2 не
2 не 2 не
тесінде электрон 1 сек болатын болса, электронный осы нүктедегі болу ыктималдылығының тығыздығы 0,001 -ге тен. Өзінің физикалык мәніне сай толкындық функция шекті, үздіксіз әрі бір мәнді болып, ал электрон жоқ жерде оныц мәні нөлге айналуға тиіс. Мәселен, ондай жағдай электрон ядродан шексіз алыстағанда, яғни олар өзара байланысын түгелдей үзгенде болады. Қазіргі атомдар теориясында Шредингер тецдеуініц шешуі дегеніміздіц өзі жоғарыда келтіргендей касиеті бар, тецдеуді канағаттандыра алатын г|з функциялардыц және оған сай энергия Е мәндерін табу болып табылады. Көптеген жагдайда Шредингер тецдеуініц математикалык шешуі өте күрделі болады. Матема.тикалық анализ негізінде ядроның мацындағы кез келген нүктедегі электрон ықтималдылығыныц тығыздығын есептеп,д оларды өзара салыстыруға болады. УліК § 8. КВАНТ С А Н Д А Р Ы Квант сандары тек сутек атомындағы электронды сипаттап коймайды, кез келген баска атомдардағы электрондарды да қамтиды. Олар атомныц қасиеті жэне химиялык байланыстыц табиғатын түсіну үшін аса мацызды роль аткарады. Шредингердіц толкындык тендеуінде электронныц күйі үш өлшемді кецістікте сипатталады, олай болса, атомдағы электронныц күйін толык көрсету үшін үш бірдей бүтін сан кажет екендігі даусыз. Олардыц бәрі квант сандары деп аталып п, I, т деп белгіленеді. Бұл квант сандары электрон қозғалысын физикалык түрғыдан сипаттайды, әрі электрон бұлтыныц геометриялык ерекшеліктерін бейнелеп береді. Бас квант саны я жайында бүдан бүрында айтылған. Ол Бор теориясынан шығатын санмен бір мәндес. Квант-механикалык көзқарас бойынша бас квант саны орбитальдағы электронныц энергиясын жэне орбитальдыц көлемін кѳрсетеді. Онымен коса: орбиталдыц туйіндік беттерініц санын аныктайды. Түйіндік беттер деп г|) = 0 болып келген нүктеніц геометриялык орнын айтады. Егер гр = 0 болса, онда яр2 = 0, сондыктан түйіндік беттегі электрон бүлтыныц тығыздығы нөлге тец дейміз. Түйіндік беттерге ядродан шексіз алыста жаткан бет те кіреді, себебі ондағы толкындык функция мәні де нөлге тец. Түйіндік беттер атом центрінен (ядросынан) өтпейтіндер және ѳтетіндер болып екі түрге белінеді. Біріншілері центрі ядроға сай келетін сфера болып келсе, екіншілері — жазык не конус беттер түзеді. Квант-механикалык есептеулер электрон бұлтыныц мөлшері де, әрі пішіні де әр түрлі болып келетінін кѳрсетті. Электрон бүлттарыныц пішінін орбиталь квант саны — / сипаттайды. Геометриялык тұрғыдан карағанда орбиталь квант саны ядродан ѳтетін түйіндік беттерініц санын кѳрсетеді. Жоғарыда түйіндік беттердіц біреуі кашанда ядродан шексіз кашыктыкта болатынын айттык, олай болса, орбиталь квант саны 0-ден я - —1-ге дейінгі 74
