You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
атомдарға қолданылатын косымша теңдеулер ұсынды. Олар көп<br />
электронды атомдарда тек дөңгелек орбита ғана болып коймай,<br />
эллипс тектес орбиталар да болады жэне олар кеңістікте<br />
эр түрлі орналасуы мүмкін деді. Осы орбиталардың мөлшері,<br />
кеңістіктегі орналасуы кванттау ережесіне сай қарастырылды.<br />
Бұл теорияның аркасында спектрлерге тән көптеген заңдылықтар<br />
ашылды. Алайда, бұл Бор-Зоммерфельд ұсынған теорияның<br />
ғылымнын, әрі қарай дамуына ілесе алмауы айқын болды, себебі<br />
бұл теорияға тән кайшылықтар ескі көзқарас негізінде шешілмейтіндей<br />
еді.<br />
Бор теориясының басты жетімсіздіктері мыналар:<br />
1. Теорияның негізіне механика мен электродинамика заңдарынан<br />
тумайтын кванттау ережесі пайдаланылады.<br />
2. Бор теориясы бойынша спектрлердің кейбір сипаттамаларын<br />
дәлірек айтсақ, олардын, сызыктарының интенсивтілігін және<br />
мультиплеттігін есептегенде тәжірибе жүзінде шығатын нәтижелермен<br />
сай келмейді.<br />
3. Осы теория негізінде есептелген көп электронды атомдардың<br />
электрондарының энергиясы да тәжірибе нәтижелерімен сай<br />
келмейді.<br />
4. Бор теориясын пайдаланып химиялық байланыстардын,<br />
сандық мәнін есептеп шығаруға болмайтындығы анықталды. Мысалы,<br />
өте қарапайым жүйе-ионданған сутек молекуласынын<br />
Н2 + ыдырау энергиясын есептегенде теріс шама шығады, яғни<br />
теория мұндай ион болмайды деп санайды. Іс жүзінде ондай<br />
ион бар, ондағы байланысты үзу үшін 267,7 кДж/моль энергия<br />
жүмсау қажет.<br />
§ 7. М А Т Е Р И А Л Д Ы Д Ү Н И Е Н ІН , Е К І Ж А Қ Т Ы Т А Б И Ғ А Т Ы<br />
Бор теориясы атом кұрылысы жайлы ғылым саласының дамуына<br />
үлкен эсер етті. Бірақ ол сутек атомынан баска атомдардың<br />
кұрылысын дәл анықтап бере алмады. Бор атомдағы электрондардың<br />
қозғалысын жай механикалық козғалыс ретінде карады.<br />
Ал шындығына келгенде ол әлдеқайда күрделі заңдарға бағынатын,<br />
толып жатқан ерекшеліктері бар дүние болатын. Сол сиякты<br />
Бор теориясындағы квантталған орбита дегеннін, табиғаты мен<br />
мағынасы шешілмеген жүмбақ күйінде қалды.<br />
Атом кұрылысының қазіргі теориясы микробөлшектердің екі<br />
жакты табиғатын, яғни бөлшектік (корпускулалық) және<br />
толкындык табиғатын коса алып түсіндіреді.<br />
Материалды дүниенің екі жакты табиғаты ең алғаш сәуле<br />
үшін тағайындалған еді. Өткен ғасырдың алғашқы жартысында<br />
жарыктың интерференциясы мен дифракциясын зерттей келе,<br />
эксперимент жүзінде олардын, электромагниттік толкындар екендігі<br />
анықталды. Ал XX ғасырдың басында жарыкгын, фотон деп<br />
аталған материалды бөлшектердің ағыны екендігін дәлелдейтін<br />
толып жаткан құбылыстар ашылды. Солардың бірі фотоэффект<br />
кұбылысы болатын.
Change language