You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
топтардағы элементтердің кестеде<br />
өз тәртібімен орналасуына<br />
бұлардың бөгеті болмайды,<br />
әрі бұлардың да ѳзара ұқсас<br />
элементтері бірінің астына бірі<br />
жазылғандықтан, екі элементтік<br />
топша құрайды; ондай 14<br />
топша болуы керек.<br />
Эрине, лантаноидтар мен<br />
актиноидтарды орналастырудың<br />
жэне жалпы кестедегі баска<br />
элементтерді де орналастырудың<br />
түрліше баска варианттары<br />
бар.<br />
Бүл тарауда периодтык системанын,<br />
косымша катарлары-<br />
Іа Се Pr Nd PmSm£и Get Tb Dy Но Er TuYb Lu<br />
169-сурет. Жер кыртысындағы<br />
лантаноидтардың мѳлшерін<br />
бірімен-бірін салыстыру<br />
нын, элементтері лантаноидтар мен актиноидтарды окумен катар,<br />
актиноидтардың ашылуына себеп болған ядролык процестермен<br />
де танысамыз.<br />
Бұл ғылыми табыстардыц барлығы Д. И. Менделеевтің периодтык<br />
зацынын, элі де ѳрлеп дамуының дәлелі.<br />
§ 1. ЛАНТАНОИДТАР<br />
Ѳткенде айтылғандай косымша катарға жазылған VI периодтын,<br />
лантаннан кейінгі 14 элементі (№ 58—71) касиет жағынан<br />
біріне-бірі өте ұксас, оның себебі бұл 14 элементтің сырттан<br />
бірінші және екінші кабаттарының электрондык кұрылымы<br />
үксас, айырмашылығы тек үшінші қабаттарының 4 f катпарында<br />
ғы электрондар La-нан Lu-ға дейін 18-ден 32-ге дейін кәбейеді<br />
( 14/-электрондар).<br />
81-кестеде келтірілген электрондык күрылымын карасак,<br />
лантаноидтарды мынадай жалпы электрондык формуламен<br />
4f2_ 145s25/65c(0_l6s2 кескіндеуге болады.<br />
Сырттан бірінші 6 кабат бәрінде бірдей (6 s2), екіцші 5 кабат<br />
басым кѳпшілігінде бірдей (5s25p6), сонда, электрон толтырылатын<br />
4f кабат екен. Осы 4/. кабатка электрон кону ретіне карасак,<br />
бұл лантаноидтар екіге бѳлінетін сиякты. Алғаш жеті элементте<br />
(Се—Cd) 4/ — орбитальда бір электроннан қонады, бұларды церий<br />
топшасы дейді, келесі жеті элементте (Tb — Lu) 4f.— орбитальға<br />
тағы бір электроннан конады, бүларды тербий топшасы<br />
деп атайды (81-кесте).<br />
Сонда 4/ 7 жэне 4f 14 тұракты конфигурация болып табылады.<br />
Осы түракты конфигурацияныц үстіне келетін электрон (Cd мен<br />
Lu) 5d — катпарына орналасады (La—да сол сиякты).<br />
Химиялык реакция кезінде лантаноидтардыц атомдарын коздырғанда,<br />
4f — күйдегі электронныц біреуі (кейде гана екеуі)<br />
5d — күйге кѳшеді. Қалған 4f.— электрондарды, олардын сыртын<br />
коршаған 5 s25 p6— электрондар калкалап, сырткы коздыру-<br />
587
Change language