аралықтағы бүтін сандардың мәніне ие бола алады: / = 0, 1, 2 ,3 ,... п -— 1. Оларды s, p,d, f... әріптерімен де белгілейді. Енді бас квант санымен оған сай келетін орбиталь квант сандарының кестесін келтірейік: 8-кесте Бас квант саны Орбиталь квант саны Орбитальдарды эріппен белгілеу п 1 1 0 Is 2 0 1 2^ 2р 3 0 1 2 3s 3р 3d 4 0 1 2 3 4s 4р 4d 4/ Демек, бас квант саны п = \ болса, оған сай 1 ғана орбиталь түрі бар екен, ол Is. Ал п — 2 болғанда орбитальдар 2s, 2р болып келсе, п = 3 болғанда 3s, 3р, 3d болып шығады. Тѳртінші квант қабатына 4 түрлі орбиталь мэндері сай келеді, олар 4s, 4р, Ad, 4f. Теориялық мәліметтер s орбитальдың кеңістіктегі геометриялык пішіні шар тәрізді сфера, р орбитальдікі гантель тектес, ал d, f орбитальдарының кескіндері одан да күрделі болатынын көрсетті (18-сурет). s деген символдың өзі сфералы (spherical), ал р перпендикуляр (perpendicular) дегенді білдіреді. Магнит квант саны >m орбиталь квант санына тәуелді, өйткені ол орбитальдардың кеңістікте орналасуын сипаттайды, аныгырак айтсак, бір пішіндес орбитальдардың жалпы санын жэне олардың кеңістіктегі орналасу ретін көрсетеді. Квантмеханика принциптері бсйынша магнит квант саны—/ ... О ... -f-/ аралыгындагы бүтін сандардың мэніне ие болады. Осыган орай эрбір орбиталь квант санына (2/+1) магнит саны сай болатындығын есептеп шыгару оп-оңай. 9-кесте / m in жалпысаны 0(s) 0 1 1(P) —10+1 3 2(d) - 2 - 1 0 + 1+ 2 5 3 (f) — 3 —2 — 1 0+ 1+2 + 2 7 Магнит квант саны — бір пішіндес орбитальдардың жалпы санын белгілеп беретіндіктен квант қабатында пішіні үксас Is, 3р, 5d жэне 7f — орбитальдардың болатынын көреміз. Шынында да s — орбиталь сфера тэрізді болса, р — орбитальдан эр осьтің бойымен бір-біріне перпендикуляр болып келетін үш —рх, ру, Рг орбитальдардын түзілетіні 15-суреттен айкын көрініп түр. d — орбитальдарынын, саны бесеу, олардын үшеуі dxy, dyz, dxz өзара ұксас,
- Page 26 and 27: Химия саласынан аш
- Page 28 and 29: н о 1:1 болса, оттект
- Page 30 and 31: Гей-Л ю ссак Авогад
- Page 32 and 33: оттектің атомдык м
- Page 34 and 35: етіп алған екі газд
- Page 36 and 37: Қосылыстар Молекул
- Page 38 and 39: Енді 7,10:6,024-1023= 1,178-10
- Page 40 and 41: Демек, хлордың % = 4—
- Page 42 and 43: дар тобына да жатад
- Page 44 and 45: сирегірек қолданат
- Page 46 and 47: Д м итрий Иванович
- Page 48 and 49: X V III ғасырда ашылға
- Page 50 and 51: § 2. ЭЛЕМЕНТТЕРДІҢ М
- Page 52 and 53: «Химия негіздері»
- Page 54 and 55: 5-кесте 3 CJ 00 О II ҺО < 1
- Page 56 and 57: 54 шеңберлер сиякты
- Page 58 and 59: Сутектің сызыкты с
- Page 60 and 61: Пьер Кюри (1859— 1906) Э
- Page 62 and 63: 0,12 0,14 0,16 0,18 0,200,22 0,24 0
- Page 64 and 65: Электронный, қозға
- Page 66 and 67: 2 л ■е\ • е 2 1 Ѵп = -г
- Page 68 and 69: - " П — о о -13,5 эВ г п=8
- Page 70 and 71: Рентгенография қаз
- Page 72 and 73: Е / / е>Е ( э н е р г и я
- Page 74 and 75: 13-сурет. Д иф ракция
- Page 78 and 79: z 15-сурет. s, p, d элект
- Page 80 and 81: кабаттары мен қатп
- Page 82 and 83: тронның басқаларда
- Page 84 and 85: принципін колдана
- Page 86 and 87: І7 Rb £ К 1 L 1 М 1 - " 5S 38 S
- Page 88 and 89: 8 , 0 iS22S22p‘‘ 10. Ne 1ss2ss2
