NORNA-RAPPORTER 88 Binamn. Uppkomst, bildning, terminologi ...

148 Gudlaug Nedrelid
3.1.1. Tilnamn som fortel om personlege eigenskapar eller hendingar som har
gjort beraren kjend
Ei liste over namn av denne typen finst i Nedrelid 2009a
(s. 714).
3.1.2. Tilnamn med toponym som føreledd
I Nedrelid 2009a
vart samansette tilnamn med toponym som føreledd sette i
type 2 (tilnamn av stadnamn). Det gjaldt Sigurðr Borgarklettr, Sigurðr Dotafinnr,
Ásgeirr Hamarskalli, Jón Vágadraumr og Ǫgmundr Vágapungr. Borgi
som er nemnd i namnet til Sigurðr Borgarklettr, er, som det står i Lind, «tydligen
den av Sverre i Bergen anlagda. Sigurd var dess befälhavare» (Lind Bin.
sp. 37). Lind tolkar det som »bärgknalle, klint (...) i någon överförd bemärkelse».
Þorleifur tolkar namnet som «sá sem borgarmenn njóta traust af» (ÞH s.
218). Det er med andre ord kanskje i overkant å kategorisera det som toponym,
i alle fall er det i kanten. Namnet til Sigurðr Dótafinnr er truleg over kanten. I
Nedrelid 2009a
vart det plassert i type 2 fordi Lind forklarer det som «ett nutida
öknamn på nordlandsfiskare». Lind (Bin. sp. 62) viser til Koht (1910 s. 100 f.)
som forklarer dot «med lang, lukt o», som eit utnemne byfolket i Tromsø brukte
på folk frå landdistrikti omkring. Han diskuterer førelekken, set det i samband
med nedertysk dôt, men problematiserer det pga det tidleg belagde tilnamnet,
«daa er det vel ikkje godt aa tenke paa laan ifraa nedertysk». Þorleifur
viser til Finnur Jónsson (1907 s. 320), som prøver seg med verbet dotta ‘småsova’
som mogeleg føreledd, «den søvnige lap?, hvorved S. må forudsættes at
være af lappisk herkomst». Þorleifur (ÞH s. 161) utelet tolkingi av føreleddet,
men skriv «syfjaður Finni». I Norsk ordbok står dot som 1) »ein som er lat,
slunten sein» og 2) «utnamn på fiskar» (NO 2 sp. 29 f.). Føreleddet kan etter
dette ikkje reknast som eit toponym. Det er vanskeleg å lokalisera eit geografisk
«dotland» rundt Tromsø, noko tilsvarande Strilelandet rundt Bergen, som
forresten heller ikkje står på noko kart. Alle dei tre refererte tolkingane (FJ,
Lind Bin., ÞH) les etterleddet som finnr i tydingi ‘finn, same’ (Heggstad 2008
s. 159). Anfinnur Johansen (2010) presenter ei ny og interessant tolking av dette
namnet. Han set det i samband med færøysk doddafinnur (Føroysk orðabók
s. 191), snyte på hudsko, «skotipp på færøysko, tåtipp» (Lehmann 1987 s. 43).
Jón Vágadraumr/-drumbr og Ǫgmundr Vágapungr har, alle fall tilsynelatande,
same føreleddet i sine tilnamn, og Lind (Bin. sp. 395) forklarar det med
«från Vaage». Þorleifur skriv om den fyrste at det er «drumbsligur maður úr
Vogum» (ÞH s. 99, tolking etter FJ), og om den andre skriv han «talið drigið af
bæjarnafnið Vágar i Austur-Vogey í Lófóten» (ÞH s. 215). Den stadfestingi
stiller eg meg tvilande til, for det står i teksten at han var ætta «af Upplǫndum»
(ibid). Dermed er det helst bygdenamnet Vågå som utgjer føreleddet i dette tilfellet.
Føreleddet Vága- kan ogso vera genitiv av Vágar på Færøyane, men sidan
dette er Sverres motstandarar, er vel det mindre sannsynleg.
Lind (Bin. sp. 73) har ogso toponym som ei mogeleg forklaring på føreleddet
i Eilifr Eplastǫng: «anger väl lång ock smärt kroppsbyggnad, men förbindelsen