En halvårslång polsk kulturfestival Półroczny ... - Suecia Polonia

2 

N≗2(36) 2011 

årgång/rok X 

Suecia 

pris: 26,50 SEK 

Polonia 

tidskriften för kultur och information kwartalnik kulturalno-informacyjny 

| 

En halvårslång polsk kulturfestival 

Półroczny festiwal polskiej kultury

Foto: Marcin Oliva-Soto 

Warszawa, 01.07.2011

Motory i hamulce kultury 

Kulturens drivkrafter och bromsklossar 

Kulturę może napędzać wszystko i o każdej porze. Trzeba jednak 

uściślić, że pod słowem kultura rozumiem tu twórczość 

artystyczną i jej odbiór przez konsumentów kultury. Jest to 

trochę zawężający punkt widzenia. W Szwecji traktuje się 

kulturę znacznie szerzej. Może być kultura urbanistyki albo 

traktowania petenta. Kultura budowy autobusów albo ustawiania 

drogowskazów. Kultura prowadzenia kampanii wyborczej 

albo rozwiązywania sporów. Dla zapoznania się z tak szeroko 

pojmowaną kulturą trzeba jednak do danego kraju przyjechać. 

Nie da się jej wyeksportować. Co innego z dziełami sztuki. 

Poza segmentem komercyjnym – samofinansującym się – 

pieniądze na twórczość artystyczną i jej odbiór mogą pochodzić 

od prywatnych sponsorów, ale w głownej mierze, przynajmniej 

w Europie, odpowiada za nie państwo. Państwo polskie wpadło 

na pomysł, by przy okazji prezydencji w UE, którą Polska właśnie 

obejmuje – po raz pierwszy od chwili przystąpienia do zjednoczonej 

Europy – silnie wspomóc eksport polskiej kultury wychodząc 

ze słusznego założenia, że kultura, jak diamenty, jest na zawsze. 

Ten numer Suecii Polonii poświęcony jest tej sprawie. Mówimy 

w nim o założeniach tego wielkiego przedsięwzięcia, o najważniejszych 

imprezach, które omówimy i ocenimy w kolejnym 

numerach. Sami prezentujemy przy tej okazji próbki różnych, 

bardzo kontrastujących ze sobą, nurtów polskiej współczesnej 

kultury. Jednym z nich jest bardzo żywy w Polsce kult Jana Pawła 

II, właśnie miesiąc temu beatyfikowanego. Dalej prezentujemy 

wspaniałego nowoczesnego malarza, Stanisława Rodzińskiego, 

którego twórczość ma głębokie religijne korzenie. Obok niego 

wybitną poetkę, Grażynę Wojcieszko, mieszkającą w Brukseli, 

pochodzącą jakby z przeciwległego uniesieniom religijnym bieguna. 

Chociaż uniesień i u niej nie brakuje. 

Kultura skazana jest na konfrontacje, by się potwierdzać, dawać 

innym i znajdować dla siebie inspiracje, czyli rozwijać. Kultura 

lokalna, zajmująca się problematyką własną tylko, zamknięta, 

tworząca dzieła niezrozumiałe i hermetyczne dla innych może 

być, oczywiście, wielkiej wartości, zauważał wybitny polski filozof 

Leszek Kołakowski. Jednak, gdyby kultura miała opierać 

się wyłącznie na takich hermetycznych, nieprzetłumaczalnych 

dziełach – na dłuższą metę skazana byłaby na uwiąd. 

A zatem prezentacja własnej kultury z jakiejś okazji, np. przewodnictwa 

w UE, nie musi wyłącznie służyć promocji kraju, 

ale samo w sobie jest przedsięwzięciem kulturotwórczym. Czas 

pokaże, na ile skutecznym. ❖ 

Allt kan betraktas som kulturstoff. Jag måste dock precisera 

att jag med begreppet kultur avser konstnärlig verksamhet 

samt konsumenternas kontakt med konsten. Detta är ett något 

snävt synsätt. I Sverige betraktar man kultur i ett betydligt 

bredare perspektiv. Man kan tala om kultur med avseende 

på stadsplanering eller kundrelationer, stadsbusstillverkning 

eller utplacering av vägskyltar, valkampanjer eller konfliktlösning. 

En så vidsträckt definierad kultur går inte att exportera 

– för att bekanta sig med den måste man besöka landet i fråga. 

Annat är det med konstverk. 

Utanför det självfinansierade kommersiella segmentet kan 

konstnärlig verksamhet och konstkonsumtion subventioneras 

av privata sponsorer men den största delen av finansieringen 

svarar staten för, i varje fall i Europa. Polackerna, som för 

första gången sedan sitt EUinträde har hand om ordförandeskapet, 

har kommit på idén att ta tillfället i akt och stärka 

den polska kulturexporten. De utgår helt riktigt ifrån att kulturens 

värde varar. 

Vårt nya nummer ägnas åt detta. Vi tar upp förutsättningarna 

för detta stora företag och de viktigaste evenemangen som 

vi kommer att diskutera och recensera i de kommande upplagorna. 

Vi passar själva på att presentera smakprov på några 

starkt kontrasterande strömningar i Polens nutida kultur. En 

av dessa strömningar är den mycket livliga kulten av den nyss 

saligförklarade Johannes Paulus II. Vi presenterar Stanisław 

Rodziński, en lysande målare vars konst är djupt förankrad i 

religionen. Vi introducerar den framstående poeten Grażyna 

Wojcieszko som bor i Bryssel och på sätt och vis representerar 

en motpol till religiösa hänförelser – fast hänförelser råder det 

ingen brist på hos henne heller. 

Kulturen är dömd till konfrontationer för att kunna bli bekräftad, 

inspirera och inspireras, utvecklas. Den store polske 

filosofen Leszek Kołakowski har noterat att en kultur som är 

lokal, sysselsatt endast med egen problematik, sluten, obegriplig 

för utomstående och hermetisk kan vara mycket värdefull, 

men om den uteslutande vilar på sådana hermetiska, 

oöversättbara verk, blir den i det långa loppet dömd till att 

förtvina. 

Att vid lämpligt tillfälle, t.ex. i samband med ordförandeskapet 

i EU, presentera sin egen kultur behöver alltså inte 

uppfattas som ren marknadsföring av landet i fråga utan kan 

vara ett kulturskapande företag i sin egen rätt. Tiden får utvisa 

hur effektivt det blir. ❖

Suecia Polonia 2/2011 

Innehåll / Spis treści 

6 Kultura rządzenia | Rozmowa z Adamem Hałacińskim, Ambasadorem RP w Sztokholmie 

10 

14 

17 

24 

26 

32 

36 

37 

S. Rodziński, Ukrzyżowanie/ 

Korsfästning, pastel/pastell 

Stanisław Rodziński målar korsfästelsen, begråtandet, inte sällan scener ur Golgatavandringen. Hans konst 

är religiös men det är ingen konfessionell brukskonst. Målaren utforskar och tolkar världen inför våra ögon 

men han avger inte sin trosbekännelse. Varför skulle han för övrigt bekänna sin tro för oss tillfälliga betraktare? 

Läs sid.21 

Stanisław Rodziński maluje ukrzyżowanie, opłakiwanie, nieraz: sceny z drogi krzyżowej. Jest to sztuka 

religijna, ale nie konfesyjno-użytkowa. Artysta na naszych oczach bada i interpretuje świat, ale nie składa 

nam wyznania wiary. Dlaczego zresztą nam – przypadkowym widzom – miałby je składać? Zob. str. 21 

Ordförandeskapets kultur | Ett samtal med Adam Hałaciński, Polens ambassadör i Stockholm 

Första juli | Renata Grabowska 

Pierwszy lipca | Renata Grabowska 

En halvårslång polsk kulturfestival | Ett samtal med Michał Merczyński, direktör för Nationella ljud- och bildinstitutet 

Półroczny festiwal polskiej kultury | Rozmowa z Michałem Merczyńskim, dyrektorem Narodowego Instytutu Audiowizualnego 

Deo gratias | Paweł M. Nawrocki 

Deo gratias | Paweł M. Nawrocki 

20 Ljusets och ensamhetens målare – Stanisław Rodziński | Zbigniew Bidakowski 

Malarz światła i samotności – Stanisław Rodziński | Zbigniew Bidakowski 

livet är dödligt farligt | Zbigniew Bidakowski 

życie grozi śmiercią | Zbigniew Bidakowski 

9 dikter | Grażyna Wojcieszko 

9 wierszy | Grażyna Wojcieszko 

Från Bolechowo till Saint-Denis de la Réunion | Marian Borek 

Od Bolechowa do Saint-Denis de la Réunion | Marian Borek 

I Östliga partnerskapets anda 

Duch Partnerstwa Wschodniego 

Den glömda resan | Anneli Holm 

Zapomniana podróż | Anneli Holm 

38 Mannen som lurade ödet (del 4) | Jozef Baran 

Człowiek, który oszukał los (część 4) | Jozef Baran 

Omslag/Okładka: ur operan / scena z opery “Król Roger” av Karol Szymanowski 

foto: Archiwum Teatru Wielkiego – Opery Narodowej 

med stöd från 

Zadanie realizowane w ramach zlecania przez Kancelarię Senatu zadań w zakresie opieki nad Polonią i Polakami za granicą w 2011 r. 

Prenumeration / Prenumerata 

Vill du prenumerera på de följande 4 numren av Suecia Polonia så sätt in 100 SEK på plusgiro 194626-8. 

Glöm inte ange namn och adress på inbetalnigskortet. 

Jeśli chcesz zaprenumerować kolejne 4 numery Suecii Polonii wpłać 100 SEK na plusgiro 194626-8. 

Nie zapomnij podać imienia, nazwiska i adresu.

Kultura rządzenia 

Zbigniew Bidakowski: Czy w okresie sprawowania przez 

Polskę przewodnictwa w UE nie ma zagrożenia dla realizacji 

celów Partnerstwa Wschodniego, czy nie grozi pewne zaniedbanie 

Białorusi i Ukrainy z powodu przesunięcia uwagi 

Europy na Afrykę Północną i Bliski Wschód? 

Adam Hałaciński: Nie, Partnerstwo Wschodnie nie zejdzie na 

dalszy plan. Oczywiście, okoliczności są nowe, UE stara się reagować 

na bieżąco i angażuje swoją uwagę i środki w Afryce Północnej. 

Z drugiej strony, kraje takie jak Polska, Szwecja i te objęte Partnerstwem 

Wschodnim zwracają uwagę UE, by równoważyła 

swoją politykę wobec sąsiedztwa, zarówno tego z południa jak 

i ze wschodu. Rozwój relacji z krajami MENA w oparciu o nowe 

podstawy polityczne i gospodarcze nie powinien odbywać się 

kosztem stosunków ze wschodem. 

Wkładamy dużo energii i kapitału politycznego w rozwój 

Partnerstwa Wschodniego, w tym w relacje z Ukrainą i Bia 

Foto: Ignacy Skwarcan 

Ordförandeskapets kultur 

Ett samtal med Adam Hałaciński, Polens ambassadör i Stockholm 

Rozmowa z Adamem Hałacińskim, Ambasadorem RP w Sztokholmie 

Zbigniew Bidakowski: Är arbetet mot Östliga partnerskapets 

mål i riskzonen under den period då Polen är ordförande 

i EU:s ministerråd? Finns det inte en risk för att Vitryssland 

och Ukraina blir försummade på grund av att Europas 

uppmärksamhet förflyttas mot Nordafrika och Mellanöstern? 

Adam Hałaciński: Nej, Östliga partnerskapet kommer inte 

att hamna i skymundan. Det är förstås en ny situation, EU 

bemödar sig att vara lyhört och riktar sin uppmärksamhet 

och sitt agerande mot Nordafrika. Polen, Sverige och de länder 

som omfattas av Östliga partnerskapet uppmärksammar 

å andra sidan EU om behovet av att hålla balans i dess politik 

gentemot grannländerna, de sydliga såväl som de östliga. 

Utveckling av relationerna med MENAländerna under de nya 

politiska och ekonomiska omständigheterna bör inte ske på 

bekostnad av relationerna med öst.

Vi lägger mycket energi och politiskt kapital på att utveckla 

Östliga partnerskapet inklusive relationerna med Ukraina 

och Vitryssland. Vi förväntar oss att Partnerskapets kommande 

toppmöte i Warszawa den 2930 september blir en 

drivfjäder för utvecklingen av allsidigt samarbete med våra 

östliga grannar. 

Relationerna med Ukraina och även med Vitryssland bör 

formas på ett pragmatiskt och praktiskt sätt: Polen har till exempel 

bidragit med ekonomiskt stöd till det svenska initiativet 

att höja effektiviteten i Ukrainas energisektor. Vi glömmer 

samtidigt inte grunduppgiften att smidigt förhandla fram ett 

associeringsavtal mellan EU och Ukraina. Vi har under 2011 

fördubblat vårt ekonomiska stöd till Vitryssland. Detta beslut 

ledsagades av ett överordnat mål, nämligen demokratisering 

av denna stat. Polen arrangerade i februari en framgångsrik givarkonferens 

för Vitryssland – de sammanlagda utfästelserna 

om ekonomiska bidrag har uppgått till nära 87 miljoner euro. 

Detta bistånd och den polska regeringens anslag är avsedda 

att ge stöd till det civila samhället i Vitryssland. 

Det är värt att nämna att den europeiska EEDstiftelsen 

(European Endowment for Democracy), som har tillkommit 

på polskt initiativ och stöds av EU:s institutioner, är tänkt att 

fungera som stöd för demokrati i EU:s närområde, vilket möjliggör 

jämnare fördelning av biståndet till öst och syd. 

ZB: Vad prioriterar Polen för att främja kulturen? Prioriteras 

t.ex. den europeiska kulturkongressen i Wrocław som 

ordnas av Nationella ljud- och bildinstitutet? 

AH: Som ordförandeland satsar Polen på kultur i mycket 

större utsträckning än våra företrädare gjorde. Kulturprogrammet 

kommer att genomföras av två organ: Nationella 

ljud och bildinstitutet och Adam Mickiewiczinstitutet. Det 

sistnämnda ansvarar för de kulturprojekt som skall genomföras 

i valda utländska huvudstäder, nämligen i Bryssel, Berlin, 

Paris, London, Madrid, Kiev, Minsk, Moskva, Peking 

och Tokio. En stor del av kulturprogrammet samordnas av 

Polska instituten, däribland av det livaktiga Polska institutet 

i Stockholm. 

En av det polska ordförandeskapets viktigaste händelser 

blir den europeiska kulturkongressen som skall genomföra 

i Wrocław i september. Fler än tre hundra konstnärer och 

intellektuella från hela världen kommer att delta. Umberto 

Eco och Zygmunt Bauman ingår i programkommittén. Där 

återfinns även Sara Arrhenius, chef för Bonniers Konsthall. 

Den europeiska konsertturnén I, Culture Orchestra är ett av 

de mest intressanta och samtidigt symbolladdade kulturprojekt. 

Turnén är ett resultat av samarbetet mellan unga musiker 

från Ukraina, Vitryssland, Azerbajdzjan, Armenien, Georgien, 

Moldavien och Polen. Orkestern kommer att uppträda 

i Europas mest prestigefyllda konserthus och göra reklam för 

Östliga partnerskapet. Den 4 september spelar orkestern vid 

Östersjöfestivalen i Stockholm. 

Polsk kultur kommer att vara väl synlig i Sverige under 

hela perioden för det polska ordförandeskapet. Bland annat 

skall Stockholms Kulturfestival inledas med en föreställning 

med Teatr Ósmego Dnia som sätts upp mitt i centrum, vid 

Sergels torg. Polen kommer även att representeras vid kulturfestivalen 

i Malmö. Eftersom Czesław Miłoszs verk utgör 

łorusią. Oczekujemy, że nadchodzący drugi szczyt Partnerstwa, 

w Warszawie, 2930 września, będzie silnym impulsem 

dla rozwijania wszechstronnej współpracy ze wschodnimi 

sąsiadami. 

Relacje z Ukrainą, a także z Białorusią, należy kształtować 

w pragmatyczny i praktyczny sposób: Polska udzieliła na 

przykład wsparcia finansowego dla szwedzkiej inicjatywy 

podnoszenia efektywności energetycznej na Ukrainie, nie 

zapominając zarazem o kwestii zasadniczej, jaką jest sprawne 

wynegocjowanie umowy stowarzyszeniowej UEUkraina. W 

2011 roku podwoiliśmy naszą pomoc finansową dla Białorusi, 

a decyzji tej przyświecał nadrzędny cel, jakim jest demokratyzacja 

tego państwa. Zorganizowana przez Polskę w lutym 

konferencja donatorów na rzecz Białorusi była sukcesem 

– łączna suma deklaracji finansowych wyniosła ok. 87 mln 

Euro. Pomoc ta, wraz z pulą wyasygnowaną przez polski rząd, 

przeznaczana jest na wspieranie społeczeństwa obywatelskiego 

na Białorusi. 

Warto wspomnieć, iż polska inicjatywa powołania europejskiej 

fundacji EED (European Endowment for Democracy), 

popierana przez unijne instytucje, ma w zamyśle służyć 

wspieraniu demokracji w sąsiedztwie UE, co daje możliwość 

bardziej równomiernego rozłożenia pomocy dla Wschodu i 

Południa. 

ZB: Jakie priorytety w dziedzinie promocji kultury ma Polska, 

czy będzie nim np. Europejski Kongres Kultury we Wrocławiu 

organizowany przez Narodowy Instytut Audiowizualny? 

AH: Polska w trakcie prezydencji stawia na kulturę w znacznie 

większym stopniu, aniżeli czynili to nasi poprzednicy. 

Realizacją programu kulturalnego zajmują się dwie instytucje: 

Narodowy Instytut Audiowizualny i Instytut Adama Mickiewicza, 

który odpowiada za projekty kulturalne realizowane 

za granicą w wybranych stolicach, czyli w Brukseli, Berlinie, 

Paryżu, Londynie, Madrycie, Kijowie, Mińsku, Moskwie, 

Pekinie oraz Tokio. Dużą część programu kulturalnego prezydencji 

koordynują też Instytuty Polskie, wśród nich prężny 

Instytut w Sztokholmie. 

Jednym z najważniejszych wydarzeń polskiej prezydencji 

będzie zaplanowany na wrzesień Europejski Kongres Kultury 

we Wrocławiu. Przyjedzie nań ponad trzystu artystów i intelektualistów 

z całego świata, w radzie programowej zasiądą 

m. in. Umberto Eco i Zygmunt Bauman. Znalazła się tam 

także Szwedka, Sara Arrhenius, szefowa Bonniers Konsthall. 

Jednym z najciekawszych i symbolicznych zarazem projektów 

kulturalnych jest europejska trasa koncertowa I, Culture Orchestra. 

Jest to owoc współpracy młodych muzyków z Ukrainy, 

Białorusi, Azerbejdżanu, Armenii, Gruzji, Mołdawii i Polski. 

Orkiestra wystąpi w najsłynniejszych salach koncertowych 

Europy, promując ideę Partnerstwa Wschodniego. 4 września 

orkiestra zagra w Sztokholmie, na Östersjöfestivalen. 

Przez cały okres prezydencji polska kultura będzie w Szwecji 

wyjątkowo widoczna. Zaplanowano m. in. otwarcie Sztokholmskiego 

Festiwalu Kultury spektaklem Teatru Ósmego 

Dnia, który wystawiony będzie w samym centrum miasta, 

na Sergels torg. Polska będzie też obecna na festiwalu kultury 

w Malmö. Ponieważ jednym z tematów programu kulturalnego 

prezydencji jest twórczość Czesława Miłosza, na jesieni

Foto:www.blip.pl 

wydawnictwo Brombergs wyda wznowienie wierszy Miłosza 

oraz jego Rodzinną Europę. Na Uniwersytecie Sztokholmskim 

pokazana zostanie wystawa poświęcona Miłoszowi, a na narodowej 

scenie szwedzkiej Dramaten odbędzie się w październiku 

poświęcony mu wieczór. 

