komunikatów wygłoszonych na 

międzynarodowych konferencjach i sympozjach 

łówną dziedziną jej zainteresowań jest immunnologia czyli nauka o naturalnych 

systemach obronnych chroniących nasze organizmy przed bakteriami i wirusami 

swym najnowszym programie badawczym chce skupić się na tak zwanym syste 

mie dopełniacza 

odzimy się z nim i nie ulega on zmianom w czasie całego naszego życia – wyjaśnia 

tanowi pierwszą linię obrony organizmu przed atakami z zewnątrz le równocześnie 

niektóre metody które system stosuje mogą być niebezpieczne dla nas samych obrze 

byłoby nauczyć się wpływać na jego działanie przy pomocy medykamentów które 

spróbujemy opracować o pozwoli ludziom uniknąć wielu zapaleń czy infekcji 

ssf i jego eksperci uznali że projekt badawczy przedstawiony przez nnę jest na tyle 

realny przemyślany i ważny iż warto zainwestować weń duże środki finansowe jeśli 

uda się go zrealizować to być może pokonamy kolejny etap w walce z gnębiącymi nas 

chorobami 

ichał aykowski

Stąd do przyszłości 

Mistrzyni Przyszłości Härifrån till framtiden 

En av de mest uppskattade unga fors 

karna i verige är biokemisten docent 

nna aria lom on är född i 

rakow där hon 1993 tog examen vid agi 

ellonska universitetet under sitt flicknamn 

lota on studerade molekylärbiologi 

ocent lom har nyligen fått 6 miljoner 

koronor för att bedriva forskning om män 

niskokroppens immunsystem et höga 

forskningsanslaget med möjlighet till två 

års förlängning efter fyra år har utdelats 

av tiftelsen för trategisk orskning ssf 

tiftelsen finansierar forskning inom natur 

vetenskap teknik och medicin 

tiftelsen grundades 1994 då den tillde 

lades 6 miljarder kronor av regeringen ack 

vare att denna väldiga summa investerades 

i börsfonder fanns det i slutet på 2003 cirka 

8,7 miljarder kronor på ssfs konto trots att 

man året innan delade ut cirka 800 miljo 

ner i anslag nligt stadgarna är stiftelsens 

ändamål att stödja forskning med betydelse 

för utvecklingen av svensk konkurrenskraft 

inom vetenskap och ekonomi 

ssf agerar aktivt för att påverka forsknings 

inriktningar förberedelser och utveckling 

av forskare internationellt samarbete o dyl 

tt område som stiftelsen intresserar sig 

speciellt för är programmet ramtidens 

forskningsledare nom ramarna för pro 

grammet väljer man ut de mest lovande 

unga forskarna både svenska och utländska 

forskare som arbetar på svenska institut och 

lärosäten 

r enryk os som leder program 

met säger att det är hans förhoppning att 

obelpristagare en dag ska utses ur denna 

krets av framtida ledare id urvalsproces 

sen fäster man vikt inte bara vid egenvärdet 

i de forskningsprojekt som presenteras utan 

även vid om de kan samla unga och lovande 

medarbetare 

Framtidens Förskningsledare 

land de 401 projekt som olika forskare 

ansökte med förra året valdes 17 pristagare 

ut efter en urvalsprocess i flera steg 

land dem var nna lom som för när 

varande arbetar på unds universitet fter 

studier i rakow under professor leksan 

der ojs handledning blev hon erbjuden av 

professor rik ries att doktorera i ppsala 

rofessor ries hade letat på europeiska lä 

rosäten efter en ung adept intresserad av 

molekylärbiologi som skulle vilja ägna sig 

åt det svåra ämnet biokemi et var profes 

sor oj som föreslog hans kandidat som 

fanns i rakow nna disputerade 1997 

och tillsammans med sin svenske make 

omas forskare även han flyttade hon 

vidare till und 

nna lom arbetar på universitetssjuk 

huset i almö där hon bedriver forskning 

inom klinisk kemi 2001 fick hon sin docen 

tur on har publicerat över 50 artiklar i ve 

tenskapliga tidskrifter där hon presenterar 

sina forskningsresultat on har dessutom 

