Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Осы екі тұздың құймасы алғашқы шлак, ол горнға келген жерде<br />
кокстың күлін ерітіп, актык шлак түзеді.<br />
Шлактың меншікті салмағы 2, 3, шойындікі 7, сондыктан<br />
шлак шойыннын үстіне жиналып, екеуі араласпайтын екі қабат<br />
түзеді, әрі шлак шойынныц бетін тотығудан корғайды.<br />
4. Домна газының түзілуі. Домнадан бөлініп шыгатын<br />
газды домна не колошник газы дейді, ол негізінде — азот, кѳміртек<br />
оксиді және көміртек диоксидінен тұрады. Мұндағы азот<br />
ауамен келеді, СО мен СОг түзілуі өткен реакцияларда каралып<br />
өтті.<br />
Біздіц елде казіргі кезде, домнаға ауаныц орнына оттеки<br />
немесе оттекпен байытылған ауа үрленетін болды, одан домнаныц<br />
ѳнімділігі артып, процесс тездеп, отын7 шығыны кемиді.<br />
Домнадан шыгатын домна газы отын ретінде колданылады.<br />
Домнага алдымен кокс салынады, соныц үстіне кабаттап,<br />
кезектестіріп кен, кокс, флюс тагы кокс жэне т. с. салына береді.<br />
Домнадагы процесс үздіксіз процесс, домна бірнеше жыл<br />
тоқтамастан істейді, тиісті мерзімі жеткенде оны токтатып, тазалап<br />
жѳндейді.<br />
Сонымен шойын дейтініміз темір (90—93% ), оныц ішінде epiген<br />
— кѳміртек, цементит, марганец, кремний, фосфор, күкірт<br />
болады. Кейбіреулерінде әуелдегі темір кенімен келген хром,<br />
никель, ванадий жэне баска металдар болады. Шойынныц қүрамындагы<br />
осылардыц эркайсысы ѳзінше шойынныц касиетіне<br />
эсер етеді.<br />
К ѳ м і р те к катты темірде 4 проценттен артык болмау керек,<br />
сұйық темірде кѳбірек ериді. Шойындагы кѳміртек не бос күйде<br />
(графит түрінде), не цементит ҒезС түрінде болады. Осы кѳміртектіц<br />
шойын ішінде кандай түрде болуына байланысты, шойынныц<br />
касиеттері эр түрлі болады.<br />
ШойыҢды баяу суытса, ондагы цементит ҒезС айрылып, темір<br />
мен кѳміртекке (графитке) айналады. Сол графиттіц қаралығынан<br />
шойынныц да жарылған Жері күцгірт тартып тұрады, мүны<br />
с ү р шойын дейді. Мүнда кремний біраз (2—3,5%) болады.<br />
Сұр шойын, ішінде цементит болмағандыктан жұмсак болады,<br />
калыпка (формаға) жаксы кұйылады, бірак оцай жарылады.<br />
Сұр шойыннан машиналардыц тұлғасын, кұбырлар, плиталар<br />
т. б. ірі заттар күйылып жасалады.<br />
Шойынды тез суытса, ондағы цементит айрылып үлгермейді,<br />
ол шойын ішінде сол калпында калғандыктан шойынға каттылык,<br />
әрі томырыктык касиет береді. Жарылған беті жаркыраған,<br />
акшыл таза болғандыктан оны а к шойын деп атайды. Мұнда<br />
кремний аз (1%), бірак біраз марганец (1— 1,5%) болады. Ак<br />
шойын сол калпында колданылмайды, оны тагы ѳцдеп болат<br />
жэне темірге айналдырады.<br />
Шойынныц құрамындағы кѳміртекті азайтса, катты болат<br />
(С— 0,3— 2%) жэне жүмсак болат (С—0,3% кем) ягни темір<br />
алынады.<br />
Шойындагы баска і^оспалардыц да мынадай эсері бар.<br />
568
Change language