Czeka nas też awangardowy projekt z djami z krajów Partnerstwa 

Wschodniego grającymi w sztokholmskich klubach, 

wystawa poświęcona Marii SkłodowskiejCurie w prestiżowym 

muzeum Noblowskim, kolejna odsłona festiwalu 

filmowego Kinoteka Sztokholm i wiele innych wydarzeń 

kulturalnych. 

ZB: Jak należy propagować, unikalny w Europie, pakt zawarty 

w Polsce między środowiskami kultury a premierem, który 

m. in. przewiduje, do 2015 r., podniesienie do 1% budżetu 

nakładów na kulturę. Jest to dość dużo skoro na obronę idzie 

1,95 % budżetu. 

AH: Kiedy plan ten zostanie już zatwierdzony przez Sejm, 

będziemy o tym szeroko informować. Polska zawsze była krajem, 

którego dobrą markę tworzyła kultura. Mam też nadzieję, 

że zwiększone wydatki na kulturę przyczynią się do 

rozwiązywania problemów, z którymi Polska dziś się boryka. 

Przykładowo: poziom czytelnictwa w naszym kraju jest dziś 

zawstydzająco niski, a ma to związek także z kwestiami finansowymi. 

Książki powinny być tańsze, należy inwestować w biblioteki, 

wiele w tej sprawie możemy nauczyć się od Szwedów. 

To bardzo obszerny temat, ale nie ma wątpliwości, że plany 

zwiększenia wydatków na kulturę to niezwykle pozytywna 

wiadomość, która sama w sobie jest już dla Polski promocyjna. 

ZB: Oficjalna inauguracja polskiej prezydencji odbyła 

się 1 lipca w Teatrze Wielkim w Warszawie przy okazji 

premiery nowej inscenizacji opery Karola Szymanowskie- 

Donald Tusk, José Barroso, 01.07.2011, 

Warszawa 

ett av kulturprogrammets huvudteman, kommer Brombergs 

Bokförlag till hösten med en nyutgåva av hans dikter och en 

essäsamling Mitt Europa. Vid Stockholms universitet visas en 

utställning om Miłosz medan Dramaten tillägnar honom en 

temakväll i oktober. 

Dj:ar från Östliga partnerskapets länder kommer att spela 

på olika Stockholmsklubbar, en utställning om Marie Curie 

visas på Nobelmuseet, det blir en ny omgång av filmfestivalen 

Kinoteka Stockholm och många andra kulturhändelser. 

ZB: Hur tänker man lansera den unika överenskommelsen mellan 

de polska kulturkretsarna och premiärministern, som stipulerar 

att de budgeterade kulturanslagen skall höjas till 1 % 

av budgeten fram till 2015? Det är ganska mycket med tanke 

på att försvarsanslagen utgör 1,95 % av budgeten. 

AH: När planen har fastställts av sejmen, skall vi informera 

vitt och brett om den. Polen har alltid varit ett land vars goda 

rykte haft sitt ursprung i kulturen. Jag hoppas också att de 

ökade kulturanslagen kommer att bidra till att lösa de problem 

som Polen idag brottas med. Till exempel ligger läsandet 

i vårt land på en pinsamt låg nivå, vilket även hänger ihop 

med ekonomin. Böcker borde kosta mindre, vi bör investera 

i bibliotek, här har vi mycket att lära av svenskarna. Det här 

är en mycket omfattande problematik men den planerade ökningen 

av kulturanslagen är utan tvekan en mycket god nyhet, 

vilket i sig är bra reklam för Polen. 

ZB: Den officiella invigningen av det polska ordförandeskapet 

skedde den 1 juli på Teatr Wielki i Warszawa i samband 

med premiären av en nyuppsättning av Karol Szymanowskis 

opera Kung Roger. Finns det symbolik i valet av platsen? 

AH: Många fler kulturevenemang gick av stapeln i Warszawa 

den 1 juli, däribland en stor musikmaraton med konserter

på fyra olika scener i hela staden. Hundratals kulturprojekt 

kommer att genomföras under de sex månader då Polen har 

ordförandeskap. Detta ger utan tvekan en tydlig signal om 

att Polen vill satsa på kultur. 

ZB: Vilka var de viktigaste resultaten av det svenska kungaparets 

statsbesök i Polen i maj? 

AH: I politiskt hänseende var det undertecknandet av deklarationen 

om utökat strategiskt samarbete, särskilt i frågor som 

rör Europa, medan i ekonomiskt hänseende var det nya affärskontakter. 

Hela 26 svenska företag var representerade under 

statsbesöket. Det blev även en medial framgång för Sverige i 

Polen, men också tvärtom: i Sverige publicerades glädjande 

nog en hel rad reportage och kommentarer om Polens ekonomiska 

framgångar och dess växande betydelse i Europa. Besöket 

har visat att det råder ett utmärkt samarbetsklimat mellan 

Polen och Sverige, och det har hjälpt Polen att stärka sitt anseende 

i Sverige inför inledningen av ordförandeskapet. 

ZB: Kan Polen, som inte har agerat EU-ordförande förr, ha 

nytta av Sveriges erfarenheter? 

AH: Det svenska ordförandeskapet utmärkte sig inte bara genom 

förnämlig organisation och kommunikationsförmåga 

utan även genom beslutsamhet och professionalism i förhandlingarna. 

Detta har lett till att flera komplicerade spörsmål 

kunde avslutas eller föras framåt: Lissabonfördraget, de nya 

reglerna för tillsyn av finansmarknaderna, Stockholmsprogrammet, 

EUstrategin för Östersjöregionen, ansträngningarna 

för att fortsätta EU:s utvidgningsprocess. 

Vi hoppas att det polska ordförandeskapet blir lika framgångsrikt, 

inte bara i organisatoriskt avseende, och att Polen 

tar sin plats i det europeiska och globala sammanhanget som 

en pålitlig och betydelsefull EUmedlem. Under förberedelserna 

har vi av våra svenska kollegor fått många värdefulla råd 

och tips om hur man uppträder opartiskt och skapar konsensus 

i inte sällan mycket komplicerade förhandlingssituationer. 

Utsikterna för ett gott polsktsvenskt samarbete är goda 

inte minst med tanke på att den svenska sidan är välvilligt 

inställd till våra prioriteringar: europeisk tillväxt, säkerhet 

och öppenhet. 

ZB: Under det polska ordförandeskapet kommer man att 

hålla parlamentsval i Polen, vilket kan leda till regeringsskifte. 

Kan detta – såväl som valkampanjen – ha negativ 

inverkan på ordförandeskapet? 

AH: Val kommer att hållas vid en tidpunkt som gör det möjligt 

för den nuvarande regeringen att fungera ända fram tills ordförandeskapet 

slutar i december 2011. De inblandade tjänstemännen 

har tillförsäkrats kontinuitet oavsett valresultatet. 

Förberedelserna till ordförandeskapet har pågått under några 

år och de har varit så sammansatta att löpande politiska händelser 

inte bör ha något inflytande på genomförandet. 

Tack så mycket för samtalet. 

go Król Roger. Czy miejsce inauguracji można odczytywać 

symbolicznie? 

AH: 1 lipca w Warszawie zaplanowano dużo więcej wydarzeń 

kulturalnych, wśród nich wielki maraton muzyczny, na który 

składały się koncerty na czterech scenach w całym mieście. W 

ciągu sześciu miesięcy prezydencji polskiej w UE zrealizowane 

zostaną setki projektów kulturalnych – niewątpliwie jest to 

wyraźny sygnał, że Polska chce promować kulturę. 

ZB: Jakie rezultaty wizyty szwedzkiej pary królewskiej w Polsce, 

w maju b. r., uważa Pan Ambasador za najważniejsze? 

AH: W aspekcie politycznym było to podpisanie deklaracji 

o współpracy w dziedzinach o strategicznym znaczeniu, 

zwłaszcza w sprawach europejskich, a w aspekcie gospodarczym 

są to nowe kontakty biznesowe. Podczas wizyty 

państwowej reprezentowanych było aż 26 znaczących szwedzkich 

firm. Była ona też sukcesem medialnym, szwedzkim w 

Polsce, ale i odwrotnie – w Szwecji ukazało się szereg reportaży 

i komentarzy na temat – co szczególnie cieszy – osiągnięć 

gospodarczych i rosnącej pozycji Polski w Europie. Wizyta 

pokazała, że między Polską a Szwecją panuje znakomity klimat 

współpracy, pomogła też Polsce w umocnieniu, w przededniu 

prezydencji, swojej „marki” w Szwecji. 

ZB: Czy Polska, która po raz pierwszy obejmuje prezydencję 

w UE, może skorzystać z doświadczeń szwedzkich? 

AH: Szwedzka prezydencja wyróżniała się nie tylko znakomitą 

organizacją i komunikacją, ale również stanowczością i profesjonalizmem 

w negocjacjach, dzięki którym udało się zamknąć 

lub zaawansować wiele skomplikowanych kwestii: Traktat 

z Lizbony, nowe reguły kontroli rynków finansowych, 

Program Sztokholmski, Strategia UE dla regionu Morza Bałtyckiego, 

działania na rzecz dalszego rozszerzenia UE. 

Liczymy na to, że polska prezydencja będzie równie udana, 

nie tylko pod względem organizacyjnym, i że Polska zaistnieje 

w kontekście europejskim i światowym jako godny zaufania i 

liczący się partner w UE. W procesie naszych przygotowań do 

prezydencji szwedzcy partnerzy udzielili nam wielu cennych 

rad i podpowiedzi, jak wypełniać rolę unijnego „uczciwego 

maklera“ i budować konsensus w niejednokrotnie skomplikowanych 

kwestiach negocjacyjnych. Współpracy polskiej 

prezydencji ze Szwecją rokuje dobrze przychylność Sztokholmu 

dla naszych priorytetów – Europy wzrostu, Europy 

bezpiecznej i Europy otwartej. 

ZB: W czasie trwania polskiej prezydencji odbędą się w Polsce 

wybory parlamentarne, w wyniku których może nastąpić 

zmiana rządu. Czy może to wpłynąć – jak również kampania 

wyborcza – negatywnie na jej przebieg? 

AH: Wybory odbędą się w terminie umożliwiającym obecnemu 

rządowi funkcjonowanie aż do zakończenia prezydencji w 

grudniu 2011. Ciągłość działania urzędników zaangażowanych 

w prezydencję będzie zapewniona niezależnie od wyniku wyborów. 

Przygotowania do prezydencji trwały kilka lat i były 

na tyle kompleksowe, że bieżące wydarzenia polityczne nie 

powinny mieć wpływu na jej przebieg. 

Dziękuję bardzo za rozmowę.

Pierwszy lipca Första juli 

Renata Grabowska 

Pierwszego lipca w Operze Narodowej w Warszawie odbyła 

się uroczysta inauguracja polskiej prezydencji 

w Unii Europejskiej. Premier Donald Tusk stwierdził: 

Wszyscy mamy poczucie, że to bardzo ważny dzień w naszej historii 

chociaż dla Unii wymiana prezydencji to rutyna i Prezydencja 

to nie jest jakaś nadzwyczajna władza. Pragnął przede wszystkim 

podziękować wszystkim Polakom za zbiorowy wysiłek, 

dzięki któremu Polska znalazła się dzisiaj w takiej pozycji. 

Stwierdził też, że Europa oczekuje polskiej prezydencji z pewną 

nadzieją. Powodem jest ta łatwa do odczytania energia Polaków. 

Wszędzie słyszę, że od Polaków oczekuje się tej nowej 

energii. Jest to wyrazem tego, że Polacy nie zwątpili w 

sens, w istotę UE nawet w czasach kryzysu i świat dostrzega. 

My przeszliśmy znacznie gorsze kryzysy w naszej historii. 

... Ostatnie miesiące pokazały, że dobie kryzysu Polacy 

dają sobie radę i pokazują, że słowo „Solidarność” nie jest 

historyczną pamiątką, ani pustym sloganem. Donald Tusk 

– przypominając o dobrych doświadczeniach ze wspólnej 

historii Polski i Węgier, które sprawowały prezydencję w pierwszej 

połowie bieżącego roku – podziękował węgierskiemu 

premierowi, że pozostawia sprawy związane z prezydencją 

w UE w tak dobrym stanie. 

10 

Polens ordförandeskap i Europeiska unionen invigdes 

högtidligt den första juli på Nationaloperan i Warszawa. 

Premiärminister Donald Tusk konstaterade: Vi 

känner alla att detta är en mycket viktig dag i vår historia även 

om byte av ordförandeland är en standardprocedur för Unionen 

och ordförandeskapet inte för med sig någon särskild maktbefogenhet. 

Han ville framför allt tacka alla polacker för deras gemensamma 

ansträngning som har gjort det möjligt för Polen 

att uppnå dess nuvarande position. Han sade också att Europa 

hade vissa förhoppningar inför det polska ordförandeskapet. 

Skälet till detta är polackernas påtagliga energi. Överallt får 

jag höra att man har förväntningar på detta energitillskott. 

Detta är föranlett av att polackerna inte har haft några tvivel 

om EU:s mål och mening ens i kristiderna och världen har uppmärksammat 

detta. Vi har gått igenom betydligt värre kriser i 

vår historia. … De senaste månaderna har visat att polackerna 

klarar sig i svåra tider och att ordet Solidaritet inte är en historisk 

relik eller en tom fras. Donald Tusk påminde om de goda 

erfarenheterna av Polens historiska kontakter med Ungern, 

ordförandelandet under det första halvåret, och tackade den 

ungerske premiärministern för att EU:s ordförandeskap lämnas 

över i sådant gott skick. 

Foto: Archiwum Teatru Wielkiego-Opery Narodowej

Ordförandeskapet gör en lycklig när det börjar och lika lycklig 

när det slutar och man kan lämna över, sade Ungerns premiärminister 

Victor Orbán glatt. 

Invigningen av presidentskapet på Nationaloperan i Warszawa 

var en utmärkt idé, inte bara för att det är en vacker 

byggnad och en vacker sal. Under de senaste åren har opera 

upplevt en fantastisk renässans i hela världen. Den polska operan 

bidrar till företeelsen på ett mycket betydelsefull sätt, vilket 

till stor del kan tillskrivas Nationaloperans ledning. Den konstnärliga 

ledaren Mariusz Treliński, tillika förnämlig regissör, 

har presenterat talrika samtida operaverk, vilket i framtiden 

kommer att rendera honom ett monument eller i varje fall en 

byst i operans vestibul. 

Treliński har kraftigt bidragit till det stigande intresset 

för Karol Szymanowski och hans opera Kung Roger genom 

att under det senaste decenniet själv sätta upp detta 

verk dels i Warszawa, dels på Operan i Wrocław. I år blev David 

Pountney inbjuden till arbetet med Kung Roger. Han inledde 

sitt samarbete med Nationaloperan redan tidigare. I fjol 

presenterade han en uppsättning av Passageraren med en helt 

fantastisk scenografi. Denna opera är ett verk av Mieczysław 

Wajnberg, en polskjudisk tonsättare som var född i Warszawa 

men tillbringade större delen av sitt liv i Moskva. Passageraren 

berättar om en kvinna som har varit fånge i Auschwitz och 

som efter kriget under en båtresa träffar den tyska kvinnliga 

kapo som hade varit hennes plågoande i lägret. Operan har 

inte spelats i Sovjetunionen eftersom ett koncentrationsläger 

på scen skulle inbjuda till jämförelser med Gulaglägren. 

Wajnberg skulle kanske ha hamnat i Gulag själv om det inte 

hade varit för Dmitrij Sjostakovitjs beskydd. 

Låt oss återvända till första juli då Donald Tusk, Jerzy Buzek, 

José Barroso och Victor Orbán var klara med sina tal på 

Operan och de utvalda som hade fått inbjudan kunde uppleva 

premiären av en ny uppsättning av Karol Szymanowskis 

opera Kung Roger i regi av David Pountney på Stora Teatern. 

Denne engelske regissör säger till tidningen Gazeta Wyborcza 

att han ”redan på åttiotalet hade planer på att sätta upp 

den hos English National Opera. Jag lyckads inte hitta rätt 

besättning och ett lämpligt sammanhang. Jag är lycklig över 

att det gick vägen den här gången.” 

Vilket sammanhang har regissören hittat idag? Och framför 

allt, varför just Kung Roger? 

Karol Szymanowski började komponera operan 1918 efter 

att ha övertygat den framstående poeten och prosaisten 

Jarosław Iwaszkiewicz, för övrigt en kusin som han troligen 

var förälskad i, att skriva libretto. Till en början hade operan 

ingen framgång, särskilt i Polen där den vid sin premiär 1926 

betraktades som svårbegriplig. Några år senare fick den dock 

ett entusiastiskt mottagande i Prag. Strax efter kriget, 1949, 

sattes den upp och gjorde succé i Palermo på Sicilien, det vill 

säga i Rogers kungadöme. Trots dessa tillfälliga framgångar 

har den under långa år mötts av oförståelse och fastnat utanför 

operalivets huvudfåra. 

Ett riktigt genombrott har inträffat under de senaste åren. 

Förutom i Warszawa och Wrocław har Kung Roger visats i Sankt 

Petersburg, Edinburgh, Paris, Bonn, Bregenz, Barcelona och 

Madrid. 

Prezydencja daje szczęście, kiedy się zaczyna i kiedy się kończy 

i można ją przekazać dalej powiedział, uszczęśliwiony, premier 

Węgier Victor Orban. 

Inauguracja prezydencji w Operze Narodowej w Warszawie 

była świetnym pomysłem, nie tylko dlatego, że to piękny 

budynek i piękna sala. W ostatnich latach obserwujemy na 

całym świecie fantastyczny renesans opery. Polska opera bierze 

w tym bardzo znaczący udział. Niewątpliwie, w dużej mierze, 

dzięki kierownictwu Opery Narodowej. Jej dyrektor artystyczny 

a także znakomity reżyser, Mariusz Treliński, prezentuje liczne 

współczesne utwory operowe, za co jeszcze kiedyś będzie miał 

pomnik a już na pewno popiersie w westybulu opery. 

Treliński bardzo przyczynił się do rosnącej popularności 

Karola Szymanowskiego i jego opery Król Roger bo w 

ostatnim dziesięcioleciu sam dwukrotnie wyreżyserował 

to dzieło raz w operze warszawskiej i raz we wrocławskiej. David 

Pountney zaproszony do realizacji Króla Rogera tym razem 

– z warszawską Operą Narodową już współpracował. 

W ubiegłym roku przedstawił, w fantastycznej scenografii, 

inscenizację opery Pasażerka, Mieczysława Wajnberga, 

urodzonego w Warszawie żydowskopolskiego kompozytora, 

który większą część życia przebył w Moskwie. Pasażerka 

opowiada o byłej więźniarce Auschwitz, która po wojnie, 

odbywając morską podróż, spotyka niemiecką kapo, swoją 

prześladowczynię z obozu. W Związku Radzieckim opera 

ta nie była wystawiana bo obóz koncentracyjny na scenie 

skłaniałby do porównań z łagrami. Do łagru trafiłby może 

i sam Wajnberg, gdyby nie pewien parasol ochronny, który 

trzymał nad nim Dymitr Szostakowicz. 

