2 не
2 не 2 не
Li Na К Rb сілтілік металдар ls 22s K2s22p6 3s K L 3 s23p6 4s K L M 4 s 24p6 5s Ti Zr Hf титан топшасы K L 3s23p6 3d24s2 K L M 4 s 24 ff 4d2bs2 K L M N *5s25p6 5d26s2 Ku K L M N O * 6s26p6 6 d 27 s Cs K L M N 5 s 25p6 6s Fr K L M N 0 6 s 26p6 7s * - аяқталмаған кабат. Элементтердің қасиеттерінің периодты түрде қайталануы олардын электрондық кұрылымының периодты қайталауымен сай келетіндігін түсіну қиын емес. Әдетте, атом катпарларын электронға толтыру ретін есте сақтау үшін («құлап түсу» тәрізді кейбір ерекшеліктерін ескермей) арнайы схемалык әдіс қолданылады (17-сурет). § 10. Д . И. М Е Н Д Е Л Е Е В Т ІН , П Е Р И О Д Т Ы Қ С И С Т Е М А С Ы Н Ы Ң Қ Ұ Р Ы Л Ы М Ы . A TO M ҚА Б А ТТА Р Ы М Е Н Қ А Т П А Р Л А Р Ы Н Т О Л Т Ы Р У Д А Ғ Ы Е Р Е К Ш Е Л 1KTEP Элементтердің Д. И. Менделеев жасаған периодтык системасы — периодтык заңның графиктік бейнесі. Онын, кұрылымын атом құрылысы тұрғысынан ж аңаш а қарап өтейік. Ол үшін жоғарыда айтылған элементтердің атомдарының электрондық конфигурациясындағы заңдылықтарды пайдаланамыз. Период дейтініміз — ядро заряды ның біртіндеп өсуі және касиеттерінің белгілі тәртіп бойынша өзгеру ретімен орналасқан элементтердің ж и ы н т ы ғ ы . Енді әр периодтың басы жаңа электрон кабаттарынын басталуымен сай келетінін көрдік. Демек, периодтың нөмірі ондағы элементтердің атомдарында болатын квант қабатының ең шекті санын көрсетеді. Айталық, V период элементтерінің атомдарынын. 5 квант кабаты бар. Период сілтілік металл s элементтен басталып, инертті газбен, яғни р элементпен аяқталады (I периодты санам ағанда). Периодтын соңындағы инертті элементтің ақырғы квант қабаты 8 электронды аса симметриялы болып келеді, оның конфигурациясы ns2n p 6. Периодтардағы элементтер саны белгілі заңдылыққа бағынады: I периодта 2 элемент, II, III периодтарда 8, IV мен Ѵ-де 18, VI жэне ѴІІ-де 32 элементтен болады (соңғы VII период аяқталмаған). Период ішіндегі элементтердің қасиеті былайша өзгереді: әрбір период күшті сілтілік металмен басталып, бірте-бірте металдық қасиеті кеміп, амфотерлі қасиеті бар элементтер шығып, одан бейметалдарға ауысып, бейметалдық касиет артып, ақыры, бейметалдардың ең күштілері галогендерге келіп, аяғы инерт.ті газбен бітеді. I периодта екі элемент Н пен Не бар. М ұнда период ішінде болатын металдан бейметалға көшу сутектің өзінде ғана болады,
сондыктан бұл әрі металдық, әрі бейметалдық қасиеттер көрсететін элемент. Осыған орай сутекті кейбір кестелерде сілтілік металдар топшасына кейде галогендер топшасына жатқызады. 1-квант кабатын толтыратын сутек пен гелийдің электрондарының энергиясы басқа элементтерден оқшау тұрады. Сондыктан олардың бойындағы көптеген қасиеттері де окшау болып келеді. Тіпті, олардағы кейбір қасиеттер (Н + ионының және сұйык гелийдің касиеттері) бірде-бір элементте кездеспейді. Атомдарына екінші электрон қабаты толысатын II период элементтерінін, басқа период элементтерінен күшті айырмасы бар. Бұл жайт екінші қабаттағы электрондардьщ энергиясы келесі қабаттардағы электрондардьщ энергиясынан әлдеқайда аз болуымен (17-суретті қара) және бұл периодта 8 электронная артық электрон болмайтындыктан түгелімен толысып симметриялы күйге кәшуімен түсіндіріледі. Баска III, IV, V т. с. с. периодтарда болатын катпарлар түгелімен толтырылмайды. Периодтык