13.01.2015 Views

2 не

2 не

2 не

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

орналасатындыктан, ядроныц оларды ѳзіне тартуы күштірек болады,<br />

сондыктан 4/.— орбиталь жиырылынкы болып шығады.<br />

Осының салдарынан церий ионыныц радиусы 0,102 нм болса,<br />

акырғы лантаноид лютеций ионыныц радиустары 0,080 нм 61-<br />

кесте. Осыны лантаноидтык жиырылу деп атайды.<br />

Лантаноидтык жиырылудан туатын лантаноидтардыц касиеттеріндегі<br />

айырмашылык онша үлкен болмағанымен, осы металдарды<br />

бірінен-бірін ажыратып алуға біраз жәрдем етеді.<br />

Лантаноидтардыц касиеттері периодты түрде өзгеретіндігі,<br />

олардыц 4f.— орбитальға электрон толтырылуыныц периодтылығымен<br />

аныкталады.<br />

Лантаноидтардыц периодты түрде өзгеретін касиетініц мысалы<br />

ретінде олардыц тотығу дәрежесініц өзгеруін алайык. Ол<br />

үшін бүл элементтерді, 4/.— катпарында электрондар толтырылу<br />

тәртібімен жазып, касына тотығу дәрежесін көрсетейік:<br />

La4fu<br />

3<br />

4 /2<br />

Се<br />

3,4<br />

4/3<br />

Pr<br />

3, 4, 5<br />

N'd<br />

3<br />

4/4<br />

Pm<br />

3<br />

4f5<br />

Sm<br />

3,2<br />

4 /6<br />

Eu<br />

3,2<br />

4 /7<br />

Gd<br />

3<br />

4 /7<br />

4 f7 + i<br />

Tb<br />

3,4<br />

4 f7 + 3<br />

Dy<br />

3,4<br />

4/ 7 + 4<br />

Ho<br />

3<br />

Er<br />

4/7+s<br />

3<br />

4 f7+6<br />

Tu<br />

3,2<br />

4/7 + <br />

Yb '<br />

3,2<br />

Lu<br />

3<br />

4 f14<br />

Бұл жазылған тізімде үш элементтіц орыны белек, олардыц<br />

электрондык кұрылымына көз жіберейік. Ол элементтер лантан<br />

(4/°), гадолиний (4f7), лютеций (4f14). Бұлардыц үшеуініц<br />

де валенттіктері үшке тец. Бұл элементтер периодты системадағы<br />

инертті газдар сиякты; инертті газдардын алдында түратын галогендер<br />

эдетте бір электрон косып алып, ал инертті газдардан<br />

кейін келетін сілтілік металдар бір электронын беріп жіберіп<br />

өздерініц электрондык кұрылымын инертті газға -үксас етуге<br />

тырысатындығын білеміз. Лантаноидтарда да сол сиякты, жацағы<br />

аталған (La, Gd, Lu) элементтердіц алдында түратын не олардан<br />

кейін келетін элементтер осыларға ұксас болуға тырысады,<br />

сол себепті олардыц валенттіктері де аумалы. Церийді алсак,<br />

ол үш валентті болумен катар, лантанға ұксас болу үшін төрт<br />

валентті болады (ол жагдайда оныц екі (4/.— электроны 5о-катпарга<br />

көшеді). Празеодимда 4 және 5 валентті бола алады. Европий<br />

алдағы гадолинийге ұксас болу үшін кейде екі валенттік<br />

керсетеді.<br />

Енді тербий топшасына келеек, онда да осы сиякты күйді<br />

кездестіреміз. Тербий мен диспрозий (гадолинийге ұксау үшін)<br />

үш валенттіктіц үстіне тѳрт валенттік кѳрсетеді, ал иттербий мен ><br />

тулий (кұрылымы лютецийға ұксау үшін) екі валентті бола<br />

алады.<br />

589

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!