You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Электронный, қозғалысы осылайша біртіндеп ѳзгеретін болса,<br />
оның спектрі біртіндеп үздіксіз өзгеретін болар еді, ал біздің<br />
экспериментте көріп отырған спектріміз үздікті, сызықты<br />
спектр (§ 4, ә). Сонымен қатар, электрон ядроға кұлайтын болса,<br />
ол — атомның күйреуі, демек, заттың күйреуі. Жаратылыста<br />
ондай уақиға байкалған емес.<br />
Сонымен, Резерфордтың теориясы электрон козғалысынан<br />
туатын сызықты спектрдегі заңдылықты (Бальмер және басқалардың<br />
формулаларын) түсіндіріп бермек түгіл, сызыкты спектрдің<br />
өзінің неден, калай туатындығын шеше алмады.<br />
Дания ғалымы Нильс Бор (1885 ж. туған) 1913 жылы<br />
ядролык модельге квант теориясын колданып, атом кұрылысының<br />
жаңа теориясын үсынды. Бұл теория спектр кұбылыстарын<br />
түсіндірумен кабат, жалпы электрон кауыздары жайындағы<br />
білімді біраз ілгері дамытты.<br />
Бор теориясының негізгі, оның өте батыл айткан 3 жорамалы<br />
немесе постулаты:<br />
1. Электрон ядроны айналғанда, кез келген емес, квант, теориясынан<br />
іиығатын кесімді шарттарға сай орбиталар бойымен<br />
ғана жүреді. Ол орбиталар орнықты яки квантталған орбита деп<br />
аталады.<br />
2. Электрон өзіне мүмкін квантталған орбитамен айналғанда<br />
энергия шығармайды.<br />
3. Электрон бір орбитадан басқа орбитаға көшкенде ғана<br />
энергия бөлініп шығады (не сіңіріледі). Бұл энергия бүтін квант<br />
түрінде болады:<br />
Е = Е| — Е2<br />
(мүндағы Еі мен Е2 әр түрлі орбитадағы энергия.)<br />
Нильс Бордыц осы теорияға сүйеніп карапайым сутек атомына<br />
шығарған есептері, Резерфорд теориясының шеше алмаған кайшылыктарына<br />
жауап берді.<br />
Айталык е дөңгелек орбитамен жүрсін, онда оның центрден<br />
2<br />
тепкіш күші К = — (мұнда пг — электрон массасы, ѵ — жылдамдығы,<br />
г — орбита радиусы).<br />
Электрон ядродан қашыктап кетпейді, демек, онын центрден<br />
кашыктау күшін ядроға тартатын күш тецестіреді. Ядроға тартатын<br />
күш дейтініміз ядро заряды (ei) мен электрон заряды (е2)<br />
арасындагы Кулон зацыныц ыкпалы: К і= е'- ~ —,<br />
г<br />
m u 2 еі‘ е 2<br />
Бордыц бірінші постулатына сэйкес квант теориясыныц орбитаға<br />
коятын кесімді шарты дейтініміз: электронның козғалыс<br />
мѳлшерініц моменгі mvr, Планктыц тұрактысыныц 2л бөлініп,<br />
бүтін сан п көбейтіндісіне тец болуы:<br />
62
Change language