NORNA-RAPPORTER 88 Binamn. Uppkomst, bildning, terminologi ...

Nokre personlege tilnamn i Sverresoga 157
namnet. Men Þorleifur Hauksson (s. 77) skriv kýrspeni, og løysingi på gåta har
han etter alt å døma frå Fritzner 1972 4, der det står i «Vel: kuspene, jvf. kutisse.
A. Kjær i Festskr. til A.B. Larsen» (s. 206). A. Kjær (1924 s. 233) viser til at
namnet er uforklart både hos Rygh og Lind:
… kun Finnur Jónson har en Gjætning i sin Samling af «Tilnavne i den islandske
oldlitteratur»: «Betydn. uvis og hele ordet ret mærkeligt; endelsen
minder om et ord som trápiza, men er dog næppe fremmedord som dette; det
kunde være dannet af kút-r med den nævnte endelse» (Aarb. f. nord. Oldkynd,
1907, S. 337). Jeg tror dog, at der kan gives en mindre kunstig Forklaring end
denne. I min Barndom har jeg i Bergen ofte hørt Ordet Kutisse(med Akcent
på 1ste Stavelse) ɔ: Dievorte på Koens Yver.
Samansetjingi er ikkje belagt i Aasen, men Kjær kjenner ordet frå bergensk, og
viser til at Aasen har etterleddet Tissa som «Tatte eller Patte» (s. 234). Kjærs
argumentasjon verkar overtydande, og den har altso kome inn både i tilleggsbandet
til Fritzner og i ÞHs utgåve av Sverresoga.
Kjærs eksempel viser at me må kunna tolka utfrå nynorsk betydning av ord.
I den samanhengen skal eg nemna eit par namn til. Den eine er Óláfr
Smjǫrkollr. Þorleifur Hauksson (s. 250) kommenterer ikkje namnet. Lind skriv
(Bin. sp. 343, under Smiǫrbakr): «I detta och följ. sammansatta bin. anger
smiǫr- säkerligen i allm. fetlagdhet» medan Finnur Jónsson (s. 287) har omsett
det med «Smørhoved, fordi han lod sit hoved indgnide med fedt?». Finnur
Jónsson omset sisteleddet med koll, «Menneske-hoved» (Fr.). Men i nynorsk
kan koll ogso vera a) «dunk, kagge til å bera på ryggen», b) «til å ha mjølk og
myse i (særleg ved frakting heim frå stølen)» (NO 6 s.778, koll 8a og b). Med
denne betydningen får me ein «smørkagge», noko som passar med Linds
forklaring. Ein feit mann kan godt kallast ein smørkoll.
Til sist skal nemnast Páll Várskinn. FJ (s. 290) har «varskinn, Páll Sv. XII;
el. vár-? Betydn. uvis» og Lind (Bin. sp. 398) vár-, worskinn, «Förleden
tycks vara densamma som i várbelgr. Ovisst ursprung.» ÞH (s. 163) kommenterer
det ikkje. Underleg nok manglar ordet i handordbøkene, og ogso i
Norsk riksmålsordbok. Endå alle som har hatt det minste kontakt med revejakt
og annan pelsdyrfangst, veit at eit vårskinn er ikkje mykje å skryta av.
Ved presentasjonen på NORNA-symposiet var eg diverre ikkje merksam på
at Magnus Olsen (1934 s. 99) har greidd ut dette allereie i 1934. 16 «Her er uttykkelig
tale om ‘vårskinn’ blandt varer av ringe kvalitet.» Páll Várskinn har
vel vore noko ruskut i pelsen.
8. Sluttord
Me står alle på herdane til forgjengarane våre, og vil alltid vera i ubetaleleg
gjeld til dei. Ved nærlesing blir ein imponert både over den store oversikten dei
hadde og over kor iderike dei var. Þorleifur Hauksson vidarefører mange av
16
Takk til anonym konsulent for tilvisingi.