Wracajmy do dnia 1 lipca, kiedy to w operze, po przemówieniach: 

Donalda Tuska, Jerzego Buzka, José Barroso i VictoraOrbana, 

szczęśliwcy, którzy dostali na imprezę zaproszenia 

przeżyli w Teatrze Wielkim premierę nowej inscenizacji 

opery Karola Szymanowskiego Król Roger w reżyserii Davida 

Pountneya, angielskiego inscenizatora, który dziennikarce Gazety 

Wyborczej mówi, że planował ją wystawić „jeszcze w latach 

80., w English National Opera. Nie udało się znaleźć obsady 

i odpowiedniego kontekstu. Jestem szczęśliwy, że stało się to 

możliwe teraz.” 

Jaki kontekst dla Króla Rogera znalazł reżyser dzisiaj? 

I, przede wszystkim, dlaczego Król Roger? 

Karol Szymanowski przystąpił do pisania opery w 1918 

roku po nakłonieniu do napisania libretta Jarosława Iwaszkiewicza, 

wybitnego poetę i prozaika, swojego zresztą kuzyna, 

w którym był zapewne zakochany. Opera zrazu nie odniosła 

sukcesu, szczególnie w Polsce, gdzie miała premierę w 1926 r. – 

nie została zrozumiana. W kilka lat później przyjęto ją z kolei 

entuzjastycznie w Pradze. Wkrótce po wojnie, w 1949 r., została 

wystawiona z sukcesem w Palermo na Sycylii, czyli w królestwie 

Rogera. Ale mimo tych chwilowych sukcesów, przez długie 

lata nie znajdowała zrozumienia i tkwiła na marginesie życia 

operowego. 

Prawdziwy przełom nastąpił w ostatnich latach. Król Roger 

został pokazany w Sankt Petersburgu, Edynburgu, Paryżu, 

Bonn, Bregencji, Barcelonie i Madrycie a także w Polsce w Warszawie 

i Wrocławiu w reżyserii Mariusza Trelińskiego – dyrektora 

artystycznego opery warszawskiej. 

11

Coraz bardziej rozpowszechnia się przekonanie, że wizytówką 

polskiej muzyki jest nie tylko Chopin, ale i Karol 

Szymanowski, jak teraz widzimy, jeden z twórców na początku 

dwudziestego wieku nowoczesnej muzyki europejskiej. Program 

kulturalny polskiej przydencji budowany jest na wielkich 

nazwiskach współczesnych, dwudziestowiecznych, 

z których największe to Stanisław Lem, Czesław Miłosz i Karol 

Szymanowski. 

Opera Szymanowskiego jest: 

– o zawsze aktualnej rywalizacji pierwiastka apollińskiego 

z dionizyjskim. Jasny, kierujący się rozumem, przewidywalny 

i zrozumiały to postawa apollińska. Ciemny, buntowniczy, 

spontaniczny i szalony to postawa dionizyjska. Walka między 

nimi nie jest nigdy rozstrzygnięta bo postawy te uzupełniają 

się. Rywalizacja ta widoczna jest w każdej dziedzinie życia 

i sztuki. Na początku drogi muzyki rockowej The Beatles 

byli apollińscy a The Rolling Stones – dionizyjscy; 

– o kontraście między surowym, szalonym średniowiecznym 

chrześcijańskim ascetyzmem a barwną zmysłową kulturą 

średniowiecznego wschodu; 

– o pożądaniu, uwiedzeniu i żalu po utracie ukochanej; 

– o zderzeniu cywilizacji Wschodu i Zachodu, z których każda 

reprezentuje na zmianę pierwiastek apolliński albo dionizyjski 

w różnych historycznych. 

Rzecz oczywista, że świat przedstawiony w dziele sztuki, 

zwłaszcza w konwencjonalnym i manierycznym, jak opera 

nie może być punktem orientacyjnym dla kogoś pragnącego 

zorientować się w aktualnej polityce albo szukać do niej 

wskazówek. Tutaj musi być zachowana konsekwentna autonomia 

życia i sztuki (chociaż, oczywiście, opery nieraz bywały 

wyrazicielem czy zwiastunem nastrojów rewolucyjnych). 

Na chrześcijański dwór Rogera króla Sycylii przybywa zagadkowy 

Pasterz. Nie dość, że rozsiewa herezję to uwodzi, 

być może czarami, poddanych króla oraz jego żonę Roksanę, 

którzy odchodzą za Pasterzem. Królowi nie udaje się odzyskać 

żony. Zostaje sam i w końcowej scenie śpiewa hymn do 

słońca. 

No cóż, streszczanie opery nie ma wielkiego sensu. Tym 

bardziej, że reżyser oraz dyrygent postanowili nie robić 

pomysłami inscenizacyjnymi ani scenograficznymi konkurencji 

muzyce, która jest pełna emocji i zmiennych nastrojów. 

Scenografia jest oszczędna i składa się właściwie tylko 

z monumentalnych schodów. Natomiast dyrygent, Jacek Kaspszyk, 

dokłada starań, by podkreślić dramatyczne zawęźlenia 

ekspresyjnej muzyki Szymanowskiego. 

Za symboliczne wydarzenie można by uznać sposób, w jaki 

wykonana została na spektaklu partia Roksany. Znakomita 

śpiewaczka, Olga Pasiecznik, nieomal w przeddzień premiery 

złamała nogę. Premiera jednak odbyła się i to z jej udziałem, 

z tym, że na scenie w roli Roksany widzieliśmy asystentkę 

reżysera wszakże milczącą. Olga Pasiecznik, nie mogąc się 

ruszać, stała na skraju sceny, przy kulisach i śpiewała swoją 

partię. 

Każdy musi sam sobie odpowiedzieć na pytanie, jak takie 

wydarzenie można interpretować. ❖ 

12 

Det finns en tilltagande insikt om att inte bara Chopin 

utan även Szymanowski bör räknas som den polska musikens 

förgrundsgestalt. Vi betraktar honom numera som en av den 

moderna europeiska musikens nydanare under förra seklets 

början. Det polska presidentskapets kulturprogram bygger på 

nittonhundratalets stora namn, varav de allra största är författaren 

och filosofen Stanisław Lem, poeten Czesław Miłosz 

och Karol Szymanowski. 

Szymanowskis opera handlar om flera ting: 

– Den ständigt aktuella rivaliteten mellan det apolloniska 

och det dionysiska elementet. Det ljusa, förnuftiga, förutsebara 

och begripliga hör till den apolloniska hållningen, 

det mörka, upproriska, spontana och galna till den dionysiska. 

Kampen dem emellan blir aldrig avgjord eftersom 

dessa hållningar kompletterar varandra. Rivaliteten uppenbarar 

sig t. ex. i livets och konstens varenda aspekt. 

I rockmusikens begynnelse var The Beatles apolloniska och 

The Rolling Stones dionysiska. 

– Kontrasten mellan den kärva, rasande medeltida kristna 

asketismen och den medeltida Orientens färgstarka och 

sensuella kultur. 

– Åtrån, förförelsen och den smärta som följer på förlusten 

av den älskade. 

– Kollisionen mellan österlandets och västerlandets civilisationer, 

vilka var för sig omväxlande representerar det apolloniska 

eller det dionysiska elementet beroende på den historiska 

perioden. 

Den värld som beskrivs genom konst, inte minst inom en 

så konventionsbunden och manieristisk konstart som opera, 

kan knappast tjäna som en utgångspunkt för någon som vill 

skapa sig en bild av dagens politik eller leta efter aktuella 

anvisningar. Här måste man konsekvent hålla på livets och 

konstens autonomi (även om operor förstås inte sällan har 

fungerat som uttryck eller budbärare för revolutionära stämningar). 

Den gåtfulle Herden anländer till kristne kung Rogers sicilianska 

hov. Inte nog med att han sprider irrläror, dessutom 

förför han, möjligen genom svartkonster, kungens undersåtar 

och hans hustru Roxana som alla följer efter Herden. Kungen 

lyckas inte få sin hustru att komma tillbaka. Han lämnas ensam 

och sjunger i slutscenen en hymn till solen. 

Nå ja, det är inte särskilt meningsfullt att sammanfatta 

operan, inte minst med tanke på att regissören och dirigenten 

hade bestämt sig att låta teatraliska och scenografiska påhitt 

stå tillbaka för musiken som är full av känslor och växlande 

stämningar. Scenografin är sparsam och består i stort sett av 

en monumental trappa. Dirigenten, Jacek Kasprzyk, bemödar 

sig för att understryka de dramatiska knutpunkterna i Szymanowskis 

expressiva musik. 

Sättet att framföra Roxanas parti måste betraktas som 

symboliskt. Den förträffliga solisten Olga Pasichnyk bröt benet 

strax före premiären. Ändå blev premiären av och hon 

var med, fast på scen fick vi i Roxanas roll se en regiassistent, 

om än tystlåten. Olga Pasichnyk, som var förhindrad att röra 

sig omkring, sjöng sitt parti stående vid kulisserna på sidan 

av scenen. 

Det är upp till var och en att fundera på hur denna händelse 

kan tolkas. ❖

Półroczny festiwal polskiej kultury 

Z Michałem Merczyńskim, dyrektorem Narodowego Instytutu Audiowizualnego, 

rozmawiają Andrzej Jonas i Witold Żygulski: 

En halvårslång polsk kulturfestival 

Andrzej Jonas och Witold Żygulski samtalar med Michał Merczyński, direktör för 

Nationella ljud- och bildinstitutet 

Czy prezydencji w Radzie Unii Europejskiej zawsze towarzyszy 

program kulturalny? 

Od programów kulturalnych ostatnich paru prezydencji różni 

nas skala przedsięwzięcia. Istnieją trzy osie naszych projektów. 

Pierwszy to Sztuka dla zmiany społecznej (Art for Social 

Change), która jest także główną ideą Kongresu Kultury we 

Wrocławiu. Drugą jest sprawa coraz większego znaczenia instytucji 

pozarządowych w pejzażu kulturalnym. W UE mamy 

obecnie Rok Wolontariatu i Społeczeństwa Obywatelskiego. 

Trzecią osią jest idea Partnerstwa Wschodniego i spojrzenie 

na ten projekt polityczny także jako wyzwania w zakresie 

wspólnoty kulturalnej. Na przykład wystawa w Białymstoku 

będzie przygotowywaną przez 10 artystów z krajów Partnerstwa, 

następnie będzie pokazana w Kijowie, a potem w Krakowie 

w trakcie konferencji Partnerstwa Wschodniego. 

14 


Åtföljs ordförandeskapet i EU: s ministerråd alltid av ett 

kulturprogram? 

Det är formatet som skiljer vår satsning från de senaste periodernas 

kulturprogram. Våra projekt har tre huvudteman. 

Det första är Konst för samhällsförändring (Art for Social 

Change), som även utgör huvudmotivet för kulturkongressen 

i Wrocław. Det andra handlar om frivilligorganisationernas 

växande roll inom kulturlandskapet. Just nu har vi inom 

EU Europaåret för frivilligarbete. Det tredje temat är Östliga 

partnerskapet samt kulturell gemenskap som en uppgift för 

detta politiska projekt. En utställning i Białystok förbereds 

exempelvis av tio konstnärer från Partnerskapets 

länder, sedan kommer den att visas i Kiev och till slut i 

Kraków i samband med en konferens om Östliga partnerskapet.

Har det under de senaste åren hänt något inom polsk kultur 

som skulle minska avståndet till den europeiska kulturens 

huvudfåra? 

Ett sådant avstånd existerar inte längre. Polska skapande 

konstnärer inom teater, musik och bildkonst ligger mycket 

bra till. Mirosław Bałka, Wilhelm Sasnal, Katarzyna Kozyra 

representeras av världens största och bäst renommerade gallerier. 

Några privatägda gallerier har exponerat dessa konstnärer 

på ett sätt som ingen statlig institution skulle ha varit i stånd 

att prestera. Inom teatern är sådana namn som Krystian Lupa, 

Grzegorz Jarzyna, Krzysztof Warlikowski och Jan Klata kända 

i hela Europa och även utanför. Världens största teaterfestivaler 

som den i Edinburgh eller Holland Festival bjuder in 

dessa konstnärer som inte bara får tillfälle att presentera sina 

bästa verk utan även sätter upp produktioner i samarbete med 

kollegor från utlandet. Även inom musiken befinner vi oss i 

främsta led tack vare klassikerna som Krzysztof Penderecki, 

Witold Lutosławski och Henryk Mikołaj Górecki, men även 

de yngre som Paweł Mykietyn och Paweł Szymański. I maj 

gavs i New York en konsert inom ramen för Unsoundfestivalen 

där vi har presenterat Mykietyns 3Dverk 3 för 13. 

Jag anser att ett kulturarv inte hör till det förgångna utan 

till framtiden. Idag gör vi en remix av det, samtidskulturen 

är mycket mera homogen till sin karaktär, skillnaden mellan 

finkultur och populärkultur luckras upp, allting är en stor 

smältdegel, man kan inte urskilja någon dominerande riktning. 

Kultur blir till ett slags utmaning, ett projekt, en uppgift 

som vi alla är delaktiga i. 

Vad vill du visa under det halvår då Polen innehar ordförandeskap? 

Vi vill visa de saker som är mest karaktäristiska för de ställen 

där periodens viktigaste evenemang kommer att äga rum. 

Sammanlagt räknar vi med närmare tusen evenemang i Polen 

och nära fyra hundra i utlandet. Här ingår såväl våra projekt 

som återkommande evenemang under ordförandeskapets beskydd. 

Man kan säga att det blir en halvårslång oavbruten 

polsk kulturfestival. Medan den pågår, kommer vi att försöka 

skapa många nya tillfällen till samarbete mellan polska 

och utländska konstnärer, men även mellan polska konstnärer 

som hittills inte har låtit sina spår korsa varandra. Vi satsar 

på den bredaste möjliga dialog med europeiska konstnärer. Vi 

strävar efter det bredaste möjliga perspektiv på det som är viktigt 

i den polska kulturen med avseende på dess förhållande 

till Europa. Vi hoppas att dessa gemensamma ansträngningar 

blir ordförandeskapets varaktiga kulturella bidrag. 

Kongressen i Wrocław blir det polska presidentskapets centrala 

händelse på kulturens område … 

– Kongressen vilar på fyra pelare. Å ena sidan blir det ett möte 

mellan EUmedlemsländernas politiker och kulturministrar. 

Å andra sidan skall man hålla tio paneldebatter som tillägnas 

de väsentligaste frågorna inom samtida europeisk kultur: förhållandet 

mellan kultur och makt, kulturlobbying, utvecklingsproblem 

som är förknippade med kulturens digitalisering 

– för att ta några exempel på debattämnen. Den tredje 

pelaren utgörs av konferensen Soul for Europe, ett periodiskt 

återkommande möte mellan EUparlamentariker och företrä 

Czy w ostatnich latach w polskiej kulturze wydarzyło się coś, 

co zmniejszyłoby dystans dzielący ją od mainstreamu kultury 

europejskiej? 

Ten dystans dziś już nie istnieje. Kondycja polskich twórców 

w dziedzinie teatru, muzyki, sztuk wizualnych jest bardzo dobra. 

Obecność Mirosława Bałki, Wilhelma Sasnala czy Katarzyny 

Kozyry w największych, najbardziej prestiżowych galeriach 

na świecie to fakty. Kilka prywatnych galerii wypromowało 

tych artystów w sposób, w jaki nie zdołałaby tego dokonać 

żadna instytucja państwowa. W teatrze takie nazwiska jak 

Krystian Lupa, Grzegorz Jarzyna, Krzysztof Warlikowski 

czy Jan Klata są powszechnie znane w całej Europie i nie 

tylko. Największe światowe festiwale teatralne jak Edynburg 

czy Holland Festival zapraszają tych twórców, którzy nie tylko 

prezentują tam swoje osiągnięcia, ale także koprodukują z zagranicznymi 

partnerami. W muzyce, za sprawą klasyków 

– Krzysztofa Pendereckiego, Witolda Lutosławskiego, Henryka 

Mikołaja Góreckiego, ale także młodszych – Pawła Mykietyna, 

Pawła Szymańskiego, także jesteśmy w czołówce. W maju 

w Nowym Jorku odbył się koncert w ramach festiwalu Unsound, 

gdzie pokazywaliśmy nagrany w technologii 3D utwór 

Mykietyna 3 dla 13. 

Uważam, że dziedzictwo kulturowe nie jest przeszłością, 

tylko przyszłością. Remiksujemy je dziś, współczesna kultura 

ma o wiele bardziej homogenne oblicze, zanika różnica między 

kulturą wysoką a niską, wszystko jest wielkim tyglem, nie 

można mówić o jakimś dominującym kierunku. Kultura staje 

się swego rodzaju wyzwaniem, projektem, zadaniem, w którym 

wszyscy uczestniczymy. 

Co chce Pan pokazać w ciągu półrocza polskiej prezydencji? 

Chcemy pokazać rzeczy najbardziej charakterystyczne dla 

tych miejsc, gdzie będą odbywały się najważniejsze imprezy 

prezydencji. Łącznie, przewidujemy ok. 1000 imprez w Polsce 

i ok. 400 za granicą. Są to zarówno nasze projekty jak i imprezy 

cykliczne, które uzyskały patronat prezydencji. Można 

powiedzieć, że przez pół roku trwał będzie nieustający festiwal 

polskiej kultury. W jego trakcie będziemy się starali tworzyć 

wiele nowych sytuacji, w których współpracować ze sobą będą 

artyści polscy i zagraniczni, a także ci polscy twórcy, którzy 

dotychczas nie łączyli swoich dróg artystycznych. Stawiamy 

na jak najszerszy dialog z twórcami europejskimi. Szukamy 

jak najszerszego spojrzenia na to, co jest dziś ważne w kulturze 

polskiej w jej relacji z Europą. Mamy nadzieję, że te 

wspólne przedsięwzięcia będą swoistą spuścizną kulturalną 

prezydencji. 

Centralnym punktem polskiej prezydencji w dziedzinie kultury 

będzie kongres we Wrocławiu... 

Kongres ma jakby 4 filary. Z jednej strony jest to spotkanie polityków, 

ministrów kultury krajów członkowskich UE. Z drugiej, 

przewidziano 10 paneli tematycznych poświęconych najistotniejszym 

zagadnieniom współczesnej kultury europejskiej. Relacja 

kulturawładza, lobbying kulturalny, problemy rozwoju 

epoki cyfryzacji kultury – to przykłady tematów. Trzeci filar 

to konferencja Soul for Europe, cykliczne spotkanie europarlamentarzystów 

oraz przedstawicieli NGOs, po raz pierwszy 

15

odbywające się w Polsce; tematami sesji będą projekt Europejska 

Stolica Kultury oraz kwestia długofalowego finansowania 

kultury przez UE. Czwarty wreszcie filar Kongresu to festiwal 

Art for Social Change. 

Oczywiście, cały program konstruowany jest w ścisłej 

współpracy ze wszystkimi instytucjami kulturalnymi oraz 

władzami Wrocławia. Jego mieszkańcy, mamy nadzieję, będą 

w stanie poczuć, że Kongres i jego imprezy towarzyszące wniosły 

coś ważnego i ciekawego w ich codzienne życie. Moim zdaniem, 

Wrocław to miasto, które przez ostatnie 20 lat najbardziej świadomie 

i konsekwentnie buduje swój kapitał społeczny w oparciu 

właśnie o kulturę. Najlepszym dowodem na to jest fakt 

wyboru na Europejską Stolicę Kultury 2016 roku. ❖ 

1 


dare för frivilligorganisationer som för första gången hålls i 

Polen. Sessionerna ägnas åt projektet Europas kulturhuvudstad 

och åt EU:s långsiktiga kulturfinansiering. Kongressens 

fjärde pelare blir festivalen Art for Social Change. 