varit med att utarbeta 55 referat och redogö 

relser som har framförts på internationella 

konferenser och symposier 

Hennes huvudsakliga intresseområde 

är immunologi det vill säga läran om na 

turliga försvarssystem som skyddar våra 

organismer mot bakterier och virus sitt 

senaste forskningsprogram vill hon koncen 

trera sig på så kallade komplementsystem 

Vi föds med komplementsystem och de 

förändras inte under livets gång förklarar 

hon e utgör den första försvarslinjen mot 

attacker utifrån en samtidigt kan en del 

metoder som systemet använder vara farliga 

för oss et vore bra om vi kunde lära oss att 

påverka dem med hjälp av läkemedel som vi 

försöker utveckla å så sätt skulle männis 

kor kunna undvika många inflammationer 

och infektioner 

ssf och dess expertis anser att det forsk 

ningsprojekt nna lom har presenterat är 

så pass realistiskt genomtänkt och viktigt 

att man anser det vara värt att investera 

stora summor pengar i det ch om det 

går att förverkliga kan vi kanske övervinna 

tillryggalägga ytterligare en etapp i kampen 

mot de sjukdomar som plågar oss 

ichal aykowski 

Från vänster: 

Docent Anna Blom 

Foto: Leendert Trouw 

Docent Anna Blom mottar diplom som Framtidens 

forskningsledare av utbildnings- och kulturminister Leif 

Pagrotsky. 

Foto: Katarina Wos, Stiftelsen för Strategisk Forskning 

Od lewej: Doc. Anna Blom 

Fot: Leendert Trouw 

Doc. Anna Blom odbiera dyplom nagrody dla 

Naukowych Mistrzów Przyszłości z rąk Leifa 

Pagrotskyego Ministra Nauki i Kultury 

Fot: Katarina Wos, Stiftelsen för Strategisk Forskning 

31

Kto jest gdzie tutejszy? 

(...) pewnego lipcowego popołudnia, (...) 

zbiegając po schodach z kubłem na śmiecie, 

wyjrzałem na podwórko i zobaczyłem tam 

gromadę ludzi w zielonych, wojskowych 

mundurach – tak zapamiętał Piotr Zettinger 

swoje pierwsze spotkanie z przedstawicielami 

Kraju Rad. 

Miałem wtedy sześć lat i dwa miesiące 

– kontynuuje autor. Jakie obrazy i jakie 

wspomnienia przywołał w mojej pamięci 

widok żołnierzy na podwórku, nie wiem. 

Być może pojawił się przed moimi oczami 

żandarm, który chodził po naszej ulicy 

w warszawskim getcie tego dnia, kiedy 

staliśmy w bramie i szykowaliśmy się do 

ucieczki (...) ciszę zakłócał jedynie odgłos 

podbitych butów maszerującego tam i z powrotem 

żołnierza. (...) 

Ten przydługi cytat wzięty z po - 

czątku pierwszego rozdziału książki 

„Nietutejszy” Piotra Zettingera pokazuje 

jego metodę pisarską. Wspomnienia 

są obrazami, powtarzającymi się 

motywami. Sześciolatek widząc ludzi 

w mundurach ma w swojej pamięci 

cały katalog innych mundurowych, 

których zdążył już napotkać na swojej 

niedługiej drodze życia. Cała książka jest 

skonstruowana w ten sposób: w tok relacji 

wplecione są komentarze, jeszcze głębsze 

wspomnienia, ilustracje do wywodu, 

dygresje. Te kilka zdań jest też smakowitą, 

jak sądzę, próbką stylu i języka autora. 

Jak dowiadujemy się z notki na okladce 

i zresztą z treści książki, Piotr Zettinger jest 

inżynierem chemikiem. Ma styl konkretny 

i rzeczowy, jak na inżyniera przystało, nie 

daje się ponosić emocjom, nawet gdy 

opowiada o najbardziej dramatycznych 

epizodach swego życia. A jednak 

meandryczne zdania nie są pozbawione 

napięcia, które tworzy kontrast między 

stylem filozoficznie pogodnym a smutną, 

nierzadko, zawartością. 

„Nietutejszy” jest swojego rodzaju 

autobiografią – podsumowaniem 

dotychczasowego życia, próbą określenia 

jego charakteru i odgadnięcia, na czym 

polegały jego wzloty i upadki. Książka 

Zettingera wpisuje się w szereg książek – 

życiowych podsumowań, jaki w ostatnich 

latach pojawił się w polskiej literaturze. 

