You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
менттері: бұларда да өткен косымша топтардың металдарындағыдай,<br />
әрбір соңғы электрон сырттан санағанда екінші ішкі<br />
кабаттың d-катпарына 4—5-электрон болып конады.<br />
Қосымша (В) топтардағы элементтердің барлығы да физикалык<br />
мағынада металдар, химиялык жағынан, сырткы электрон<br />
кабатында 1— 2 электрон болатындыктан, темен валенттіктерінде<br />
он, валентті болып негіздік (металдык) касиет кѳрсетеді<br />
жэне ол касиеті катар түрған негізгі топтағы элементтерден<br />
анағұрлым күштірек.<br />
Қосымша (В) топтардағы металдардын жоғары валенттігі<br />
аркылы түзетін ко< ылыстарыныц қасиеттерінде айырмашылық<br />
байқалады. Біріншіден, төмен валентті косылыстармен салыстырғанда<br />
жоғары валентті косылыстары кышкылдык касиетке<br />
бейімділік көрсетеді. Ол бейімділік топтан топка солдан оңға<br />
карасак күшейіп отырады, мысалы Sc(OH) 3 негіз болса,<br />
Ті (ОН) 4 амфотерлі, ал ванадий, хром, марганецтін жоғары валентті<br />
гидроксидтері кышкылдар.<br />
Бұлай болу периодтык занға тәуелділік. Қосымша топтардағы<br />
металдар жоғары валентті косылыстарында сол топтардың<br />
типтік элементтерімен касиеттес, ал типтік элементтердін бейметалдығы<br />
(кышкылдык касиеті) кесте бойымен, солдан онға,<br />
топтан топка қарай күшейіп отырады.<br />
Жоғары валентті косылыстардын касиеттері топ ішінде де<br />
өзгеріп отырады, жоғарыдан төмен карайтын болсак, негіздік<br />
(металдык) қасиет басым.бола береді.<br />
Хром топшасы. Хром тобына хром, молибден жэне вольфрам<br />
жатады; бүлардың жалпы сипаттамасы 76-кестеде келтірілді.<br />
Бүл үш элементтін маңызы зор, әрі бірнеше валенттік күйде<br />
болып, көптеген косылыстар түзеді. Сг—Мо—W катарымен<br />
карағанда иондану энергиясы өседі, яғни атомдардын электрон<br />
кауыздары тығыздалады екен, әсіресе ол Мо-нен W көшкенде<br />
кѳрінеді (76-кесте). Олай болу себебі, лантаноидтык жиырылудьщсалдары.<br />
W атомынын да, ионынын да радиустары Mo жакын,<br />
сондыктан касиеттері жағынан Mo мен W хромнан гѳрі бірінебірі<br />
ѳте үксас.<br />
Бұл элементтердін рет нөмірі жүп болғандыктан, түракты<br />
изотоптары кѳп болады (76-кесте).<br />
Хром тобынын элементтері металдар, олардын тотыксыздандырғыш<br />
касиеті Сг—Мо—W бағытында әлсірейді. Хром тобынын<br />
элементтері калыпты жағдайда фтормен ғана, кыздырғанда<br />
түрлі бейметалдармен — оттек, күкірт, азот, кѳміртекпен әрекеттеседі.<br />
Бұлардың барлығы хлормен, молибден, хром — броммен,<br />
тек хром ғана иодпен реакцияласады. Сутекпен косылыстары<br />
тек хромда бар — СгН, СгН2, олары түраксыз оцай<br />
айрылады. Сутек хромда ериді (5%-ке дейін). Молибден мен<br />
вольфрам сутекті 1200° С жоғары температурада сіціреді де,<br />
салқындағанда кайтадан бѳліп шығарады.<br />
Азотпен 1000° С артык температурада қосылысып, кұрамы<br />
Cr2N, CrN, Mo2N, Mo3N, MoN, W 2N, WN нитридтер түзіледі.<br />
542
Change language