NORNA-RAPPORTER 88 Binamn. Uppkomst, bildning, terminologi ...

Nokre personlege tilnamn i Sverresoga 149
med epli är egendomlig. Kanske stång att taga ned äpplen med (F. J-n). Då
Epla- förekommer som förled i åtskilliga norska gårdsn., är det tänkbart at förleden
i detta bin. förskriver sig från ett sådant.» Etterleddet -stǫng kan kombinerast
med stadnamn, det kjenner me frå Þóra Mǫstrstǫng i Heimskringla (Lind
Bin. sp. 261), men der er det eit usamansett stadnamn som er føreledd. Eit
samansett gardsnamn med Eple- som føreledd (som td. Eplaruð eller
Eplaþveit, NG 19 s. 61) må i so fall ha mist etterleddet før det vart samansett
med -stong. Det kan på ingen måte utelukkast, men det gjer kanskje tolkingi
noko mindre sannsynleg. Ekbo (1947 s. 276) seier at avkorta stadnamn er særleg
vanleg når stadnamnet står som føreledd.
3.2. Strevet med å etablera underkategoriar
Vestenfor (1991 s. 9 f.) har delt materialet i namn etter i «kroppslige kjennetegn
(‘ytre’)» som Bergsveinn Langi, Bendikt Lítli, Ívarr Skjálgi, og «Kjennetegn i
væremåte og oppførsel (‘indre’)» i si undersøking. Han tek mange atterhald, for
somme namn er svært problematiske å kategorisera, og somme høyrer eigentleg
til i fleire gruppor samstundes. Eit døme kan vera tilnamnet Skjalgi, som
Vestenfor har sett i gruppa med indre kjenneteikn. Mange av oss vil nok heller
setja det å vera skjegl i bås med storleik, hårfarge og andre lett synlege kjenneteikn.
Somme namn er sjølvinnlydande, som dei heilage (Sunniva in Helga, Eiríkr
inn Helgi, Hallvarðr inn Helgi, Óláfr inn Helgi, Þorlákr inn Helgi), den gode
(Magnús inn Góði) og dei unge (Áslákr Úngi, Guðbrandr Úngi). Namn som
fortel om eigenskapar, særleg dei som fortel om storleik (langi, lítli, magri),
målbruk (skvaldri), farge på hår og skjegg (svarti, rauði), kan òg vera gjennomskodelege
og rimeleg lette å tolka, sjølv om det finst mange unntak og diskutable
tilfelle i denne gruppa. Det er tre lange (Bergsveinn Langi, Bengeirr
Langi og Óláfr Langi) og ein furulang (Bjǫrn Furulangr), to små eller unge
(Bendikt Lítli og Einarr Lítli), ein mager (Jón Magri), to blinde (Eiríkr Blindi
og Þorfiðr Blindi, den fyrste er erkebiskopen), to skjegle (Ívarr Skjálgi og Sigurðr
Skjálgi), tre svarte (Pétr Svarti, Ulfr Svarti og Þjóstarr Svarti) og ein raud
(Eilífr Rauði) i soga.
Namn som fortel om personlege eigenskapar er ogso i mange tilfelle rimeleg
enkle. Karar som Gunnarr Galinn, Hákon Galinn, Pétr Ilska, Pétr Rangr og
Ǫnundr Úfriðr kan ikkje ha vore berre lette å omgåast med, kanskje heller ikkje
Þorleifr Styrja, om namnet hans heng saman med stýrr ‘kamp’, som er ei av
fleire tolkingar (ÞH s. 212). Andre namn i denne kategorien kan vera tvetydige.
Lind (Bin. sp. 57) forklarer namnet til Ívarr Dapi som ‘vattenpuss, dypöl’,
og han nemner nynorsk dave ‘maklig ock självbelåten person’ i samband med
varianten dafi. Þorleifur har ‘vatnspyttur’ (ÞH s. 122). Underleg er det at ingen
av dei nemner det norrøne adjektivet dapr ‘daper, tung, sørgmodig’ (Heggstad
2008 s. 105), færøysk dapur ‘stur, hugsjuk’ (Lehmann 1987 s. 40), nyislandsk
dapur ‘bedrøvet, mismodig, deprimeret, forstemt’ (Widding m.fl. s. 92) og ny-