Wszystkie powstały na emigracji, albo, w 

każdym razie, napisali je autorzy, którzy 

większą część swojego życia spędzili 

32 

życie codzienne i artystyczne 

Y vardag & kulturevenemang 

na emigracji. Tytuł książki Janusza 

Głowackiego „Z głowy”, można tłumaczyć 

na wiele sposobów. Henryk Grynberg 

wybrał tytuł neutralny i najprostszy: 

„Uchodźcy”. Książka Zettingera już w 

tytule zawiera diagnozę losu emigranta. 

Ostatnie jej zdanie brzmi: „czy to aby 

pewne, że jestem tutejszy?” W Szwecji 

może nie, w Polsce może również nie, ale w 

polskiej literaturze – z pewnością tak. 

Autor mieszka w Szwecji od 1969 roku. 

„Nietutejszego” wydało Wydawnictwo 

Literackie w Krakowie. 

Y 

Är man någonsin på hemmaplan? 

”(…) en julieftermiddag, när jag sprang 

nerför trappan med sophinken, tittade 

jag ut på gården och fick syn på en grupp 

människor i gröna militäruniformer.” Så 

minns Piotr Zettinger sitt första möte med 

Sovjetunionens företrädare. 

”Jag var då sex år och två månader”, 

fortsätter författaren. ”Jag vet inte vilka 

bilder och vilka minnen som åsynen av 

soldaterna på gården framkallade i mitt 

minne. Kanske såg jag inför mina ögon den 

gendarm som hade gått runt på vår gata 

i Warszawas getto den dagen då vi stod i 

porten och gjorde oss beredda på att fly 

[…] det enda som störde tystnaden var 

ekot från de skodda stövlarna på soldaten 

som marscherade fram och tillbaka. (…)” 

Det långa citat som är hämtat ur början 

på det första kapitlet i Piotr Zettingers bok 

”Nietutejszy ” (Utböling) visar hans tillvägagångssätt 

som författare. Minnena är 

bilder, motiv som upprepar sig. Sexåringen 

som ser männen i uniform har i sitt minne 

en hel uppsättning andra uniformer som 

han redan har hunnit komma i kontakt 

med under sin korta levnadsbana. Hela 

boken är uppbyggt på det här sättet: i 

händelseförloppet är det inflätat kommentarer, 

ännu mer avlägsna minnen och illustrationer 

till olika tankegångar, återblickar. 

Dessa meningar är också ett smakprov på 

författarens stil och språk, anser jag. 

Som vi får veta av baksidestexter och 

även från bokens innehåll är Piotr Zettinger 

ingenjör och kemist. Han har en 

konkret och saklig stil, som det anstår en 

ingenjör, han låter sig inte ryckas med av 

sina känslor, inte ens när han berättar om 

sitt livs mest dramatiska episoder. Och 

ändå saknar inte de slingrande mening- 

arna spänning, vilken skapas av en kontrast 

mellan den filosofiskt godmodiga stilen och 

det ibland sorgliga innehållet. 

”Nietutejszy” är ett slags självbiografi 

– en summering av ett liv, ett försök att 

beskriva dess egenart och insikter, och vad 

dess med- och motgångar har berott på. 

Zettingers bok skriver in sig bland en rad 

böcker, andra summeringar av liv som har 

dykt upp inom polsk litteratur de senaste 

åren. Alla har uppstått i exil eller är i alla 

fall skrivna av författare som har tillbringat 

större delen av sina liv i exil. Titeln på Janusz 

Glowackis bok, ”Z glowy”, kan man översätta 

på många sätt (ur huvudet, överstökat, 

ur minnet). Henryk Grynberg har valt en 

neutral och enkel titel, ”Uchodzcy” (Flyktingar). 

Zettingers bok ställer redan i titeln 

en diagnos på emigrantens öde. Bokens 

sista mening lyder: ”är det verkligen säkert 

att jag är på hemmaplan”. Kanske inte i 

Sverige, kanske inte heller i Polen, men med 

all säkerhet i polsk litteratur. 

Författaren är bosatt i Sverige sedan 1969. ”Nietutejszy” 

är utgiven av Wydawnictwo Literackie i 

Kraków. 