Hela programmet sätts förstås ihop i nära samarbete med 

stadens kulturinstitutioner och myndigheter. Wrocławborna 

kommer förhoppningsvis att uppfatta att kongressen och de 

åtföljande evenemangen tillför deras vardag något värdefullt 

och intressant. Wrocław är i mitt tycke den stad som under 

de senaste 20 åren mest medvetet och konsekvent har byggt 

upp sitt sociala kapital med stöd av just kulturen. Det bästa 

beviset är att staden har valts till Europas kulturhuvudstad 

år 2016. ❖

Paweł M. Nawrocki 

Deo gratias 

Jedynym celem czterodniowej pielgrzymki zorganizowanej 

przez łódzkich Księży Pallotynów był udział w uroczystościach 

beatyfikacyjnych Jana Pawła II w Watykanie. 

Po przyjeździe do Rzymu, w sobotnie popołudnie, czym prędzej 

udaliśmy się jak najbliżej Placu św. Piotra, by po jego otwarciu 

o świcie następnego dnia spróbować znaleźć się przynajmniej 

w jego obrębie. Ze zdziwieniem stwierdziliśmy, że nic nie 

utrudnia dostania się do tylnych sektorów niemal pustego 

placu. Jednak po kilku godzinach pojawiła się żandarmeria 

i służby porządkowe, coraz bardziej zdecydowanie wypraszając 

wciąż napływające grupy pielgrzymów. Na nic zdały się nasze 

protesty i perswazje. Około północy stopniowo zostaliśmy 

„przekierowani” na tyły już dość pokaźnej rzeszy pielgrzymów, 

w oczekiwaniu na wejście koczujących na ulicach 

w miejscu wskazanym przez organizatorów uroczystości. 

Po półtorej godziny tłum ożywił się, sukcesywnie prąc 

w kierunku Bazyliki św. Piotra. Owa „wędrówka” w coraz 

większym ścisku, z krótszymi bądź dłuższymi przerwami, 

trwała kolejnych kilka godzin, aż do zapełnienia się placu. Na 

myśl przychodziły słowa Jana Pawła II: wymagajcie od siebie 

nawet gdyby inni od was nie wymagali. Niektórzy, wyczerpani 

podróżą i niedostatkiem snu, po drodze rezygnowali zajmując 

miejsca na jezdni i chodnikach wzdłuż Via Conciliazione, 

niektórzy tracili przytomność. Najwytrwalsi, „zakleszczeni” 

w napierającym tłumie, około godziny ósmej – po kontroli 

wykrywaczami metalu, wszak wśród zgromadzonych mieli 

być także najwyżsi przedstawiciele państw – wypełnili Plac 

św. Piotra. 

Początkowe obawy o pogodę wraz z chmurami rozwiał poranny 

wiatr. Słońce, w miarę zbliżania się godziny rozpoczęcia 

uroczystości, przygrzewało coraz silniej, podkreślając atmosferę 

radosnego oczekiwania. Dominowała biel i czerwień polskich 

flag i transparentów, ale nie zabrakło też flagi szwedzkiej 

i innych narodowości. Ponad głowami już od poprzedniego 

wieczora kiść czerwonych balonów wysoko unosiła transparent 

z napisem: Deo gratias – Bogu dzięki. 

Wiele osób, rozłożywszy śpiwory lub karimaty, próbowało 

choć przez kilka chwil ukoić zmęczenie przysypiając, relaksując 

się lub nadrabiając zaległości w jedzeniu oraz gasząc 

pragnienie. Zarówno po drodze jak i na placu zdarzały się 

spontaniczne gesty wzajemnej pomocy, życzliwości w myśl 

bardzo bliskiego Janowi Pawłowi II fragmentu Ewangelii: 

jedni drugich brzemiona noście. 

Zbliżała się godzina rozpoczęcia liturgii. Oficjalne 

delegacje państwowe i kościelni dostojnicy zajmowali swoje 

miejsca. O niecierpliwości, z jaką oczekiwano na przybycie 

Målet med den fyra dagar långa pilgrimsfärden som organiserades 

av Pallottiorden i Łódź var att delta i saligförklaringen 

av Johannes Paulus II i Vatikanen. 

När vi kom fram till Rom på lördagseftermiddagen begav vi 

oss direkt så nära Petersplatsen det gick att komma, för att 

komma in på området när det öppnade i gryningen nästa 

dag. Förvånade kunde vi konstatera att det inte fanns någonting 

som hindrade oss från att nå den bakre delen av den så 

gott som tomma platsen. Efter några timmar kom dock gendarmeriet 

och ordningsvakter och körde bort grupperna av 

pilgrimer som hela tiden strömmade till. Våra protester och 

övertalningsförsök var lönlösa. Runt midnatt ”styrdes” vi successiv 

längst bak i den ganska ansenliga skaran av pilgrimer 

för att avvakta att de som slagit läger på gatorna på särskilt 

anvisade platser skulle komma in. Efter en och en halv timme 

vaknade folkmassan till liv och tryckte på mot Peterskyrkan. 

Denna ”vandring” i allt värre trängsel, med korta och 

långa avbrott, pågick under de följande timmarna tills hela 

den öppna platsen var fylld. Jag kom att tänka på Johannes 

Paulus II:s ord Kräv mer av er själva, även då andra inte kräver 

något av er. En del som var trötta efter resan och av sömnbrist 

gav upp och slog sig ner på gatan eller trottoaren längs Via 

della Conciliazione, andra svimmade av. De mest uthålliga, 

som var ”fastkilade” i folkmassan som tryckte på, fyllde runt 

klockan åtta Petersplatsen, efter att först ha passerat genom 

metalldetektorer – bland de församlade fanns ju även höga 

företrädare för olika länder. 

Morgonens farhågor beträffande vädret skingrades tillsammans 

med molnen av en morgonbris. Solen värmde allt 

mer ju mer den timme då högtidligheterna skulle inledas närmade 

sig och underströk på så vis stämningen av glad förväntan. 

Vita och röda polska flaggor och banderoller dominerade, 

men det saknades inte svenska och andra flaggor. Högt över 

allas huvuden svävade sedan föregående dag en klase röda ballonger 

och en banderoll med texten Deo gratias (Tack Gud). 

Många personer hade brett ut sina sovsäckar och liggunderlag 

för att försöka återhämta sig genom att sova lite, vila 

eller äta lite och släcka törsten. Såväl på vägen som på den 

öppna platsen uppstod spontana gester av ömsesidig hjälp och 

välvilja, som i fragmentet från evangeliet som stod Johannes 

Paulus II så nära: Bär varandras bördor. 

Timmen då liturgin skulle börja närmade sig. De officiella 

delegationerna och kyrkans dignitärer intog sina platser. 

Applåderna som hördes så fort det verkade som att hans gestalt 

skymtade visade gång på gång med vilken otålighet man 

väntade på att påven Benedictus XVI skulle komma. Genom 

1

Rzym, 1 maja 2011/Rom, 1 maj 2011 

papieża Benedykta XVI, świadczyły raz po raz rozbrzmiewające 

oklaski gdy wydawało się, że w oddali majaczy jego postać. 

Pielgrzymi chcieli, witając go w ten serdeczny sposób, jak 

najgoręcej podziękować za tak rychłe wyniesienie na ołtarze 

Jana Pawła II. 

Szczególnie podniosła była pierwsza część uroczystości 

bezpośrednio związana z włączeniem Sługi Bożego w poczet 

błogosławionych. Atmosferze skupienia i zmęczeniu 

towarzyszyła radość – może szczególnie Polaków – z wyniesienia 

na ołtarze „Papieża z dalekiego kraju”. Jej wyrazem były 

dalsze oklaski: podczas czytania życiorysu wciąż jeszcze Sługi 

Bożego i prośby o jego beatyfikację. Wreszcie rozbrzmiały niekończące 

się, wielominutowe, oklaski, którym towarzyszyły 

łzy wzruszenia, gdy, wraz z wygłoszeniem przez Benedykta 

XVI oficjalnej formuły beatyfikacyjnej, uniosła się zasłona 

ukazując uśmiechnięte oblicze nowego Błogosławionego. 

Burzliwy aplauz powtarzał się wielokrotnie podczas dalszej 

części liturgii. Na myśl przychodziły równie długie i burzliwe 

owacje towarzyszące jeszcze nie tak dawno pojawiającemu się 

pośród wiernych Janowi Pawłowi II. 

Z reakcji i rozmów wynikało, że zebrani w Rzymie pielgrzymi 

widzieli w beatyfikowanym Papieżu nie tylko głowę 

Kościoła. Dla wielu był on po prostu bliskim człowiekiem, 

przyjacielem, ojcem, nauczycielem wiary i modlitwy, przewodnikiem 

po ścieżkach życia, pokornym sługą Boga i ludzi, 

afirmującym ludzką osobę i jej człowieczeństwo jako drogę 

obraną przez Kościół, poprzez swe „zawołanie”: Totus Tuus 

bezgranicznie oddanym Matce Najświętszej. 

Obecność Jana Pawła II wyczuwalna była ponad Placem 

św. Piotra i pośród zgromadzonych wiernych – jak sześć lat 

temu, podczas jego pogrzebu i wcześniej, w czasie papieskich 

audiencji. 

Kończąc mszę świętą Benedykt XVI zwrócił się do pielgrzymów 

z poszczególnych grup językowych. Odpowiedzią na 

słowa wypowiedziane po polsku były gromkie oklaski i okrzyki: 

1 

Foto: Paweł M. Nawrocki 

dziękujemy, dziękujemy, ... . Gdzieniegdzie pojawiały się też 

– znacznie rzadsze niż podczas uroczystości pogrzebowych 

– zawołania: Santo Subito – Święty natychmiast. 

Do wnętrza Bazyliki, aż do godzin nocnych i dnia następnego, 

napływały tłumy ludzi chcących złożyć hołd, 

pomodlić się, podziękować i prosić o dalsze łaski przed 

spoczywającą u stóp konfesji św. Piotra trumną z doczesnymi 

szczątkami nowego Błogosławionego. Ludzie przechodzili 

w skupieniu; inni, trwający na modlitwie nieco z boku od 

przesuwającej się rzeszy pątników z różnych rejonów świata, 

pogrążyli się w modlitewnej zadumie i łzach. Jedynie części 

spośród ponad miliona pielgrzymów przybyłych do Wiecznego 

Miasta udało się wziąć udział w tym szczególnym misterium 

śmierci i wiekuistej chwały. 

Wracając z Rzymu modliliśmy się pełni nadziei, że niebawem 

powszechność kultu Jana Pawła II zostanie potwierdzona 

aktem kanonizacyjnym.❖ 

Paweł M. Nawrocki

att hälsa honom på detta hjärtliga sätt ville pilgrimerna tacka 

så innerligt för en så skyndsam saligförklaring av Johannes 

Paulus II. 

Särskilt högtidlig var första delen av ceremonin som var 

direkt förbunden med att Guds tjänare upptogs bland de saligförklarade. 

Den koncentrerade och utmattade stämningen 

följdes av glädje – kanske i synnerhet bland polackerna – när 

”Påven från det avlägsna landet” saligförklarades. Det tog sig 

uttryck i ytterligare applåder under läsningen av Guds tjänares 

levnadsbeskrivning och bönen om hans saligförklaring. 

Slutligen ljöd applåder som aldrig ville ta slut och som följdes 

av tårar av sinnesrörelse när ett porträtt av en leende Johannes 

Paulus II avtäcktes och Benedictus XVI formellt tillkännagav 

saligförklaringen. Stormande applåder uppstod flera 

gånger under den fortsatta liturgin. Man kom att tänka på 

de lika långa och stormande applåderna som åtföljde Johannes 

Paulus när han för inte så länge sedan visade sig bland 

de troende. 

Av reaktionerna och samtalen följde att pilgrimerna som 

samlats i Rom inte bara såg en kyrkans överhuvud i den saligförklarade 

påven. För många var han helt enkelt en nära 

anhörig, en vän, en far, en lärare i tro och bön, en vägvisare på 

livets väg, en ödmjuk Guds tjänare och människornas tjänare 

som bekräftade människans person och hennes mänsklighet 

som en väg vald av Gud, genom sin ”kallelse”: Totus Tuus, 

gränslöst hängiven Heliga Guds moder. 

Johannes Paulus II:s närvaro var förnimbar över Petersplatsen 

och bland de troende som samlats – liksom för sex år 

sedan, under hans begravning och tidigare, under de påvliga 

audienserna. 

När Benedictus XVI avslutade den heliga mässan vände 

han sig till pilgrimer från olika språkgrupper. Responsen på 

hans ord på polska var rungande applåder och skrik: ”Tack, 

tack …” På sina ställen hördes också – betydligt mer sällan 

än under begravningsceremonin: Santo subito – Helgon meddetsamma. 

Ända fram på småtimmarna och dagen därpå strömmade 

horder av människor in i Peterskyrkan för att hedra, bedja, 

tacka och be om fortsatt nåd framför kistan med den nyligen 

saligförklarades jordiska kvarlevor, vid foten av aposteln Petrus 

viloplats. Folk gick förbi under andakt; andra som stannat 

till för att bedja vid sidan om de förbipasserande skarorna av 

pilgrimer från olika delar av världen var gråtande försjunkna 

i begrundan. Det var bara ett fåtal av de mer än en miljon 

pilgrimer som anlänt till Den heliga staden som lyckades få 

ta del i detta speciella mysterium av död och evig ära. 

När vi kom tillbaka från Rom bad vi, fulla av hopp, att den 

utbredda dyrkan av Johannes Paulus II inom kort kommer att 

bekräftas med en kanonisering. ❖ 

Paweł M. Nawrocki. 

www.stockholmwerkstatte.se

Stanisław Rodziński, Czerwony dom/Röda hus, 2006, olej na płótnie/olja på duk 

Stanisław Rodziński 

malarz światła i samotności 

ljusets och ensamhetens målare 

Stanisław Rodziński maluje ukrzyżowanie, opłakiwanie, 

nieraz: sceny z drogi krzyżowej. Jest to sztuka religijna, 

ale nie konfesyjnoużytkowa. Artysta na naszych 

oczach bada i interpretuje świat, ale nie składa nam wyznania 

wiary. Dlaczego zresztą nam – przypadkowym widzom 

– miałby je składać? 

Nieraz komentatorzy wyróżniają drugi nurt tematyczny 

twórczości Rodzińskiego – pejzaże, ale to nieporozumienie: 

te pejzaże są dalszym ciągiem ukrzyżowań, ich dopełnieniem, 

interpretacją. Tragedię a jednocześnie nadzieję Golgoty malarz 

przekłada na metaforę światła i ciemności, najlepiej w formie 

błyskawicy rozcinającej szarogranatowe pejzaże. Błyskawica 

trwa trzy sekundy – na obrazie Rodzińskiego to światłość 

wiekuista. 


Ohne mitleid-Rozstrzeliwana/Ohne mitleid-Arkebuserad, 1977, 

collage na płótnie/collage på duk 

Stanisław Rodziński målar korsfästelsen, begråtandet, inte 

sällan scener ur Golgatavandringen. Hans konst är religiös 

men det är ingen konfessionell brukskonst. Målaren 

utforskar och tolkar världen inför våra ögon men han avger 

inte sin trosbekännelse. Varför skulle han för övrigt bekänna 

sin tro för oss tillfälliga betraktare? 

Rodzińskis kännare urskiljer ibland landskap som ytterligare 

ett tematiskt huvudspår i hans konst men det bygger 

på ett missförstånd: dessa landskap är korsfästelsernas förlängning, 

deras fullbordan och uttolkning. Målaren översätter 

Golgatas tragedi och dess hopp till ljusets och mörkrets 

metafor, helst i skepnad av en blixt som skär igenom de gråa 

och mörkblåa landskapen. En blixt varar i tre sekunder 

– i Rodzińskis tavla blir den det eviga ljuset. 

21

W pejzażach pojawiają się samotne domostwa, właściwie 

ciemne bryły domopodobne pozbawione kominów, okien 

i drzwi. Nieludzkie, niekojarzące się z domowym ogniskiem, ale 

raczej z niedostępnością, z izolacją, również mentalną – samotną 

rozpaczą. Z mroku wydobywa je delikatne, podświetlające 

od tyłu światło. Mrok w obrazach Rodzińskiego jest zarówno 

znakiem końca, jak i zapowiedzią wiecznego początku, rodzajem 

zasłony oddzielającej realność od transcendencji – pisze, 

wyjątkowo trafnie, krytyk. 

Na obrazach pojawiają się też ludzie. Skręcone ekspresyjnie 

sylwetki – jedna lub dwie – płaskie, jakby wciśnięte w grubo 

położone tło, które nigdy nie jest znaczeniowo neutralne. 

To być może paradoks, ale nawet najbardziej dramatyczne 

obrazy Rodzińskiego nie mają żadnej anegdoty, narracji, nie 

gadają do widza, lecz działają na odbiorcę przede wszystkim 

ekspresją koloru wypełnionego wewnętrznym, odrealnionym 

światłem. 

Rodziński wydaje się korzystać – jak artysta średniowieczny 

– z ograniczonego zestawu tematów, czy też motywów, nierzadko 

religijnych. Motywy te ubiera w nowoczesną formę, 

ekspresyjną, nieraz na pograniczu sztuki abstrakcyjnej. W poprzednim 

numerze Suecii Polonii publikowaliśmy artykuł 

Stanisława Rodzińskiego o papieżu Janie Pawle II, w którym 

pisze m. in. o wkroczeniu nowoczesnej sztuki również do 

przestrzeni kościelnej. 

Profesor Stanisław Rodziński jest bowiem nie tylko malarzem, 

ale i publicystą współpracującym z najświetniejszymi 

polskimi czasopismami katolickimi Tygodnik Powszechny, 

Znak i Więź i wieloma innymi tytułami. 

Urodził się i mieszka w Krakowie. Tam też studiował na 

Akademii Stuk Pięknych w pracowni prof. Emila Krchy, 

którą ukończył w 1963 r. Pracuje artystycznie, ale i naucza: w 

szkole podstawowej, w domu dziecka i w sławnym krakowskim 

Liceum Sztuk Plastycznych gromadzącym w tamtym 

czasie zbuntowaną młodzież. Następnie przez kilkanaście lat 

wykłada w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych 

we Wrocławiu. Od 1981, znowu w Krakowie, pracuje w swojej 

macierzystej uczelni a w latach 1996 – 2002 jest jej rektorem. 

Wykłada i współpracuje z wieloma innymi uczelniami. Jest 

członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, licznych towarzystw 

naukowych i rad. Czynny również w organizacjach 

zawodowych artystów. 

W latach stanu wojennego brał udział w ruchu kultury 

niezależnej i współorganizował podziemne Towarzystwo 

Kursów Naukowych (tzw. Latający Uniwersytet). ❖ 

22 

Ensliga hus dyker upp i hans landskap, egentligen mörka husliknande 

kroppar utan skorstenar, fönster och dörrar. Omänskliga, 

omöjliga att förknippa med hemmets härd, inger de snarare 

en känsla av otillgänglighet, isolering, även mental sådan 

– av ensam förtvivlan. Ett delikat bakgrundsljus får dem att 

träda fram ur mörkret. Mörkret i Rodzińskis tavlor är såväl ett 

sluttecken som ett löfte om en evig början, ett slags skynke som 

särskiljer realitet från transcendens – skriver en kritiker med 

ovanlig skärpa. 

Även människor framträder i tavlorna: en eller två uttrycksfullt 

förvridna silhuetter, platta, liksom inklämda i den tjockt 

pålagda bakgrunden som alltid är betydelsebärande. Det kan 

tyckas paradoxalt att inte ens Rodzińskis mest dramatiska tavlor 

rymmer någon anekdot eller berättelse. De försöker inte tala 

till åskådaren utan påverkar mottagaren framför allt genom 

den expressiva färgens inre, overkliga ljus. 