- Page 90 and 91: Li Na К Rb сілтілік мет
- Page 92 and 93: р е а к ц и я ғ а б ұ л
- Page 94 and 95: Д . И . М е н д е л е е
- Page 96 and 97: г е н : I B — V I I I B . Б
- Page 98 and 99: ц е н т р л е р і н і ң
- Page 100 and 101: т е р д і н , х и м и я
- Page 102 and 103: 3 . Э л е к т р о н д ы
- Page 104 and 105: Б і р і н ш і т о п т а
- Page 106 and 107: 17-к.есте К ей б ір э
- Page 108 and 109: н е 1 - д е н 7 - г е д е
- Page 110 and 111: П е р и о д т ы қ с и с
- Page 112 and 113: XIX ғасырдың аяғында
- Page 114 and 115: В а л е н т т і к б а й
- Page 116 and 117: м о л е к у л а т ү з г
- Page 118 and 119: Қ о з ғ а н к ү й д е г
- Page 120 and 121: VI негізгі топшадағ
- Page 122 and 123: 27-сурет. А м м иак м
- Page 124 and 125: т е н , э н е р г и я л
аралықтағы бүтін сандардың мәніне ие бола алады: / = 0, 1, 2 ,3 ,...<br />
п -— 1. Оларды s, p,d, f... әріптерімен де белгілейді. Енді бас<br />
квант санымен оған сай келетін орбиталь квант сандарының<br />
кестесін келтірейік:<br />
8-кесте<br />
Бас квант саны Орбиталь квант саны Орбитальдарды<br />
эріппен белгілеу<br />
п 1<br />
1 0 Is<br />
2 0 1 2^ 2р<br />
3 0 1 2 3s 3р 3d<br />
4 0 1 2 3 4s 4р 4d 4/<br />
Демек, бас квант саны п = \ болса, оған сай 1 ғана орбиталь<br />
түрі бар екен, ол Is. Ал п — 2 болғанда орбитальдар 2s, 2р болып<br />
келсе, п = 3 болғанда 3s, 3р, 3d болып шығады. Тѳртінші квант<br />
қабатына 4 түрлі орбиталь мэндері сай келеді, олар 4s, 4р, Ad, 4f.<br />
Теориялық мәліметтер s орбитальдың кеңістіктегі геометриялык<br />
пішіні шар тәрізді сфера, р орбитальдікі гантель тектес, ал<br />
d, f орбитальдарының кескіндері одан да күрделі болатынын<br />
көрсетті (18-сурет). s деген символдың өзі сфералы (spherical),<br />
ал р перпендикуляр (perpendicular) дегенді білдіреді.<br />
Магнит квант саны >m орбиталь квант санына<br />
тәуелді, өйткені ол орбитальдардың кеңістікте орналасуын сипаттайды,<br />
аныгырак айтсак, бір пішіндес орбитальдардың жалпы<br />
санын жэне олардың кеңістіктегі орналасу ретін көрсетеді. Квантмеханика<br />
принциптері бсйынша магнит квант саны—/ ... О ... -f-/<br />
аралыгындагы бүтін сандардың мэніне ие болады. Осыган орай<br />
эрбір орбиталь квант санына (2/+1) магнит саны сай болатындығын<br />
есептеп шыгару оп-оңай.<br />
9-кесте<br />
/ m in<br />
жалпысаны<br />
0(s) 0 1<br />
1(P) —10+1 3<br />
2(d) - 2 - 1 0 + 1+ 2 5<br />
3 (f) — 3 —2 — 1 0+ 1+2 + 2 7<br />
Магнит квант саны — бір пішіндес орбитальдардың жалпы санын<br />
белгілеп беретіндіктен квант қабатында пішіні үксас Is, 3р, 5d<br />
жэне 7f — орбитальдардың болатынын көреміз. Шынында да s —<br />
орбиталь сфера тэрізді болса, р — орбитальдан эр осьтің бойымен<br />
бір-біріне перпендикуляр болып келетін үш —рх, ру, Рг орбитальдардын<br />
түзілетіні 15-суреттен айкын көрініп түр. d — орбитальдарынын,<br />
саны бесеу, олардын үшеуі dxy, dyz, dxz өзара ұксас,
Change language