Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
1964 жылы Дубна каласында ядролык зерттеулер жайындағы<br />
біріккен институттың, Г. Н. Флеров баскарған бір топ қызметкері<br />
өте күшті циклотронда плутоний —242-ні неон —22-ніц ядролар<br />
ағынымен атқылап № 104 элементті алады.<br />
'2Ц P u + fo2 N e^fo4 104 + 4 in<br />
Бұл жаңа элементті Совет елінің үздік ғалымы И. В. Курчатовтың<br />
құрметіне курчатовий (Ки) деп атады.<br />
1967 ж. Дубнада америций-243-ті (Z-95) неон-22 ядросымен<br />
аткылағанда 105-элементтін алғашқы ядролары синтезделді. Ол<br />
атом ядросынын, сырын алғаш зерттеген ғалымның құрметіне<br />
нильсборий деп аталды:<br />
243 д I 22* т 206 Xті j г- I<br />
95 Am + 10 Ne 105 Nb -(- 5 0 п<br />
Беріректе қорғасын изотоптарын хром-54 және марганец-55<br />
иондарымен атқылау аркылы 106 және 107 элементтер синтезделді.<br />
§ 4. ЯДРОЛЫҚ ЭНЕРГИЯ<br />
Ядролык реакцияларда өте көп энергия бөлініп шығады, ол<br />
кәдімгі экзотермиялык химиялык реакциялардагыдан бірнеше<br />
миллион есе артык. Бірак ол энергияны іске асырып пайдалануга<br />
кѳп кедергілер болды, оныц бастысы — белгілі ядролык реакциялардыц<br />
ішінде бір басталганнан кейін мысалы, көмірдіц жанғаны<br />
не кейбір баска химиялык реакциялар сиякты, токтамай<br />
жүре беретіні болмады. Ядролык реакция жүру үшін, өне бойы<br />
сырттан, айталык нейтронмен аткылап отыру керек.<br />
1939 жылдыц басында неміс ғалымдары Ган жэне Штрассман<br />
уран ядросын нейтронмен аткылауды зерттей отырып, ядро энергиясын<br />
пайдалануға мүмкіншілік беретін бірнеше мацызды кұбылыстар<br />
байкаған.<br />
Уран изотопы U 235 нейтронмен атқылағанда, ол ядро жарылып,<br />
одан екі «сынық» пайда болады, ол сынык айталык барий<br />
жэне криптон элементтерініц ядролары. Бұл кұбылыс казірде<br />
атомдык ядроныц бѳлінуі деп аталады. U 235 ядросы бѳлінгенде<br />
орасан кѳп энергия бѳлініп шығады, мысалы 1 кг уран бѳлінгенде<br />
шығатын' энергия 2 500 т көмір жанғандағыға пара-пар<br />
(84 млрд. кДж). Оныц үстіне, уранньщ эрбір ядросы бѳлінгенде,<br />
ядродан 2 —3 нейтрон бѳлініп шыгады.<br />
Міне, осы гылыми жацалык, оныц эсіресе соцгы айтылган<br />
фактісі, ядролык энергияны пайдалану проблемасын шешіп<br />
берді.<br />
Ядрога кірген бір нейтрон, жацадан 2—3 нейтрон бѳліп шығаратын<br />
болса, ол нейтрондар уранньщ баска ядроларымен<br />
кездесіп, ѳз ретімен оларды бѳліп жаца 4—9 нейтрон шығарып,<br />
одан эрі осы ретпен нейтрондар тез кѳбейіп, ядролык процесс<br />
ѳрбіп, керемет жылдамдыкка кѳшеді. Осылайша каулаған, яғни<br />
605
Change language