Y 

Trzynasty Festiwal 

W dniach 16–19 kwietnia odbył się 

w Sztokholmie 13-ty Żydowski Festiwal 

Filmowy. W tym roku pełnym okrągłych 

rocznic. Złożyły się nań współczesne filmy 

fabularne rozgrywające się w Izraelu i na 

całym świecie od Argentyny po Niemcy, 

które łączył wątek żydowski oraz kilka 

dokumentów. Szczególnie poruszający 

dla każdego, nie tylko polskiego widza, 

był dokument, wyprodukowny w Polsce 

w 1948 roku, ale który światło dzienne 

ujrzał dopiero niedawno. Ten dokument to 

„Nasze dzieci”, ale oryginalny tytuł brzmi: 

„Unzere Kinder” jest to bowiem film w 

jidisz. Czy z tego właśnie powodu, decyzją 

jakiegoś komunistycznego urzędnika od 

kinematografii, pozostał przez prawie 60 lat 

na półce? Któż tego teraz dojdzie? 

Dwójka znanych w Polsce przed wojną 

komików żydowskich daje przedstawienie 

w domu sierot w Helenówku dla uratowanych 

z Holocaustu dzieci. Dzieci śmieją 

się, ale ... z naiwności przedstawienia i zaczynają 

same opowiadać swoje historie 

z czasów wojny. 

Dla wspólczesnego polskiego widza, 

który sam nie był świadkiem tych czasów, 

film jest jak wykopalisko archeologiczne.

życie codzienne i artystyczne 

Jidisz, którym w Polsce, przed wojną, 

mówiło 10% obywateli, zniknął nieodwołalnie. 

Ani w Polsce, ani w Europie czy 

w USA, ani w Izraelu nikt go nie kultywuje, 

bo się go wstydzą. Wraz z językiem zniknęła 

i kultura. A dzieci z filmu? Też ich pewnie w 

Polsce dawno nie ma, bo w latach 50-tych 

i 60-tych, mniej lub bardziej dobrowolnie 

– wyjechały. 

„Nasze dzieci”, reż. Natan Gross i Shaul 

Goskind. 

„Arye” (reż. Roman Kochanow) to fabularny 

film rosyjski, którego polonicum 

stanowi grający główną rolę, jeden z najwybitniejszych 

polskich aktorów dzisiaj, 

Jerzy Stuhr. Ale nie tylko dlatego warto 

go zobaczyć. Film pokazuje litewską wieś, 

gdzie samotny młody chłop, w latach wojny, 

ukrywa dwójkę żydowskich dzieci z Kowna. 

A kończy się 60 lat później w Izraelu. 

Klamrą jest miłość dwojga młodocianych, 

a w końcu – kiedy spotykają się po tych 60ciu 

latach – podstarzałych bohaterów. Film 

stosuje pewien efektowny chwyt, który 

umiejętnie wykorzystywał również Jerzy 

Stuhr w filmach, które sam reżyserował: 

występują w nim postaci aniołów i diabłów, 

które, jako wytwory mózgu ekranowego 

bohatera, widziane są w filmie tylko przez 

niego. Nadaje to metafizyczny wymiar 

opowiadanej w filmie historii. 

Y 

Y 

Trettonde festivalen 

I Stockholm gick den trettonde judiska 

filmfestivalen av stapeln 16-19 april. Det 

här året fylld av jämna årsdagar. Festivalen 

bestod av samtida långfilmer som 

utspelar i Israel och övriga världen, från 

Argentina till Tyskland, med det judiska 

temat som gemensam nämnare, samt 

några dokumentärer. Särskilt rörande för 

alla åskådare, inte bara de polska, var en 

dokumentär producerad i Polen 1948, 

som såg dagens ljus först nyligen. Det är 

dokumentären regisserad av Natan Gross 

och Shaul Goskind ”Nasze dzieci” (Våra 

barn), men originaltiteln lyder ”Unzere 

Kinder”, då det är en film på jiddisch. Var 

det av den anledningen, på grund av någon 

kommunistisk tjänstemans beslut, som den 

blev liggande på en hylla i nästan 60 år? 

Vem kommer nu att ta reda på det? 

vardag & kulturevenemang 

Två judiska komiker, kända i Polen före 

kriget, ger en föreställning på ett barnhem i 

Helenówek i Polen för barn som har räddats 

undan Förintelsen. Barnen skrattar förvisso, 

men åt det naiva i föreställningen, och 

börjar själva att berätta sina historier från 

kriget. 

