You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
металдан өтіп, түзу бағытта жүретінін<br />
экраннан (э) көрген. Сонымен<br />
каттар a -бѳлшектерінін біразы әуелдегі<br />
бағытынан ауыткып, әр түрлі<br />
бүрыш түзіп бұрылғанын байкаған.<br />
Кейбір әте сирек жағдайда жеке а-<br />
бөлшектерінің кейін кайтқаны да<br />
байкалды (7-сурет). Сонғы айтылған<br />
а-бөлшектерініц бүлайша кейін<br />
тебілуі, сірә атомның ішінде, оның<br />
жолында бір жерге жиналған өте<br />
кѳп онымен аттас, яки он зарядтардын<br />
болуына байланысты.<br />
Осы тәжірибелеріне сүйеніп /Резерфорд<br />
атомнын ядролык моделін 'Су^ нан ^ ѳ т у Т е Г а с ы Ц<br />
ұсынған. Модель бойынша оң зарядтардың<br />
барлығы атомның орталығында ядроға жиналған, оны<br />
айналып электрондар жүреді. Ядроның оң заряды мен электрон<br />
саны тең, сондыктан атом нейтрал бѳлшек. Аткыланған 8— 10 мың<br />
а-бәлшегінің біреуі ғана кейін кайтуы, ол ядронын өте кішкене<br />
екенін кѳрсетеді. Шынында да заттың жалпы көлемінің 10“ 11 бөлігін<br />
ғана ядро алады екен мысалы, сутек атомыньщ диаметрі 10-18 см,<br />
яғни 0,1 нм, ядросының диаметрі 3 - 10~6 нм. Атомды үлкейтіп диаметрін<br />
1 км жеткізсе, ядросы түйе жаңғактай ғана болады екен.<br />
Бұдан бүрын Павлов жэне Чигериннін болжаған модельдерін<br />
Резерфорд экспериментке сүйеніп дәлелдеген. Ядролы модель<br />
дүрыс екендігі талай эксперименттермен аныкталды.<br />
Эрнест Резерфорд атом кұрылысы және радиоактивтік мәселелері<br />
ж ѳнінде ең ірі ғалымнын бірі. 1871 ж . 30 тамызда Ж аңа Зеландияда жай<br />
фермердің семьясында туған, әуелі Канадада Монреаль университетінде, 1907<br />
жылдан Манчестерде, 1919 жылдан Кем бридж, одан кейін Лондон университеттерінде<br />
физика профессоры болған.<br />
Резерфорд 1900 жылдан радиоактивтікті зерттеген радиоактивті заттардан<br />
ш ығатын, а, ß, у сәулелерін аш кан (Соддимен б ірге), радиоактивтік ыдыраудың<br />
теориясын ұсы нған, 1911 жылы атом ядросын аш кан, ядролы к модельді ұсы нған,<br />
1919 жылы бір элементтін, екінш і элементке айнала алатындьі^ын алғаш аш қан.<br />
§ 5. АТОМНЫҢ ЭЛЕКТРОНДЫҚ ҚҰРЫЛЫМЫНЫҢ КҮРДЕЛІЛІП<br />
Резерфордтың ядролык моделі, әрине, ғалымның үлкен табысы<br />
болды. Бірак бұл шынына келгенде принциптік кана схема.<br />
Шынында да, элементтердін атомдарынын арасындағы периодтык<br />
зац ашып кѳрсеткен ұлы байланысты — периодтылыкты шешуге<br />
бүл модель жауап бере алмайды.<br />
Ендігі максат осы ядролы модельді жаксарту, жетілдіру еді.<br />
Бұл үшін күрделі екі мәселені шешу керек болды:<br />
1. Элементтердің атомдарындағы электрондардын саны канша<br />
(яғни ядросыныц неше он заряды бар)<br />
2. Элементтердіц атом ядросыныц сыртындағы электрондар<br />
кауыздарда калай орналаскан<br />
59
Change language