I likhet med medeltidskonstnärer använder Rodziński ett 

begränsat urval av motiv som inte sällan är religiösa. Han 

klär dessa motiv i en modern, expressiv form som ofta tangerar 

abstrakt konst. I Suecia Polonias föregående nummer 

publicerade vi Stanisław Rodzińskis artikel om påven Johannes 

Paulus II. Där skrev han bl. a. om den moderna konstens 

intag i kyrkorummet. 

Professor Stanisław Rodziński är alltså inte bara målare utan 

även publicist. Han samarbetar med Polens förnämsta katolska 

tidskrifter Tygodnik Powszechny, Znak och Więź samt 

med flera andra publikationer. 

Han var född i Kraków där han fortfarande bor. Där studerade 

han vid Konstakademin för professor Emil Krcha och 

utexaminerades 1963. Vid sidan av sitt konstnärliga arbete 

undervisade han vid en grundskola, ett barnhem och vid det 

berömda Konstgymnasiet i Kraków som vid den tiden var en 

samlingspunkt för rebelliska ungdomar. Sedan föreläste han 

under ett tiotal år vid Statens konsthögskola i Wrocław. 1981 

återvände han till Kraków för att arbeta vid Konstakademin 

vars rektor han har varit under åren 1996–2002. Han föreläser 

och samarbetar med flera andra lärosäten, är ledamot av den 

polska konst och vetenskapsakademin och medlem i talrika 

andra vetenskapliga samfund. Han är även aktiv i konstnärernas 

fackorganisationer. 

Efter införandet av undantagstillståndet deltog han i den 

oberoende kulturrörelsen och medverkade till att sätta upp 

det underjordiska så kallade flygande universitetet. ❖ 


Dom/Hus, 2006, 

gwasz na papierze/gouache på papper

Foto: Jurek Hirschberg 

deklaruje w swoim przedostatnim tomiku Grażyna Wojcieszko 

i zastanawia się, czy jednak można to życie przechytrzyć? 

24 

życie grozi śmiercią 

jak małpa 

z czerwonym jęzorem 

z trudem przyklejasz sobie 

białe skrzydła 

zmieniasz prawa grawitacji 

na chwilę 

ciążenia nie można oszukać 

nawet białymi skrzydłami 

A ten wiersz kończy ostatni tomik poetki z Brukseli: 

chciałabym 

mieć w zasięgu ręki 

silny środek znieczulający 

na tę chwilę Kiedy 

można już tylko chwycić się 

chmury Kiedy 

nikt nie da już spadochronu 

bo boję się dotyku 

Ziemi 

I te dwa wiersze tworzą klamrę tematyczną, klamrę złożoną 

z fobii autorki, lęków a może nawet nie tyle lęków, co po prostu 

z niezgody dla zderzenia z Ziemią; Wojcieszko pisze, delikatnie, 

o dotyku Ziemi, ale, delikatnie czy nie, dotknięcie 

ziemi oznacza śmierć a nie zastrzyk życiodajnej energii jak 

livet är dödligt farligt 

utfäster Grażyna Wojcieszko i sin näst senaste diktsamling och 

funderar om man ändå inte skulle kunna överlista detta liv. 

som en apa 

med stor röd tunga 

limmar du mödosamt fast 

dina vita vingar 

ändrar tyngdlagarna 

för en stund 

tyngdkraften kan inte luras 

ens med vita vingar 

Poeten från Bryssel avslutar sitt allra senaste häfte med denna 

dikt: 

jag skulle vilja 

ha ett starkt bedövningsmedel 

inom räckhåll 

för den stund Då 

man bara har molnet kvar 

att gripa efter Då 

ingen ger mig en fallskärm längre 

för jag fruktar 

jordens beröring 

Dessa två dikter bildar en tematisk ram som består av poetens 

fobier, rädslor, eller kanske inte så mycket rädslor som 

helt enkelt hennes vägran att kollidera med jorden. Wojcieszko 

skriver finkänsligt om jordens beröring men hur fin

känsligt det än låter, är jordens beröring liktydig med döden 

snarare än med ett tillskott av livgivande energi som i den 

antike Antaeus fall. Denne heros var under kommunisttiden 

de självlärda politikernas favorithjälte för att han på bondskt 

vis höll fast vid jorden. 

Nyckelord saknas i princip hos Wojcieszko, däremot finns 

nyckelbegrepp och processer. Till dem hör roterande, cirkulär 

rörelse som kan vara fri och utan syfte eller kräva hårt arbete. 

Wojcieszkos näst senaste poesibok hette Karusellen men sedan 

skulle sådan metafor inte räcka till på bokomslaget, den 

skulle vara för mild. Nästa bok fick en mycket mera brutal 

titel: Slakthusen i Bryssel. 

I begynnelsen var alltså en karusell. Efter en längre vistelse 

i Bryssel slutade Grażyna Wojcieszko förknippa livet med en 

karusell, i stället gick hennes tankar till en köttkvarn. Den 

svenska benämningen för detta köksredskap är mera expressiv 

än polskans ”köttapparat”. Det handlar alltså inte längre 

om någon oskyldig karusell som på sin höjd kan få oss att 

må illa, utan om en anordning som kan förinta en människa, 

krossa henne eller i varje fall förvandla till något annat än det 

hon hade varit. 

Man bör dock inte demonisera poetens kvarnmetafor. 

Hennes kvarn kan även mala ord och på så sätt framställa 

dikter. Wojcieszko berättar om detta i diktsamlingens effektfulla 

inledning: 

Idag har den hakat upp sig och spottar upp inälvor och styckad 

författning. 

Först nu går det upp för oss vad det är för slags maskin: 

inget köksredskap utan en handdriven prövosten för idéer och 

ord. Det test som utförs av den lilla manicken är skoningslöst, 

det är frågan om förstörande provning. En idé eller ett 

ord som uthärdar denna slakt, detta skärande och mosande 

i ett någorlunda orubbat skick, har förevisat sin nyttighet, sin 

bärkraft. 

Nästan alla Wojcieszkos dikter bär spår av sådana prövningar, 

av att vända orden ut och in, men det är inga lingvistiska 

lekar utan en envis strävan att tränga in under verklighetens 

täckmantel, under illusionernas och inbillningarnas 

tapet, att nå fram ända till kärnan. Ett äkta diktarhantverk. 

Och det allra viktigaste: denna mycket kloka poesi är inte 

det minsta känslokall och snusförnuftig eftersom den på ett 

mycket snillrikt och naturligt sätt underbyggs av den andres 

intensiva närvaro, av kärlek och erotik: 

jag väver med fingertoppen i din kropp 

binder armarnas flätverk till gobelänger 

Men någon överdriven sentimentalitet går inte att finna i 

denna poesi. Hos Wojcieszko bryter samtiden in även i alkoven. 

Så slutar denna dikt: 

jag skall skapa en hel kollektion och introducera vibrerande hantverksarbeten 

jag är en skicklig marknadsförare 

Zbigniew Bidakowski 

u antycznego herosa Anteusza będącego ulubionym bohaterem 

politykówsamouków za komuny za to, że trzymał się, jak 

chłop, Ziemi. 

W zasadzie nie ma u Wojcieszko słów kluczy, ale są kluczowe 

pojęcia, procesy. Jednym z nich jest ruch obrotowy, 

kolisty, który może być wolny, niesłużący niczemu albo być 

ciężką pracą. 

Przedostatni, powyżej wspomniana książka poetycka Wojcieszko 

nosi tytuł Karuzela, ale ten tytułmetafora przestał 

wystarczać, jako zapewne za łagodny. Kolejna książka dostała 

tytuł dużo bardziej brutalny: Rzeźnie brukselskie. 

Najpierw była więc karuzela. Po dłuższym pobycie w Brukseli 

życie przestało się Grażynie Wojcieszko kojarzyć z karuzelą 

a zaczęło z maszynką do mięsa na korbę. W innych językach 

jest lepsze określenie na ten przyrząd, bardziej wymowne, a mianowicie 

młynek do mięsa. Nie jest to więc już niewinna 

karuzela mogąca najwyżej przyprawić nas o nudności, ale 

urządzenie, które może człowieka unicestwić, zmiażdżyć, 

a w każdym razie zmienić w coś innego, niż był dotąd. 

Nie należy jednak demonizować młynkowych metafor autorki. 

Maszynka do mielenia miele też chętnie słowa produkując 

tym sposobem wiersze. O czym Wojcieszko opowiada 

nam w błyskotliwym wstępie do swojego zbioru: 

Dzisiaj się zacięła i wypluwa górą podróbki i rąbankę 

z konstytucji. 

Teraz dopiero rozumiemy, co to jest za maszyna – nie żadne 

kuchenne utensylium, lecz napędzany ręcznie probierz idei 

oraz słów. Test wykonywany przez maszynkę jest okrutny 

– to próba zniszczeniowa. Idea albo słowo, które jednak przetrwa, 

w stanie jako tako nienaruszonym tę rzeźnię – cięcie 

i miażdżenie – demonstruje swoją przydatność, nośność. 

I prawie wszystkie wiersze Wojcieszko noszą ślady takich 

prób, wywracania słów na nice, ale to nie żadne lingwistyczne 

igraszki tylko uparte dążenie, drążenie i docieranie 

pod powłokę rzeczywistości, pod tapetę iluzji i złudzeń – do 

sedna. Prawdziwa poetycka robota. 

I najważniesze: ta bardzo mądra poezja, nie jest w najmniejszym 

stopniu zimna i mózgowa, bo jest w bardzo kunsztowny, 

czyli naturalny, sposób podszyta intensywną obecnością drugiego 

człowieka, miłością, erotyką: 

tkam w twoim ciele opuszkiem 

wiążę w arrasy sploty ramion 

Lecz czułostkowości w tej poezji nie znajdziemy. U Wojcieszko 

dzisiejsze czasy wdzierają się i do alkowy. Tak kończy 

się ten wiersz: 

stworzę całą kolekcję i wypromuję wibrujące rękodzieła 

jestem zdolnym agentem rynkowym 


25

9 wierszy 9 dikter 

2 

Mary Madeleine 

(Ona umarła! … są-ż smutniejsze zgony? 

C. K. Norwid) 

(kiedy) kładę się do łóżka 

z tym i tamtym słowem 

(bez przerwy są powody 

aby się (pod) dawać) 

płacą mi różnie 

opłaca się zawsze 

(i to nie tak) 

nie uczciwie 

w geometrycznym trójkącie nóg 

z fontanną w środku 

Nie, ja 

chodzę z (wywieszoną) tabliczką 

góry i szczyty (marzeń) 

na (wy) sprzedaż 

ślizgam językiem 

po płaskiej gładkiej 

beznadziei 

za trochę (pod) lizania 

(z wiankiem na głowie) 

głaskania piórem twego ego 

wchodzę na wierzchołki kupek 

czegoś żółtego 

niweluję do szeregu 

nie jak Maria Magdalena 

tylko raz Mary a raz Madeleine 

1 

Mary Madeleine 

(Hon dog! ... Finns det en sorgligare död? 

C.K. Norwid) 

(när) jag går i säng 

med ett och annat ord 

(jämt finns det skäl 

att ge sig (hän)) 

betalar de olika 

det lönar sig alltid 

(inte riktigt så) 

inte gediget 

i benens geometriska trekant 

med en fontän på mitten 

Nej, jag 

går omkring med en skylt (därframme) 

höjder och (drömmarnas) toppar 

till (ut)försäljning 

jag glider med handen 

över den platta släta 

hopplösheten 

genom att stryka litet (medhårs) 

(med en krans på huvudet) 

smeka ditt ego med pennan 

klättrar jag upp på små högar 

av något gult 

jämnar ut till räta led 

inte som Maria Magdalena 

utan än Mary än Madeleine 

1

Jag med 

även jag går med 

i detta flörtiga tåg 

fast mina ord hade strävat 

åt ett annat håll 

nu rycks jag med av folkhopen 

skrider bakom kistan 

till det nedpräntade bladets 

sista viloplats 

mitt ibland sångens ståhej 

reser sig plötsligt den fallne 

liket hotar mig 

styr åt mitt håll 

den skräckslagna folkhopen störtar sig mot marken 

jag gömmer mig bakom något passande 

fattar mod och ropar 

– det är bara ett blad 

men ingen hör 

alla ligger mållösa 

… men vakna då 

1 

I ja też 

i ja też idę 

w tym kondukcie zalotnym 

choć słowami byłam 

w inną stronę 

teraz porwana przez tłum 

sunę za trumną 

na miejsce spoczynku 

zapisanej kartki 

wśród hałasu śpiewów 

nagle wstaje poległy 

nieboszczyk grozi mi 

kieruje się w moją stronę 

przerażony tłum runął na ziemię 

ja chowam się za coś stosownego 

chwila odwagi i wołam 

— to tylko kartka 

ale nikt nie słyszy 

wszyscy leżą bez głosu 

…no ocknijcie się 

1

2 

Ta pani i ja 

dwóch bezdomnych 

dwa gołębie 

zabłąkane dziecko 

i wiersz 

i jeszcze ten deszcz 

deszcz zajął wszystkie miejsca na widowni 

Nasiona 

1 

w kołdrę zawijasz drogocenne ziarna 

i dajesz mi do walizki a potem tuż przed wyjściem podpalasz 

im dom 

tym, co nas tu gościli 

gołymi rękoma wyrzucam przez okno palące kawałki 

słaniając się, przez ogień który zamyka powieki dopadam 

cię 

oczyma 

twoje wargi jakby mówiły 

— to na równy start życiowy 

1 

Damen och jag 

två hemlösa 

två duvor 

ett vilset barn 

och en dikt 

och så detta regn 

regnet har tagit alla platser i publiken 

Fröna 

1 

du lindar in de dyrbara fröna i täcket 

och vill att jag skall lägga dem i väskan och sedan precis 

innan vi skall gå 

tänder du på deras hus 

där de hade tagit emot oss 

med bara händer kastar jag ut brinnande stumpar genom 

fönstret 

vacklande på mina ben, genom elden som sluter ögonlocken 

får jag fatt i dig med ögonen 

dina läppar verkar säga 

– det är för en lika start i livet 

1

Utställningen 

jag väver med fingertoppen i din kropp 

binder armarnas flätverk till gobelänger 

för samman de forsande händerna i målningar 

inuti den omslingrade sängen pulserar en källa 

likt en maskin spinner jag ny materia 

du har ju sagt att jag är en förlängning av ditt garn 

jag skall skapa en hel kollektion och introducera vibrerande 

hantverksarbeten 

jag är en skicklig marknadsförare 

1 

Månförmörkelse 

vi delar på tidningen 

rubrikerna bokstäverna typsnitten 

i caféerna på flyget i sängen 

stavar vi oss igenom tiden 

egg har vuxit fram mellan våra tänder 

sekatörer stönar vid vartenda ord 

pirayorna under våra tungor väntar på lektiden 

på våra läppar endast smaken av sågspån 

vår honeymoon har bränt sönder 

som tur är lyser månen strax 

1 

Wystawa 

tkam w twoim ciele opuszkiem 

wiążę w arrasy sploty ramion 

skupiam w obrazach rwące ręce 

we wnętrzu oplecionego łóżka pulsuje źródło 

przędę nową materię niczym maszyna 

czyż nie powiedziałeś, że jestem przedłużeniem twojej dratwy 

stworzę całą kolekcję i wypromuję wibrujące rękodzieła 

jestem zdolnym agentem rynkowym 

1 

Zaćmienie księżyca 

mamy wspólną gazetę 

tytuły litery czcionkę 

w kawiarniach w samolotach w łóżku 

sylabizujemy czas 

pomiędzy zębami wyrosły nam ostrza 

sekatory stękają na każdym słowie 

pod językami piranie — czekają na tarło 

a na naszych wargach tylko smak trocin 

nasz honeymoon się przepalił 

na szczęście zaraz zaświeci księżyc 

1

0 

Chwila nieuwagi 

chwila nieuwagi 

a staruszek 

dostał by się do Sali 

możliwe 

że tam zawalił by się dach 

albo wybuchła bomba 

dostał by się na listę 

bohaterów 

ogłoszona żałoba narodowa 

też by go objęła 

„nieznany” 

byłoby wyryte 

na płycie pamiątkowej 

strażnik go jednak nie wpuścił 

i w nocy zamarzł 

na ławce w parku 

(rano służby porządkowe 

wyczyściły pamięć) 

Czarny 

czarny jest biały 

dostojny 

czerwony elegancki 

1 

teraz kiedy nosi się tę samą suknię na każdą okazję 

cały czas można się weselić 

dzisiaj jest koloru piachu 

zimny i ciężki 

dwa metry ciemności nade mną 

a ja w czarnym jak na bal 

1 

Ett ögonblick av ouppmärksamhet 

ett ögonblick av ouppmärksamhet 

och den gamla gubben 

skulle ha kommit in i Salen 

det är möjligt 

att taket skulle ramla in 

eller en bomb skulle sprängas 

han skulle komma med 

på hjältelistan 

den utlysta landssorgen 

skulle omfatta även honom 

”okänd” 

skulle det stå 

på minnestavlan 

men vakten släppte inte in honom 

och på natten frös han ihjäl 

på parkbänken 

(ordningstjänsten rensade minnet 

morgonen därpå) 

Svart 

svart är vitt 

nobelt 

rött är elegant 

1 

nu när man har samma klänning för varje tillfälle 

kan man festa jämt 

idag gäller sandfärgat 

kallt och tungt 

två meter av mörker över mig 

och jag i svart som till bal 

1

Denna stund 

jag skulle vilja 

ha ett starkt bedövningsmedel 

inom räckhåll 

för den stund Då 

man bara har molnet kvar 

att gripa efter Då 

ingen ger mig en fallskärm längre 

för jag fruktar 

jordens beröring 

1 

översättning från polska: Jurek Hirschberg 

Ta chwila 

chciałabym 

mieć w zasięgu ręki 

silny środek znieczulający 

na tę chwilę Kiedy 

można już tylko chwycić się 

chmury Kiedy 

nikt nie da już spadochronu 

bo boję się dotyku 

Ziemi 

Grażyna Wojcieszko 

Hon har givit ut diktsamlingarna W oczekiwaniu (I avvaktan), Karuzela (Karusellen) och 

Rzeźnie brukselskie (Les abattoirs de Bruxelles) (Slakthusen i Bryssel) tvåspråkig utgåva, översatt 

från polska till franska av Alain van Crugten. Hennes dikter och berättelser har publicerats 

i polska och utländska litteraturtidskrifter. Hennes dikter har översatts till franska av 

Jacques Burko och Alain van Crugten och till svenska av Jurek Hirschberg. 

Hon deltar sedan 2005 i författarträffar Jak kura pazurem (Som en kråka) som ordnas av poetgruppen 

Piórnice i Kraków. 

Hon bor växelvis i Bryssel och i nationalparken Bory Tucholskie i norra Polen. Hon tog sin 

första examen vid universitet i hemstaden Bydgoszcz och ytterligare två vid universitet i 

Frankrike. Hon har även gått ut Författarskolan vid Jagiellonska universitetet i Kraków. Hon har forskat och föreläst vid 

École Centrale de Paris och vid Berkeley. För närvarande arbetar hon vid EU-kommissionen i Bryssel. 

Autorka tomów poezji W oczekiwaniu, Karuzela i Rzeźnie Brukselskie (Les abattoirs de Bruxelles) wydanie dwujęzyczne, 

na francuski przełożył Alain van Crugten. Publikuje poezje i opowiadania w prasie literackiej w Polsce i za granicą. 

Mieszka w Brukseli. 

