2 не

де осындай болып шығады. Шынында да эрдайым ядролардын
массасы, оны түзуші бөлшектердің (протон мен нейтрон) массаларының
косындысынан кем шығады. Осы кубылысты масса
дефектісі деп атайды.
Атом ядросы түзілгенде массаның кемуін казіргі ғылым оңай
түсіндіреді.
Альберт Эейнштейн масса мен энергиянын арасында Е = тс2
тэуелдік бар екенін тапты (II тарау, § 10). Бул тендік бойынша,
массанын эр бір кішкене ѳзгеруі, тиісті мѳлшерде энергияны
да ѳзгертеді.
Біздін мысалымыздағы гелийдін бір молі тузілгенде, массанын
дефектісі 0,030276 г болды. Ол кеміген масса Эйнштейн
тендігі бойынша энергия түрінде бѳлініп шығады:
£ = me2 = 0,030276-(3-101°) = 28,2 мВ.
(\.мэВ = \06эВ). Осы шыккан энергия 650 миллион килокалория,
яғни 750 мың киловатт-сағат. Бул Днепрогэс қатарлы электростанциялардың
бір сағатта беретін энергиясына пара-пар немесе
жаксы тас көмірдін 80 тоннасы жанғанда шыгатын ѳте көп энергия.
Алынған атом ядросы түзілгенде бѳлініп шығатын энергияны
ядро тузілу энергиясы немесе ядро іші б а й -
ланысынын энергиясы дейді.
Кун жэне баска жулдыздардьщ энергиясы — оларда болатын
сутектен гелий ядролары түзілу процесінде бѳлініп шыгатын
энергия.
1 0 - 2 0 мин. кызу кезінде кун мен жулдызда мынадай сутектін
гелийге айналу табиғи ядролык реакциясы журеді:
4 ] H - ^ He + 2ß+
Сонымен химиялык элементтердін атомдарынын ядросынын ѳзі
ѳте курделі бѳлшек, онда ен кемі тѳрт бѳлшек бар: протон,
нейтрон, электрон жэне позитрон, ал күрделірек бѳлшектерден
атом ядросынын химиясына мыналардын мэні бар: ^гелий ядросы
— гелион (а-бѳлшегі) жэне дейтерий ядросы — дейтрон (дейтон).
Бул аталган бѳлшектердін кыскаша сипаттамасы (83-
кесте) берілген.
Ядро тұзуші бѳлшектердін сипаттамасы
83-кесте
Аты протон нейтрон электрон позитрон гелион дейтрон
Тацбасы р П ß (не е~ ) е + а d
Заряды 1+ 0 1— 1+ 2 + 1+
Массасы 1,00276 1,008665 0,000549 0,000549 4,001506 2,015941
599