You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
0,12 0,14 0,16 0,18 0,200,22 0,24 0,26 0,28 HM<br />
8-сурет. Катар орналаскан<br />
элементтердің рентген сәулелері<br />
толқы ндары ны қ өзгеру реті<br />
Атомдык, нөмірлер<br />
9-сурет. М озли заңы<br />
Электрондардың санын табу. 1912— 13 жылдарда<br />
ағылшынның жас ғалымы М о з л и рентген сәулесі толқынының<br />
ұзындығын зерттейді, бірак рентген түтігіндегі антикатодты,<br />
периодтык кестеде катар орналаскан әр түрлі металдардан<br />
(мысалы Ті бастап Zn дейін) жасап ауыстырып отырған. Периодтык<br />
кестеде катар орналаскан металдардан жасалған антикатодтардың<br />
беретін рентген сәулелерінің толқындары үзындығының<br />
өзгеруінде, элементтердің рет нөміріне тәуелді заңдылық бар<br />
екен (8-сурет). Мозли эксперимент корытындыларына сүйене<br />
отырып мынадай заң тапкан (М о з л и з а ң ы):<br />
Толк,ын үзындығының кері мәндерінің квадрат түбірі, элементтердің<br />
периодтык, системадағы рет нөміріне сызықтык, тәуелділікте<br />
болады.<br />
Егер графикте (9-сурет) абсциссаға атомдык (рет) нөмірлерін<br />
көрсетіп, ординатаға рентген сәулесінің толкын ұзындығының<br />
кері мәндерінің квадрат түбірін жазсак Мозли заны графикте<br />
түзу сызык болып шығады.<br />
Элементтен элементке көшкенде рентген сәулелерінін әр<br />
түрлі болуы элементтердің кұрылымы өзгеруден болады, ал ол<br />
өзгеру олардың рет нөміріне тәуелді болатындыктан, рет нөмірі<br />
дейтініміз элементтің период системасындағы орнын көрсетіп<br />
кана қоймайды, оның бір физикалык мәні бар болғаны, яғни<br />
рет нөмірі атомның бір қасиетін көрсететін болғаны.<br />
В а н — д е р — Брек (1912 ж.) математикалык есептерге<br />
сүйеніп элементтің рет нөмірі атомның ядросының зарядын<br />
көрсетеді деген пікір айтты.<br />
Резерфорд а-бөлшектермен тәжірибе жасаған кезінде ядронын<br />
заряды элементтің атомдык массасынын жартысына жуык<br />
екенін тапкан. Ал, периодтык кестеге қарасак, элементтің бәрі<br />
болмағанмен жеңіл элементтердің рет нөмірлері атомдык массасынын<br />
жартысына жуык.<br />
Осының бәрін сайып келгенде, элементтің рет нөмірі оның ядросынын<br />
заряд санын көрсетеді деген корытындыға келеміз.<br />
60
Change language