системадағы вертикаль графалар топтарға сай келеді. Оларды жоғары оң валенттігі бірдей элементтердің жиынтығы деп карауға болады. Әрбір топтың езі негізгі және қосымша топтала р болып екіге бөлінеді. A tom кұрылысы түрғысынан алғанда негізгі және косымша топшалардағы элементтердің электрон катпарларын толтыруда белгілі айырмашылык бар. Негізгі топшаның элементтерінің атомдарының соңғы электрондары ең сырткы кабаттың ns не болмаса пр катпарына орналасады. Осыған орай оларды s жэне р — элементтер деп те атайды. Бұл екі — s жэне р катпарында 8 электрон ғана болатындыктан негізгі топшаньщ жалпы саны да 8 болады. Бұл элементтер эрекеттескенде реакцияға олардын, сырткы қабатындағы электрондардьщ барлығы да катынаса алады. Негізгі топшалар ұзын болады, ѳйткені оларға барлык дерлік периодтардың элементтері кіреді. Қосымша топшалар кыскарак, себебі олардың бірінші элементі IV периодтан басталады. Электрондык кұрылымы жағынан бірінші және екінші қосымша топшалардың элементтері де өзара ұксас болып келеді. Бірінші косымша топшаның элементтерінің атомдары ең соңғы электрондарын сырттан санағанда ішкері жаткан екінші квант кабатының (п— 1 )d катпарына бағыттайды. Сондыктан оларды d — элементтер деп те атайды. d элементтер IV, V, VI периодтарда s пен р элементтерінін арасына кіретін 3 декададан тұратынын жоғарыда кѳрдік. Тѳртінші декада жаңа басталған, онда не бары 2 элемент бар. Спектр нәтижесінде алынған мәліметтер 32d элементтің тоғызының сырткы ns катпарында бір электроннан (24Cr, 29Cu, 41 Nb, 42Mo, 44Ru, 45Rh, 47Ag, 78Pt, 79Au), ал оныншы Pd-да тіпті электрон болмайтынын кѳрсетті. Мүндай «күлап түсу» аркылы түзілген электрондык конфигурация тұракты болып, бұл кұбылыстың нәтижесінде энергия бѳлінеді. Бірінші косымша топшаның элементтері реакцияласканда 89
- Page 40 and 41: Демек, хлордың % = 4—
- Page 42 and 43: дар тобына да жатад
- Page 44 and 45: сирегірек қолданат
- Page 46 and 47: Д м итрий Иванович
- Page 48 and 49: X V III ғасырда ашылға
- Page 50 and 51: § 2. ЭЛЕМЕНТТЕРДІҢ М
- Page 52 and 53: «Химия негіздері»
- Page 54 and 55: 5-кесте 3 CJ 00 О II ҺО < 1
- Page 56 and 57: 54 шеңберлер сиякты
- Page 58 and 59: Сутектің сызыкты с
- Page 60 and 61: Пьер Кюри (1859— 1906) Э
- Page 62 and 63: 0,12 0,14 0,16 0,18 0,200,22 0,24 0
- Page 64 and 65: Электронный, қозға
- Page 66 and 67: 2 л ■е\ • е 2 1 Ѵп = -г
- Page 68 and 69: - " П — о о -13,5 эВ г п=8
- Page 70 and 71: Рентгенография қаз
- Page 72 and 73: Е / / е>Е ( э н е р г и я
- Page 74 and 75: 13-сурет. Д иф ракция
- Page 76 and 77: тесінде электрон 1
- Page 78 and 79: z 15-сурет. s, p, d элект
- Page 80 and 81: кабаттары мен қатп
- Page 82 and 83: тронның басқаларда
- Page 84 and 85: принципін колдана
- Page 86 and 87: І7 Rb £ К 1 L 1 М 1 - " 5S 38 S
- Page 88 and 89: 8 , 0 iS22S22p‘‘ 10. Ne 1ss2ss2
- Page 92 and 93: р е а к ц и я ғ а б ұ л
- Page 94 and 95: Д . И . М е н д е л е е
- Page 96 and 97: г е н : I B — V I I I B . Б
- Page 98 and 99: ц е н т р л е р і н і ң
- Page 100 and 101: т е р д і н , х и м и я
- Page 102 and 103: 3 . Э л е к т р о н д ы
- Page 104 and 105: Б і р і н ш і т о п т а
- Page 106 and 107: 17-к.есте К ей б ір э
- Page 108 and 109: н е 1 - д е н 7 - г е д е
- Page 110 and 111: П е р и о д т ы қ с и с
- Page 112 and 113: XIX ғасырдың аяғында