Jej wiersze tłumaczone były na francuski przez Jacques‘a Burko i Alaina van Crugtena, a na szwedzki przez Jurka 

Hirschberga. Od 2005 uczestniczy w spotkaniach literackich – pod nazwą Jak kura pazurem – grupy poetyckiej Piórnice 

w Krakowie.Mieszka na przemian w Brukseli i w Borach Tucholskich. Pochodzi z Bydgoszczy, tam otrzymała pierwszy 

dyplom uniwersytecki, następne dwa we Francji. Jest też absolwentką Studium Artystyczno–Literackiego Uniwersytetu 

Jagiellońskiego. Pracowała naukowo i wykładała w École Centrale de Paris we Francji i na Uniwersytecie Berkeley 

w USA. Obecnie pracuje w Komisji Europejskiej w Brukseli. 

1 

1

Od Bolechowa do Saint-Denis de la Réunion 

Från Bolechowo till Saint-Denis de la Réunion 

Marian Borek 

Organizatorzy konferencji „Polska – europejska historia 

sukcesu”, w czerwcu bieżącego roku w Sztokholmie, najciekawsze 

i najżywsze wystąpienie – czy to celowo, czy 

przypadkowo – zostawili na koniec. Była to wartka opowieść 

Małgorzaty Olszewskiej o biznesie jej rodziny w podpoznańskim 

Bolechowie. Biznesie, który w bardzo wymagającej i konkurencyjnej 

branży – motoryzacyjnej – odniósł niebywały sukces. 

Komercyjny, ale i prestiżowy i nie dotyczy to tylko prestiżu 

rodziny Olszewskich. 

Sukces był, jak to się zazwyczaj dzieje, wypadkową szczęścia, 

dobrej koniunktury, gospodarności i talentu ale i, może 

przede wszystkim, wyobraźni i odwagi. 

Zaczęło się całkiem niedawno – w 1994 r. – i dość skromnie: 

od założenia w Warszawie przedsiębiorstwa handlowego 

sprzedającego nowoczesne autobusy miejskie niemieckiej firmy 

Neoplan. W tym samym roku komunikacja miejska w Warszawie 

kupuje pierwszy w Polsce autobus niskopodłogowy. 

A w następnym roku przedsiębiorstwo Neoplan Polska wygrywa 

przetarg na dostarczenie pięćdziesięciu autobusów dla 

komunikacji miejskiej w Poznaniu. Właściwa historia firmy 

zaczyna się jednak dopiero w 1996 r. kiedy to w Bolechowie 

otworzono fabrykę autobusów Neoplan. Było to zaledwie 

piętnaście lat temu. 

W tym krótkim czasie firma zdołała osiągnąć bardzo wiele: 

– stała się jedynym w Polsce producentem autobusów niskopodłogowych 

w kilku klasach długości, 

2 

Foto: Solaris Bus & Coach 

Arrangörerna av Stockholmskonferensen ”Polen – en europeisk 

framgångssaga” i juni i år sparade med avsikt 

eller av en slump det mest intressanta och livliga framträdandet 

till slutet. Det var Małgorzata Olszewskas rappa berättelse 

om hennes familjs företag i Bolechowo utanför Poznań 

– en verksamhet som har varit oerhört framgångsrik inom den 

mycket krävande och konkurrensutsatta motorbranschen. Den 

kommersiella framgången ger prestige inte bara åt familjen 

Olszewski. 

Som brukligt är, berodde framgången på tur, gynnsam 

konjunktur, god hushållning och talang men kanske framför 

allt på fantasi och mod. 

Det började för inte så länge sedan – år 1994 – och tämligen 

oansenligt: en nystartad agentur i Warszawa skulle sälja 

moderna stadsbussar som tillverkades av den tyska firman 

Neoplan. Samma år inhandlade Warszawas lokaltrafikoperatör 

Polens första låggolvsbuss. Året därpå vinner Neoplan 

Polska ett anbudsförfarande som avser leveransen av femtio 

bussar till staden Poznańs lokaltrafik. Firmans historia börjar 

dock på riktigt först 1996 då man inviger Neoplans bussfabrik 

i Bolechowo. Detta hände för bara femton år sedan. 

På denna korta tid har företaget lyckats uppnå en hel del: 

– Det har etablerat sig som Polens enda tillverkare av låggolvsbussar 

i ett antal längdklasser. 

– Redan efter fyra års verksamhet började den moderna 

bussen Solaris Urbino 12 gå på export till Slovakien och 

Tyskland.

– Produktionen av trådbussar startade 2001 och turistbussen 

Solaris Vacanza introducerades på världsmarknaden. Två år senare 

tog turistbussen andra plats i tävlingen ”Coach of the Year”. 

– Man startade tillverkningen av den naturgasdrivna bussen 

Solaris Urbino CNG och lågentrébussen Solaris Urbino Low 

Entry. Dessa följdes av en hybridbuss som blev den första av 

sitt slag i den schweiziska trafiken. 

– Företagets fordon har gått på export till 23 länder, bl.a. 

till Frankrike och Grekland där företaget har vunnit sitt största 

kontrakt någonsin: leverans av 320 bussar. 

– Spårvagnstillverkning har startats. 

– Serietillverkningen av modellen Solaris Urbino 15 LE CNG 

har påbörjats. Detta nya fordon som drivs av komprimerad 

naturgas tar de skandinaviska marknaderna med storm. Bara 

under 2010 har nära 300 bussar sålts. 

– Den sammanlagda tillverkningen är uppe i omkring åtta 

tusen bussar. 

Rörelsen blev ett familjeföretag 2001 då familjen Olszewski 

köpte ut Neoplan och ändrade firmanamnet till Solaris 

Bus & Coach. 

Förra årets försäljning av sex stadsbussar till ön Réunion 

(ett franskt utomeuropeiskt departement i Indiska oceanen) 

skall inte likställas med erövringen av världsmarknaden men 

den avspeglar företagets fokus på expansion, kreativitet och 

flexibilitet: fordonen har anpassats till det tropiska klimatet 

och försetts med lösningar som inte förekommer i andra Solarisbussar. 

Företaget räds inte klimatiska utmaningar: specialutrustade 

och anpassade bussar går även i trafik i närheten 

av polcirkeln, i Umeå. 

Och därmed är vi framme vid den för oss mest intressanta 

marknaden, den svenska. 

Denna marknad har fått ständigt större betydelse för Solaris. 

Förra året blev Sverige den internationellt största köparen 

av de polska bussarna från Bolechowo. Hur ser affärerna 

ut i den svenska marknadens perspektiv? Solaris har idag 15 % 

av den svenska marknaden för stadsbussar. I Landskrona rulllar 

dessutom trådbussar från Solaris. Detta är en formidabel 

succé om man begrundar att svensktillverkade stadsbussar från 

Volvo och Scania anses tillhöra de bästa i världen. Det är 

denna marknad som Olszewskis familjeföretag har utmanat 

utan några som helst mindervärdeskomplex. 

Det är inte lätt att sälja tekniskt avancerade polska produkter 

i Sverige eftersom polsk teknik inte har det allra 

bästa ryktet här, särskilt inom de sektorer där Sverige 

själv är världsledande, som just i bussbranschen. 

En typisk svensk konsument förknippar producentlandet 

Polen med champinjoner och äpplen. I själva verket är den 

polska exporten till Sverige ganska ansenlig även när det gäller 

mera förädlade produkter. Polen är en maktfaktor inom 

möbeltillverkningen och trämöblerna från IKEA härstammar 

till stor del från Polen även om de säljs under svenskt varumärke. 

De betraktas tämligen befogat som svenska produkter 

eftersom ingen bryr sig om var de hade tillverkats, i likhet 

med Iphone som i konsumenternas ögon är en amerikansk 

produkt, inte en kinesisk. 

Solaris marknadsför sina egna produkter i Sverige under 

eget varumärke (det är förstås inga konsumentprodukter men 

– już po czterech latach działalności fabryki rozpoczęła 

eksport: do Słowacji i Niemiec, dokąd trafił nowoczesny Solaris 

Urbino 12; 

– w 2001 firma zaczęła produkować trolejbusy i odbyła się światowa 

premiera autobusu turystycznego Solaris Vacanza, który, 

dwa lata później, zajął drugie miejsce w konkursie „Coach of the 

Year”; 

– rozpoczęła produkcję autobusu napędzanego gazem ziemnym 

Solaris Urbino CNG oraz autobusu niskowejściowego Solaris 

Urbino Low Entry, a następnie autobusu hybrydowego, który stał 

się pierwszym autobusem tego typu jeżdżącym w Szwajcarii; 

– eksportowała swoje pojazdy do 23 krajów m . in do Francji 

i Grecji, gdzie wygrała największy w swej historii przetarg: 

na dostawę 320 autobusów; 

– rozpoczęła produkcję tramwajów; 

– rozpoczęła seryjną produkcję modelu Solaris Urbino 15 

LE CNG. Nowo wprowadzony do produkcji pojazd zasilany sprężonym 

gazem ziemnym szturmem podbija skandynawskie rynki, 

dokąd tylko w 2010 roku sprzedano około 300 autobusów; 

– wyprodukowała łącznie prawie osiem tysięcy autobusów. 

Przedsiębiorstwo stało się rodzinnym biznesem Olszewskich 

w 2001, kiedy to rodzina wykupiła udziały od Neoplana 

i zmieniła nazwę firmy na Solaris Bus & Coach. 

Sprzedaż w ubiegłym roku sześciu autobusów miejskich 

na położoną na Oceanie Indyjskim wyspę Reunion (zamorski 

departament Francji) nie oznacza jeszcze podboju rynku 

światowego, ale jest symbolem woli ekspansji, kreatywności 

i elastyczności: pojazdy przystosowane są do zwrotnikowego 

klimatu i mają różne systemy nie występujące w innych produkowanych 

przez Solaris autobusach. Solaris nie boi się żadnych 

wyzwań klimatycznych: specjalnie przygotowane i wyposażone 

autobusy jeżdżą i pod kołem polarnym – w Umeå. 

I tak doszliśmy do rynku, który interesuje nas najbardziej 

– do Szwecji. 

Rynek ten nabierał dla Solarisa coraz większego znaczenia 

i w ubiegłym roku Szwecja stała się największym 

zagranicznym odbiorcą polskich autobusów Solaris ze 

wszystkich krajów, w których jeżdżą pojazdy z Bolechowa. 

A jak to wygląda od strony szwedzkiego rynku? Otóż Solaris 

ma dzisiaj 15% szwedzkiego rynku autobusów miejskich. (W 

Landskrona jeżdżą też trolejbusy Solarisa.) Jest to niebywały 

sukces zważywszy , że Szwecja sama jest producentem autobusów 

miejskich – Volvo i Scania – uważanych za jedne z najlepszych 

na świecie. I na taki właśnie rynek, bez kompleksów, 

zamierzyła się firma państwa Olszewskich. 

Polskiej firmie nie jest łatwo sprzedać w Szwecji polskie 

zaawansowane technicznie produkty z powodu nienajlepszej 

opinii w Szwecji o polskiej technice a już zwłaszcza w branżach, 

w których Szwecja sama należy do czołówki światowej, jak 

właśnie autobusy. 

Przeciętnemu szwedzkiemu konsumentowi Polska, jako producent, 

kojarzy się z pieczarkami i jabłkami. W rzeczywistości 

polski eksport do Szwecji, również jeśli chodzi o produkty bardziej 

przetworzone, jest całkiem spory. Polska jest potęgą w 

meblarstwie i wielka część drewnianych mebli IKEI pochodzi 

z Polski, ale są one sprzedawane pod szwedzką marką i 

– chyba słusznie – uważane za produkty szwedzkie bo ni

Rodzina Olszewskich: Krzysztof, Solange i stojący za nimi Jan i Małgorzata / Familjen Olszewski: Krzysztof, Solange och stående Jan och Małgorzata 

kogo nie obchodzi, gdzie są produkowane, podobnie jak Iphone 

jest – w oczach nabywców – produktem amerykańskim a nie 

chińskim. 

Solaris sprzedaje w Szwecji swoje własne produkty pod swoją 

marką (nie są to oczywiście produkty konsumenckie, ale jednak 

takie, z których konsumenci bezpośrednio korzystają). 

Solaris buduje w ten sposób swój własny prestiż, jako firmy 

innowacyjnej, elastycznej, wytwarzającej produkty zaprojektowane 

dla wygody i bezpieczeństwa ludzi a także środowiska. 

Jednocześnie jest najbardziej wiarygodnym ambasadorem 

polskiej gospodarki, buduje bowiem prestiż Polski jako producenta 

nowoczesnych, wysokotechnologicznych produktów 

zamazując w ten sposób skutecznie obraz kraju jako dostawcy, 

co najwyżej, nieprzetworzonych produktów rolnych (chociaż 

oczywiście najlepszych w Europie, bo ekologicznych). 

Firmę założył i przewodniczy jej Radzie Nadzorczej Krzysztof 

Olszewski, inżynier po studiach budowy maszyn 

w Politechnice Warszawskiej, który wcześniej zrobił 

błyskotliwą karierę w Niemczech. Jako młody emigrant (po 

wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego w 1981 r.) podejmuje 

w 1982 r. pracę w firmie Neoplan w Berlinie Zachodnim. W trzy 

lata później zostaje jej dyrektorem. Bogaty w doświadczenia 

wraca po czternastu latach do wolnej już Polski, by stworzyć 

nową jakość w polskim przemyśle samochodowym. Jego żona 

Solange jest z wykształcenia stomatologiem, ma za sobą kilka lat 

pracy naukowej w tej dziedzinie w Berlinie, ale odkąd powstała 

4 

spółka Solaris Bus & Coach zaangażowała się całkowicie w pracę 

dla firmy – jest obecnie Prezesem zarządu. 

Małgorzata Olszewska, córka założycieli, która tak sugestywnie 

zaprezentowała firmę w Sztokholmie jest dyrektorem sprzedaży 

Solarisu, jej brat Jan również pracuje w firmie. 

Solaris jest firmą nowoczesną nie tylko dlatego, że wytwarza 

nowoczesne, innowacyjne produkty. Również dlatego, że jej odpowiedzialność 

nie kończy się z chwilą wyjazdu autobusu za bramę 

fabryki. Nie mówię tu oczywiście o przewidzianych prawem gwarancjach, 

rękojmiach itp., ale o programach edukacyjnych dla 

najmłodszych uczących zachowania w ruchu drogowym i programach 

szkoleniowych dla kierowców autobusów, które to 

inicjatywy podnoszą bezpieczeństwo ruchu drogowego. 

Spółka, jak przystało na firmę zatrudniającą ok. dwóch tysiący 

osób poczuwa się do odpowiedzialności społecznej: zajmuje się 

działalnością charytatywną, pani Solange Olszewska działa w 

PolskoNiemieckim Stowarzyszeniu Medycznym, które sama 

współzakładała, współpracuje ze stowarzyszeniem MONAR, 

animuje i sponsoruje inicjatywy kulturalne. Firma angażowała się 

dotąd głównie w rozwój współpracy kulturalnej polskoniemieckiej, 

co wynika zapewne z więzów łączących rodzinę Olszewskich 

z zachodnimi sąsiadami Polski – rodzinny biznes wyrósł w dużym 

stopniu z doświadczeń niemieckich. Ponieważ Szwecja stała się 

obecnie największym odbiorcą eksportowanych przez Solaris 

pojazdów, być może zainteresowanie państwa Olszewskich 

rozwojem współpracy kulturalnej obejmie również stosunki 

polskoszwedzkie. ❖ 

Foto: Solaris Bus & Coach

konsumenterna är deras direkta användare). På detta sätt bygger 

Solaris upp sitt eget renommé som ett innovativt och flexibelt 

företag vars produkter är utformade med människans 

komfort och säkerhet i åtanke och med fokus på miljön. Samtidigt 

framstår företaget som en pålitlig ambassadör för det 

polska näringslivet då det bygger upp Polens goda rykte som 

producent av moderna, högteknologiska produkter, vilket effektivt 

motverkar dess bild som ett land som i bästa fall kan leverera 

oförädlade jordbruksprodukter. 

Företaget grundades av dess nuvarande styrelseordförande 

Krzysztof Olszewski, en civilingenjör som efter att 

ha studerat maskinteknik vid den tekniska högskolan i 

Warszawa gjorde en lysande karriär i Tyskland. Som en ung 

emigrant (efter att krigstillstånd hade införts i Polen 1981) tar 

han 1982 arbete hos företaget Neoplan i Västberlin. Tre år senare 

blir han dess verkställande direktör. Rik på erfarenheter 

återvänder han efter fjorton år till det fria Polen för att tillföra 

den polska fordonsindustrin nya kvalitéer. Hans hustru 

Solange är utbildad tandläkare och har bakom sig några års 

forskning inom odontologi i Berlin men sedan Solaris Bus & 

Coach grundades har hon ägnat sig helt och hållet åt arbetet 

i företaget, numera som dess verkställande direktör. 

Małgorzata Olszewska, grundarnas dotter som hade gjort 

en så övertygande presentation i Stockholm, är firmans försäljningschef. 

Även hennes bror Jan är anställd i företaget. 

Solaris är en modern industri inte bara för att det skapar 

moderna, innovativa produkter utan även för att dess ansvar 

inte slutar i samma ögonblick som bussen passerar ut genom 

fabriksporten. Här tänker jag naturligtvis inte på lagstadgade 

garantier, utfästelser etc. utan på utbildningsprogram 

för de yngsta som behöver lära sig rätt beteende i trafiken, på 

träningsprogram för bussförare – initiativ som är avsedda att 

förbättra vägtrafiksäkerheten. 

Som det anstår ett företag med nära två tusen anställda, tar 

man sitt samhällsansvar på allvar. Företaget ägnar sig åt välgörenhet, 

Solange Olszewska är verksam i Polsktyska medicinska 

föreningen som hon har varit med om att grunda, hon 

samarbetar med organisationen MONAR som hjälper hemlösa, 

beroende, hivsmittade och socialt utsatta, hon driver och 

stödjer olika kulturinitiativ. Hittills har företaget huvudsakligen 

varit engagerat i att utveckla det polsktyska kultursamarbetet 

vilket säkerligen föranletts av de band som familjen 

Olszewski har till Polens västra granne – familjeföretaget har 

till stor grad vuxit fram ur deras tyska erfarenheter. Eftersom 

Sverige numera är Solaris största exportmarknad, kommer 

kanske Olszewskis intresse för utveckla kultursamarbetet 

även att omfatta de polsksvenska relationerna. ❖ 

www.stockholmwerkstatte.se

Jest to to naturalnie letnia alegoria nowoczesnej Polski wychylającej 

się ze starej wierzby: drewniane, rosochate, prastare portki, 

które skrywały delikatną jak obłok, wielkiej urody dziewczynę 

– na głowie kwietny ma wianek, w ręku – miast zielonego badylka 

– waltornię albo róg, ten sam, którym Wojski obwieszczał 

zabicie niedźwiedzia uosabiającego Rosję. Dziewczyna wychyla 

się na Europę z portek-pnia, co symbolizuje opuszczanie starej 

siermiężnej, pełnej zadr i drzazg przeszłości i, o ile zawołanie 

Polaka brzmi: boso, ale w ostrogach, to Polki-Polski: nago, 

ale z waltornią, jakby rzewnie proszącą: zadmij we mnie rycerzu, 

dziecię, albo najlepiej – młodzieńcze, wydmuchaj złe duchy 

a wdmuchaj twardo to, co masz najlepszego. Amen 

Zgodnie z duchem Partnerstwa Wschodniego Polskę uosabia 

Ukrainka (nie podała imienia) a sfotografował ją lwowski artysta 

– Aleksiej Jutin. 