För en nutida polsk åskådare som själv 

inte bevittnat dessa tider är filmen som en 

arkeologisk utgrävning. Jiddisch, som före 

kriget talades av 10 % av invånarna i Polen, 

har oåterkalleligt försvunnit. Varken i Polen, 

Europa eller i USA, inte heller i Israel, är det 

någon som månar om språket, eftersom 

man skäms för det. Tillsammans med 

språket har även en hel kultur försvunnit. 

Och barnen från filmen? De finns säkert 

inte heller kvar i Polen, de lämnade landet 

under 50- och 60-talet, mer eller mindre 

självmant. 

Arye (regi Roman Kochanow) är en rysk 

långfilm vars polska inslag utgörs av Jerzy 

Stuhr, en av Polens nu mest framstående 

skådespelare, som spelar huvudrollen. Men 

det är inte bara av den anledningen som 

den är sevärd. Filmen skildrar en litauisk 

by, där en ensamstående ung bonde 

under kriget gömmer två judiska barn från 

Kaunas. Den slutar 60 år senare i Israel. 

Ramen i filmen utgörs av kärleken mellan 

de två tonåringarna, som i slutet, när de 

återser varandra efter dessa 60 år, är två 

till åren komna hjältar. Filmen använder 

sig av ett effektfullt grepp som Jerzy Stuhr 

även har utnyttjat skickligt i filmer han själv 

regisserat: där visar sig änglar och djävlar 

som bara huvudpersonen själv kan se, 

eftersom de är produkter av hans fantasi. 

Det skänker en metafysisk dimension åt 

historien som filmen återberättar. 

Y 

Dorota Miśkiewicz goes to 

heaven 

Jedną z bardziej udanych imprez w Jazzclubie 

Fasching w Sztokholmie, które 

zawdzięczamy staraniom Instytutu 

Polskiego, był występ Doroty Miśkiewicz z 

zespołem: Marek Napórkowski na gitarze, 

Michał Tokaj na klawiszach, Robert Kubiszyn 

na gitarze basowej i Robert Luty na perkusji. 

Dynamiczny jazzrock (bardziej jazz 

niż rock), który świetnie brzmi w małym 

klubowym pomieszczeniu jak i wielkiej sali, 

standardy śpiewane (i grane) jednocześnie 

tradycyjnie i z wyraźną pieczątką 

osobowści artystki, nastrojowe ballady i 

ostre „rockowe” kompozycje – to wszystko 

zaoferowała Dorota Miśkiewicz z kolegami 

z zespołu. Dziękujemy im i Instytutowi 

Polskiemu! 

Jedna tylko uwaga. Na miejscu byłaby, 

moim zdaniem, jakaś ulotka informująca 

bywalców klubu Fasching, kiedy i w jakich 

klubach w Polsce, powiedzmy do końca 

b. r., mogą posłuchać i zobaczyć Dorotę 

Miśkiewicz na żywo (a przy okazji może 

innych znakomitych polskich jazzmanów). 

Jej występ w Sztokholmie byłby wtedy nie 

tylko jednorazowym olśnieniem, ale wizytówką 

i zaproszeniem do odwiedzenia 

jazzowej Polski. 

Y 

Dorota Miskiewicz goes to 

heaven 

Ett av de mer lyckade arrangemangen på 

jazzklubben Fasching i Stockholm, och det 

har vi Polska institutet att tacka för, var ett 

framträdande med Dorota Miskiewicz och 

hennes band: Marek Napórkowski på gitarr, 

Michal Tokaj på klaviatur, Robert Kubiszyn 

på basgitarr och Robert Luty på trummor. 

Dorota Miskiewicz och hennes bandmedlemmar 

bjöd på allt ifrån dynamisk 

jazzrock (mer jazz än rock) som låter lika 

utmärkt i en liten klubblokal som i en stor 

konserthall, standardnummer som sjöngs 

(och spelades) traditionellt samtidigt som 

de bar artistens personliga prägel, stämningsfulla 

ballader och råa ”rockkompositioner”. 

Vi tackar Dorota Miskiewicz och Polska 

institutet! 

