Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
«патша сұйығы»), сілтілер (N aO H , Са (О Н ) 2), түрлі тұздар және<br />
мышьяк, сурьма, висмут ж эне фосфор сияқты элементтер.<br />
Мұнымен катар алхимия дәуірі ғылымнын дамуына кедергі<br />
жасады:<br />
1. Теориялык негізі Аристотельдің жалған ілімі болғандыктан,<br />
алхимия ғылымға айнала алмады. Әсіресе Европадағы алхимия<br />
ғылымға карсы ағым болып, діни көзкарасты колдады.<br />
2. Философия тасына өзі ие болып, баюдан келіп туған кұпиялык,<br />
зиянды әсерін тигізді. Әрбір алхимик ж аңа бірдеңе тапса,<br />
оны халыкка баска ғалымдарға ж арияламауға тырысатын. Құпияларын<br />
әкесі баласына ғана айтып кететін болған.<br />
Россияда алхимия пікірлері тарамаған. Россиядағы жеке<br />
химиялык білімдер, практикалык химия, Батыс Европаныц әсерісіз,<br />
өздігінш е дамып жатты. Қайта Таяу Шығыс (Византия, Армения<br />
т. б.) елдерімен химиялык білім жайында катынас, айырбас<br />
болып тұрды.<br />
Алхимиядан — химияға. Алхимия дэуірінде, эр түрлі уакытта,<br />
елде практикаға химиямен айналысушылар болған. Европада<br />
ғылым мен өнердің кайта өрлеу дәуірінің әсерінен, химияда<br />
XVI— XVII ғ. практикаға бет бұрушылык күшейді. Химияның<br />
міндеті — дәрі даярлап, адам емдеу деп Парацельс (Ш вейцария),<br />
Либавий (Германия), Ван-Гельмонт (Голландия)<br />
ятрохимия (грекше — ятрос — емдеуш і) деген бағыт<br />
туғызды; Агрикола (Германия) химиялык білімді металлургияға,<br />
Бирингуччио (И талия)— пиротехникаға, Палисси (Ф ранц<br />
и я )— керамикаға, Глаубер (Г ерм ания)— химиялык өнеркәсіпте<br />
колдануға талаптанды.<br />
Бірак химиялык практика біраз ілгері басканымен, алхимиядан<br />
баска теория болмады. Осы кезде, 1661 ж. РобертБойль<br />
(1627— 1691, Англия) ескіріп, кедергіге айналған алхимия, кағидаларына<br />
к ар сы ,шығып, оларды мыктап сынайды. Бойль ж аца<br />
теория үсынбағынымен, химияны ғылыми ж олға коюға тырысады.<br />
«Химиялык элемент деген не» деп сұрак койып, оған берген<br />
ж ауабы химиялык элементтіц осы уакыттағьц- аныктамасына<br />
жуық келеді (III тарау, § 1).<br />
Флогистон дәуірі. XVI гасырда Батыс Европада<br />
феодализм жойылып, оныц орнына сауда, әсіресе өнеркәсіптік<br />
бурж уазия келген кезде, енеркэсіп, оныц ішінде металлургия<br />
күшейді. Металл ѳндіру технологиясы, ж ану, тотығу, тотықсыздану<br />
сияқты химиялык процестер ашылды. Осыларды іс ж үзінде<br />
орындау колдан келгенмен, оны ж аксарту, тездету т. б. үшін<br />
теориялык негізін білу керек болды. Химияда ескірген, эрі жалғандығына<br />
жұрттыц көзі жеткен алхимия ілімінен баска еш<br />
теория әлі ж ок еді.<br />
Неміс химигі Шталь тәжірибелік мәліметтерді корытып<br />
флогистон теориясын ұсынды (1700 ж .). Бұл теория<br />
бойынша барлык ж ана, тотыға алатын заттарды ц іхұрамында<br />
флогистон (грекше phlogistos — жанушы) болады. Зат ж анғанда,<br />
не тотыкканда, ондағы флогистон бөлініп шығады, мысалы,<br />
.7
Change language