Foto: Aleksiej Jutin 

Duch 

Partnerstwa 

Wschodniego 

Östliga 

partnerskapets 

anda 

Detta är naturligtvis en sommarlik allegori över det moderna Polen 

som sticker upp ur ett gammalt pilträd: uråldriga knotiga träbrallor 

som döljer en molnspröd underskön ungmö – på huvudet 

en blomsterkrans, i handen i stället för en grön kvist ett valthorn 

eller ett jakthorn, samma horn som Wojski* blåste för att kungöra 

att björnen som var synonym med Ryssland hade dödats. Flickan 

lutar sig ut ur stubben-brallan mot Europa vilket symboliserar avsked 

från det gamla, simpla, repiga och flisiga förflutna. Medan 

polackens paroll är ”barfota men med sporrar”, lyder Polens-polskans 

anrop ”naket men med ett valthorn” som tycks besvärja vemodigt: 

blås i mig, riddare, barn eller helst yngling, blås bort de 

onda andarna och blås in det bästa du har. Amen. 

I Östliga partnerskapets anda personifieras Polen av en ukrainska 

(namnet okänt) som har fotograferats av en konstnär från 

Lviv – Aleksej Jutin. 

* Wojski är en gestalt ur Polens nationalskaldens Adam Mickiewiczs verk Pan Tadeusz

Anneli Holm wykorzystała opowieści swojej urodzonej w Polsce 

babci, Heleny Brony (z domu Kłoczko), w pisanej w gimnazjum 

pracy rocznej. Praca, która opowiada o życiu babci autorki 

w czasie drugiej wojny światowej we wschodniej Polsce okupowanej 

początkowo przez ZSRR, rozwinęła się do liczącej 272 

strony książki wydrukowanej w ADT digitaltryck w Borgholm 

w 2009 roku. Anneli miała wówczas 19 lat. Poniżej publikujemy 

– zamiast recenzji – krótkie fragmenty książki opisujące 

dramatyczny i traumatyczny epizod z życia rodziny w czasie 

sowieckiej okupacji. 

Zapomniana podróż 

Anneli Holm 

Nieprawdopodobna i prawdziwa historia 

W domu rodziny Kłoczko zapanował nieopisany zamęt. Jadwiga 

gorączkowo probowała znaleźć coś, co mogłaby na siebie 

włożyć, Bronek stał i przyglądał się sobie w lustrze, Helena 

biegała dookoła w poszukiwaniu swoich książek, Ewa 

przygotowywała kanapki dla dzieci na drogę a tata Kazimierz 

naprawiał połamane krzesło. 

Za chwilę Kazimierz zostanie brutalnie wyprowadzony 

z domu przez trzech sowieckich żołnierzy. Teraz taki sam 

los czeka resztę rodziny: mamę Ewę, Helenę, jej brata 

Bronka i młodszą siostrę Jadwigę. 

Ściana w ścianę z małą stodołą stała obora z kilkoma krowami 

dzielącymi ją z kozą i dwoma końmi, którym urządzono 

prowizoryczną stajnię z osobnymi boksami przyozdobionymi 

przez dzieci tak pięknie, jak tylko potrafiły. Kiedy gromadka 

zbliżała się do stajni zaskoczył ją nagły łomot i głośne, 

przeciągłe rżenie. Po chwili znowu coś grzmotnęło w ścianę 

stajni. 

Kiedy Ewa otwarła drzwi stodoły ujrzała Kasztana, który, 

jakby postradał zmysły, robił wszystko, by wydostać się ze 

swego boksu. Jadwiga i Helena podbiegły natychmiast do 

niego bez śladu lęku. Siostry usiłowały razem uspokoić ukochanego 

konia lecz na próżno. 

Ruszajcie się leniuchy, wsiadać natychmiast do wozu! 

Następnie wybrzmiał cały szereg rosyjskich słów, których 

znaczenia żaden członek rodziny nie zdążył pojąć, jednak 

przesłanie było klarowne. Czas zabawy dla małych Kłoczków 

skończył się, pora wydorośleć i spojrzeć prawdzie w oczy. 

Piękne i szczęśliwe dni już minęły, przed nimi niepewna, ale 

gwarantowanie posępna i ciężka przyszłość. 

Helena spojrzała na swój dom i odżyły w niej wszystkie 

wspomnienia, jakie wiązały się z rodzinnym gospodarstwem. 

Ogarnął ją lęk, że nigdy nie wróci do domu, że nigdy nie 

będzie miała domu i, co może najgorsze, że nigdy już nie 

zobaczy swojego ukochanego i opiekuńczego ojca ani swojego 

odważnego i wszystkowiedzącego starszego brata. 

Författarinnas polskfödde mormor Helena Bronas (född Kłoczko) 

berättelser uttnyttjades av barnbarnet till att skriva ett projektarbete 

på gymnasiet. Projektarbetet som förtäljer om mormors liv 

under andra världskriget i östra Polen ockuperad av Sovjet blev 

en 272 sidor lång bok tryckt hos ADT digitaltryck, Borgholm i 

2009. Anneli Holm var då 19 år gammal. Här publicerar vi 

– istället för en recension – ett litet utdrag ur boken som beskriver 

ett dramatisk och traumatisk episod. 

Den glömda resan 

En osannolik och verklighetsbaserad berättelse 

Det var full fart i familjen Kłoczkos hem, Jadwiga satt och 

kämpade med att hitta något som hon kunde ta på sig, Bronek 

stod och inspekterade sig själv i spegeln, Helena sprang runt 

och letade efter sina böcker, (mamma) Ewa gjorde i ordning 

barnens lunchpaket och pappa Kazimierz höll på att reparera 

en trasig stol. 

Om en stund blir pappa Kazimierz brutalt bortförd av tre 

sovjetiska soldater. Nu väntar samma öde resten av familjen: 

mamma Ewa, Helena, hennes bror Bronek och lillasister 

Jadwiga. 

Vägg i vägg med den lilla ladan fanns ladugården med de 

få korna de ägde som delade utrymmet med en get och två 

hästar som hade fått ett provisoriskt stall med egna bås som 

barnen dekorerat så fint de kunnat. (...) När följet närmade 

sig stallet överrumplades de av en smäll som följdes utav ett 

högljutt ihållande gnägg. Genast därpå smällde det åter till 

i stallväggen. 

När Ewa öppnade stalldörren möttes hon av Kasztan som 

helt och hållet tappat fattningen och som gjorde allt han 

förmådde för att komma ut ur sitt bås. Jadwiga och Helena 

sprang genast fram till honom utan den minsta fruktan. Tillsammans 

försökte systrarna att lugna ned sin älskade häst, 

men hästen vägrade att lyssna. 

Sätt fart era latmaskar, iväg till kärran omedelbart! 

Därefter följde en rad ord på ryska, vars betydelse ingen av 

familjmedlemmarna hann med att uppfatta, dock var budskapet 

glasklart. Det var nu färdiglekt för barnen Kłoczko, det 

var dags för dem att växa upp och se sanningen i vitögat. De 

vackra och lyckliga dagarna var förbi, framför dem låg istället 

en osäker men garanterat dyster och hård framtid. 

Helena blickade tillbaka på sitt hem och tänkte på alla 

minnen hon hade från gården. Hon fruktade att hon aldrig 

mer skulle komma hem, aldrig mer skulle ha ett hem, men 

kanske mest att hon aldrig mer skulle få se sin älskade och 

*42 skyddande far eller hennes modige och allkunnige storebror. *42

Jozef Baran 

Foto: commons.wikimedia.org 

część 4/ del 4 

Piętnastoletni żydowski chłopak ucieka z transportu do 

obozu zagłady, przeżywa wojnę w mundurze Hitlerjugend, 

ostatnie trzydzieści lat życia spędza w Sztokholmie jako 

profesor filozofii na uniwersytecie 

Zakończenie opowieści o Aleksandrze Orłowskim i jego niezwykłym losie 

Dobry anioł stróż nie od razu pofrunął za Aleksandrem 

do zamorskich krajów. Widocznie sprzykrzyły mu się 

ciągłe przeprowadzki niesfornego filozofa. Przez pół 

roku nasz bohater plątał się po obozie dla uchodźców czując 

się okropnie i zdając sobie sprawę, że, jeżeli nie zdarzy się cud, 

zostanie przysposobiony – jak sobie życzyli szwedzcy urzędnicy 

– na spawacza. 

Cud się jednak zdarzył, anioł w końcu przyfrunął i gdzie trzeba 

zainterweniował. Udało się znaleźć miejsce na uniwersytecie, 

gdzie zgłosiła się grupa chętnych studentów, którzy chcieli 

słuchać wykładów z filozofii niemieckiej w tym języku i czytać 

teksty Kanta, Hegla, Heideggera w oryginale. Równocześnie 

okazało się, że zwolniło się na uczelni miejsce dla docenta. 

Aleksander otrzymał doskonałą listowną rekomendację od 

Kołakowskiego i Baczki, otworzył przewód habilitacyjny, wygrał 

konkurs na wakujące stanowisko i został zatrudniony 

początkowo na kilka lat, później na stałe jako wykładowca. 

W międzyczasie nauczył się szwedzkiego. 

Jego wykłady na uniwersytecie w Sztokholmie cieszyły się 

dużym powodzeniem. O autorytecie Aleksandra Orłowskiego 

jako historyka filozofii świadczy fakt, iż kierował dużym projektem 

naukowym finansowanym przez fundację bardzo znanej 

rodziny przemysłowców szwedzkich (Axel & Margareta 

Mannen 

som lurade ödet 

Człowiek, 

który oszukał los 

Femtonårige judisk pojke flyr transportem till förintelselager, 

överlever kriget i Hitlerjugends uniformen, sista trettio 

år av sitt liv tilbringar i Stockholm som filosofiprofessor 

vid universitetet 

Sista delen av en berättelse om Alexander Orłowski och hans ovanliga livsöde 

Skyddsängeln följde inte med Alexander på en gång med 

över havet. Han blev tydligen trött på den ostyriga filosofens 

ständiga flytt. Alexander fick i ett halvår driva 

omkring i flyktinglägret. Han kände sig hemskt illa till mods 

och var övertygad om att om det inte inträffade ett under så 

skulle han i enlighet med de svenska myndigheternas önskan 

bli omskolad till svetsare. Undret inträffade dock, skyddsängeln 

anlände och intervenerade där det behövdes. Han lyckades 

få plats vid Stockholms universitetet dit en grupp studenter 

som var villiga att studera tysk filosofi på originalspråket 

anmälde sig. De läste texter av Kant, Hegel och Heidegger. 

Senare visade det sig att det blev en ledig docenttjänst. Alexander 

fick utmärkta rekommendationer från Kolakowski och 

Baczko. Rekryteringsprocessen påbörjades och Alexander fick 

tjänsten. Han anställdes till att börja med på några år och fick 

sedan fast anställning. Under tiden lärde han sig svenska. 

Han var en uppskattad föreläsare vid Stockholms universitet. 

Bevis på hans auktoritet som filosofihistoriker utgör det 

faktum att han ledde ett stort vetenskapligt projekt som finansierades 

av Axel och Margareta Ax:son Johnsson stiftelse. 

Han fick flera miljoner kronor för att genomföra ett projekt 

Fenomenologi och samtidskritik. Projektet tog fyra år och är 

förmodligen förknippades med Sveriges förberedelser för inträdet 

i EU. Därifrån härleds intresset för den kontinentala 

europeiska tanken och för fenomenologi. I projektet deltog 

förutom Alexanders doktorander, en docent och en professor

från Göteborg universitet, samt en professor från Oslos och 

Stanfords universitet. Det vittnar om projektets omfattning. 

Det vetenskapliga arbetet och verksamheten på universitetet 

är ett ämne för en egen artikel som inte bör skrivas av mig. 

Natt i Lissabon och en stilettkniv 

Jag måste erkänna att jag blev frapperad av ett annat problem 

i hans öde. Hur kan det i denna till synes harmoniska människa 

rymmas så mycket motsättningar, händelser och personligheter 

som skulle bryta sönder någon annan, men som i 

honom lägger sig lager på lager och bildar en sammanpressad 

helhet. När jag nämnde detta för honom skrattade han till 

och berättade följande historia från Lissabon. 

För flera år sedan då han var i Portugals huvudstad ville 

han se en tävling i fado. På lördagskvällen samlades stadsdelens 

amatörer på en nattklubb för att tävla. Man drack vin 

och belönade de tävlande med applåder. Det var en bra bit 

över midnatt när filosofen begav sig hemåt och tog en genväg 

genom det nattliga Lissabon. Plötsligt la han märke till 

en lång man som följde efter honom på den mörka gatan. 

Han fick kalla kårar och för säkerhets skull, vid en gatukorsning, 

svängde han av in mot en mer belyst gata. Främlingen 

gjorde en loop och svängde även han mot gatukorsningen. 

Alexander bar en axelväska med pengar och dokument och 

situationen blev allt allvarligare. Då de gick förbi varandra 

grep den långe mannen tag i väskan och försökte rycka bort 

den. De brottades en stund tills det ur filosofens ärm stack 

fram en stilettkniv. Då släppte motståndaren väskan och 

sprang iväg. 

Jag blev varse – förtäljer Alexander – att jag hade uppfört 

mig konstigt och nästan omedvetet och som i förbigående 

hade jag stoppat in kniven i ärmen som på den gamla tiden 

i Lwow. Obevakat kröp smågangstern fram i mig. Jag 

måste erkänna att jag blev rädd för mig själv. Vem är jag 

egentligen? 

Lwow efter 50 år 

År 1992 kände Alexander att han nu var redo för en ”nostalgiresa” 

till Lwow. 

50 år är en lång tid. Men när jag klev av tåget på stationen 

i Lwow kände jag mig med en gång hemma. Samma 

station, samma gator, samma gatsten. Däremot var alla 

namn annorlunda. Jag behövde ingen karta. Jag hittade 

överallt till fots, genom små sidogator, vart jag än ville. 

Jag kände mig åter igen som ett barn. På samma gång 

var jag mycket sorgsen. Jag stannade framför huset där jag 

hade bott som barn och såg balkongen där jag blev fotograferad. 

Allt var likadant och samtidigt annorlunda. Alla 

människor från den tiden fattades helt enkelt! Det var en 

kuslig upplevelse! Jag promenerade längs med stadsdelens 

huvudgata där vi brukade hålla till och där det alltid var 

fullt med folk på kvällarna. Jag tyckte plötsligt att allt blev 

främmande. Var är alla dessa människor, judar, polacker? 

Var är jag? Det är som om de står där, men det är någon 

annan. Egentligen hittade jag inte barndomshemmet, fastän 

jag fann nästan alla hus, gator och parker. Lwows 

Ax:son Johnsons stiftelse). Otrzymał kilka milionów koron 

na przeprowadzenie badań na temat Fenomenologia i etyka 

współczesności. Projekt obliczony był na cztery lata, a rzecz 

związana – prawdopodobnie – zprzygotowaniem się Szwecji 

do wejścia do UE. Stąd zainteresowanie kontynentalną myślą 

europejską i fenomenologami. W badaniach prowadzonych 

w różnych krajach Europy wzięli udział, oprócz doktorantów 

Aleksandra, docenci i profesorowie z Goteborga, 

Uppsali a nawet z Oslo, co świadczy o skali przedsięwzięcia. 

Praca naukowa, publikacje filozoficzne i działalność na uniwersytecie 

to jednak temat do osobnego artykułu, który nie 

pod moim piórem powinien powstać. 

Noc w Lizbonie i sprężynowy nóż 

Przyznam, że zafrapował mnie w jego losie inny problem. 

Jak w tym z pozoru harmonijnym człowieku mieści się tyle 

sprzeczności, wydarzeń, osobowości, które kogoś innego mogłyby 

rozsadzić, a w nim układają się jak słoje w pniu tworząc 

sprasowaną całość. Gdy mu o tym mówiłem, Aleksander opowiedział 

mi ze śmiechem pewną historię z Lizbony. 

Wiele lat temu, będąc w stolicy Porugalii, zapragnął obejrzeć 

konkurs fado, w którejś z nocnych knajpek. W sobotę zbierają 

się amatorzy pieśni fado z danej dzielnicy, by występować, zaś 

publiczność popijając wino nagradza śpiewaków oklaskami. 

Było dobrze po północy, gdy filozof zabrał się do wyjścia i uciął 

sobie spacerek po nocnej Lizbonie. W pewnej chwili zauważył 

wysokiego mężczyznę kroczącego za nim ciemną ulicą. Po plecach 

naszego bohatera przeszło lekkie mrowienie i na wszelki 

wypadek skręcił w stronę świateł na skrzyżowaniu. 

Obcy człowiek zatoczył łuk i również skręcił w stronę skrzyżowania. 

Sytuacja była o tyle niebezpieczna, że Aleksander niósł 

przewieszoną przez ramię torbę z pieniędzmi i dokumentami. 

W momencie, gdy się mijali, wysoki mężczyzna złapał za 

torbę Orłowskiego i próbował mu ją wyrwać. Przez minutę 

mocowali się, aż do momentu, kiedy z rękawa filozofa wypadł 

nóż sprężynowy. Wtedy przeciwnik puścił torbę i uciekł. 

A ja uświadomiłem sobie – opowiada Aleksander – że 

zachowałem się co najmniej dziwnie i to w sposób nieomal 

nieuświadomiony. Mimochodem włożyłem nóż do rękawa 

jak w starych czasach we Lwowie. Niepostrzeżenie wyszedł 

ze mnie tamten ulicznik. Muszę przyznać, że przestraszyłem 

się sam siebie: kim naprawdę jestem? 

Lwów – po pięćdziesięciu latach 

W 1992 roku Aleksander poczuł, że jest gotowy odbyć „podróż 

sentymentalną” do Lwowa. 

Pięćdziesiąt lat to kawał czasu. Jednak wychodząc z pociągu 

na dworcu we Lwowie poczułem się od razu jak w domu. Ten 

sam dworzec, te same ulice, ta sama kostka brukowa. Natomiast 

wszystkie nazwy ulic są pozmieniane. Plan nie był mi 

potrzebny ponieważ trafiałem wszędzie bezbłędnie piechotą, 

jak chciałem. Poczułem się znów dzieckiem. Równocześnie 

było mi bardzo smutno. Stanąłem przed rodzinnym domem 

i balkonem, na którym robiłem sobie kiedyś w dzieciństwie 

zdjęcie: wszystko było jakby takie same i wszystko zupełnie 

inne. Po prostu brakowało wszystkich tamtych

40 

ludzi. Niesamowite wrażenie. Przeszedłem się ulicą stanowiącą 

centrum dawnej dzielnicy, gdzie mieściło się nasze korso i 

gdzie wieczorami robiło się rojno. Nagle wszystko wydało mi 

się obce. Gdzie są tamci Żydzi, gdzie są tamci Polacy, gdzie 

jestem ja? Niby stoję, ale to już jest ktoś inny. Właściwie 

to ja nie odszukałem domu dzieciństwa, choć odnalazłem 

prawie wszystkie domy, ulice, parki. Gdzieś wyparowała 

atmosfera Lwowa. Zatarte zostały ślady polskości. Kamienica 

Sobieskiego w rynku jest niby dobrze zachowana, ale 

nikt na niej nie przeczyta, z którego pochodzi wieku, i że 

mieszkał tutaj Sobieski. 

Było to smutne, nostalgiczne przeżycie. 

Czuję się Polakiem 

Sztokholm okazał się najtrwalszym miejscem pobytu Aleksandra. 

Mieszkał tu ponad trzydzieści lat, miał luksusowe mieszkanie, 

znał doskonale język szwedzki, ożenił się po raz drugi 

ze Szwedką. Mimo wszystko, gdy go pytali mówił, że jest Polakiem. 

W instytucie, gdzie pracuję są ludzie różnych narodowości. 

