You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
XVIII ғасырдыц ортасына дейін химия ғылым деп есептелмеген,<br />
оған дейін химия кәсіп, шеберлік ретінде ғана болған.<br />
Мысалы, біздің жыл санауымыздан үш ғасыр бұрын ерте замандағы<br />
мәдениетті ел — Египеттің Александрия деген каласында<br />
Ғылым академиясы болған, онда «күдай өнері»— химияға арнаулы<br />
Серапис сарайы беріліпті-міс, бірак сонда да, химияны<br />
нағыз ғылым деп есептемеген. Бергі зам анда да кеннен металл<br />
алуды, шыны жасауды , кейбір қышқылдарды, тұздарды баска<br />
да химиялык заттарды ала білген, бірак мұнда кандай процестер<br />
жүретінін, оларды меңгеруді білмеген, өйткені ол кезде бұл<br />
химиялык процестердің ғылыми негіздері белгісіз еді.<br />
Алхимия дәуірі. Химияның өзінде калыптаскан теория<br />
болмағандыктан, ол жалпы ғылымдағы үстем теорияның ыкпалында<br />
болған. Ерте кезде Аристотель (біздің жыл сан а<br />
уымыздан бұрынғы 384— 322 жылдар) ілімі үстем болған. Аристотель<br />
ілімі мәні затта емес, онын касиеттерінде, заттың касиетін<br />
өзгертсе, зат өзі өзгереді дейтін. Заттарды өзгертуші «квинтэссенция»<br />
деген бар деді. Аристотельдіц ілімін шіркеу қолдап, оны<br />
мүлтіксіз, күдай сөзіндей деп танытты.<br />
Ертедегі Египетте, Қытайда, Үндіде ж әне М есопотамияда<br />
кұнды заттардыц бағасын шағатын өлшеуіш — алтын болды.<br />
Қолында алтыны бар адам баска зат ұстаушыға да, зат істеушіге<br />
де үстем болды.<br />
Сол зам анда Александрияда, Аристотель ілімінің эсерінен,<br />
жай маталдарды алтынға айналдыруға болады деген ағым<br />
туды. Ол үшін квинтэссенцияның бір түрі — «философия тасын»<br />
табу керек болды. «Философия тасы» алтын ж асағаннан баска<br />
кэріні жасартады , ауруды суыктырады т. т. деп ойлады.<br />
Ол кездегі химияны кәсіп етуш ілердіц барлығыныц арманы<br />
«философия тасын» табу болды.<br />
Египетті ж эне баска шығыс елдерін арабтар жеңіп алған<br />
соц (641 ж .) олардағы химиялык білімніц біразы арабтарға<br />
көшті. Арабтар ол кездегі химиялык бідімді біраз байытты —<br />
азот кышкылын, бірнеше тұздарды , баска ж аца заттарды ашты,<br />
Гебер Джафар Йбн Хайан (721— 815 ж .), Әбубәкір<br />
Мухаммед әл-Рази (866— 925 ж .), Әбуәлі Рібн<br />
Си на (980— 1037 ж .) • сиякты атакты ғалымдары болды.<br />
Арабтар химия деген сөзге ж ұрнак косып алхимия деп<br />
өзгертті. Арабтар Испанияны басып алғаннан (711 ж .) кейін<br />
алхимиялык білімдер, әсіресе философия тасын іздеу идеясы,<br />
Европа елдеріне тарады.<br />
Орта ғасырларда Европа елдерініц химиктері осы алхимияныц<br />
шырмауында болды. Химия тарихында алхимия дәуірі ұзак<br />
уакытка (1500 жылға) созылады. Қорытып айтсак, алхимия<br />
дәуірінен калған пайдалы істер де бар:<br />
1. Алхимиктер, көп тәжірибелер ж асау нәтижесінде, химиялык<br />
жұмыс істеудің толып ж аткан тәсілдерін тапты (химиялык<br />
реакциялардың үш түрі, коспаларды (сұйык) ажырату т. б .).<br />
2. Ж аца заттар ашылды: қышкылдар (H Cl, H 2SO 4, H N 0 3,<br />
6
Change language