- Page 114 and 115: В а л е н т т і к б а й
- Page 116 and 117: м о л е к у л а т ү з г
- Page 118 and 119: Қ о з ғ а н к ү й д е г
- Page 120 and 121: VI негізгі топшадағ
- Page 122 and 123: 27-сурет. А м м иак м
- Page 124 and 125: т е н , э н е р г и я л
- Page 126 and 127: ( S + P x + P „ ) ЗІ-сурет
- Page 128 and 129: 35-сурет. а) ж а з ы қ
- Page 130 and 131: п а й д а л а н ы л м а
- Page 132 and 133: §6. КОВАЛЕНТТІК БАЙ
- Page 134 and 135: ^ ғ ков = = 130 ,9 + „1 5 4 =
- Page 136 and 137: о р б и т а л ь д а р ы
- Page 138 and 139: 1 ) Ж а к ь ш д а с у ш
Li<br />
Na<br />
К<br />
Rb<br />
сілтілік металдар<br />
ls 22s<br />
K2s22p6 3s<br />
K L 3 s23p6 4s<br />
K L M 4 s 24p6 5s<br />
Ti<br />
Zr<br />
Hf<br />
титан топшасы<br />
K L 3s23p6 3d24s2<br />
K L M 4 s 24 ff 4d2bs2<br />
K L M N *5s25p6 5d26s2<br />
Ku K L M N O * 6s26p6 6 d 27 s<br />
Cs K L M N 5 s 25p6 6s<br />
Fr K L M N 0 6 s 26p6 7s * - аяқталмаған кабат.<br />
Элементтердің қасиеттерінің периодты түрде қайталануы олардын<br />
электрондық кұрылымының периодты қайталауымен сай<br />
келетіндігін түсіну қиын емес.<br />
Әдетте, атом катпарларын электронға толтыру ретін есте<br />
сақтау үшін («құлап түсу» тәрізді кейбір ерекшеліктерін ескермей)<br />
арнайы схемалык әдіс қолданылады (17-сурет).<br />
§ 10. Д . И. М Е Н Д Е Л Е Е В Т ІН , П Е Р И О Д Т Ы Қ С И С Т Е М А С Ы Н Ы Ң Қ Ұ Р Ы Л Ы М Ы .<br />
A TO M ҚА Б А ТТА Р Ы М Е Н Қ А Т П А Р Л А Р Ы Н Т О Л Т Ы Р У Д А Ғ Ы<br />
Е Р Е К Ш Е Л 1KTEP<br />
Элементтердің Д. И. Менделеев жасаған периодтык системасы<br />
— периодтык заңның графиктік бейнесі. Онын, кұрылымын<br />
атом құрылысы тұрғысынан ж аңаш а қарап өтейік. Ол үшін<br />
жоғарыда айтылған элементтердің атомдарының электрондық<br />
конфигурациясындағы заңдылықтарды пайдаланамыз.<br />
Период дейтініміз — ядро заряды ның біртіндеп<br />
өсуі және касиеттерінің белгілі тәртіп бойынша<br />
өзгеру ретімен орналасқан элементтердің<br />
ж и ы н т ы ғ ы .<br />
Енді әр периодтың басы жаңа электрон кабаттарынын басталуымен<br />
сай келетінін көрдік. Демек, периодтың нөмірі ондағы<br />
элементтердің атомдарында болатын квант қабатының ең шекті<br />
санын көрсетеді. Айталық, V период элементтерінің атомдарынын.<br />
5 квант кабаты бар.<br />
Период сілтілік металл s элементтен басталып, инертті газбен,<br />
яғни р элементпен аяқталады (I периодты санам ағанда). Периодтын<br />
соңындағы инертті элементтің ақырғы квант қабаты 8 электронды<br />
аса симметриялы болып келеді, оның конфигурациясы<br />
ns2n p 6.<br />
Периодтардағы элементтер саны белгілі заңдылыққа бағынады:<br />
I периодта 2 элемент, II, III периодтарда 8, IV мен Ѵ-де<br />
18, VI жэне ѴІІ-де 32 элементтен болады (соңғы VII период<br />
аяқталмаған).<br />
Период ішіндегі элементтердің қасиеті былайша өзгереді:<br />
әрбір период күшті сілтілік металмен басталып, бірте-бірте<br />
металдық қасиеті кеміп, амфотерлі қасиеті бар элементтер шығып,<br />
одан бейметалдарға ауысып, бейметалдық касиет артып, ақыры,<br />
бейметалдардың ең күштілері галогендерге келіп, аяғы инерт.ті<br />
газбен бітеді.<br />
I периодта екі элемент Н пен Не бар. М ұнда период ішінде<br />
болатын металдан бейметалға көшу сутектің өзінде ғана болады,
Change language