Bara en liten anmärkning. Det skulle 

enligt min mening vara på sin plats med en 

liten folder för Faschings stamgäster som 

informerar om när och på vilka klubbar i 

Polen, låt oss säga fram till slutet på året, 

de kan lyssna på och se Dorota Miskiewicz 

live (och kanske samtidigt andra polska 

framstående jazzmusiker). Då skulle hennes 

framträdande i Stockholm inte bara bli en 

engångshändelse, utan ett visitkort och en 

inbjudan till att besöka Jazz-Polen. 

Y 

33

TLK – Tanie Linie Kolejowe 

Boom na rynku tanich przewoźników 

lotniczych zachęcił do wprowadzenia 

systemu tanich podróży – linie kolejowe. 

Polskie przedsiębiorstwo PKP Intercity 

uruchomiło w kwietniu 2005 roku nową 

kategorię pociągów – TANIE LINIE 

KOLEJOWE (TLK). Będzie to sieć połączeń 

dziennych i nocnych, których głównym 

atutem jest niska cena za przejazd. 

Pociągi nocne złożone z wagonów 

sypialnych, kuszetek, wagonów z miejscami 

do siedzenia oraz wagonu barowego, 

obsłużą kierunki północ – południe. 

Pociągi dzienne będą uzupełnieniem 

oraz wydłużeniem tras – podstawowego 

segmentu usług przewoźnika – pociągów 

InterCity i Express. 

TLK będzie wozić pasażerów najtaniej 

w Polsce. W trzynastu pociągach dziennych 

i dziesięciu nocnych ceny biletów skalkulowano 

w taki sposób, by najtaniej płacili 

pasażerowie planujący swoją podróż z 

wyprzedzeniem lub/i nocą. 

Obniżka cen w pociągach nocnych: 

o 60 % obniżono cenę za miejsce do 

leżenia w kuszetce - z 50 zł na 20 zł (45 

kr), cenę za miejsce do spania w wagonie 

sypialnym obniżono o 10 zł (22,50 kr). 

Osoby planujące wcześniej swoje 

podróże mogą kupić Tani Bilet – 27 zł 

(61 kr).We wszystkich pociągach TLK, 

w wagonach zmiejscami do siedzenia 

wyznaczono całoroczną pulę Tanich 

Biletów w cenie 27 zł wraz z miejscówką. 

Oznacza to, że za 27 zł można przejechać 

dowolnie długą trasę bezpośrednim 

pociągiem TLK np. ze Szczecina do Lublina 

czy z Krakowa do Świnoujścia (obie trasy po 

ok. 650 km). Nie ma tańszego połączenia! 

Miejscówka (za miejsce do siedzenia) we 

wszystkich pociągach TLK kosztuje tylko 3 

złote (7 kr). 

Podobnie jak w tanich liniach lotniczych, 

TLK nie podają podróżnym posiłku w 

wagonach w cenie biletu. W każdym 

pociągu jest jednak wagon barowy. 

W kuszetkach (wagonach z miejscami do 

leżenia) nie będzie pościeli. Podróżny, jeśli 

zechce, może kupić pościel jednorazowego 

użytku u obsługi pociągu za niewielką cenę. 

W pościel i pełną obsługę wyposażone 

będą natomiast – tak jak dotychczas – 

wagony sypialne. 

Bieżące informacje, rozkład jazdy Tanich 

Linii Kolejowych – wkrótce na – www.tlk.pl 

34 

Y 

Billiga järnvägslinjer 

Boomen på den billiga flygmarknaden har 

inneburit att det har lanserats ett system 

med en annan typ av billiga resor – med 

tåg. 

I april 2005 tog det polska företaget 

PKP Intercity en ny kategori av tåg i 

drift, Tanie Linie Kolejowe (TLK) (Billiga 

järnvägslinjer). Det ska bli ett nät av dag- 

och nattförbindelser vilkas trumfkort är det 

billiga biljettpriset. 

Nattågen som består av sov- och 

liggvagnar, sittplatsvagnar samt en 

restaurangvagn kommer att trafikera 

sträckor från norr till söder. 

Dagtågen kommer att fungera som 

komplement och vidare anslutning till PKP 

Intercitys huvudsakliga förbindelser, vilka 

trafikeras av InterCity- och Expresståg. 

