You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Атом — бейтарап бөлшек, яғни ядроның оң зарядтарымен<br />
электрондардын. теріс зарядтары тең болады, олай болса элементен,<br />
р е т н ө м і р і атомдардағы электрон санын да корсет<br />
е д і .<br />
1920 жылы ағылшын физигі Чэдвик мыс, күміс, платинаның<br />
ядроларының зарядын эксперимент аркылы өлшеп, жаңағы<br />
айтылғанның дұрыс екенін дәлелдеді.<br />
Мозлидің жұмысының нәтижелері периодтык система кағидаларына<br />
сәйкес келеді. Менделеев Со пен Ni, Те мен I атомдык<br />
массаларынын ѳсу ретімен емес, қасиеттеріне карап орналастырғаны<br />
ѳткенде айтылды. Мозли арнаулы тэжірибелер жасап,<br />
бұл элементтердің ядроларынын зарядын тауып, Менделеевтің<br />
орналастыруының дұрыс екендігін дәлелдеген. Мұнан баска<br />
Менделеев көп элементке орын тастап, рет нөмірін койып кеткен<br />
еді, Мозлидің жұмысынан кейін мұның да даналык іс екендігі<br />
ашылып, Менделеев системасының беделі асты.<br />
Мозлидің заңы, электрондар санының табылуы периодтык<br />
системаны нығайта түсті.<br />
1914 жылға карсы сутектен уранға дейінгі 86 элемент белгілі<br />
болды. Табылмаған, бірак орын қалдырылған 6 элемент —<br />
43,61, 72, 75, 85, 87-элементтер еді. Енді әр периодтағы элементтердің<br />
саны да аныкталды I периодта — 2, II жэне III период-,<br />
тарда — 8-ден, IV жэне V периодтарда — 18-ден, VI периодта •—<br />
32 болып шыкты.<br />
Менделеев системасының периодтарының мұндай кұрылымы<br />
(2, 8, 18, 32) ядроның айналасындағы электрондардын орналасу<br />
ретін (кұрылымын) ашушы кілт болды.<br />
§ 6. Н И Л Ь С БОР ТЕО Р И Я С Ы<br />
Өткенде айтылған сызыкты спектрлер неден, калай туатындығын<br />
зерттеу нәтижесі, ол спектрлер атомныц ішіндегі электрондардын<br />
тербелісіне байланысты екенін көрсетті. Резерфорд моделінде,<br />
ілектрондар ядроны айналып жүреді, электронный центрден тепкіш<br />
күшін ядроның тартуы теңестіреді. Электронның айналуы<br />
оның өте жиі тербелгеніне пара-пар, олай болса, электрон айналауынан<br />
электромагниттік толқындар тууы керек. Сондыктан<br />
айналып жаткан электрон толкынының кесімді ұзындығы бар<br />
сәуле шығаруы мүмкін, ол толкынның ұзындығы электронның<br />
орбитада айналуының жиілігіне тәуелді деп келісті/<br />
Бірак мүнан туатын кайшылықтар бар; электрон сәуле шығаратын<br />
болса, оның бойындағы энергия коры кемиді, демек,<br />
электрон мен ядроның арасындағы әуелдегі тепе-теңдік бұзылмак;<br />
тепе-тендікті калпына келтіру үшін электрон біртіндеп ядроға<br />
таман жакынданкырап, жаңа орбитаның бойымен айналуы<br />
керек; ендігі орбитасы кішірек болғандыктан электронның айналу<br />
жиілігі өзгермек, олай болса, шығаратын сәуле толкынының<br />
ұзындығы да біртіндеп өзгере беруге тиісті. Ең актығында<br />
электрон энергиясының бәрін шығарып болып, сәуле шығару<br />
токталып, өзі ядроға «күлауы» керек.<br />
61
Change language