Jest Anglik, Nowozelandczyk i Włoch. Najwięcej jest Szwedów, 

z którymi utrzymuję poprawne stosunki. Czuję się 

jednak emigrantem. Moje kontakty ze Szwedami są dużo 

luźniejsze niż z Polakami. Owszem, niby w pracy się lubimy, 

lecz nie wchodzimy w towarzyskie zażyłości. Polacy 

bardzo często cierpią z powodu szwedzkiego chłodu. Kobiety, 

z natury bardziej emocjonalne przeżywają próżnię 

powstającą wokół emigranta. Jestem może bardziej odporny 

na tę próżnię, co ma związek z moją biografią; jednak 

mam świadomość, że gdybym kolegom Szwedom spróbował 

ją opowiedzieć – niewiele z niej są w stanie pojąć. 

Wszystkim rządzi przypadek 

Pytasz jak przejścia życiowe wpłynęły na moje poglądy i 

filozofię? Otóż mam dość pesymistyczny pogląd na naturę 

człowieka. Wiem, że istnieje w człowieku pociąg do złego 

i dobrego a szalę przechylić może przypadek. Gdy opisuje 

się przestępców wojennych, zbrodniarzy hitlerowskich, 

rzuca się w oczy, że ich populacja nie odznaczała się 

większymi skłonnościami do okrucieństwa czy sadyzmu. 

Podobnie z ludźmi o altruistycznym typie zachowania. 

Jakie motywy kierowały tymi, którzy ryzykując własnym 

życiem pomagali np. Żydom? Bardzo trudno znaleźć 

wspólny motyw i wyjaśnić to w sposób czysto naukowy. To 

są sprawy niezwykle skomplikowane. Dlaczego niektórzy 

zachowywali się w sposób okrutny, a inni mieli skłonność 

do niesienia pomocy? Często o takim czy innym typie 

zachowania decyduje zbieg sprzyjających okoliczności czy 

niesprzyjających okoliczności. 

Niestet, nie mam poczucia, że człowiek jest wspaniały, 

święty. Wolę raczej powiedzenie Kanta, że człowiek jest 

zrobiony ze „spaczonego drzewa”. 

Poczucie metafizycznego chaosu, w którym przypadek odgrywa 

bardzo ważną rolę, towarzyszyło mi na każdym 

kroku. Czasami wydaje mi się, że jest coś po drugiej stro- 

Pomnik Lenina we Lwowie na starej pocztówce/Gamla 

sovjetiska vykort - Lenins monument i Lviv 

atmosfär har skingrats. De polska spåren har suddats ut. 

Stenhuset vid torget där kungen Sobieski bodde, verkar 

välbevarat, men det är ingen som läser från vilket århundrade 

det är och att Sobieski bodde där. Det var en 

sorglig och nostalgisk upplevelse. 

Jag känner mig polsk 

Stockholm blev den ort han har bott på längst. Han bodde 

här drygt 30 år, hade en fin lägenhet, talade utmärkt svenska, 

bode tillsammans med en svenska. Men trots det, då han blev 

tillfrågad, sade han att han var polack. 

På institutet där jag arbetar finns det människor av olika 

nationaliteter, från England, Nya Zeeland, Italien. De 

flesta är svenskar med vilka jag upprätthåller goda relationer. 

Men jag känner mig som en emigrant. Mina kontakter 

med svenskar är mycket lösare än med polacker. Vi trivs 

med varandra på jobbet men umgås inte privat. Polacker 

lider ofta av den svenska kyligheten. Kvinnorna som av 

naturen är mer emotionella lider mer av det tomrum som 

bildas runt en emigrant. Jag är mer immun mot detta p g 

a mitt kringflackande liv. Jag är medveten om att om jag 

försökte berätta om det skulle de inte förstå mycket. 

Allt styrs av slumpen 

Du frågar på vilket sätt mina upplevelser under kriget har 

påverkat mina åsikter och filosofi? Det är så att jag har en 

ganska pessimistisk syn på människans natur. Jag vet att i 

varje människa finns dragning till både det onda och det 

goda. Vilket som väger över styrs kanske av slumpen. När

man beskriver krigsförbrytare, nazistbrottslingar, lägger 

man märke till att den populationen inte utmärker sig för 

att vara mer benägen till grymmare eller mer sadistiska 

handlingar. På samma sätt är det med människor med 

altruistisk livssyn. Vilka motiv var det som styrde dem som 

med risk för eget liv hjälpte t ex judar. Det är mycket svårt 

att finna gemensamma motiv och förklara det rent vetenskapligt. 

Det är mycket komplicerat. Varför en del utförde 

grymma handlingar och andra kom med hjälp. Ofta är 

det så att om man uppför sig på det ena eller det andra 

sättet beror det på ett sammanträffande av gynnsamma 

eller ogynnsamma omständigheter. Jag har tyvärr inte någon 

känsla av att människan är fantastisk eller helig. Jag 

föredrar Kants maxim att människan är gjord av krokigt 

virke. Känslan av metafysiskt kaos där slumpen spelar en 

mycket avgörande roll har alltid följt mig överallt. Ibland 

tror jag att det finns något där på andra sidan, men oftast 

då jag tänker på olyckor och det ondas triumfer i världen 

är jag en skeptisk agnostiker. I mitt liv har det alltid varit 

någon sorts sammanträffanden av gynnsamma omständigheter 

eller en skyddsängel som räddat mig. Jag vet inte vad 

som skulle ha hänt om dessa omständigheter inte fanns. Antagligen 

är det så att jag på grund av att jag har upplevt det 

jag har upplevt som jag sedan dess ständigt har intresserat 

mig för tyskar, tysk filosofi och mentalitet, och den tyska 

tankens utveckling. Jag dras till detta undermedvetet. Antagligen 

vill jag förstå hur allt det som hände med tyskarna 

kunde vara möjligt. Jag läser mycket om Tyskland, ögnar 

igenom tidskrifter och ställer mig ständigt frågan som jag 

bara ibland kan svara på… 

* 

Eftersom varje berättelse bör ha en poäng tar jag till en kort 

berättelse Som ormar av den tyske författaren Günter Kunter. 

Trots att ormar hela tiden skiftar färg och liksom förnyar 

sig, förblir de dock alltid ormar. Tiden drar också av oss 

skinnet. Men sådär på riktigt kan vi inte byta det, även 

om vi skulle längta efter det väldigt mycket. Fast vi ofta 

gör det i alla fall. När åren har förflutit lämnar vi efter 

oss synliga spår, bevis på vår föränderlighet, högar med 

prasslande fotografier, de äldsta slitna med böjda hörn, de 

senaste noggrant inslagna i silkespapper. Vanligtvis träffar 

vi på dem av tillfälligheter. Deras mängd vittnar om 

att vi aldrig jämför oss själva, försöker inte att värdera oss 

själva, fastän man genom dem skulle kunna göra det. Men 

varför? Då vi inte förändrar oss? 

Fräck, anpasslig, en kall spelare? En hjälte som har smugglat 

sitt ”jag” genom historien seglande mellan totalitarismernas 

Skylla och Karybdis i kamouflagefärger. En hårding? Eller en 

som är född med silversked i munnen? Det är vad jag tänkte 

om min vän Alexander som likt varje Lvivbo bjöd frikostigt 

och delade med sig av sin mat, dryck och berättelse, och som 

genom den blev en särskilt nära vän. Eftersom jag redan har 

levt en tid vet jag att ett entydigt svar och bedömning skulle 

jag bara kunna tillåta mig om jag vore Herren Gud. ❖ 

nie, częściej bywam jednak sceptycznym agnostykiem, gdy 

myślę o nieszczęściach i triumfach zła w świecie. 

W moim życiu ratował mnie zawsze jakiś sprzyjający zbieg 

okoliczności albo anioł-stróż. Nigdy nie wiem, co by się 

stało, gdyby tych okoliczności nie było. 

Najprawdopodobniej dlatego, że przeżyłem, to co przeżyłem, 

interesowałem się odtąd stale Niemcami, filozofią niemiecką, 

mentalnością, rozwojem myśli niemieckiej. Podświadomie mnie 

to pociągało. Chciałem prawdopodobnie zrozumieć, jak stało 

się możliwe to wszystko, co stało się z Niemcami. Dużo czytam 

o tym kraju, przeglądam czasopisma niemieckie i wciąż zadaję 

sobie pytanie, na które tylko czasem umiem odpowiedzieć. 

* 

Ponieważ każda opowieść powinna mieć puentę przytoczę 

króciutką prozę pisarza niemieckiego Güntera Kunerta pt. 

Jak węże. 

Mimo żę węże bez przerwy zmieniają swoje ubarwienie i jak gdyby 

odnawiają się, pozostają wciąż wężami. Z nas także czas 

ściąga skórę, ale tak naprawdę wyleźć z niej nie możemy nawet 

gdybyśmy tego bardzo pragnęli, choć często to jednak robimy. 

Z upływem lat pozostawiamy po sobie widoczne ślady, dowody 

naszej zmienności – szeleszczące stosy fotografii: te najdawniejsze, 

nieco już podniszczone, z załamanymi rogami, 

najświeższe, starannie zabezpieczone papierem satynowym. Ich 

ilość, z którą zwykle stykamy się tylko przypadkowo, świadczy o 

tym, że nigdy samych siebie nie porównujemy, nie próbujemy 

oceniać, choć można by to na ich podstawie czynić, lecz po co 

skoro się nie zmieniamy? 

Plac Mickiewicza we Lwowie na starej pocztówce/ 

Gamla sovjetiska vykort - Mickiewiczs torg i Lviv 

* 

Bezwzględny koniunkturalista? Zimny gracz? Bohater, 

który przeszmuglował własne „ja” przez historię, żeglując, 

w „barwach ochronnych”, między Scyllą i Charybdą totalizmów? 

Twardziel? A może człowiek w czepku urodzony? Oto 

co myślałem o moim przyjacielu Aleksandrze goszczącym 

mnie szczodrze – jak każdy lwowianin – jadłem, napitkiem i opowieścią, 

poprzez którą stał mi się szczególnie bliski. A ponieważ 

żyję już dość długo – wiem, że na jednoznaczną ocenę 

i odpowiedź mógłbym sobie pozwolić tylko, gdybym był 

Panem Bogiem. ❖ 

41

Zapomniana podróż 

☛ cd. ze str. 37 

Bronek myślał przede wszystkim o kolegach 

i wszystkich przygodach, jakie razem 

planowali. Na ogół nie był szczególnie 

posłuszny na lekcjach w szkole, oczywiście 

nie przeszkadzał w zajęciach, ale najczęściej 

– w marzeniach – wymykał się z klasy 

przez okno, temu nie mógł zaprzeczyć. 

Dopiero teraz, kiedy to życie właśnie 

się skończyło, poczuł żal. Jego ciało wypełniło 

dziwne uczucie pustki. 

Jedynie mała Jadwiga płakał w drodze 

do wozu. Dziewczynka tonęła we łzach i 

wyciągała rękę w kierunku stajni. Było 

jej smutno bo Kasztanowi było smutno. 

Kasztan zawsze był zadowolony, kiedy 

przychodziła do jego boksu, żeby go 

pogłaskać, ale tym razem nie uspokoił 

się wcale mimo że szeptała mu do ucha, 

że przyniesie mu ze spiżarni kostkę cukru. 

Chociaż Ewa też spoglądała na dom 

to nie myślała o tym, co zostawia za sobą. 

Jedyną myślą, która kołowała w jej głowie 

było, czy zdoła utrzymać rodzinę w całości. 

Bardzo się bała, że Rosjanie rozdzielą ją i 

dzieci, ale tak naprawdę jeszcze bardziej 

bała się, że, całkiem sama, bez Kazimierza, 

nie poradzi sobie z opieką nad dziećmi. 

Szczerze mówiąc nie wiedziała, co jest 

gorsze: stracić rodzinę, czy to, że dzieci 

odkryją, że sama nie jest w stanie nimi 

się zaopiekować. ❖ 

42 

Den glömda resan 

☛ fort.från sid. 37 

Bronek tänkte först och främst på vännerna 

och alla äventyr de planerat att göra tillsammans. 

Vanligtvis brukade han inte direkt 

vara lyhörd i skolan under lektionerna, givetvis 

störde han inte undervisningen men 

nog satt han och drömde sig bort ut genom 

fönstret, det kunde han inte förneka. Först 

nu när han skulle vända ryggen till detta 

liv, ångrade han sig. Lustigt nog spred sig 

en känsla i hans kropp som fyllde honom 

med en tomhet. 

Lilla Jadwiga var den enda som grät på 

vägen till vagnen. Den lilla flickan fällde 

tårar och höll armen utsträckt mot stallet. 

Hon var ledsen för att Kasztan var ledsen. 

Kasztan brukade alltid bli glad när hon kom 

till hans bås för att klappa honom men den 

här gången hade han inte lugnat ned sig 

det minsta trots att hon viskat i hans öra 

att hon skulle ta en sockerbit ur skafferiet 

till honom. 

Fastän Ewa såg tillbaka mot huset tänkte 

hon inte på vad de lämnade bakom sig. 

Den enda tanken som snurrade i Ewas huvud 

var huruvida hon skulle kunna hålla familjen 

samlad. Hon var oerhört rädd för att 

ryssarna skulle splittra henne och barnen åt, 

men egentligen var hon nog ännu räddare 

för att hon, alldeles ensam utan Kazimierz, 

inte skulle klara av att ta hand om barnen. 

Ärligt talat visste hon knappt vad som var 

värst, att förlora familjen eller att de skulle 

upptäcka att hon inte förmådde att själv ta 

hand om dem. ❖ 

Suecia Polonia do słuchania 

Suecii Polonii można też słuchać. Z płyty CD 

Na jednej płycie znajdują się obie wersje językowe – polska i szwedzka. 

W języku polskim nie mamy na dźwiękowe czasopismo dobrego słowa. Książkę nagraną na 

kasetę czy płytę księgarnie internetowe nazywają audiobook. Niezupełnie po polsku. A czasopismo? 

Audioczasopismo? Słuchomagazyn? A może: czasopismo do słuchu? Chyba brzmi 

jednak zbyt dwuznacznie. 

Zostańmy więc na razie przy Suecia Polonia do słuchania. 

Suecię Polonię do słuchania można zamówić e-mailem: info@sueciapolonia.se 

albo pocztą: SUECIA POLONIA, Himlabacken 8, 170 78 Solna 

Płytę cd wysyłamy pocztą pod podanym adresem. 

Koszt wynosi 100 kr rocznie (4 numery). 

Suecia Polonia som taltidning 

Nu finns det Suecia Polonia i form av en inläst taltidning. 

En cd-skiva innehåller två språkversionerna: svenska och polska. 

Suecia Polonia taltidnig kan beställas via e-mail: info@sueciapolonia.se 

eller post: SUECIA POLONIA, Himlabacken 8, 170 78 Solna 

Taltidningen skickas hem till angiven adress. Kostnaden är 100 kr per år (dvs. för 4 nummer). 

Suecia Polonia 

nr 2(36)/2011 

”Suecia Polonia” utges av Föreningen Forum 

SueciaPolonia/„Suecia Polonia” jest pismem 

wydawanym przez Stowarzyszenie Forum 

SueciaPolonia 

Ansvarig utgivare/ Wydawca odpowiedzialny: 


Redaktör/Redaktor: 


Översättningar/Tłumaczenia: Jurek 

Hirschberg, Lisa Mendoza Åsberg 

Grafisk form/Opracowanie graficzne: 

Anna Bidakowska. 

Foto: Archiwum Teatru WielkiegoOpery 

Narodowej, Jurek Hirschberg, Aleksiej Jutin, 

Marcin OlivaSoto, Ignacy Skwarcan, Solaris 

Bus & Coach, Wikipedia.org 

Adress/Adres:”Suecia Polonia”, 

Himlabacken 8, 170 78 Solna 

Tel/fax:+46(0)885 72 62, 

+46(0)704 868 225 

email: 

info@sueciapolonia.se 

Alla inbetalningar till Plusgiro/ 

Wszystkie wpłaty na Plusgiro: 

194 626-8 

Föreningen Forum Suecia-Polonia 

Redaktionen tar inget ansvar för innehåll 

i annonser, återsänder inte obeställd 

materiall och har inga möjligheter att svara 

på alla insända brev. Vi förbehåller oss 

rätter att förkorta och redigera texter samt 

ändra rubriker/ Redakcja nie odpowiada 

za treść ogłoszeń, nie zwraca materiałów 

nie zamówionych i nie ma możliwości 

odpowiadania na wszystkie nadsyłane listy. 

Zastrzegamy sobie prawo skracania i adiustacji 

tekstów oraz zmiany ich tytułów. 

ISSN 16510658 

REDAKTIONSRÅDET/RADA REDAKCyjNA: 

ORDföRANDE/PRzEwODNICząCy: 

LEO KANTOR, PUbLICIST, ORDföRANDE 

I INTERNATIONELLT KULTURfORUM I 

SVERIGE/ PUbLICySTA, PRzEwODNICząCy 

MIęDzyNARODOwEGO fORUM KULTURy w 

SzwECjI 

LEDAMöTER/CzłONKOwIE: 

KjELL ALbIN AbRAhAMSON, PUbLICIST OCh 

föRfATTARE, UTRIKESKORRESPONDENT 

föR SVERIGES RADIO I wARSzAwA, wIEN 

OCh MOSKVA/PUbLICySTA I PISARz, 

KORESPONDENT SzwEDzKIEGO RADIA 

w wARSzAwIE, wIEDNIU I MOSKwIE 

PIOTR CEGIELSKI, jOURNALIST OCh f.D 

DIREKTöR föR POLSKA INSTITUTET I 

STOCKhOLM/DzIENNIKARz, były DyREKTOR 

INSTyTUTU POLSKIEGO w SzTOKhOLMIE 

KATARzyNA jANOwSKA, jOURNALIST 

VID VECKOTIDNINGEN POLITyKA, 

PROGRAMLEDARE I POLSK TV/DzIENNIKARKA 

TyGODNIKA „POLITyKA” I TVP 

ANNA M. PACKALéN, PROfESSOR I POLSKA VID 

UPPSALA UNIVERSITET/ PROfESOR fILOLOGII 

POLSKIEj UNIwERSyTETU w UPPSALI

Andrzej i Kajetan D∏u˝niewscy ...chess..., 2009 

2009-2010 ARTISTS: 

STANIS¸AW ANDRZEJEWSKI 

MARCIN BERDYSZAK 

DOROTA CHILI¡SKA 

ANNA CISZEK 

MARK CLARE 

ANDRZEJ I KAJETAN D¸U˚NIEWSCY 

JACEK DYRZY¡SKI 

ARKADIUSZ KARAPUDA 

MIECZYS¸AW KNUT 

RYSZARD ¸UGOWSKI 

JOANNA MILEWICZ 

JULIA MOSTOWSKA 

ELIZA NADULSKA 

JAROS¸AW PERSZKO 

JAN PIENIÑ˚EK 

DOROTA PIETRASZKIEWICZ 

JÓZEF ˚UK PIWKOWSKI 

JAN VAN DER POL 

ELIZA PROSZCZUK 

IGOR PRZYBYLSKI 

GRZEGORZ ROGALA 

¸UKASZ RUDNICKI 

PIOTR SAKOWSKI 

DARIUSZ SKWARCAN 

ANDRZEJ SYSKA 

WOJCIECH WIERZBICKI 

TOMASZ WILMA¡SKI 

EDYTA WOLSKA 

ERNEST ZAWADA 

AGATA ZBYLUT 

TOMASZ ZYGMONT 

XX1Gallery, 36 Jana Paw∏a II Av., 00-141 Warsaw, Poland, +48 22 620 78 72, www.galeriaxx1.pl, xx1@mckis.waw.pl 

Patron medialny

Posttidning B 

Avsändare: Suecia Polonia 

Himlabacken 8, 170 78 Solna www.stockholmwerkstatte.se

En halvårslång polsk kulturfestival Półroczny ... - Suecia Polonia

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?