TLK erbjuder passagerna de billigaste 

resorna i Polen. Biljettpriserna till de tretton 

dagtågen och tio nattågen har beräknats 

på ett sådant sätt att de passagerare som 

planerar sin resa i god tid och/eller reser 

nattetid betalar minst. 

Prissänkning på nattåg: 

Priset för liggplats i liggvagn har sänkts 

med 60 %, från 50 PLN till 20 PLN (45 SEK). 

Priset för sovplats i sovvagn har sänkts med 

10 PLN (22,50 SEK). 

De resenärer som planerar sin resa i god 

tid kan köpa en s.k. Tani Bilet (Billig biljett) 

för 27 PLN (61 SEK). På alla tåg som här till 

TLK finns ett visst antal sittplatser till vilka 

man kan köpa en Billig biljett för 27 PLN, 

inklusive sittplatsreservation. Det innebär 

att man kan åka med direktförbindelse t.ex. 

från Szczecin till Lublin eller från Krakow till 

Swinoujscie (båda sträckorna på ca 65 mil) 

för bara 27 PLN med TLK:s tåg. Det finns 

ingen billigare förbindelse! 

Sittplatsreservation kostar bara 3 PLN (7 

SEK) på alla TLK:s tåg. 

Liksom på billiga flyglinjer ingår ingen 

mat i TLK:s biljettpriser. På varje tåg finns 

dock en restaurangvagn. 

I liggvagnarna kommer det inte att 

finnas lakan. De resenärer som så önskar 

kan köpa engångslakan till ett billigt pris 

hos tågpersonalen. Däremot kommer 

sovvagnarna att vara utrustade med lakan 

och ha full service som tidigare. 

se också www.tlk.pl 

Y 

Suecia Polonia 

nr 2 (12)/2005 

”Suecia Polonia” utges av Föreningen 

Forum Suecia-Polonia 

Ansvarig utgivare: 

Zbigniew Bidakowski 

Redaktör: Zbigniew Bidakowski 

Översättning: Stefan Ingvarsson, 

oanna zyfter Lisa Mendoza Åsberg 

Grafisk form: Anna Bidakowska. 

Foto: Anna Bidakowska, Michal 

Haykowski, Leo Kantor, Ignacy 

Skwarcan 

Adress:”Suecia Polonia”, 

Himlabacken 8, 170 78 Solna 

Tel/fax:+46-(0)8-85 72 62, 

+46-(0)704 868 225 

e-mail: 

sueciapolonia@sueciapolonia.com. 

Alla inbetalningar till Postgiro: 

194 626-8 

Föreningen forum Suecia-Polonia 

Redaktionen tar inget ansvar för 

innehåll i annonser, återsänder inte 

obeställd materiall och har inga 

möjligheter att svara på alla insända 

brev. 

Vi förbehåller oss rätter att förkorta 

och redigera texter samt ändra rubriker 

„Suecia Polonia” jest pismem 

wydawanym przez Stowarzyszenie 

Forum Suecia-Polonia 

Wydawca odpowiedzialny: 

Zbigniew Bidakowski 

Redaktor: Zbigniew Bidakowski 

Tłumaczenia: Stefan Ingvarsson, 

oanna zyfter Lisa Mendoza Åsberg 

Opracowanie graficzne: 

Anna Bidakowska 

Foto: Anna Bidakowska, Leo Kantor, 

Ignacy Skwarcan 

Adres:„Suecia Polonia”, 

Himlabacken 8, 170 78 Solna 

Tel/fax:+46-(0)8-85 72 62, 

+46-(0)704 868 225 

e-mail: 

sueciapolonia@sueciapolonia.com 

Wszystkie wpłaty na Postgiro: 

194 626-8 

Föreningen Forum Suecia-Polonia 

Redakcja nie odpowiada za treść 

ogłoszeń, nie zwraca materiałów nie 

zamówionych i nie ma możliwości 

odpowiadania na wszystkie nadsyłane 

listy. Zastrzegamy sobie prawo skracania 

i adiustacji tekstów oraz zmiany ich 

tytułów. 

ISSN 1651-0658

Turlista Karlskrona - Gdynia 

7 januari - 18 december 2005 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Boka på telefon 031-704 00 00 eller www.stenaline.se 

Priser ð

Priser Karlskrona - Gdynia 2005 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Boka på telefon 031-704 00 00 eller www.stenaline.se

2005 - Suecia Polonia

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?